DE WEEK VAN DE TEEK

Nieuwsbrief 42
Maart - April 2008
DE WEEK VAN DE TEEK
Naar aanleiding van de internationale week van de teek
(30 maart tot en met 6 april) is het interessant om de gevaren
van teken op landbouwgebied even toe te lichten.
Het is in landbouwmiddens weinig
bekend dat teken voor grote
problemen
kunnen
zorgen.
Algemeen wordt er aangenomen dat
deze
diertjes
zich
vooral
verschuilen
in
bossen
en
natuurgebieden. Niets is minder
waar,
ook
in
bv.
onze
vollegrondsgroenten, aardbeien en
akkerbouwgewassen vinden deze
diertjes een tijdelijk onderkomen in
hun zoektocht naar de geschikte
gastheer of –vrouw.
Volgezogen teek
De teken worden al bij een temperatuur van ongeveer 5°C actief
en bovendien begint de populatie muizen, ratten en ander
ongedierte tegelijkertijd toe te nemen. Deze zorgen ervoor dat de
teken zich verder kunnen verspreiden.
Het grootste gevaar in een tekenbeet zit hem in het feit dat de teek
besmet kan zijn met Borrelia burgdorferi, deze bacterie is beter gekend
als de veroorzaker van de ziekte van Lyme.
Preventagri Vorming – Scheldeweg 68 – 9090 Gontrode - Melle - ℡ 09/272 26 63 - 09/272 26 01
Wat is een teek ?
Een teek is een kleine geleedpotige, spinachtige parasiet (1 tot 4 mm
groot) die zijn gastheren opspoort door middel van lichaamswarmte,
veranderingen in gasconcentratie door de ademhaling (verhoogde CO2concentratie), wijzigingen in het lichtspectrum en dergelijke. Vervolgens
zet hij zich met zijn zagende monddelen vast in de huid van zijn gastheer
om bloed te zuigen. Tijdens dit proces nemen de teken enorm toe in
volume.
Volumewijziging tijdens bloedzuigen
De harde teek Ixodes ricinus (met een hard rugschild
en wordt meestal schapen- of hondenteek genoemd)
is de meest verspreide soort in onze gebieden.
.
Schapenteek
Leefwijze teek
De schapenteek komt voor op plaatsen waar de luchtvochtigheid groot is
zoals tussen landbouwgewassen en in weiden. Ze zijn actief van begin
maart tot het einde van november. Hun activiteit daalt wel tijdens de
warme zomermaanden ten gevolge van de dalende luchtvochtigheid.
Preventagri Vorming – Scheldeweg 68 – 9090 Gontrode - Melle - ℡ 09/272 26 63 - 09/272 26 01
Levenscyclus teek
De teek ontwikkelt zich via een
vervelling van larve over nimf naar een
volwassen teek. Enkel in het
volwassen stadium kunnen mannetjes
en vrouwtjes van elkaar onderscheiden
worden. Teken zijn een zogenaamde
“drie-gastheren-parasiet”,
wat
wil
zeggen dat hij in elk van zijn drie
Levenscyclus teek
ontwikkelingsstadia
een
nieuwe
gastheer moet zoeken. Bij de ene gastheer kan de teek met het bloed de
ziekteverwekker opnemen en die vervolgens weer op de volgende
gastheer overbrengen. De beet van een teek is over het algemeen niet
pijnlijk en wordt daardoor vaak niet opgemerkt. De teken zuigen bloed
om eitjes te kunnen leggen, dus mannetjes spelen geen rol in de
besmetting.
Ziekteverschijnselen
Een infectie met de bacterie Borrelia burgdorferi leidt niet altijd tot de
ziekte van Lyme. Wanneer er ziekteverschijnselen ontstaan worden deze
in drie stadia ingedeeld.
Stadium 1: Lokale huidinfectie; Erythema migrans (EM)
De lokale huidinfectie begint als een rode plek,
meestal 4 tot 10 dagen na de beet. De EM-huiduitslag
breidt zich in de loop van dagen tot weken uit tot een
ronde of ovale kring die tot 40 cm breed kan worden.
Het midden van deze cirkel kleurt dikwijls wit, terwijl de
bijtplaats donkerder gekleurd blijft. De huiduitslag is
meestal pijnloos, jeukt meestal niet en is niet Erythema migrans
gezwollen. Bij de lokale huidinfectie wordt soms een
griepachtig ziektebeeld met koorts en spierpijn waargenomen.
Preventagri Vorming – Scheldeweg 68 – 9090 Gontrode - Melle - ℡ 09/272 26 63 - 09/272 26 01
Stadium 2: Vroege gedissemineerde infectie
Na de beet kan de Borrelia-bacterie in de bloedbaan terecht komen, wat
tot een uitgezaaide of “gedissemineerde" infectie leidt. De tijd dat de
bacterie in het bloed aanwezig is, is eerder beperkt, maar volstaat wel
om alle delen van het lichaam te infecteren. Hoewel de bacterie in elk
orgaan terecht kan komen, ontstaan de meeste ziekteverschijnselen in
het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart.
Het zenuwstelsel (neuroborreliose)
De meest voorkomende acute aandoeningen van het zenuwstelsel zijn
ontsteking van hersenzenuwen en/of ruggenmergzenuwen met name
een halfzijdige aangezichtsverlamming, al dan niet in combinatie met
een hersenvliesontsteking. De verschijnselen van hersenvliesontsteking
zijn meestal gering. Vaak hebben patiënten geen hoofdpijn, koorts,
sufheid
of
nekstijfheid
zoals
bij
andere
vormen
van
hersenvliesontsteking.
Gewrichtsaandoeningen
De verschijnselen van "Lyme-artritis" (gewrichtsontsteking) zijn zwelling
en pijn in het gewricht. De duur van de zwelling varieert van minder dan
een dag tot maanden. Het kniegewricht is regelmatig een eerste
broeiplaats voor de bacterie. De gewrichtsontsteking ontstaat bij de helft
van de patiënten binnen drie maanden na de tekenbeet of het Erythema
migrans.
Hartaandoeningen
De meest voorkomende afwijking van het hart is een Lyme-carditis
(hartspierontsteking) met een stoornis in het geleidingssysteem tussen
de boezems en de kamers en/of hartritmestoornissen. Wanneer de
geleiding ernstig gestoord is, kan een trage hartslag ontstaan, waardoor
de patiënt kan flauwvallen en last van benauwdheid kan krijgen. In een
verder gevorderd stadium kan dit ook leiden tot hartfalen.
Preventagri Vorming – Scheldeweg 68 – 9090 Gontrode - Melle - ℡ 09/272 26 63 - 09/272 26 01
Stadium 3: Chronische Lyme-borreliose
Men zou van chronische Lyme-borreliose kunnen spreken bij een
ziekteduur van meer dan een jaar. Alle eerder genoemde verschijnselen
kunnen een langdurig en wisselend verloop hebben met vermindering en
vervolgens een opflakkering van ziekteverschijnselen over weken tot
jaren. Zo kan er tijdens de eerste week na de beet een pijn in de
gewrichten (bv. de knie) waargenomen worden. In de daaropvolgende
weken verdwijnt deze pijn, maar krijgt men last van bijvoorbeeld een
trage hartslag. Meestal worden in dit verder gevorderd stadium ook
andere problemen zoals: Chronische Neuroborreliose (centrale
zenuwstelsel) en Acrodermatitis Chronica Atrophicans (ACA)
(huidaandoening) waargenomen.
Behandeling
Door het ontbreken van een eenvoudig uitvoerbare en betrouwbare
kweekmethode of andere betrouwbare tests is er geen “gouden
standaard” voor de definitie van genezing of voor het vaststellen van het
effect van behandeling. De behandeling is daarom individueel maatwerk
en gebaseerd op het klinische verloop van de ziekte. Verder dient men
rekening te houden met de complexe microbiologie van B. burgdorferi,
namelijk cystenvorming. Hierbij kapselt de bacterie zich in, waardoor
geneesmiddelen zoals antibiotica niet tot bij de vitale delen van de
bacterie kunnen doordringen en dus tijdelijk geen effect hebben. Bij
latere herkenning van de ziekte is een langere behandeling en
herbehandeling aangewezen.
Preventie
De kans op tekenbeten kan verminderd worden door contact met de
landbouwgewassen zoveel mogelijk te vermijden. Verder is het
aangewezen om goed sluitende kleding, bijvoorbeeld een broek met
lange pijpen die in de sokken worden gestopt, te dragen.
Controleer na het veldwerk het lichaam op teken (vooral op nimfen, deze
zijn klein (1 mm) en worden snel over het hoofd gezien).
Preventagri Vorming – Scheldeweg 68 – 9090 Gontrode - Melle - ℡ 09/272 26 63 - 09/272 26 01
Aangezien de kans dat een teek Borrelia
burgdorferi overbrengt toeneemt met de
duur die de teek vastzit in de huid, is het
aangewezen om hem zo snel mogelijk en op
de juiste wijze te verwijderen. Deze
werkwijze houdt in dat er geen druk wordt
uitgeoefend op het volgezogen lichaam en
dat de teek niet geprikkeld wordt. In beide
gevallen gaat hij immers het opgezogen
bloed, samen met speeksel, terug injecteren
Tekenverwijderlepel
in de huid. Hierdoor neemt de kans op
besmetting natuurlijk enorm toe. Men kan gebruik maken van speciale
tekenpincetten en van tekenverwijderlepels. Indien een teek toch de
kans heeft gezien om bloed te zuigen, is het belangrijk om de datum te
noteren en eventueel een foto te nemen van de ziekteverschijnselen. Op
deze manier kan een behandelende arts sneller de juiste diagnose
stellen.
Preventagri Vorming – Scheldeweg 68 – 9090 Gontrode - Melle - ℡ 09/272 26 63 - 09/272 26 01