Maculadegeneratie_maart 2016

Maculadegeneratie
Achter in het oog ligt het netvlies. Het netvlies dient als ‘scherm’ waarop beelden worden
getoond, net zoals dat gebeurt bij een fototoestel. Het middelpunt van het netvlies heet de
macula of gele vlek. In de macula bevinden zich kegeltjes. Dit zijn lichtgevoelige cellen
waardoor wij kleur en details kunnen zien. De macula zorgt ervoor dat u in het centrale deel
van uw gezichtsvermogen scherp kunt zien, waardoor u bijvoorbeeld kunt lezen of iemands
gezicht kunt herkennen. Het overige deel van het netvlies zorgt voor het perifere zien
(zijzicht), waardoor u bijvoorbeeld nergens tegenaan loopt.
Wat is maculadegeneratie?
Maculadegeneratie (MD) is een ingrijpende oogaandoening waarbij het gezichtsvermogen in het
centrale deel (het scherpe zien) achteruit gaat.
In de macula bevinden zich de zogenaamde kegeltjes: lichtgevoelige cellen waardoor men
contrast en kleur kan waarnemen. De kegeltjes maken het onderscheiden van details mogelijk (dit
is het centrale, scherpe zien). De macula zorgt ervoor dat u kunt lezen, televisie kijken, autorijden of
iemands gezicht kunt herkennen. Het overige deel van het netvlies zorgt voor het perifere zien, dus
dat gedeelte van het zicht rondom het centrale zien. Het perifere zien zorgt er bijvoorbeeld voor
dat u nergens tegenaan loopt.
Bij maculadegeneratie sterven de kegeltjes in de macula af. Dit wordt ook wel ‘slijtage van het
netvlies’ genoemd. Het zijzicht blijft in de meeste gevallen gespaard, zodat u in staat blijft om
zelfstandig de weg in huis en daar buiten te vinden.
Er bestaan twee vormen van maculadegeneratie: ‘droge MD’ en ‘natte MD’. Droge MD is een
slijtageproces waarbij afval in het netvlies opstapelt tijdens het leven en de macula langzaam
afsterft. De grootste groep patiënten lijdt aan de droge vorm van MD. Een behandeling is er nog
niet. Een gezonde leefwijze en bepaalde voedingssupplementen kunnen het slijtageproces
vertragen. De droge vorm van MD kan overgaan in de natte vorm.
-1-
MCL | Patiënteninformatie
Maculadegeneratie
Natte MD is een slijtageproces waarbij tevens nieuwe bloedvaten in de macula beginnen te
groeien. Deze bloedvaten lekken en veroorzaken vochtophoping en bloedingen in de macula. De
natte vorm van MD komt minder vaak voor en wordt gekenmerkt door ernstiger stoornissen in het
gezichtsvermogen. Als plotseling het beeld vervormt, is dat meestal de eerste aanwijzing. In een
aantal weken, soms zelfs dagen, kan het gezichtsvermogen ernstig beschadigd worden.
Meestal treedt MD niet aan beide ogen tegelijk op. Dat betekent dat er nog jaren een goed
gezichtsvermogen kan zijn. Wanneer het gezichtsvermogen wel achteruitgaat in beide ogen,
worden dagelijkse dingen die voorheen vanzelfsprekend waren, zoals lezen en autorijden, steeds
moeilijker. Daarom krijgen patiënten het advies zeer alert te zijn op veranderingen in het
gezichtsvermogen, niet alleen van het zieke oog, maar vooral van het nog gezonde oog. Als het
gezichtsvermogen afneemt, als het beeld vervormt of als delen uit het beeld wegvallen, dan zijn dit
allemaal signalen voor een spoedeisend bezoek aan de oogarts. Dit kan via de huisarts of
optometrist geregeld worden. Een veel toegepast hulpmiddel voor zelfcontrole is het Amslerraster.
Zelfcontrole met behulp van de Amslertest
Met behulp van de Amslertest kunt u zelf controleren of er bij u sprake is van maculadegeneratie.
Het is belangrijk dat u dit voor elk oog apart uitvoert, waarbij u het andere oog afdekt.
•
Draag de gewone (lees) bril of lenzen
•
Houdt het raster op 30 centimeter van het gezicht
•
Bedek één van de ogen met de hand
•
•Kijk met het andere oog strak naar het midden van het raster
Kijk goed naar wat er gebeurt:
•
Neemt u golvende lijnen of vervormingen waar?
•
Verschijnen er zwarte of vage vlekken?
Wanneer u één van bovenstaande verschijnselen ziet, neem dan contact op met uw huisarts.
-2-
MCL | Patiënteninformatie
Maculadegeneratie
-3-
MCL | Patiënteninformatie
Maculadegeneratie
Wat zijn de klachten bij maculadegeneratie?
In het begin zijn er nog weinig of geen klachten. De afwijkingen worden dan meestal bij toeval
ontdekt bij een oogcontrole. Is de ziekte verder gevorderd, dan kunnen de klachten in twee
hoofdcategorieën onderverdeeld worden:
a) Klachten van een wazige vlek of verminderd zien
Op de plek waar men de blik op richt wordt een wazige, doffe of donkere vlek waargenomen. De
vlek reist voortdurend met de blik mee, zodat het niet mogelijk is om naast de vlek te kijken.
Overal waar men de blik op richt is het beeld minder duidelijk dan het zou moeten zijn. Bij het zien
van mensen worden stukken van gezichten gemist, waardoor ze niet herkend worden. Ook bij het
lezen lijken letters van een woord te ontbreken. Het wazig zien kan niet met een normale bril
verholpen worden. Deze klachten passen over het algemeen bij een “droge MD”. Het zogeheten
perifere zien (zijzicht) blijft meestal intact, zodat men in staat blijft om zijn weg in huis en
daarbuiten min of meer zelfstandig te vinden, ook al mist men de scherpte.
b) Klachten van vervormd zien
Soms is vervorming van het beeld het eerste dat wordt opgemerkt. Lijnen lopen niet meer recht,
maar hebben een vreemde kronkel of bocht. Men ziet bijvoorbeeld een deuk of een hobbel in een
deurstijl of lantaarnpaal. Of men ziet “verwrongen” gezichten. In een verder gevorderd stadium ziet
men de wereld als in een soort lachspiegel. Deze klachten passen over het algemeen bij een “natte
MD”.
-4-
MCL | Patiënteninformatie
Maculadegeneratie
Vooronderzoeken
Voor het stellen van de diagnose is een aantal vooronderzoeken nodig:
-
Bepalen van de gezichtsscherpte (letterkaart lezen)
-
Onderzoek van het oog door de oogarts
-
Maken van netvliesfoto’s met contrastvloeistof (FAG) en zonder contrastvloeistof (OCT)
Indien nodig zullen nog aanvullende onderzoeken worden gedaan. Over het algemeen zijn de
onderzoeken niet pijnlijk en is alleen verwijding van de pupil door middel van druppels nodig. Het
duurt 20 tot 30 minuten voor de druppels werken. Door deze druppels ziet u wazig. Het is daarom
noodzakelijk dat u voor deze onderzoeken een begeleider meeneemt.
Behandeling
De behandelingsmogelijkheden zijn afhankelijk van het type MD dat u heeft. Zie folder
Behandeling maculadegeneratie.
Ondersteuning en begeleiding
Leven met een verminderd gezichtsvermogen kan tot veel praktische problemen leiden in zowel
werksituaties, het verkeer als thuis. Ook kan het veel vragen bij u oproepen. Praktische adviezen en
een luisterend oor kunnen dan uitkomst bieden. U kunt hiervoor terecht bij de MD
Patiëntenvereniging en onderstaande organisaties.
MD Patiëntenvereniging
Postbus 2034
3500 GA Utrecht
Telefoon: 030-2980707
www.mdvereniging.nl
-5-
MCL | Patiënteninformatie
Maculadegeneratie
Ook hulpmiddelen kunnen u helpen in uw dagelijks leven. U kunt hiervoor terecht bij instanties
voor slechtzienden of Low Vision aanbieders, zoals:
Koninklijke Visio, expertisecentrum voor blinden en slechtzienden
Cliëntservicelijn: 088 585 85 85
Email: [email protected]
www.visio.org
Bartimeus, de specialist voor blinden en slechtzienden
Infolijn: 0900 - 77 888 99 (lokaal tarief)
Email: [email protected]
www.bartimeus.nl
Ergra Low Vision
Telefoon (070) 311 40 70
[email protected]
www.ikwilbeterzien.nl
Meer informatie
Heeft u nog vragen over de diagnose of behandeling, dan kunt u contact opnemen met de
polikliniek van maandag tot en met vrijdag( tussen 8.30-16.30 uur) op telefoonnummer 058 - 286
6980.
www.mcl.nl
Polikliniek oogheelkunde
058 – 286 6980
©MCL maart 2016
Docnr. 30926 (1)
-6-
MCL | Patiënteninformatie