`Hoogspanningslijnen: waar hebben we het eigenlijk over?`

Voorzorgsbeleid in Europa
Binnen Europa kent Nederland de strengste
voorzorgsnorm ten aanzien van hoogspanningslijnen. In vele landen binnen Europa geldt er niet eens
een voorzorgsnorm of ligt deze vele malen hoger. De
enige norm die Europa op dit vlak kent is de grens van
100 microTesla.
U als burger in Nederland
Bronnen: Ministerie van VROM, RIVM, Gezondheidsraad, KennisplatformElektromagnetische Velden. Foto: Kim Staalman
© Gemeente Helmond, 2009
Deze brochure is een uitgave van de gemeente Helmond. Niets uit deze uitgave mag
verveelvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie,
microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van
de gemeente Helmond.
De Nederlandse overheid heeft er met haar
voorzorgsbeleid voor gekozen om ieder risico zo veel
mogelijk uit te sluiten, opdat burgers in Nederland
verantwoord in hun huizen kunnen wonen en kinderen
met een gerust hart naar school kunnen worden gebracht.
De inwoners van Brandevoort en schoolgaande
kinderen
De gemeente Helmond houdt zich aan het in Nederland
geldende strenge voorzorgsbeleid. Dit houdt in dat zowel
de woningen in Brandevoort als ook de tweede semipermanente school Helmond-Brandevoort na samenvoeging van een deel van de bestaande hoogspanningsmasten in een gebied staan waar het gemiddelde magnetische veld lager is dan 0,4 microTesla. Deze strenge
voorzorgsnorm zorgt ervoor dat bewoners van Brandevoort verantwoord in hun huizen kunnen wonen en
kinderen verantwoord naar school toe kunnen gaan.
Informatiefolder
‘Hoogspanningslijnen:
waar hebben we het eigenlijk over?’
0,1 6 tot 840 µT
Waarom zijn er eigenlijk hoogspanningslijnen?
Frequenties bij elektromagnetische velden
In Nederland bevinden zich circa 4000 kilometer bovengrondse
hoogspanningslijnen. Deze lijnen vervoeren elektriciteit vanuit
de productiecentrales naar de gebruikers. Om de energieverliezen tot een minimum te beperken vergt het transport over
lange afstanden hoogspanningslijnen. De distributie naar de
verbruikers gebeurt vervolgens in laagspanning. Dit gebeurt via
een transformator die het spanningsniveau kan wijzigen.
Elektromagnetische velden hebben een bepaalde frequentie. Dit is een
trilling per tijdseenheid. Hoe meer trillingen per tijdseenheid, hoe hoger de
frequentie. Frequentie wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). Bij een zeer hoge
frequentie zijn elektromagnetische velden in staat het lichaam binnen te
dringen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de zon, bij Röntgen- en bij Gamma- stralen (zie rood deel van onderstaande grafiek). In die gevallen wordt
gesproken over een ioniserend effect. Als frequenties lager zijn dan bij de
zon (en dat geldt eigenlijk voor de meeste zaken) wordt gesproken over een
niet-ioniserend –en dus niet-binnendringend-effect (zie groen deel van de
onderstaande grafiek).
Hoogspanningslijnen kennen een extreem lage frequentie en behoren
daarmee tot de groep niet-ioniserende elektromagnetische velden.
Elektromagnetische velden
Hoogspanningslijnen veroorzaken zogenaamde elektromagnetische velden. Elektrische, magnetische en elektromagnetische
velden komen van nature overal in het milieu voor. Bekende
vormen van elektromagnetische velden zijn UV-stralen (zon) en
infrarode straling (warme voorwerpen), maar ook zichtbaar
licht. Elektromagnetische velden zijn daarom helemaal niet zo
onnatuurlijk als de meesten van ons misschien denken.
Elektromagnetische velden komen ook voor bij huishoudelijke
apparaten. Elke elektrische lading veroorzaakt namelijk een
elektrisch veld. Wanneer een lamp aangesloten is, ontstaat een
elektrisch veld rond de kabel, zelfs als de lamp niet brandt. Je
kunt het vergelijken met de druk in een tuinslang die aangesloten is, maar waarvan de sproeikop gesloten is. Het elektrisch
veld wordt uitgedrukt in Volt per meter (V/m). Een magnetisch
veld ontstaat wanneer elektrische ladingen zich verplaatsen.
Wanneer een lamp brandt vloeit er stroom door het elektrische
draad. Op dat moment ontstaat er naast het elektrische veld
ook een magnetisch veld. Dit magnetische veld is afhankelijk
van de stroom die door het draad vloeit. Het magnetisch veld
wordt uitgedrukt in microTesla (µT). Het elektrische en magnetische veld tezamen wordt elektromagnetisch veld genoemd.
EXTREEM LAGE FREQUENTIE
ZEER LAGE
FREQUENTIE
MOBIELE COMMUNUCATIE
2,8 tot 810 µT
0,1 tot 2110 µT
16 tot 1560 µT
0,4 µT*
Er is door de wetenschap geen oorzakelijk verband gevonden tussen leven in
de nabijheid van hoogspanningslijnen en schade aan de gezondheid. Op
basis van bevolkingsonderzoek is er wel een zwakke relatie gevonden
tussen een verhoging van het risico op kinderleukemie en het wonen in een
gebied met hoogspanningslijnen, waar het gemiddeld magnetisch veld
hoger is dan 0,4 microTesla. Omdat er geen oorzakelijk verband is gevonden
tussen magnetische velden en kinderleukemie en andere oorzaken niet
kunnen worden uitgesloten, is het nog steeds de vraag of de relatie
überhaupt bestaat.
MICRO GOLVEN
INFRAROOD
ZICHTBAAR
LICHT
ULTRAVIOLETTE
STRALEN
RÖNTGEN
STRALEN
GAMMA
STRALEN
Grafiek: Niet-ioniserende en ioniserende elektromagnetische velden
Wat zegt de wetenschap over hoogspanningslijnen?
Bij hoogspanningslijnen wordt vanuit de wetenschap met name
gekeken naar de magnetische velden. Deze velden komen zoals al
aangegeven bij alle elektrische apparaten voor. Afhankelijk van de
gebruikte afstand kent een haardroger een waarde tussen 0,1 en 2110
microTesla, een stofzuiger een waarde tussen 0,16 en 840
microTesla, een boormachine een waarde tussen 2,8 en 810
microTesla en een elektrisch scheerapparaat een waarde tussen 16 en
1560 microTesla.
Voorzorgsbeleid Nederland
In Nederland kennen we in ieder geval een voorzorgsbeleid dat inhoudt
dat nieuwe huizen, scholen of kinderdagopvangcentra bij voorkeur niet
worden gebouwd in gebieden rond lijnen waar de gemiddelde magnetische veldsterkte hoger is dan 0,4 microTesla. Op die manier probeert de
overheid een eventueel risico zo veel mogelijk uit te sluiten. Door middel
van berekeningen kan worden bepaald waar de gemiddelde veldsterkte
hoger is dan 0,4 microTesla. Door alleen buiten die zones te bouwen
voldoen gemeenten aan het voorzorgsbeleid van de overheid.
* voorzorgsnorm in Nederland.