Agrarische veenontginningen in oostelijk Opsterland
advertisement
Middeleeuwse veenontginningen De gevolgen van bodemdaling voor de landschapsontwikkeling langs het Koningsdiep (Opsterland) Onderzoeksthema’s • Reconstructie van het natuurlijke landschap (800 – 1000 na Chr.) • Kolonisatie en ontginning in oostelijk Opsterland (1000 – 1300 na Chr.) • Gevolgen van de ontginningen op de landschapsontwikkeling 3 • Saale-IJstijd (370.000 – 130.000 jaar geleden) - Keileemafzetting (Dr6) • Weichsel-IJstijd (130.000 – 11.000 jaar geleden) - Dekzandafzettingen (Tw3) Reconstructie van het natuurlijke landschap in de vroege middeleeuwen Methoden: • • Booronderzoek Bodem-, geomorfologische en geologische kaarten • Historische kaartstudie • Studie naar toponiemen • Paleobotanisch onderzoek (stuifmeel) Kerkheuvels Dorp Veendikte Sintjohannesga 1,20 m •Fochteloo Bewijs van oorspronkelijk veendek op oostelijke Oligotroof 0,2 m zandgronden Mesotroof/eutroof Elsloo 0,25 m Oligotroof 0,70 m •Wijnjeterp Bewijs van oorspronkelijk oligotroof veenpakket op Onderste 15 cm Lippenhuizen 1,40 m de westelijke veengrondenOligotroof eutroof 1,40 m oligrotroof Overig meso-/eutroof 3,00 m •Munnekeburen Stratigrafie veendek 1,52 m oligrotroof Overig meso-/eutroof Spanga 2,17 m • Waardevol paleobotanisch archief (chronologisch) 1,00 m oligotroof Overig meso-/eutroof Kolonisatie en ontginning Methoden: • • • • Archeologisch onderzoek Kerkhistorisch onderzoek Analyse verkavelingspatronen Archiefonderzoek Verloop van een middeleeuwse agrarische veenontginning Veenrugontginningsmodel 1 2 3 4 Uithof Bakkeveen voor 1230 genoemd Utingeradeel Opsterland Oldeboorn Haskerland Schoterland Rottum in 1132 als ‘Ruthne’ Oud kerkhof + opgravingsplattegrond • Oriëntatie van de boerderijen • Boringen oud kerkhof Fasering ontginning • In Wijnjeterp zijn 2 fasen te onderscheiden • Fase 1 12e – 13e eeuw • Fase 2 13e eeuw (middeleeuwse kerken in Opsterland) • Fase 0 ????? Opgraving te Ureterp Van veen naar zand Gevolgen van de bodemdaling Methoden: • • • • Archiefonderzoek Agrarisch-historisch onderzoek Historische kaartstudie Veldnamen onderzoek Reconstructie van twee 17e eeuwse opstrekken Beets Terwispel dianûmer 31 Beets Conclusie • Oorspronkelijke veenbedekking • Start ontginning in 11e/12e eeuw • Ontwikkeling van twee typen cultuurlandschap dianûmer 32
