Magnetische velden veroorzaakt door

Position Paper
Datum
Referentie
6 februari 2004
CA 03-0572
4
Onderwerp
Magnetische velden veroorzaakt door hoogspanningslijnen
1. Inleiding
Blootstelling van mensen aan magnetische velden vindt plaats op vele manieren. Bijvoorbeeld bij het
gebruik van scheerapparaten, haardrogers, magnetron, pc, tv etc. De mogelijke effecten van
blootstelling van mensen aan magnetische velden veroorzaakt echter in relatie tot
hoogspanningslijnen maatschappelijke zorg en discussie. Hoewel er geen wetenschappelijk bewijs
voor een oorzakelijke relatie tussen magnetische velden en gezondheidsklachten is gevonden, zijn
omwonenden toch onzeker over de mogelijke effecten van hoogspanningslijnen en zij beoordelen
deze onzekerheden verschillend.
Voor netbeheerders en locale overheden is er onduidelijkheid over eisen die moeten worden gesteld
aan nieuwe hoogspanningslijnen. Omdat TenneT op korte termijn een aantal belangrijke
netuitbreidingen in de Randstad1 moet realiseren, acht zij het van belang haar standpunt in de
discussie weer te geven.
2. Schets van de maatschappelijke discussie inzake magnetische velden van hoogspanningslijnen
Vanaf de jaren 70 is er veel onderzoek gedaan naar magnetische velden in relatie tot de gezondheid,
aangezien er toen veronderstellingen waren dat magnetische velden gezondheidsrisico's voor
omwonenden zouden kunnen opleveren. Er is echter sinds die tijd geen oorzakelijk verband voor
gevonden, noch is er een biologisch mechanisme gevonden of aannemelijk gemaakt dat de eventuele
effecten voor de gezondheid kan verklaren.
Ook onafhankelijke instellingen, als
- De Nederlandse Gezondheidsraad (het adviesorgaan van de Nederlandse overheid);
- The International Commission for Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP);
- De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO);
- The National Radiological Protection Board (NRPB), de Britse “Gezondheidsraad”
hebben geconcludeerd dat er tot op heden geen samenhang is gevonden tussen blootstelling aan
magnetische velden van hoogspanningslijnen en het optreden van gezondheidseffecten. Deze
instellingen geven ook aanbevelingen voor de (maximale) waarde van het magnetisch veld van
hoogspanningslijnen, waaraan de bevolking mag worden blootgesteld. Deze aanbevolen grenswaarde
bedraagt volgens de Nederlandse Gezondheidsraad 120 µT2 en volgens ICNIRP 100 µT. Deze
grenswaarde wordt door hoogspanningslijnen in de praktijk ter plaatse van woningen niet
overschreden. In een normale bedrijfsvoering treden, bij gemiddelde belasting nabij de
hoogspanningslijnen van TenneT veldsterkten op variërend van circa 2 tot 15 µT en bij volle belasting
van een hoogspanningslijn van TenneT veldsterkten van circa 20 µT.
In 2001 bracht het RIVM een rapport uit, waarin gerefereerd wordt aan een zwakke statistische
associatie (maar geen wetenschappelijk bewezen oorzakelijk verband) tussen magneetvelden van
1
TenneT investeert de komende jaren enkele honderden miljoenen euros in nieuwe hoogspanningsverbindingen voor het
transport van elektriciteit in de Randstad, om de leveringszekerheid van elektriciteit in de Randstad op het huidige niveau te
handhaven.
2
De sterkte van een magnetisch veld wordt uitgedrukt in de eenheid Tesla. Een micro Tesla is een miljoenste Tesla.
Position Paper
4
Datum
Referentie
Pagina
6 februari 2004
CA 03-0572
2 van 4
hoogspanningslijnen van meer dan 0,2-0,5 µT en het optreden van leukemie bij kinderen. In
tegenstelling tot de Gezondheidsraad zag de toenmalig minister drs. J.P. Pronk in dit rapport redenen
om vooruitlopend op een definitief standpunt het beleid voorlopig aan te scherpen in het NMP4. In het
NMP4 is naar aanleiding daarvan opgenomen "uitgaande van het voorzorgsprincipe zijn de huidige
signalen voldoende aanleiding tot het doen van verder onderzoek en het nemen van passende maatregelen
mede in relatie tot de maatschappelijke kosten en baten. Hierbij wordt gedacht aan de verbreding van de
zone waarin geadviseerd wordt om zo min mogelijk te bouwen (thans 30m) in combinatie met de hantering
van een advies- of grenswaarde voor maximale magneetvelden" . Ten aanzien van deze grenswaarde heeft
de Minister in concrete situaties gemeenten geadviseerd zoveel mogelijk te voorkomen dat nieuwe
situaties (aanleg of verplaatsing hoogspanningslijnen, nieuwbouw van woningen en scholen bij
bestaande hoogspanningslijnen) ontstaan waarin sprake is van langdurige blootstellingen van
kinderen aan magnetische velden van bovengrondse hoogspanningsleidingen van meer dan 0,4 µT. Dit
heeft er onder meer toe geleid dat, op kosten3 van de gemeente Utrecht, bij het VINEX project
Leidsche Rijn een bovengrondse 150 kV-lijn is vervangen door een ondergrondse kabelverbinding tot
op 33 meter diepte.
Bij een standaard bovengrondse 380 kV-hoogspanningslijn zou hantering van een grenswaarde van
0,4 µT inhouden dat een strook tot circa 300 meter (150 meter aan weerszijden vanuit de as van de
mast) volledig vrijgehouden moet worden van bebouwing waarbij sprake is van een langdurig verblijf.
De staatssecretaris van VROM heeft recent een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over het
aanvullend beleid inzake omgaan met risico’s ("Nuchter omgaan met Risico's") en de toepassing
daarvan op de problematiek van magnetische velden van hoogspanningslijnen. Daarin geeft hij aan dat
het beleidsdoel is om zoveel mogelijk te vermijden dat er nieuwe situaties ontstaan waarbij kinderen
worden blootgesteld aan magneetvelden. De afweging van de risico's wordt echter overgelaten aan de
locale overheden in het kader van de ruimtelijke ordening, de netbeheerders en de burgers zelf.
3. Beleid TenneT inzake magnetische velden
TenneT wil duidelijkheid verschaffen en transparant zijn over de feitelijk optredende veldsterktes als
gevolg van haar hoogspanningslijnen. Daartoe zal TenneT de veldsterkten van haar
hoogspanningslijnen meten dan wel berekenen en deze informatie delen met overheden en
omwonenden van haar hoogspanningslijnen. Daarnaast wordt hieraan invulling gegeven door:
• informatieverstrekking over magnetische velden in zijn algemeenheid aan overheden,
omwonenden, bevolking en medewerkers
• het ondersteunen van ontwikkeling van kennis over magnetische velden en effecten voor de
gezondheid.
Bij nieuwe hoogspanningslijnen hanteert TenneT bij de tracéontwikkeling uitgangspunten die ervan
uitgaan dat langdurige blootstelling van personen aan magnetische velden wordt geminimaliseerd.
Relevant in dit verband zijn de volgende onderdelen van het traceringbeleid van TenneT:
3
Ondergrondse aanleg van hoogspanningslijnen is ongeveer een factor 10 duurder dan bovengrondse aanleg.
Position Paper
Datum
Referentie
Pagina
4
•
•
•
•
6 februari 2004
CA 03-0572
3 van 4
bundeling van de nieuwe hoogspanningslijn met reeds bestaande infrastructuur, waardoor de
hoogspanningslijn buiten woonkernen blijft,
waar mogelijk combineren van hoogspanningslijnen in dezelfde mast, waardoor het gebied
met blootstelling aan magnetische velden zoveel mogelijk wordt beperkt,
zoveel mogelijk vermijden van bebouwing met qua verblijf een (semi-)permanent karakter
nabij de hoogspanningslijn,
in specifieke situaties kan het nemen van aanvullende maatregelen worden overwogen,
indien dat op grond van wet- en regelgeving en een beoordeling van de risico's als
kosteneffectief wordt aangemerkt. Voorbeelden van dergelijke maatregelen zijn:
o aanpassen van de lijnhoogte
o ontwerp aanpassingen
o verkabeling
o uitkoop
3. Positie TenneT inzake overheidsbeleid
TenneT staat voor een zorgvuldig en verantwoorde aanleg en beheer van haar hoogspanningslijnen.
Dat houdt in dat TenneT naast de technische en economische optimalisatie van haar transportnet ook
optimalisatie uit maatschappelijk oogpunt nastreeft. TenneT meent dat zij hieraan invulling geeft met
haar beleid inzake magnetische velden.
TenneT constateert dat de brief van de staatssecretaris van VROM inzake "Nuchter omgaan met risico's"
nog geen duidelijkheid geeft over het overheidsbeleid inzake magnetische velden door
hoogspanningslijnen. Doordat de staatssecretaris geen duidelijke grenswaarde aangeeft waaraan
nieuwe hoogspanningslijnen moeten voldoen, zullen locale overheden in concrete situaties zelfstandig
gaan handelen op basis van de eerder door de Minister genoemde waarde van 0,4 µT. Gevolg kan zijn
dat:
• de extra kosten om te voldoen aan genoemde 0,4 µT door locale overheden moeten worden
opgebracht,
• vertraging in de vergunningverlening en daarmee de tijdigheid van de realisatie van de nieuwe
hoogspanningslijn wordt bedreigd,
• willekeur ontstaat in de uitvoering van de hoogspanningslijn omdat de ene gemeente wel en
de andere gemeente niet de uitvoering op basis van 0,4 µT kan bekostigen.
Dit is naar de mening van TenneT ongewenst. De afweging over de balans tussen de
leveringszekerheid, maatschappelijke zorg en de daarmee gemoeide kosten van het transportnet
moet op nationaal niveau worden gemaakt. Dit moet naar de mening van TenneT uitmonden in zo
concreet mogelijke grenswaarden die vervolgens ook in regelgeving moet worden vastgelegd. Dan
kunnen ook de consequenties via de tarieven worden verdeeld over alle gebruikers van het
hoogspanningsnet.
Voor de vergunningverlening van de Randstad-ring is al op korte termijn duidelijkheid nodig. Deze
vergunningverlening moet binnenkort moeten starten om realisatie omstreeks 2010, zoals nu
Position Paper
4
Datum
Referentie
Pagina
6 februari 2004
CA 03-0572
4 van 4
gepland, mogelijk te maken. Wanneer een traject voor regelgeving op zich zou laten wachten komt de
vergunningverlening van de Randstad ring in de knel. Daarom stelt TenneT voor dat de overheid
(Ministeries VROM en Economische Zaken) in overleg met TenneT en provincies en gemeenten in 2004
concrete afspraken maakt over het beleid en grenswaarden waaraan de nieuwe hoogspanningslijnen
van de Randstad-ring moeten voldoen met betrekking tot de magnetische velden.