verblijfskatheter

Aandachtspunten bij de
verzorging van een zorgvrager
met een verblijfskatheter
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Inleiding
KB februari 2006:
Verpleegkundige handelingen die zorgkundigen, onder
toezicht van een verpleegkundige, mogen verrichten.
Het observeren van het functioneren van een
blaassonde en het signaleren van problemen
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
1
Zorgvrager met een
verblijfskatheter
Inhoud:
Anatomie van het urinestelsel
Wat is een verblijfskatheter
Wanneer plaatst men een
verblijfskatheter
Soorten verblijfskatheters
Complicaties + aandachtspunten
Taak van de zorgkundige
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Anatomie van het urinestelsel
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
2
Anatomie van het urinestelsel
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Wat is een verblijfskatheter?
Een verblijfskatheter is een dun en soepel
slangetje dat in de blaas blijft voor kortere of
langere tijd en waarlangs urine wordt
afgevoerd in een urinecollector.
Aan het uiteinde: ballonnetje, gevuld met
steriel water, die zorgt dat de katheter niet uit
de blaas kan glijden
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
3
Wat is een verblijfskatheter?
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Wat is een verblijfskatheter?
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
4
Wat is een verblijfskatheter?
Soort materiaal:
latex (= rubber)
latex met laagje silicone of hydrogel
full silicone
Diameter:
Uitgedrukt in Charrières (Ch)
1 Charrière = 1/3 mm
van Ch 6 – Ch 26 (kleurcode)
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Wat is een verblijfskatheter?
Uiteinde katheter:
Rechte punt (Nelaton)
Kromme punt (Tiemann)
Alleen gebruikt bij mannen, vooral wanneer een
vergrote prostaat het inbrengen bemoeilijkt
Tweeweg- of drieweg
Tweeweg = standaard
Drieweg = spoelkatheter (met extra kanaal voor
continue blaasspoeling)
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
5
Wat is een verblijfskatheter?
Soorten opvangsystemen
Gewone urinecollector
Beenzakje
Kraantje (katheterventiel)
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Wat is een verblijfskatheter?
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
6
Indicaties voor verblijfskatheter
Afvoer van urine verzekeren
Onvolledige blaaslediging (urineretentie)
Bij aandoeningen van de urethra (plasbuis)
Bij prostaatlijden
Bij neurologische aandoeningen (CVA, MS, &)
Bijwerking medicatie (neuroleptica)
Ongewild urineverlies (incontinentie)
Gedurende of na bepaalde operaties
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Indicaties voor verblijfskatheter
Urineretentie door prostaatproblemen
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
7
Indicaties voor verblijfskatheter
Uitvoeren van blaasspoeling
Na operaties waarbij de blaas continue moet
gespoeld worden (blaasoperaties, prostaatoperaties)
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Indicaties voor verblijfskatheter
Bepalen juist urinedebiet
Bijhouden van een vochtbalans
Voorkomen infecties in directe omgeving
Vb. decubituswonde stuit bij incontinente
zorgvrager
Comfort verzekeren
Vb. bij terminale, palliatieve zorgvragers
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
8
Soorten verblijfskatheters
Transurethrale
Suprapubische
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Soorten verblijfskatheters
Transurethrale katheter
Via urethra (plasbuis) ingebracht
Indien blaassonde voor relatief korte tijd
aanwezig moet blijven (< 6 weken)
Voordelen:
Eenvoudig en snel te plaatsen (VK of arts)
Makkelijk te vervangen
Nadelen:
Verhoogde kans op infecties
Meer kans op blaaskrampen
Kans op kwetsuren van urethra
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
9
Soorten verblijfskatheters
Suprapubische katheter
Via buikwand in blaas gebracht (juist boven
schaambeen)
supra = boven
os pubis = schaambeen
Indien katheter voor langere tijd aanwezig moet
blijven (> 6 weken) of van blijvende aard is
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Soorten verblijfskatheters
Suprapubische katheter
Voordelen:
Minder kans op infecties
Minder blaaskrampen
Nog spontane mictie mogelijk
ZV kan nog seksueel functioneren
Nadelen:
Plaatsen kan enkel door gespecialiseerde arts
(uroloog)
Irritatie mogelijk ter hoogte van insteekplaats
Dagelijks wondzorg ter hoogte van insteekplaats
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
10
Complicaties en
aandachtspunten
Infectie
Katheter loopt niet af
Irritatie en kwetsuren ter hoogte van meatus
Blaaskrampen
Voortdurende drang tot plassen
Lekkage van urine naast katheter
Druknecrose (decubitus) achterzijde dij
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Complicaties en
aandachtspunten
Infectie
Oorzaak:
Niet steriele werkwijze bij plaatsen van de
katheter
Preventie:
Vermijden van steriliteitsfouten bij inbrengen
van de transurethrale katheter
(= verpleegkundige handeling)
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
11
Complicaties en
aandachtspunten
Infectie
Oorzaak:
Opstijgende infectie via lumen van de katheter
of via ruimte tussen urethra en katheter
Preventie
Handhygiëne
Intiem toilet minstens 2 x daags
ZV voldoende laten drinken (2L / dag) =
natuurlijke spoeling van katheter en blaas
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Complicaties en
aandachtspunten
Infectie
Oorzaak:
Terugvloei van urine, van collector of
afvoerleiding, terug naar de blaas
Preventie:
Terugvloei van urine voorkomen collector
moet steeds lager hangen dan de blaas
(geen contact tussen aftapkraan en grond!)
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
12
Complicaties en
aandachtspunten
Infectie
Oorzaak:
Niet respecteren van het gesloten drainagesysteem
(loskoppelen van katheter en collector)
Preventie:
Zoveel mogelijk respecteren van het gesloten
systeem
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Complicaties en
aandachtspunten
Respecteren van gesloten drainagesysteem
Door gebruik van collector met kraantje
Bij gebruik van beenzakje nachtzak aan
beenzakje koppelen
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
13
Complicaties en
aandachtspunten
Infectie
Oorzaak:
Groei van ziektekiemen in steenaanslag in de
katheter
Preventie:
ZV voldoende laten drinken
Aanzuren van de urine vit C,
sinaasappelsap, veenbessensap
Gebruik van silicone katheter
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Complicaties en
aandachtspunten
De katheter loopt niet af
Oorzaak:
Knik in katheter
Collector boven blaasniveau
Katheter verstopt (aanslag, bloedstolsel,&)
Geen urineproductie (nierblokkage)
Interventie:
Knikken opsporen en opheffen
Collector lager dan blaasniveau
ZV voldoende laten drinken
Rapportage!!! Bousery Patricia Docent KTA Brugge
14
Complicaties en
aandachtspunten
Irritatie en kwetsuren insteekopening
Oorzaak:
Door tractie op de katheter
Heen en weer schuiven katheter in urethra
Uittrekken van de katheter door ZV
Preventie:
Collector bevestigen zodat tractie vermeden wordt
Gebruik van beenzakje bij mobiele zorgvragers
Katheter fixeren
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Complicaties en
aandachtspunten
Irritatie en kwetsuren insteekopening
Fixatie van een verblijfskatheter
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
15
Complicaties en
aandachtspunten
Blaaskrampen – blaasspasmen voortdurende drang tot plassen
Oorzaak:
Aanwezigheid van een vreemd voorwerp in de blaas
Katheter of ballon liggen tegen de blaaswand
Interventie:
Gebruik van een katheterventiel
Ballon iets lossen
ZV veel laten drinken
Katheter anders fixeren
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Complicaties en
aandachtspunten
Lekkage van urine naast de katheter
Oorzaken:
Blaasspasmen
Te dunne katheter
Verstopping van de katheter
Knik in katheter of afvoerleiding
Interventie:
Knikken opsporen en opheffen
Observeren en rapporteren aan verpleegkundige
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
16
Complicaties en
aandachtspunten
Druknecrose (decubitus) achterzijde dij
Oorzaak:
De katheter bevindt zich onder de dij van de liggende of
zittende zorgvrager
Preventie:
Katheter en leiding van collector
steeds boven het been leiden
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Taak van de zorgkundige
Observatie diurese
Observatie hoeveelheid urine (/24u)
Observatie uitzicht urine (kleur, helderheid)
Normale hoeveelheid bij normale vochtinname:
1200 tot 1500 ml /24u
Normale uitzicht:
helder, lichtgele kleur
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
17
Taak van de zorgkundige
Observatie diurese
Afwijkingen:
Weinig, donkergekleurde urine
Onvoldoende vochtopname
Nierinsufficiëntie (nierblokkage)
Ziekten van galblaas of lever
Troebele urine + vlokken en bezinksel
Te weinig vochtopname
Infectie
Rapportage!!!
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Taak van de zorgkundige
Ledigen van urinecollector
Dagelijks (vast tijdstip) of indien collector is ¾ vol
+ rapportage debiet
Indien katheterventiel meerdere malen per dag
Handhygiëne!
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
18
Taak van de zorgkundige
Ledigen van urinecollector
Werkwijze:
Handen ontsmetten + gebruik van handschoenen
Kraantje openen + collector ledigen in recipiënt
Kraantje sluiten
Kraantje schoonmaken (ontsmetten)
Recipiënt ledigen en spoelen
Handschoenen verwijderen
Handen ontsmetten
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
Taak van de zorgkundige
Overige aandachtspunten
Intiem toilet minimum 2 x daags
ZV voldoende laten drinken
Gesloten drainagesysteem respecteren
vervangen van collector is verpleegkundige taak!
Katheter en leiding bovenbeens fixeren – tractie
vermijden – knikken opheffen
Urinecollector steeds lager dan de blaas
Abnormaliteiten observeren en rapporteren
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
19
Bedankt
& voor uw aandacht!
Bousery Patricia Docent KTA Brugge
20