PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten H13: De wereld na 1945 46

PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten
H13: De w ereld na 1945
46. De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een
wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
De beide wereldoorlogen hadden de Europese staten zodanig verzwakt en uitgeput, dat
voortaan de toon werd gezet door twee buiten-Europese grootmachten: de communistische
Sovjet-Unie, en de kapitalistische VS. Vanuit het oosten en westen hadden deze twee Europa
bevrijd van de nationaalsocialistische overheersing. Waar de Sovjet-Unie gevestigd was, was er
het communisme. De VS zag dit als een bedreiging en was bang dat er weer een nieuwe
totalitaire dictatuur kwam. Daarom stelden zij zich tegen het communisme, er volgde een zeer
gespannen verhouding tussen twee blokken in de wereld. Er ontstond dus een wapenwedloop:
beide landen gingen zich steeds meer bewapenen, om het machtsevenwicht te handhaven. De
oorlog wordt koude oorlog genoemd, omdat men nooit met elkaar gevochten heeft d.m.v.
atoomwapens. De angst voor wederzijds verzekerde totale vernietiging speelde daarbij een rol.
Wel zorgde het voor kleine locale conflicten, zoals de Vietnam oorlog.
In 1949 viel Duitsland uiteen in twee republieken: de BRD in het westen, en de DDR in het
oosten (Sovjet-Unie). De inwoners die in het Oostblok ontevreden waren over het gebrek van
vrijheid, vluchtten naar West-Berlijn. Om de leegloop van de DDR te stoppen werd de
Berlijnse Muur gebouwd.
45. De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld
Na afloop van WOII werden kolonialen gebieden onafhankelijk, het eerst in Azië
(India/Pakistan/Indonesië). Daarbij speelde ook een rol dat Japan in WOII een groot deel van
Oost-Azië had veroverd op de Europese overheersers. Zij slaagden er na de oorlos niet in hun
koloniale gezag te herstellen. Groot-Brittannië was na de oorlos zodanig uitgeput, dat het BritsIndië (India/Pakistan) moest laten gaan. In de jaren ’60 volgde de onafhankelijkheid van een
groot aantal Afrikaanse koloniën. De oorzaken waarom landen onafhankelijk wouden worden
waren vooral dat ze een beter zelfbeeld kregen, en meer betrokken bij het bestuur wouden zijn.
PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten 5 HAVO
48. De eenwording van Europa
Om de vrede in Europa na twee vernietigende oorlogen te verzekeren en om iets te doen aan
zijn zwakke positie t.o.v. de VS en de Sovjet-Unie, kozen een aantal Europese staten ervoor
om voortaan hecht te gaan samenwerken. Vooral een samenwerking tussen Frankrijk en
Duitsland met een wederzijdse economische afhankelijkheid, zou een oorlog in Europa zeer
onwaarschijnlijk maken. Zo werd in 1957 de Europese Economische Gemeenschap (EEG)
van zes landen opgericht. In de loop van de jaren ’70 en ’80 breidde deze zich uit met steeds
meer lidstaten en vormde zich om tot Europese Unie. Na de val van het communisme in
1990 konden ook voormalige communistische Oost-Europese landen lid worden. In 1999
werd de Europese Monetaire Unie (EMU) gerealiseerd.
47. De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw
aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
Na de WOII ontwikkelden de westerse kapitalistische economieën zich zeer snel, dit kwam
o.a. doordat men had geleerd van de crisis in de jaren ’30. De economieën werden tot op
zekere hoogte geleide vrije markteconomieën, waardoor grote crises konden worden
voorkomen. Het levenspeil in westerse landen steeg dan ook enorm in de jaren ’50. De
afwezigheid van zorgen om het dagelijks bestaan gaf een gevoel van vrijheid en
onafhankelijkheid. De secularisatie (ontkerkelijking) nam toe, en onder de invloed van dit
alles werden veel traditionele normen en waarden verlaten. Ook kwam er ontwikkeling van
jeugdculturen als de nozems, hippies, provo’s en punkers.
49. De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenleving
De snelle groei van de economie in de westerse landen maakten het aantrekken van
arbeidskrachten van elders noodzakelijk, omdat niet al het beschikbare werk door eigen
volk gedaan kon worden. Er waren gastarbeiders nodig: Turken, Marokkanen en Italianen.
Hierdoor ontstond een aanzienlijke islamitische bevolkingsgroep in het traditioneel
christelijke werelddeel. Onder invloed van de snel groeiende welvaart werd de
aantrekkingskracht van de rijke westerse landen op de rest van de wereld steeds groter,
waardoor de migratie bleef aanhouden. In 1975 kwamen ook veel Surinamers, en later ook
veel asielzoekers. Sommige landen spraken al van een multiculturele samenleving, en ook
de pluriformiteit van de samenleving nam toe, waardoor zich een steeds grotere diversiteit
aan leefpatronen en steeds meer individualisme ontwikkelden.
PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten
46 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep
van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een
atoomoorlog (+ ontwikkelingen na 1989 in §5)
Verklaar de naam ‘Koude Oorlog’ en
noem de oorzaak. Gebruik hierbij de
afspraken bij Jalta en Potsdam
Leg uit:
 De politieke kant van de
blokvorming (noem o.a. BRD
en DDR)
 De economische kant van de
blokvorming (noem o.a. het
verschil Russische en VSaanpak).
 De militaire kant van de
blokvorming (noem o.a. de
twee militaire organisaties en
de wapenwedloop)
Wat hebben de Dominotheorie, de
Trumandoctrine en de
containmentpolitiek met elkaar te
maken ?
PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten 5 HAVO
Beschrijf de problemen in Berlijn
1945, 1948 en 1961
Beschrijf kort de crises van:
 Korea
 China
 Hongarije
 Cuba
 Afrika
 Vietnam
Waarom kwam er een eind aan de
Koude Oorlog. Noem 2 redenen
binnen het Oostblok. (§5)
Welke nieuwe spanning kwam er
voor in de plaats ? (§5)
Zoek 2 bronnen of voorbeelden die bij dit KA horen en leg bij ieder uit waarom deze bij
dit KA horen.
45 De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie
van de wereld. (§1 en § 4)
Wat gebeurde tussen 1945 en 1975
met vrijwel alle kolonies in Afrika en
Azië ? Noem 2 oorzaken van deze
dekolonisatie
PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten
Leg uit hoe de blokvorming van de
Koude Oorlog gevolgen had voor
deze kolonisatie. Betrek hierbij 3 van
de 6 hierboven (‘Beschrijf kort de
crises van…..’) gevraagde crises..
Noem het verschil tussen de
dekolonisatie van Engelse, Franse en
Nederlandse kolonies
Wat was de invloed van neokolonialisme op de nieuwe landen.
Zoek 2 bronnen of voorbeelden die bij dit KA horen en leg bij ieder uit waarom deze bij
dit KA horen.
47 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren ’60 van de 20e
eeuw aanleiding gaf tot sociaal-culturele veranderingsprocessen.
Verklaar het ‘Wirtschaftswunder’.
Noem o.a. oorzaak en gevolgen.
Wat is een verzorgingsstaat. Leg uit
waarom Nederl;and een
verzorgingsstaat is
PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten 5 HAVO
Waardoor kon juist vanaf de jaren ’60
een jeugdcultuur ontstaan ?
Geef enkele voorbeelden uit
Nederland
Noem 3 voorbeelden van
maatschappijkritiek uit die tijd
Zoek 2 bronnen of voorbeelden die bij dit KA horen en leg bij ieder uit waarom deze bij
dit KA horen.
48 De eenwording van Europa.
Beschrijf de ontwikkeling Benelux –
EGKS - EEG - EU
Noem een voordeel en een nadeel van
‘supranationaal’.
Noem de 4 politieke organen van de EU
en beschrijf hun functie.
PORTFOLIO Kenmerkende Aspecten
Wat is Euroscepsis en waarom werd dit
vanaf 2000 steeds meer populair ?
Zoek 2 bronnen of voorbeelden die bij dit KA horen en leg bij ieder uit waarom deze bij
dit KA horen.
49 De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen
Wat is globalisering ?
Het boek noem op blz. 270 vier aspecten
van globalisering. Noem ze
Leg uit dat globalisering zorgde voor
multiculturele (=pluriforme)
samenlevingen.
Zoek 2 bronnen of voorbeelden die bij dit KA horen en leg bij ieder uit waarom deze bij
dit KA horen.
Kenmerkende begrippen:
 Zie blz. 274-275