De behandeling van maculadegeneratie

Oogheelkunde
Patiënteninformatie
De behandeling van maculadegeneratie
U ontvangt deze informatie, omdat bij u maculadegeneratie is geconstateerd. Hierin leest u alles
wat u moet weten over deze ingrijpende oogaandoening, die ook wel bekend staat als ‘slijtage van
het netvlies’. Een echte behandeling bestaat helaas niet. Wij kunnen het ziekteproces alleen
stabiliseren.
Wat is maculadegeneratie?
Maculadegeneratie (MD) of leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD) is de meest voorkomende
oorzaak van blijvende slechtziendheid. MD is een ingrijpende oogaandoening, waardoor uw
gezichtsscherpte afneemt en u steeds minder details waarneemt.
Zoals in een ouderwets fototoestel de film de lichtgevoelige laag was, zo is het netvlies (retina) de
lichtgevoelige laag van uw oog. Het middelpunt van het netvlies wordt de macula of gele vlek
genoemd. MD betekent letterlijk ‘achteruitgang van de gele vlek’ en wordt daarom ook wel ‘slijtage
van het netvlies’ genoemd.
In de macula bevinden zich de zogenaamde kegeltjes: lichtgevoelige cellen waardoor u contrast en
kleur kunt waarnemen. De kegeltjes maken het onderscheiden van details mogelijk. D - dit is het
centrale, scherpe zien. De macula zorgt ervoor dat u kunt lezen, televisiekijken, autorijden en
iemands gezicht herkennen. Het overige deel van het netvlies zorgt voor het perifere zien. D - dat is
het gedeelte van het zicht rondom het centrale zien ofwel het zijzicht. Het perifere zien zorgt er
bijvoorbeeld voor dat u nergens tegenaan loopt.
MD ontstaat wanneer de kegeltjes in de macula afsterven. Dit veroorzaakt een achteruitgang van
het gezichtsvermogen in het centrale, scherpe zien. Het perifere zien blijft in de meeste gevallen
gespaard, zodat u in staat blijft om min of meer zelfstandig de weg in huis en daarbuiten te vinden.
Pagina 1/6
Hoe maculadegeneratie ontstaat
LMD is de meest voorkomende vorm van maculadegeneratie en openbaart zich vanaf ongeveer
vijftig jaar bij mensen die voorheen meestal goed hebben kunnen zien. Onderzoekers hebben
ontdekt dat de aandoening vaker voorkomt bij rokers en bij mensen die lijden aan
slagaderverharding. Bij mensen die van jongs af aan regelmatig groene groenten, fruit en twee tot
drie keer per week vette vis hebben gegeten, komt het minder voor. Ook zijn er aanwijzingen dat
een erfelijke factor een rol kan spelen. In de meeste gevallen is medisch weinig tot niets te doen
aan het degeneratieproces. Het leidt zelden tot volledige blindheid.
Twee vormen van maculadegeneratie
MD komt voor in twee typen: droge MD en natte MD.
De droge vorm van MD
De grootste groep patiënten lijdt aan de droge vorm van MD. De achteruitgang van het
gezichtsvermogen verloopt gewoonlijk langzaam. Het is een sluipend proces, waardoor patiënten
zich zelden al in een beginstadium bij de oogarts melden. Een behandeling bestaat nog niet. Een
gezonde leefwijze en bepaalde voedingssupplementen kunnen een vertragende werking hebben
op het voortschrijdende degeneratieve proces. De droge vorm van MD kan overgaan in de natte
vorm.
De natte vorm van MD
De natte vorm van MD komt minder vaak voor en kenmerkt zich door ernstiger stoornissen in het
gezichtsvermogen. De plotselinge vervorming van een beeld is meestal de eerste aanwijzing. In
een tijdsbestek van weken, soms zelfs dagen, kan het gezichtsvermogen ernstig beschadigd raken.
Er groeien dan abnormale bloedvaatjes onder de macula. Het stukgaan van deze bloedvaatjes
veroorzaakt vocht en bloedinkjes, die karakteristiek zijn voor natte MD. Bij vroegtijdige ontdekking
is behandeling soms mogelijk. Zelden worden beide ogen gelijktijdig aangetast. Daarom krijgen
patiënten het advies zeer alert te zijn op veranderingen in de scherpte van het zien, niet alleen van
het zieke oog, maar vooral van het nog gezonde oog. Als de scherpte vermindert, het beeld
vervormt of delen uit het beeld wegvallen, zijn dit allemaal signalen voor een spoedeisend bezoek
aan de oogarts. Dit kunt u via de huisarts of optometrist regelen. Een veel toegepast hulpmiddel
voor zelfcontrole is het Amslerraster (zie onderaan deze informatieachterzijde). Ook met behulp
van de tegeltjes en de voegen van de badkamer kunt u de ogen testen. Het is belangrijk dat u dit
voor elk oog afzonderlijke doet, waarbij u het tweede oog afdekt.
De klachten bij maculadegeneratie
In de beginfase van de aandoening zult u nog weinig of geen klachten hebben. Wij ontdekken de
afwijkingen dan meestal bij toeval bij een oogcontrole. In een verder gevorderd stadium kunnen we
Pagina 2/6
de klachten in twee hoofdcategorieën onderverdelen: klachten van een wazige vlek of vervormd
zien en klachten van vervormd zien.
Klachten van een wazige vlek of verminderd zien
Op de plek waar u de blik op richt, neemt u een wazige, doffe of donkere vlek waar. De vlek reist
voortdurend met uw blik mee, zodat het u niet lukt om naast de vlek te kijken. Overal waar u uw blik
op richt, is het beeld minder gedetailleerd dan het zou moeten zijn. Bij het zien van mensen mist u
stukken van gezichten, waardoor u ze niet herkend. Bij het lezen lijken letters van een woord te
ontbreken. Het wazige zien kunt u niet met een normale bril verhelpen. Deze klachten passen over
het algemeen bij droge MD. Het perifere zien blijft meestal intact, zodat u in staat blijft om uw weg
in huis en daarbuiten min of meer zelfstandig te vinden, ook al mist u de scherpte.
Klachten van vervormd zien
Soms is vervorming van het beeld het eerste dat u bemerkt. Lijnen lopen niet meer recht, maar
hebben een vreemde kronkel of een uitbochting. U ziet bijvoorbeeld een deuk of een hobbel in een
deurstijl of lantaarnpaal. Of u ziet ‘verwrongen’ gezichten. In een verder gevorderd stadium ziet u
de wereld als in een soort lachspiegel. Deze klachten passen over het algemeen bij natte MD.
Kan ook het andere oog worden aangetast?
Als één oog is aangetast door MD, is de kans dat het andere oog ook MD krijgt 10 tot 14 procent
per jaar. Meestal treedt het proces van maculadegeneratie niet aan beide ogen tegelijk op. Dat
betekent dat u nog enkele jaren een goed gezichtsvermogen kan hebben dankzij het oog dat nog
niet of slechts in geringe mate aangetast is. Wanneer het gezichtsvermogen wel achteruitgaat in
beide ogen, worden dagelijkse dingen die voorheen vanzelfsprekend waren, zoals lezen,
televisiekijken en autorijden, steeds moeilijker.
MD voorkomen of beperken
Door in uw levensstijl veranderingen aan te brengen, kunt u de ogen mogelijk beschermen.
Wanneer u al jarenlang bepaalde leefgewoonten volgt, kunt u geen wonderen meer verwachten.
Roken
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat roken de kans op MD sterk vergroot. Als u
rookt, raden wij u aan daar vandaag nog mee te stoppen!
Voeding
Bepaalde voedingsmiddelen zijn schadelijk voor de bloedvaten. Bepaalde stoffen kunnen ook
betrokken zijn bij de beschadiging van de macula, bijvoorbeeld alcohol en hoge concentraties
verzadigde vetten, zoals cholesterol. Uit onderzoek is gebleken dat er een verband kan bestaan
tussen het krijgen van MD en een gebrek aan antioxidanten. Het gebruiken van gezonde‘goede’
Pagina 3/6
voedingsmiddelen, namelijk groene bladgroenten en één of twee keer per week een portie vette vis
(bijvoorbeeld haring, makreel of zalm) zou juist een gunstig effect kunnen hebben.
Voedingssupplementen
Voedingssupplementen zouden een heilzame invloed kunnen hebben op MD. Uitgangspunt hierbij
zijn de uitkomsten van de zogenaamde ARED-studie. Gebruik de supplementen alleen in overleg
met uw oogarts, en niet als u rookt.
Licht
Het ultraviolette deel van het zonlicht kan schadelijk zijn voor het netvlies. Draag een goede
beschermende zonnebril.
De behandeling van MD
De behandeling van MD is onderwerp van veel onderzoek. De behandelmogelijkheden zijn
afhankelijk van het type MD dat u heeft. Een echte behandeling die de oorzaak van het
ziekteproces bestrijdt, is er helaas niet. Onze behandeling is erop gericht om het ziekteproces te
stabiliseren.
Multivitaminen
Als één van de ogen ernstig is aangetast door MD, kan het gebruik van multivitaminen het
slijtageproces in het andere oog sterk vertragen. Uw oogarts kan u hierover informatie verschaffen.
Ook op de website van de patiëntenvereniging ‘MD vereniging’ (www.mdvereniging.nl) vindt u meer
informatie.
Vaatgroeiremmers
Bij natte MD met nieuwvorming van bloedvaten dichtbij de gele vlek, behandelen wij door middel
van vaatgroeiremmers of thermische laser.
In een vroeg stadium van natte MD kunnen we het ziekteproces afremmen of tot stilstand brengen
door vaatgroeiremmers toe te dienen. Dit gebeurt door middel van een injectie in het uw oog.
Vroege herkenning blijft buitengewoon belangrijk.
Meer uitleg over de behandeling met vaatgroeiremmers, leest u in onze patiënteninformatie
Behandeling van netvliesziekten met Avastin.
Photodynamische therapie (PDT; thermische laser)
Photodymamische therapie heeft alleen een beperkt effect bij een deel van de patiënten met natte
MD en wordt nog slechts zelden toegepast.
Pagina 4/6
Organisaties die u kunnen ondersteunen
Leven met een verminderde gezichtsscherpte kan tot veel praktische problemen leiden in zowel
werksituaties, het verkeer als thuis. Ook kan het veel vragen bij u oproepen. Praktische adviezen
en een luisterend oor kunnen dan uitkomst bieden. U kunt hiervoor terecht bij de MD Vereniging.
MD Patiëntenvereniging
Postbus 2034
3500 GA Utrecht
Telefoon: (030) 298 07 07
www.mdvereniging.nl
Ook hulpmiddelen kunnen u helpen in uw dagelijks leven. Op de polikliniek oOogheelkunde van
Reinier de Graaf houden Koninklijke Visio en Ergra Low Vision een gezamenlijk spreekuur.
Hierdoor kunt u zo vlot mogelijk de juiste ondersteuning en hulpmiddelen krijgen. Hiervoor kunt u
ook terecht bij instanties voor slechtzienden of aanbieders van Low Vision, zoals:
Koninklijke Visio, expertisecentrum voor blinden en slechtzienden
Cliëntservicelijn: 088 585 85 85
E-mail: [email protected]
www.visio.org
Bartimeus, de specialist voor blinden en slechtzienden
Infolijn: 0900 - 77 888 99 (lokaal tarief)
E-mail: [email protected]
www.bartimeus.nl
Ergra Low Vision
Telefoon (070) 311 40 70
E-mail: [email protected]
www.ikwilbeterzien.nl
Heeft u nog vragen?
Als u na het lezen van deze informatie nog vragen heeft, kunt u uiteraard contact met ons
opnemen. De contactgegevens vindt u op onze website www.reinierdegraaf.nl.
Pagina 5/6
Het Amslerraster
Het Amslerraster is een veel toegepast hulpmiddel voor zelfcontrole om uw gezichtsvermogen te
testen. U gaat als volgt te werk:
1.
Draag uw gewone (lees)bril of lenzen.
2.
Houd het raster op 30 centimeter van uw gezicht.
3.
Bedek één van de ogen met de hand.
4.
Kijk met het andere oog strak naar het middelpunt van het raster.
5.
Kijk goed naar wat er gebeurt:
a.
Neemt u golvende lijnen of vervormingen waar?
b.
Verschijnen er zwarte of vage vlekken?
6.
Wanneer u één van bovenstaande verschijnselen ziet, neem dan contact op met uw
huisarts.
Pagina 6/6