Insect van de maand November: Springstaart Doordat het zo

Insect van de maand November: Springstaart
Doordat het zo lang warm bleef waren
er ook nog best wat insecten te zien,
maar gewoonlijk gaan de meeste
insecten voor november in rust of ze
sterven. Sommige verstoppen zich in
de koude maanden, andere gaan de
winter tegemoet als ei, pop of larve.
Deze maand aandacht voor dieren die
wel wat van insecten weg hebben en de
komende tijd nog volop te vinden zijn:
Springstaartjes op russula
Springstaarten (Collembola). Je
moet wel goed zoeken, want ze zijn erg 2014 11 8 Kijfhoek Bierlap
Anna Kreffer
klein. Springstaarten zijn er in vele
soorten, komen over de hele wereld voor, van twee meter onder de
grond tot hoog in de bergen en op het water.
Springstaarten zijn al heel lang op aarde, 400 miljoen jaar. Ze
hebben meer verwantschap met kreeftachtigen dan met insecten.
Wel behoren ze tot de hexapoda, zespotigen. Er zijn zo’n 7000
soorten beschreven, 300 soorten in West- en Midden-Europa, maar
men verwacht nog veel meer soorten
Herkenning
Springstaarten zijn langwerpig of bolrond van vorm, 1 tot 2 mm
groot (er zijn ook kleinere en wat grotere soorten, van 0,2 – 10
mm). Ze hebben zes poten, geen vleugels en een springvork. Dit
laatste orgaan geeft de diertjes hun naam. Het zit in rust opgeklapt
onder het lichaam en als het losschiet kan het de springstaart
centimeters ver laten springen. Zo kunnen ze ontsnappen aan
belagers. De ogen zijn eenvoudig, ze bevatten tot 8 “facetten” per
oog, niet zoveel als echte insecten. Ook de poten en antennen
hebben niet zoveel onderdelen als bij echte insecten. De kleur
varieert van grijs, bruin, wit, groen, geel of oranje en sommige zijn
prachtig getekend.
Ecologie
Springstaarten leven meest op de bodem tussen bladstrooisel, ze
eten afgestorven plantaardig materiaal en schimmels. Enkele
soorten eten ook dieren als aaltjes en andere springstaarten of
leven van stuifmeel, algen of levende planten. Op hun beurt zijn
springstaarten voedsel voor vele andere organismen: spinnen,
kevers, wantsen, duizendpoten. Sommige kortschildkevers zijn
gespecialiseerd in het eten van springstaarten.
Springstaarten zijn zo een onmisbare schakel in ecologische
systemen, als humusvormers en prooidier.
Voortplanting
Mannen zetten hun sperma af als pakketje, het spermatofoor, vaak
op dunne haartjes. Omdat ze veel in groepen leven worden de
pakketjes makkelijk gevonden door vrouwen. Bij sommige soorten
wacht de man met afzetten tot er een ontvankelijk vrouwtje in de
buurt is. Soms eet een man het pakketje van een andere man op,
om dan zijn eigen sperma in de aanbieding te doen. Sommige
soorten hebben wel een paringsritueel, waarbij de man met een
poot sperma in de vrouw brengt.
Eitjes worden apart of in groepjes afgezet, soms leggen vrouwtjes
hun eieren bij elkaar in de buurt. De ontwikkeling is afhankelijk van
de temperatuur, soms komen ze al na enkele dagen uit. Jonge
springstaarten vervellen 5 tot 13 keer voor ze geslachtsrijp worden.
Vervellen kan tot wel 40 x. De vervelling is niet alleen om te
groeien, ook om afvalstoffen kwijt te raken of beschadigde
lichaamsdelen te regenereren. Ook de darmwandbekleding wordt
bij een vervelling vervangen en vrouwtjes verliezen bovendien hun
spermavoorraad. Ze kunnen in alle stadia overwinteren. De
levensverwachting is 0,5 – 1 jaar tot 5 jaar.
Meer informatie en prachtige foto’s:
http://www.janvanduinen.nl/collembola.html
Waterspringstaart
2014 6 6
Berkheide
Anna Kreffer