Vrouwen en de bestrafÒng van de collaboratie na de

6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZ
XdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
IlZZXVhZhijY^ZhdkZg^cX^k^Z`ZkgdjlZc
^cYZcVddgad\hZoj^kZg^c\
Hde]^Z7daaZcZcBVX]iZaY9ZBZihZcVZgZ
8ZcigjbkddgKgdjlZchijY^ZhZc9^kZgh^iZ^ihdcYZgodZ`!KJ7
9^i Vgi^`Za WZ]VcYZai YZ WZaVc\g^_`hiZ gZhjaiViZc kVc ilZZ dcYZgodZ`hegd_ZXiZc! de\Z"
hiVgiVahZZcgZVXi^ZdeYZhiVcYkVcoV`Zc^c]ZidcYZgodZ`cVVgYZgZegZhh^Z!lVVg^c
cVjlZa^_`h VVcYVX]i ldgYi \ZhX]dc`Zc VVc kgdjlZc d[ VVc ZZc \Z\ZcYZgYZ VcVanhZ#
7j^iZcaVcYh dcYZgodZ` iddci ZX]iZg VVc YVi YZ cVddgad\hZ WZhigV[Òc\ kVc kgdjlZa^_`Z
XdaaVWdgViZjgh Yj^YZa^_`Z kZghX]^aaZc kZgiddci bZi Y^Z kVc bVccZa^_`Z ^cX^k^Z`Zc# 7Z^YZ
dcYZgodZ`hXVhjhhZcÄZcZgo^_Yh]Zi^ciZgcZg^c\hXZcigjb<ZciLdaaZhigVViZcVcYZgo^_Yh
YZGZ\^ZkddgIZaZ\gVÒZZcIZaZ[dc^ZÄWZkZhi^\ZcYZoZWZk^cY^c\Zc#=Zi\Z\ZcYZgYZ`V"
gV`iZgkVcYZXdaaVWdgVi^ZkZg`aVVgiiZcYZaZYZj^iZZcadeZcYZWZhigV[Òc\kVcbVccZa^_`Z
ZckgdjlZa^_`ZXdaaVWdgViZjgh#9Z\Z\ZcYZgYZeZgXZei^ZkVc]Zi\ZZcdcYZgXdaaVWdgVi^Z
lZgYkZghiVVc!kdgbiZZcW^_`dbZcYZkZg`aVg^c\h\gdcY#9ZoZXVhjhhZccjVcXZgZcYVc
dd` ]Zi egdÒZa kVc YZ kgdjlZa^_`Z XdaaVWdgViZjg# Od Wa^_`i dcYZg bZZg kZg`a^``^c\ ZZc
ine^hX] ]j^hkgdjlZcYZa^Xi iZ o^_c! lVVgbZZ YZoZ kgdjlZc ]jc WZeZg`iZ aZZ[db\Zk^c\
edd\YZc iZ XdcigdaZgZc Zc bVc^ejaZgZc# =Zi cVi^dcVVa"hdX^Va^hbZ dZ[ZcYZ de kgdjlZc
ZZcWZaVc\g^_`ZVVcigZ``^c\h`gVX]ij^i!]Zi\ZZco^X]kZgiVVaYZ^ceda^i^Z`Za^YbVVihX]Ve"
eZcZcde^c^ZYZa^XiZc#A^Z[YZhgZaVi^ZhbZi9j^ihZb^a^iV^gZclZgYZcdd`^cYZoZXVhjh"
hZc\ZYZÒc^ZZgYVahÈhZci^bZciZaZXdaaVWdgVi^ZÉ#Dd`lZgYWZkZhi^\YYVi[Vb^a^ZgZaVi^Zh
kddgkgdjlZcZZcWZaVc\g^_`ZdehiVecVVgYZXdaaVWdgVi^ZkdgbYZc#IB;KJ;BMEEH:;D
P\ZcYZg]^hidgn!IlZZYZLZgZaYddgad\!gZegZhh^ZR
AZh[ZbbZhZiaZheZ^cZhedjgXVjhZYZXdaaVWdgVi^dc
VegƒhaVhZXdcYZ\jZggZbdcY^VaZ#
9Zjm‚ijYZhYZXVhYZ[ZbbZhbVcfjVciYZX^k^hbZYjgVciaVe‚"
g^dYZYɂejgVi^dcYZaÉVegƒh"\jZggZ
9VchXZiVgi^XaZcdjhkdjheg‚hZcidchaZheg^cX^eVjmg‚hjaiVihYZYZjmegd_ZihYZgZX]Zg"
X]Z!^c^i^‚hZc\j^hZYZg‚VXi^dc|aɂiViYZha^ZjmYZhgZX]ZgX]ZhhjgaVg‚egZhh^dc!d‘
igdeeZjYÉViiZci^dcZhiVXXdgY‚Z|aVY^bZch^dcYZ\ZcgZ#6aɂigVc\ZgYZhgZX]ZgX]Zh
bdcigZcieg‚X^h‚bZcifjZaVXdcYVbcVi^dcYZh[ZbbZhXdaaVWdgViZjghYjgVciaÉVegƒh"
\jZggZeg‚hZciZYZhY^[[‚gZcXZhigƒhXaV^gZhVkZXXZaaZh^cÓ^\‚ZhVjm]dbbZh#8ZhYZjm
‚ijYZhYZXVhÄYÉjcZeVgi!aZXZcigZYÉ^ciZgcZbZci<ZciLdaaZhigVViZiYÉVjigZeVgi!aV
G‚\^ZYZI‚a‚\gVe]^ZZiYZI‚a‚e]dc^ZÄXdcÒgbZciXZhXdchiViVi^dch#AZXVgVXiƒgZhZmj‚
YZaVXdaaVWdgVi^dcZmea^fjZeVgi^ZaaZbZciaZhY^[[‚gZcXZhYZeZ^cZh^bedh‚ZhVjmXda"
aVWdgViZjgh]dbbZhdj[ZbbZh#AVeZgXZei^dchZmj‚ZYZXZfjÉdcZciZcYV^ieVgXdaaV"
WdgVi^dc!Xdchi^ijZjcZgV^hdchjeea‚bZciV^gZ#8ZhXVhcjVcXZciaZegdÒaYZaV[ZbbZ
XdaaVWdgViZjg#>aVeeVgVˆicdiVbbZcifjZaVY‚aVi^dcZhijcY‚a^iine^fjZYZh[ZbbZhVj
[dnZg#8Zh[ZbbZhZhhVnV^ZciV^ch^YZXdcigaZgZiYZbVc^ejaZgaZjgZcidjgV\Z[dgigZh"
&,+
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
igZ^ci#AZcVi^dcVa"hdX^Va^hbZZmZgV^ijcZViigVXi^dc[dgiZhjgaZh[ZbbZh#:aaZhVX]Z"
iV^ZciYZhXVgiZhYjeVgi^ZiXdbbZiiV^ZciYZhY‚a^ihYÉde^c^dc#
9VchXZh‚ijYZhYZXVh!aZhgZaVi^dchVbdjgZjhZhVkZXaZhb^a^iV^gZhVaaZbVcYh‚iV^Zci
Y‚Òc^ZhXdbbZ‚iVciYZaVÈXdaaVWdgVi^dchZci^bZciVaZÉ#8ZiiZ‚ijYZXdcÒgbZ‚\VaZbZci
fjZ!edjgaZh[ZbbZh!aZhgZaVi^dchYZ[Vb^aaZ‚iV^ZcijcigZbea^c^bedgiVcikZghaVXdaaV"
WdgVi^dc#CEJI#9BxIP]^hid^gZYZ\ZcgZ!9Zjm^ƒbZ<jZggZBdcY^VaZ!g‚egZhh^dcR
&#DDGAD<:C<:C9:G
6ANAF DE JAREN KREGEN HISTORICI IN HET KADER VAN DE ONTWIKKELING
VAN DE VROUWENGESCHIEDENIS AANDACHT VOOR HET THEMA VAN VROUWEN EN DE
TWEE WERELDOORLOGEN $EZE EERSTE STUDIES GINGEN NA OP WELKE WIJZE VROUWEN
HADDEN DEELGENOMEN AAN DE OORLOGSINSPANNINGEN IN HET LEGER HET VERZET
ENZOVOORT BV 3EIDLER 3PIEGEL 6ANAF DE TWEEDE HELFT VAN DE
JAREN PLAATSTEN GENDERHISTORICI DEZE ACTIVITEITEN VAN VROUWEN IN EEN
BREDER MAATSCHAPPELIJKHISTORISCH PERSPECTIEF $EZE BREDERE FOCUS GAF AANLEI
DING TOT INTERESSANTE HISTORIOGRAlSCHE DEBATTEN OVER DE IMPLICATIES VAN BEIDE
WERELDOORLOGEN VOOR VROUWEN ZOWEL TIJDENS ALS NA DE OORLOG "EIDE WERELD
CONmICTEN FUNGEERDEN IMMERS ALS KATALYSATOR VOOR SOCIALE VERANDERINGEN EN
OOK VROUWEN ZOUDEN HIERBIJ VOORDEEL HEBBEN GEHAD BIJVOORBEELD DOOR DE
TOEKENNING VAN HET VROUWENSTEMRECHT $OORDAT MANNEN NODIG WAREN AAN
HET FRONT NAMEN VROUWEN HUN PLAATS IN DE FABRIEKEN IN EN WERD VROUWEN
ARBEID ALS MINDER UITZONDERLIJK GEZIEN 6ERSCHILLENDE HISTORISCHE STUDIES OVER
DE %ERSTE 7ERELDOORLOG NUANCEREN ECHTER DEZE OPTIMISTISCHE KIJK EN WIJZEN
OP GEOGRAlSCHE VERSCHILLEN /P EEN AANTAL DOMEINEN DIENDEN VROUWEN NA
HET BEÑINDIGEN VAN DE VIJANDELIJKHEDEN EEN STAP TERUG TE ZETTEN EN ZAG EEN
REACTIONAIR DISCOURS EN BELEID HET LICHT DAT DE VOOROORLOGSE GENDERVER
HOUDINGEN WILDE HERSTELLEN 4HÏBAUD $EZE NUANCES EN BE
VINDINGEN KUNNEN EVENEENS VOOR DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG GELDEN HOEWEL
DEZE PROBLEMATIEK VOOR DEZE PERIODE OP EEN AANTAL DEELDOMEINEN IN MEER
BEPERKTE MATE IS ONDERZOCHT 3UMMERlELD 4HÏBAUD 6OOR "ELGIÑ IS TOT OP HEDEN ENKEL DE IMPACT VAN DE %ERSTE 7ERELDOOR
LOG OP DE SEKSEVERHOUDINGEN VOORWERP VAN ONDERZOEK GEWEEST $ENISE $E
7EERDT STELT DAT DEZE OORLOG ALLEEN DE POSITIE VAN VROUWEN UIT DE BURGERIJ
HEEFT VERBETERD $E 7EERDT %LIANE 'UBIN MEENT DAT TIJDENS DE %ERSTE
7ERELDOORLOG DE VROUWENEMANCIPATIE EEN STAP TERUG ZETTE 6ROUWEN WERDEN
NIET ALLEEN GEWEERD UIT DE ARBEIDSMARKT DE SCHAARSTE TEN GEVOLGE VAN DE OOR
LOGSOMSTANDIGHEDEN MAAKTE HET GEDWONGEN HUISVROUWENBESTAAN TOT EEN
OVERLEVINGSSTRIJD OM HET GEZIN TE KUNNEN VERZORGEN 4OCH IS DEZE PERIODE
NIET HELEMAAL NEGATIEF ONDER MEER OP BASIS VAN DE KLEINERE KINDERAANTALLEN
PER GEZIN TIJDENS HET )NTERBELLUM BESLUIT 'UBIN DAT DE VERHOUDINGEN TUSSEN
DE PARTNERS EEN TRANSFORMATIE DOORMAAKTEN 'UBIN .ET ALS IN ANDERE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&,,
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
%UROPESE LANDEN KON HET REACTIONAIRE DISCOURS DAT VROUWEN WILDE TERUGDRING
EN NAAR DE HAARD NIET VERHINDEREN DAT ER ZICH BELANGRIJKE MAATSCHAPPELIJKE
ONTWIKKELINGEN VOORDEDEN OP POLITIEK ECONOMISCH EN SOCIAAL VLAK 'UBIN
%EN ANDER BOEIEND DEBAT n DAT BEKEND STAAT ALS DE @(ISTORIKERINNENSTREIT
n GAAT OVER DE VRAAG OF $UITSE VROUWEN TIJDENS DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG
ALS SLACHTOFFERS DAN WEL ALS MEELOPERS VAN HET NATIONAALSOCIALISME DIENEN
BESCHOUWD TE WORDEN #LAUDIA +OONZ STELDE DE $UITSE VROUWEN MEE
VERANTWOORDELIJK VOOR DE OORLOGSMISDADEN DIE DOOR HUN ECHTGENOTEN WER
DEN GEPLEEGD IN NAAM VAN HET NATIONAALSOCIALISME OMDAT ZE ALS MOEDERS EN
ECHTGENOTEN HUN WEDERHELFTEN EEN LIEFDEVOL TOEVLUCHTSOORD BEZORGDEN )N
PLAATS VAN ZICH KRITISCH OP TE STELLEN TEGENOVER HET REGIME LIETEN ZE ZICH LIEVER
VERLEIDEN DOOR HET IDEAALBEELD VAN DE GESCHEIDEN SFEREN EN HET RASZUIVERE
MOEDERSCHAP $EZE STELLING WORDT AANGEVALLEN DOOR 'ISELA "OCK DIE MEENT DAT OOK ANDERE $UITSE VROUWEN n NIET ALLEEN DE MOEDERS EN
ECHTGENOTES n DIENEN VERANTWOORDELIJK GESTELD TE WORDEN VOOR DE GEVOLGEN
VAN HET NATIONAALSOCIALISME (ET HOUDT VOLGENS HAAR DAN OOK GEEN STEEK OM
DE MEDEPLICHTIGEN VAN DE RACISTISCHE MISDADEN IN DE CONTEXT VAN HET NATIO
NAALSOCIALISME TE ANALYSEREN OP BASIS VAN HUN SEKSE :E BETWIST OOK DE PRAK
TIJK VAN DE GESCHEIDEN SFEREN EN STELT DAT HET NATIONAALSOCIALISME VROUWEN
VEELEER BUITENSHUIS KANSEN BOOD DAN HEN TERUG TE DRINGEN NAAR DE HAARD
"OVENDIEN STELT ZE DAT VROUWEN OOK ALS SLACHTOFFERS VAN HET $ERDE 2IJK KUN
NEN WORDEN BESCHOUWD DE EUGENETISCHE POLITIEK BETEKENDE EEN AANSLAG OP
HET VRIJE MOEDERSCHAP 5IT DEZE TWEE DEBATTEN BLIJKT DAT HET ONDERZOEK NAAR
DE ROL VAN VROUWEN TIJDENS DE OORLOG EN DE BETEKENIS EN IMPLICATIES HIERVAN
ONDER MEER TERUG TE VOEREN ZIJN TOT DE VRAAG WAT ONDER EMANCIPATIE DIENT
VERSTAAN TE WORDEN :E ILLUSTREREN EVENEENS DAT ONDERZOEKERS ZICH SNEL LATEN
MEEVOEREN DOOR WAARDEOORDELEN EN GENERALISATIES 0AS VANAF DE JAREN KRIJGEN OOK VROUWEN DIE DOOR HET NATIONAALSOCIALISME ALS MINDERWAARDIG
WERDEN BESCHOUWD EEN PLAATS IN DE GESCHIEDSCHRIJVING OVER HET $ERDE 2IJK
(IER LIGT ECHTER WEER EEN ANDER GEVAAR OP DE LOER DE TENDENS OM HET LEED VAN
*OODSE VROUWEN TE KADEREN BINNEN DE THEORIE VAN DE UNIVERSELE PATRIARCHALE
ONDERDRUKKING WAARBIJ UIT HET OOG WORDT VERLOREN DAT DE 3HOAH ZICH IN DE
EERSTE PLAATS RICHTTE TEGEN ALLE JODEN EN NIET SPECIlEK TEGEN VROUWEN +ANDEL
$E STUDIE VAN DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG VANUIT EEN GENDERPERSPECTIEF
KAN DUS ENERZIJDS EEN MEERWAARDE BIEDEN VOOR BREDERE ONDERZOEKSVELDEN n
ZOWEL HET ONDERZOEK NAAR DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG ALS DE GENDERGESCHIEDE
NIS n MAAR DIENT ER TEVENS OVER TE WAKEN DAT ANDERE ANALYTISCHE CATEGORIEÑN
ZOALS KLASSE EN ETNICITEIT NIET UIT HET OOG WORDEN VERLOREN
/OK WANNEER WE KIJKEN NAAR HET ONDERZOEK OMTRENT COLLABORATIE EN REPRES
SIE BESTAAT HET GEVAAR DAT ER EEN EENZIJDIG BEELD WORDT OPGEHANGEN OMDAT
HERHAALDELIJK WORDT TERUGGEGREPEN NAAR DEZELFDE THEMAS %NERZIJDS ZIJN ER DE
BIOGRAlSCHE STUDIES OVER KAMPBEWAAKSTERS OF STUDIES OVER DE BERECHTING VAN
&,-
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
VROUWELIJKE OORLOGSMISDADIGERS BV 'ROEN 7ECKEL 7OLFRUM EN OVER VROUWEN OP TOPPOSITIES BINNEN HET COLLABORATIEAPPARAAT OF HET NA
TIONAALSOCIALISME BV +NOPP "RAUBURGER EA WIENS ONDERZOEKS
SUBJECTEN ECHTER EEN MINDERHEID VORMEN BINNEN DE GROEP VROUWEN DIE VAN
COLLABORATIE OF OORLOGSMISDADEN WERD BESCHULDIGD !NDERZIJDS WORDT ER IN HET
ONDERZOEK OVER REPRESSIE EN VROUWEN VEELVULDIG INGEZOOMD OP DE STRAATRE
PRESSIE WAARBIJ INCIVIEKE VROUWEN PUBLIEKELIJK WERDEN VERNEDERD ONDER MEER
DOOR HET AFKNIPPEN VAN DE HAREN /NDER HEN BEVONDEN ZICH VAAK VROUWEN
DIE ZICH SCHULDIG HADDEN GEMAAKT AAN ZOGENAAMDE @SENTIMENTELE OF @HORI
ZONTALE COLLABORATIE "ROSSAT 6IRGILI $IEDERICHS $ROLSHAGEN
:ONDER DE WETENSCHAPPELIJKE VERDIENSTEN VAN DEZE STUDIES TE WILLEN
MINIMALISEREN KOMEN WE ECHTER TOT DE VASTSTELLING DAT EEN AANTAL BELANGRIJ
KE ONDERZOEKSVRAGEN TOT OP VANDAAG ONBEANTWOORD BLIJVEN 6ROUWEN KREGEN
IMMERS OOK TE MAKEN MET BIJVOORBEELD VERVOLGING DOOR DE RECHTBANKEN WA
REN ACTIEF ALS POLITIEKE COLLABORATEURS OF WERDEN VOOR KORTE OF LANGERE DUUR
WEGENS INCIVISME GEÕNTERNEERD 4OCH WERDEN DEZE ONDERWERPEN TOT VOOR KORT
NIET BESTUDEERD VANUIT EEN GENDERPERSPECTIEF HETGEEN MEESTAL LEIDT TOT EEN
EENZIJDIGE FOCUS OP MANNELIJKE COLLABORATEURS EN INCIVIEKEN
$EZE ACHTERSTAND WERD GEDURENDE HET LAATSTE DECENNIUM INGEHAALD EN ON
DERZOEKERS LEGDEN ZICH VIA SYSTEMATISCH ONDERZOEK TOE OP DE BETEKENIS EN ROL
VAN GENDER IN COLLABORATIE BEGAAN DOOR VROUWEN :O BLIJKEN VERWANTSCHAPS
BANDEN FAMILIENETWERKEN EN VRIENDSCHAPPEN DE VOORNAAMSTE KATALYSATOREN
VOOR VROUWEN TE ZIJN OM LID TE WORDEN VAN EEN COLLABORATIEBEWEGING $I
AMOND 6ERKLIKKING BLEEK EEN TYPISCH VROUWENDELICT MET EEN GROOT
AANDEEL AAN HUISVROUWEN DAT WERD GEBRUIKT ALS EEN INSTRUMENT OM MACHT
OVER DE DIRECTE OMGEVING UIT TE OEFENEN *OSHI /OK DE PERIODE NA DE
BEVRIJDING KREEG MEER AANDACHT VAN GENDERHISTORICI 4IJDENS DE NAOORLOGSE
PERIODE WERD DE PUBLIEKE RUIMTE HEROVERD DOOR DE MANNEN n WIENS MAN
NELIJKHEID DOOR DE VIJANDELIJKE OVERWINNING WAS GEKLEINEERD n EN WERDEN
HET BEVRIJDE VADERLAND HELDENDOM EN VERZET EENDUIDIG GEREPRESENTEERD ÏN
GECLAIMD ALS MANNELIJK #APDEVILA 6ROUWEN WERDEN TERUGGEDRONGEN
IN EEN SLACHTOFFERROL DIE n IN PLAATS VAN MET EER n MET SCHAAMTE EN SCHANDE
WAS BELADEN %N HIERDOOR WERD DE VROUWELIJKE COLLABORATEUR GESCHRAPT UIT DE
COLLECTIEVE HERINNERING EN VERGETEN DOOR HISTORICI 3CHWEGMAN (OEWEL "ELGIÑ GEDURENDE RUIME TIJD ACHTEROP HINKTE IN HET ONDERZOEK
NAAR VROUWEN IN COLLABORATIE EN REPRESSIE WERD DANKZIJ EEN INHAALBEWEGING
VANAF DE TWEEDE HELFT VAN DE JAREN DEZE ACHTERSTAND GOEDGEMAAKT DOOR
EEN NOG STEEDS GROEIENDE LIJST VAN LICENTIEVERHANDELINGEN WAARVAN ENKELE
RESULTEERDEN IN EEN PUBLICATIE "EN $JAFFAR 6AN #AUTER 4IMMER
MAN #EULEMANS *ANS 6AN ,OON :IJ NUANCEERDEN
HET PROlEL VAN DE VROUWELIJKE COLLABORATEUR ALSOOK HAAR VERVOLGING IN DE
DIVERSE ASPECTEN VAN DE REPRESSIE (ETZELFDE KAN GEZEGD WORDEN VAN DE TWEE
ONDERZOEKSPROJECTEN ONDER LEIDING VAN PROFESSOR -ACHTELD $E -ETSENAERE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&,.
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
AAN DE 6RIJE 5NIVERSITEIT "RUSSEL WAARVAN ER ÏÏN IN APRIL WERD AFGE
ROND $E BEVINDINGEN VAN DEZE ONDERZOEKEN WORDEN HIERNA BESPROKEN
($:;IJK:?;L7D:;PK?L;H?D=D7:;JM;;:;M;H;B:EEHBE=0
;;D=;B7:;DED:;HM;HF
(ET POLEMISCHE KARAKTER VAN HET DEBAT ROND DE ZIN EN DE AARD VAN DE NA
OORLOGSE ZUIVERING IS EEN MOOI VOORBEELD VAN HOE HISTORISCHE KWESTIES DE
HEDENDAAGSE GEMOEDEREN NOG STEEDS KUNNEN BEROEREN 2EEDS ZESTIG JAAR GE
LEDEN VORMDEN ZICH TWEE KAMPEN DIE EEN DIAMETRAAL TEGENGESTELDE VISIE OP
DE BESTRAFlNG VAN COLLABORATEURS ONTWIKKELDEN %NERZIJDS MEENDE HET KAMP
DAT ZICH VEREENZELVIGDE MET DE SLACHTOFFERS VAN DE COLLABORATIE n WAARTOE
ONDER MEER VERZETSMENSEN EN PATRIOTTISCHE ORGANISATIES BEHOORDEN n DAT DE
COLLABORATEURS ZEER STRENG DIENDEN GESTRAFT TE WORDEN (IERTEGENOVER POSITIO
NEERDEN ZICH DE TEGENSTANDERS VAN HETGEEN DEZE GROEP DE @REPRESSIE NOEMDE
EN DIE DE INCIVIEKEN AFSCHILDERDEN ALS SLACHTOFFERS VAN EEN WREDE EN ONRECHT
VAARDIGE MAATSCHAPPELIJKE ZUIVERING $EZE TWEESPALT KREEG VAN IN HET BEGIN
AF OOK EEN COMMUNAUTAIR TINTJE IN 6LAANDEREN ONTSTOND n ONTERECHT n DE
IDEE DAT 6LAMINGEN VERHOUDINGSGEWIJS STRENGER WERDEN BESTRAFT (UYSE $HONDT "EYEN (ISTORICI HIELDEN ZICH DAN OOK LANGE TIJD AFZIJDIG VAN DIT POLITIEK GELADEN
ONDERWERP $E TVREEKS @$E .IEUWE /RDE VAN JOURNALIST -AURICE $E 7ILDE
WERKTE IN DE JAREN ALS EEN EYEOPENER IN 6LAANDEREN .IET ALLEEN WERD
DE HISTORISCHE INTERESSE BIJ HET BREDE PUBLIEK VOOR HET EIGEN COLLABORATIEVER
LEDEN AANGEZWENGELD OOK WETENSCHAPPERS ACHTTEN DE TIJD RIJP OM HET ONDER
WERP OP EEN ACADEMISCHE MANIER TE BENADEREN 'OTOVITCH +ESTELOOT $EZE TOEGENOMEN ACADEMISCHE BEDRIJVIGHEID HAD VANAF MIDDEN JAREN
OOK VEEL TE MAKEN MET HET OPDUIKEN VAN ARCHIEVEN EN HUN GROEIENDE
TOEGANKELIJKHEID VIA DE INSPANNINGEN VAN ONDERMEER HET 3/-! DAT ER IN
EEN STUDIEDAG AAN WIJDDE ,UYTEN +ESTELOOT 3INDS DE JAREN VERSCHIJNEN ER DUS ONDERZOEKEN DIE ZOWEL ASPECTEN
VAN DE COLLABORATIE BELICHTEN $E 7EVER #ONWAY .EFORS 7OUTERS ALS VAN DE NAOORLOGSE ZUIVERING BV ,UYTEN 3EBERECHTS
"AANBREKEND EN INTERNATIONAAL VERMAARD IS HET WERK VAN DE ONDER
ZOEKSGROEP ONDER LEIDING VAN DE ,EUVENSE SOCIOLOOG ,UC (UYSE (UYSE $HONDT (IERIN WORDT EEN SCHITTERENDE ANALYSE GEMAAKT VAN HET VER
LOOP EN KARAKTER VAN DE NAOORLOGSE ZUIVERING n WAARBIJ ZIJ ZICH CONCENTREREN
OP DE RECHTSPRAAK n EN ZE VULLEN DE ONVOLPREZEN KWANTITATIEVE STUDIE VAN
*OHN 'ILISSEN 'ILISSEN AAN MET GEGEVENS OP BASIS VAN STEEKPROEFON
DERZOEK %ÏN VAN HUN BELANGRIJKSTE CONCLUSIES STIPTE HET UITEENLOPENDE KA
RAKTER VAN DE COLLABORATIE IN BEIDE LANDSDELEN AAN :O BLEEK DE COLLABORATIE
IN 6LAANDEREN IN BELANGRIJKE MATE EEN POLITIEK KARAKTER TE HEBBEN TERWIJL IN
&-%
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
7ALLONIÑ OPVALLEND VEEL MILITAIRE COLLABORATEURS WERDEN VEROORDEELD (UYSE
$HONDT (ET ZOU ECHTER DUREN TOT HET EINDE VAN DE JAREN EER DEZE ONDERWER
PEN WERDEN BENADERD VANUIT EEN GENDERINVALSHOEK )N GEEFT ,UC (UYSE
TOE DAT VROUWEN ONDERBELICHT BLEVEN IN ZIJN EERDERE STUDIE (UYSE (OmACK
6IA EEN AANTAL LICENTIEVERHANDELINGEN WERD ZOALS VERMELD DEZE ACH
TERSTAND GEDURENDE DE LAATSTE JAREN INGEHAALD
.IEUWE HISTORISCHE INZICHTEN n DIE EEN AANTAL HARDNEKKIGE CLICHÏS DEDEN
SNEUVELEN n VERHINDERDEN NIET DAT HET DEBAT OVER HET ONRECHT VAN DE NA
OORLOGSE BESTRAFlNG VAN COLLABORATEURS IN BEPAALDE MAATSCHAPPELIJKE KRINGEN
VERDER BLEEF WOEDEN /OK ACADEMICI MENGDEN ZICH NU IN DEZE SLANGENKUIL
)N ONTSTOND VANUIT 6LAAMSE INTELLECTUELE MIDDENS HET INITIATIEF @6OOR
WAARTS MAAR NIET VERGETEN WAARBIJ DE ONDERTEKENAARS PLEITTEN VOOR EEN GENUAN
CEERDE BENADERING VAN HET COLLABORATIEVERLEDEN ÏN VOOR VERGEVINGSGEZIND
HEID TEN AANZIEN VAN ZIJ DIE TIJDENS DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG FOUT WAREN
GEWEEST 6ERDOODT WIJST EROP DAT DIT PLEIDOOI OM MET HET VERLEDEN IN HET
REINE TE KOMEN NIET MAG VERWARD WORDEN MET EEN OPROEP TOT AMNESTIE EEN
EIS DIE AL LANG GEFORMULEERD WORDT IN 6LAAMSKATHOLIEKE EN 6LAAMSNATIO
NALISTISCHE KRINGEN 6ERDOODT 6ANUIT DEZE HOEK WORDT EEN
VROUW ALS MARTELAAR VAN DE @REPRESSIE NAAR VOREN GESCHOVEN DE JARIGE
LANDBOUWSTER )RMA ,APLASSE UIT /OSTDUINKERKE DIE OP MEI WERD
GEÑXECUTEERD WEGENS DE VERKLIKKING VAN ZEVEN VERZETSLIEDEN (AAR AANDEEL
IN DEZE VERKLIKKINGSZAAK EN DE GEGRONDHEID VAN HAAR TERDOODVEROORDELING
VORMDEN STOF VOOR EEN VLOED VAN ARTIKELS EN BOEKEN NIET ZELDEN MET POLI
TIEKE DOELEINDEN (ET FEIT DAT VIJFTIG JAAR NA DATUM HAAR PROCES WERD OVER
GEDAAN TOONT AAN HOE ACTUEEL EN GELADEN HET THEMA VAN DE REPRESSIE NOG IS
.AAST )RMA ,APLASSE WERDEN NOG DRIE ANDERE VROUWEN WEGENS COLLABORATIE
TER DOOD GEBRACHT /VER TWEE VAN HEN IS ONDERTUSSEN EEN LIJVIGE PUBLICATIE
VERSCHENEN $ECLERCQ 2ONDAS $ECLERCQ 2ONDAS 4YPEREND
VOOR DEZE UITGAVEN IS HET HAGIOGRAlSCHE KARAKTER ERVAN WAARBIJ DE VROUW
IN KWESTIE WORDT GEREPRESENTEERD ALS EEN PASSIEVE EN NAÕEVE SPEELBAL VAN DE
OORLOGSOMSTANDIGHEDEN /NS ONDERZOEK WIJST ECHTER IN DE RICHTING VAN EEN
MEER ACTIEVE ROL VAN VROUWEN IN DE COLLABORATIE ZIE VERDER
$E STUDIE VAN DE NAOORLOGSE ZUIVERING IS DUS n OM IN DE OORLOGSTERMINO
LOGIE TE BLIJVEN n EEN LICHT ONTVLAMBAAR ONDERWERP DAT ZICH BEVINDT OP EEN
TERREIN VOL BOOBYTRAPS 6OLDOENDE AFSTAND EEN KRITISCHE BENADERING VAN DE
HISTORISCHE BRON EN TERUGHOUDENDHEID VOOR HET VELLEN VAN EEN WAARDEOOR
DEEL ZIJN NOODZAKELIJKE VOORWAARDEN OM EEN VERANTWOORDE BIJDRAGE TE LEVE
REN TOT HET ONDERZOEK ROND DE ZUIVERING ÏN DE COLLABORATIE 7IE DE ZUIVERING
ONDERZOEKT DRAAGT IMMERS OOK BIJ n ZIJ HET IN AFGELEIDE ZIN n TOT DE STUDIE
VAN DE COLLABORATIE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&-&
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
)$:;H;FH;II?;0:;7B=;C;D;9EDJ;NJ
$E REALITEIT DIE ACHTER HET KOEPELBEGRIP DÏ REPRESSIE SCHUILGAAT n WE VER
KIEZEN ALS BEGRIP EERDER @DE ZUIVERING OF EEN OMSCHRIJVING ALS @DE BESTRAF
lNG VAN DE COLLABORATIE MAAR GEMAKSHALVE BEDIENEN WE ONS TOCH VAN HET
MEER INGEBURGERDE @DE REPRESSIE n WAS ZEER GEVARIEERD EN DEKT UITEINDE
LIJK UITEENLOPENDE VORMEN (UYSE ONDERSCHEIDDE ZES VERSCHIJNINGSVORMEN
(UYSE $HONDT $IEGENE DIE HET MEEST TOT DE VERBEELDING SPRAK
EN WAAROVER ZOALS EERDER GEZEGD OOK IN HET BUITENLAND HEEL WAT ONDERZOEK
WERD VERRICHT DE STRAATREPRESSIE SPEELDE ZICH AF IN DE INFORMELE SFEER /VER
DE STRAATREPRESSIE IS WEL GEWETEN DAT DUIZENDEN BURGERS WERDEN OPGEPAKT
EN GEÕNTERNEERD DAT DIT GEPAARD GING MET MISHANDELINGEN VERNIELINGEN
BRANDSTICHTING BEROVINGEN EN ZELFS ENKELE DODEN MAAR MEER PRECIEZE IN
SCHATTINGEN VAN HET AANTAL GETROFFENEN EN DUIDELIJKHEID OVER DE MEER CON
CRETE ACHTERGRONDEN EN MECHANISMEN ONTBREKEN NOG (UYSE $HONDT 2ZOSKA 4IMMERMAN 6AN ,OON (ET INTERNEREN n ADMINISTRATIEF AANHOUDEN n VAN VERDACHTE "ELGEN EN VAN
VREEMDELINGEN DIENDE VOLGENS EEN OMZENDBRIEF VAN AUGUSTUS TE GE
BEUREN VIA TUSSENKOMST VAN BURGEMEESTERS PROCUREURS DES KONINGS KRIJGS
AUDITEURS EN AGENTEN VAN DE STAATSVEILIGHEID )N DIEZELFDE OMZENDBRIEF WERD
OOK DE TE VOLGEN PROCEDURE VERDUIDELIJKT )N WELKE MATE DEZE INTERNERINGEN
ONTSPOORDEN EN ER SPRAKE WAS VAN @ILLEGALE INTERNERINGEN MAAKT ONDERWERP
UIT VAN DISCUSSIE EN WORDT OOK VERDER AANGEKAART IN DE CASUS 'ENT 7OL
LESTRAAT &EIT IS WEL DAT NAAST DE KLACHTEN OVER HET OPSLUITEN VAN ONSCHULDI
GEN OOK DE ONHYGIÑNISCHE HUISVESTING DE ONTOEREIKENDE VOEDING EN VERZOR
GING MISHANDELINGEN EN CORRUPTIE DOOR BEWAKERS AANLEIDING VORMDEN VOOR
HEEL WAT KLACHTEN %LAUT /OK IN ONZE CASUS HET INTERNERINGSCENTRUM
)# 'ENT 7OLLESTRAAT GEHUISVEST IN EEN VOORMALIG FABRIEKSGEBOUW WAREN
DE LEVENSOMSTANDIGHEDEN ALLESBEHALVE COMFORTABEL EN ZORGDE ONDER MEER
DE BEWAKING DOOR MANNELIJKE VERZETSLIEDEN VOOR HEEL WAT PROBLEMEN $E
-ETSENAERE EA %R ZIJN OOK GEEN CIJFERS BESCHIKBAAR OVER HET
WERKELIJKE AANTAL OPGEPAKTE "ELGEN EN VREEMDELINGEN TIJDENS DE ALLEREERSTE
GOLF VAN INTERNERINGEN NAMELIJK DEZE VAN SEPTEMBER (ET EERSTE CIJFER
DAT GEKEND IS BETREFT EEN RAMING OP DECEMBER $EZE SPREEKT VAN
EEN GEÕNTERNEERDEN WAT WELLICHT EEN ONDERSCHATTING IS %LAUT 6IA DE OPRICHTING VAN #ONSULTATIEVE #OMMISSIES WERDEN ADVIESCOM
MISSIES GECREÑERD DIE DE MINISTER DIENDEN BIJ TE STAAN IN HET SORTEREN VAN DE
VERDACHTE "ELGEN EN TE BESLISSEN TOT VRIJLATING DAN WEL IN STAAT VAN BESCHUL
DIGING TE STELLEN :ON ZESTIGTAL COMMISSIES ZOUDEN EEN TAL DOSSIERS
BEHANDELD HEBBEN %LAUT /VER EEN ANDERE VORM VAN INFORMELE REPRESSIE DE ZUIVERINGEN IN DE PRIVÏOR
GANISATIES IS TOT NU TOE ZEER WEINIG GEWETEN 7E WETEN WEL DAT EEN AANTAL
VERENIGINGEN EN BEROEPSORGANISATIES EEN INTERNE ZUIVERING DOORVOERDEN EN
&-'
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
DAT ER EEN WISSELWERKING WAS TUSSEN DE VERSCHILLENDE SFEREN VAN ZUIVERING
EEN GERECHTELIJK ONDERZOEK OF EEN VEROORDELING KON BIJVOORBEELD LEIDEN TOT
VERLIES VAN LIDMAATSCHAP EN VICE VERSA MAAR SYSTEMATISCHE STUDIES EN CIJFERS
DAAROVER ONTBREKEN (UYSE $HONDT 2ZOSKA $E FORMELE UITZUIVERING GEBEURDE VIA DE OVERHEID -ILITAIRE RECHTBANKEN ONDER
LEIDING VAN AUDITEURS BESTRAFTEN MILITAIRE POLITIEKE EN ECONOMISCHE COLLABO
RATIE EN VERKLIKKING VIA VEROORDELINGEN TOT DE DOODSTRAF TOT GEVANGENISSTRAF
FEN GELDBOETES VERBEURDVERKLARINGEN HET ONDER POLITIETOEZICHT PLAATSEN HET
VERLIES VAN BEPAALDE RECHTEN ENZOVOORT )N TOTAAL WERDEN DOSSIERS
AANGELEGD WAARVAN UITEINDELIJK ZONDER GEVOLG GEKLASSEERD WERD BUITEN VERVOLGING WERD GESTELD EN HET IN VAN DE GEVALLEN ONGEVEER
TOT EEN RECHTSZAAK KWAM $IT CIJFER HOUDT EVENWEL GEEN REKENING
MET DE IMPACT VAN LATERE MAATREGELEN DIE TOT STRAFVERZACHTING LEIDDEN (UYSE
-ATTHÏ 6ROUWEN ZOUDEN VAN DE VEROORDEELDEN UITGEMAAKT
HEBBEN GOED VOOR ZON VROUWEN %EN GROTER AANDEEL VROUWEN STELDE
(UYSE VAST IN DE BURGERLIJKE EPURATIE $E AUDITEUR KON IEMAND ZONDER TUSSEN
KOMST VAN DE KRIJGSRAAD OP DE EPURATIELIJST PLAATSEN EN DEZE PERSOON ZO EEN
AANTAL FUNDAMENTELE RECHTEN ONTZEGGEN STEMRECHT MOGELIJKHEID OM LES TE
GEVEN OM EEN ADVOCATEN OF DOKTERSPRAKTIJK TE HEBBEN ENZOVOORT (ET AAN
TAL VROUWEN WERD HIER GESCHAT OP ZON GOED VOOR ZOWAT EEN DERDE VAN
ALLE GEVALLEN DIE NA BEHANDELING VAN ALLE BEROEPSPROCEDURES VIA BURGERLIJKE
RECHTBANKEN BEGIN DElNITIEF VAN EEN AANTAL RECHTEN VERSTOKEN BLEVEN
(UYSE $HONDT EN 2ZOSKA %EN ANDERE MANIER VAN ZUIVEREN IN DE PRIVÏSFEER BESTOND UIT HET WEIGE
REN VAN HET BEWIJS VAN BURGERTROUW UIT TE REIKEN DOOR BURGEMEESTERS EN POLITIE
COMMISSARISSEN :O KON MEN INCIVIEKE "ELGEN DE KANS ONTZEGGEN AAN EEN
RIJKSUNIVERSITEIT TE STUDEREN EEN GOEDKOPE LENING TE KRIJGEN EEN WAGEN TE
BESTUREN ENZOVOORT 0AS VANAF WERD BEROEP MOGELIJK VIA PROVINCIALE
COMMISSIES (UYSE $HONDT EN 2ZOSKA $E EPURATIE BINNEN DE OVERHEIDSDIENSTEN POLITIEK PERSONEEL EN AMBTENAREN MOCHT
VOOR EEN AANTAL GROEPEN AL OP WAT MEER WETENSCHAPPELIJKE BELANGSTELLING
REKENEN n ZO BIJVOORBEELD HET RECENT GEPUBLICEERDE ONDERZOEK OVER DE OOR
LOGSBURGEMEESTERS 7OUTERS n MAAR MET HAAR STUDIE VAN DE EPURATIE
BINNEN DE 244 PAKT 3OPHIE "OLLEN ZIE VERDER EEN VOLSLAGEN BLINDE VLEK AAN
#IJFERS OVER DEZE VORM VAN EPURATIE ZIJN DAN OOK NOG ZEER FRAGMENTARISCH
)#KGDJL:C>C=:I>CI:GC:G>C<H8:CIGJB<:CILDAA:HIG66I&
'EZIEN HET ONDERZOEKSPROJECT @6ROUWEN EN DE BESTRAFlNG VAN DE COLLA
BORATIE WERD OPGESTART ALS EEN REACTIE OP DE TOENMALIGE STAND VAN ZAKEN IN
HET HISTORISCH ONDERZOEK INZONDERHEID HET GEBREK AAN ANALYSES DIE AANDACHT
SCHONKEN AAN VROUWEN RESPECTIEVELIJK GEBRUIK MAAKTEN VAN INZICHTEN VANUIT
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&-(
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
GENDERSTUDIES WERD GEKOZEN VOOR EEN GRONDIGE CASUSANALYSE VIA ÏÏN INTER
NERINGSCENTRUM NAMELIJK DAT VAN 'ENT 7OLLESTRAAT
$E KEUZE VOOR EEN INTERNERINGSCENTRUM )# ALS CASUS HEEFT ALLES TE MAKEN
MET DE ONONTGONNEN PADEN DIE ZO WERDEN GEOPEND EEN RECONSTRUCTIE MA
KEN VAN HET INTERNERINGSPARCOURS EN GEÕNTERNEERDEN TRACEREN TOT HET MOMENT
DAT ZE WERDEN OPGEPAKT ENERZIJDS EN HEN VERDER VOLGEN TOT HUN INVRIJHEIDS
STELLING OF BERECHTING ANDERZIJDS 4OEN HET PROJECT WERD OPGESTART WAS HET
)# 7OLLESTRAAT BOVENDIEN HET ENIGE MET EEN TOEGANKELIJK EN RIJK ARCHIEF ÏN
HET ENIGE WAAR ZOWEL MANNEN ALS VROUWEN WERDEN GEHUISVEST 4OT DAN TOE
WERD ENKEL HET INTERNERINGSCENTRUM ,OKEREN AAN HET SOORT VAN ANALYSE ON
DERWORPEN DIE WIJ OOK BETRACHTTEN 2OSZKA EN BOVENDIEN WERDEN IN
,OKEREN ENKEL MANNEN GEÕNTERNEERD WAT EEN ZEER EENZIJDIG BEELD VAN DE
GEÕNTERNEERDEN OPLEVERDE
$E UNICITEIT VAN DIT ONDERZOEK SCHUILT EVENEENS IN HET SOORT VAN EMPI
RISCH MATERIAAL DAT OVER DE GEÕNTERNEERDEN WERD VERZAMELD EN DE MANIER
WAAROP HET WERD GEANALYSEERD DE GEGEVENS OVER DE GEÕNTERNEERDEN WERDEN
AANGEVULD MET INFORMATIE VANUIT DE INDIVIDUELE DOSSIERS VAN DE #ONSULTA
TIEVE #OMMISSIES VAN /OST6LAANDEREN VOOR 'ENT 3INT .IKLAAS EN 'ERAARDS
BERGEN VAN DE 0ROVINCIALE "EROEPSCOMMISSIE /OST6LAANDEREN BEWIJS VAN
BURGERTROUW ZIE HOGER VAN HET "ELGISCH 3TAATSBLAD EN UIT DE STRAFDOSSIERS
VAN HET !UDITORAAT'ENERAAL BIJ HET -ILITAIR 'ERECHTSHOF
6IA DIT MATERIAAL WERDEN TWEE GEGEVENSBESTANDEN OPGEBOUWD EEN BE
STAND MET DE PERSOONSGEGEVENS VAN EEN REPRESENTATIEVE STEEKPROEF VERZA
MELD AAN DE HAND VAN DE INTERNERINGSlCHES VAN HET )# 'ENT EN UITTREKSELS
UIT HET 3TAATSBLAD EN EEN BESTAND MET INFORMATIE UIT DE STRAFDOSSIERS VAN
DE VROUWEN $E STEEKPROEF WAS GEWOGEN A RATO VAN ÏÏN OP VIJF MANNEN
GESELECTEERD VIA EEN SYSTEMATISCHE TREKKING EN WEERHIELD ALLE VROUWEN $IT
LEVERDE INFORMATIE OP VOOR MANNEN EN VROUWEN .A HERWEGING
WAS EEN DATAlLE BESCHIKBAAR MET MANNEN EN VROUWEN (ET EERSTE
BESTAND WERD KWANTITATIEF GEANALYSEERD VIA HET SOFTWAREPAKKET VOOR STATISTI
SCHE ANALYSE 3033 HET TWEEDE VORMDE DE BASIS VAN EEN KWALITATIEVE ANALYSE
VIA HET SOFTWAREPAKKET .VIVO $AARTOE WERD EEN REPRESENTATIEVE SELECTIE
VIA EEN SYSTEMATISCHE STEEKPROEF VAN STRAFDOSSIERS UIT EEN TOTAAL VAN INGEVOERD EN BEWERKT
"EIDE INVALSHOEKEN DE KWANTITATIEVE EN DE KWALITATIEVE ZIJN VOLGENS ONS
NOODZAKELIJK OM TWEE SOORTEN VAN LEEMTES OP TE VULLEN $E KWANTITATIEVE
ANALYSE GEEFT EEN UITSTEKEND REPRESENTATIEF BEELD VAN DE MANNEN EN VROUWEN MET ONDERMEER EEN RECONSTRUCTIE VAN HET INTERNERINGSPARCOURS DE
TIMING ERVAN HET AANDEEL VAN VROUWEN IN DE VERSCHILLENDE SOORTEN VAN VER
VOLGDE COLLABORATIETYPES EN DE DIVERSITEIT VAN VROUWELIJKE COLLABORATIE DE
GEHANTEERDE STRAFMATEN EN HET EVENTUEEL GENDERBEPAALD KARAKTER ERVAN AL
TERNATIEVE BESTRAFlNGSWIJZEN VOOR VROUWEN EN SOCIODEMOGRAlSCHE PROlE
LEN VAN DE VERSCHILLENDE SOORTEN GEÕNTERNEERDEN $E KWALITATIEVE ANALYSE IS
&-)
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
BIJ UITSTEK GESCHIKT OM PATRONEN IN HET DISCOURS ZICHTBAAR TE MAKEN EN OM
TE ONDERZOEKEN OF EN HOE DE CRITERIA GEBRUIKT BIJ DE BERECHTING BESTRAF
lNG EN VERVOLGING VAN VROUWEN GECREÑERD WERDEN VANUIT HET INVULLEN VAN
HET GENDERBEGRIP EN VANUIT DE INSCHATTING VAN VROUWELIJKE ROLLEN (ET GAAT
HIERBIJ OM VRAGEN ALS WELKE ARGUMENTEN WERDEN DOOR GETUIGEN INGEROEPEN
OM BESCHULDIGINGEN TE BEZWAREN OF TE VERZACHTEN WELKE VERDEDIGINGSSTRATE
GIEÑN BOUWDEN DE BETROKKEN VROUWEN OP EN HOE STERK WAREN DEZE BEPAALD
DOOR GENDER
7E ZULLEN ONS NU CONCENTREREN OP DE BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN VAN DIT
ONDERZOEK 7E BEPERKEN ONS DAARBIJ TOT DIE BEVINDINGEN DIE VANUIT EEN GEN
DERPERSPECTIEF HET MEEST INTERESSANT BLEKEN
)NTERNERING ZORGDE ER DUIDELIJK VOOR DAT EEN ZEER HETEROGENE GROEP VAN
MENSEN VOOR KORTERE OF LANGERE TIJD VERPLICHT WERD SAMEN TE LEVEN MANNEN
EN VROUWEN JONGEREN EN OUDEREN MENSEN UIT ZEER UITEENLOPENDE SOCIALE
MILIEUS AL DAN NIET TERECHT OPGESLOTEN EN MET EEN ZEER UITEENLOPEND COL
LABORATIEVERLEDEN 4OCH WAS DE GEÕNTERNEERDE BEVOLKING VOORAL EEN JONGE
BEVOLKING DE HELFT WAS JONGER DAN JAAR EN EEN KWART WAS ZELFS JONGER
DAN EN HADDEN RELATIEF JONGE ARBEIDERSMANNEN EEN DUIDELIJK GROTERE
KANS OP INTERNERING EN BESTRAFlNG $IT HAD ALLES TE MAKEN MET HET UITEENLO
PEND SOCIAAL ÏN GENDER PROlEL VAN DE BESTRAFTE COLLABORATIEVORMEN -ILI
TAIRE COLLABORATEURS VORMDEN DE HOOFDMOOT VAN DE VEROORDEELDEN MEER DAN
EN HIERIN WAS HET ARBEIDERSAANDEEL GROOT TEGENOVER EEN GEMID
DELDE VAN /P TIEN VEROORDEELDE ARBEIDERS WAREN ER NEGEN MILITAIRE
COLLABORATEURS
6EROORDEELDEN DIE VOOR ECONOMISCHE COLLABORATIE VAAK IN COMBINATIE MET
POLITIEKE COLLABORATIE WERDEN VERVOLGD WAREN OUDER MINDER UIT MANNEN
SAMENGESTELD EN VOORAL AFKOMSTIG UIT MIDDENGROEPEN VAN BEDIENDEN HAN
DELAARS EN ONDERNEMERS /OK VOOR DE POLITIEKE COLLABORATIE VORMDEN DEZE
GROEPEN HET REKRUTERINGSMILIEU BIJ UITSTEK $IEZELFDE MIDDENGROEPEN EN DE
GROEP VAN VROUWEN ZONDER BEROEP WAREN VEEL DUIDELIJKER AANWEZIG IN DE
LOUTER BURGERLIJKE EPURATIE
-ANNEN EN VROUWEN VERSCHILDEN NIET IN DE TIJD DIE ZE GEMIDDELD IN HET
INTERNERINGSCENTRUM DOORBRACHTEN GEMIDDELD DAGEN MAAR DEZE VER
BLIJFSDUUR KON VARIÑREN VAN ÏÏN DAG TOT DAGEN 6OOR EEN KWART VAN DE
GEÕNTERNEERDEN WAS DE VERBLIJFSDUUR DAGEN OF MINDER DE HELFT VERBLEEF ER
MINSTENS DAGEN EN SLECHTS EEN KWART VERBLEEF ER MEER DAN DAGEN $E
TIJD DIE ER IN HET )# 'ENT 7OLLESTRAAT DIENDE DOORGEBRACHT TE WORDEN VER
SCHILDE WEL DUIDELIJK NAARGELANG DE BETROKKENE UITEINDELIJK AL DAN NIET WERD
VERVOLGD EN NAARGELANG WELKE STRAF BURGERLIJKE EPURATIE CELSTRAF UITEINDE
LIJK WERD TOEGEKEND
/OK HET PARCOURS DAT MANNEN EN VROUWEN AmEGDEN VOORALEER IN HET )# TE
ARRIVEREN WAS VOOR ALLEN EVEN COMPLEX 2ZOSKA SPREEKT IN DAT VERBAND OVER
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&-*
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
EEN WERKELIJKE @2ONDE VAN 6LAANDEREN 2ZOSKA 6IA GETUIGENISSEN
WETEN WE DAT MANNEN EN VROUWEN UIT SOMMIGE DORPEN GROTENDEELS HET
ZELFDE PARCOURS VOLGDEN INDIEN ZE IN SEPTEMBER THUIS WERDEN OPGEPAKT
MAAR DAT PARCOURS KAN VIA DE BRONNEN NIET STEEDS VOLLEDIG WORDEN GERECON
STRUEERD :E VERBLEVEN VOOR 'ENT WEL AL ERGENS ANDERS IN GEVANGENISSEN OF
LOKALE INTERNERINGSCENTRA !MPER VAN DE VROUWEN EN VAN DE
MANNEN KWAM RECHTSTREEKS IN 'ENT AAN /OK IN DE ZOMER VAN WAS HET
AANTAL MENSEN DAT WEER WERD OPGEPAKT ZEER GROOT 4OEN ZORGDE DE TERUGKEER
VAN GEVANGENEN UIT NAZIKAMPEN EN HET BEKEND RAKEN VAN DE NAZIGRUWELEN
VOOR EEN NIEUWE GOLF VAN AANHOUDINGEN
VAN DE GEÕNTERNEERDEN WOONDE IN /OST6LAANDEREN EN BIJNA DE HELFT
VAN AL DEZE /OST6LAMINGEN KWAM UIT HET ARRONDISSEMENT 'ENT 7E STELDEN
WEL VAST DAT EEN AANTAL GEMEENTEN UIT HET 'ENTSE UIT HET !ALSTERSE EN UIT DE
6LAAMSE !RDENNEN RELATIEF GEZIEN DE MEESTE GEÕNTERNEERDEN AAN HET )# 'ENT
LEVERDEN $AARTOE RELATEERDEN WE HET AANTAL GEÕNTERNEERDEN AAN HET TOTALE
BEVOLKINGSCIJFER ANNO VAN DE GEMEENTEN 7E KUNNEN HIERUIT ECHTER
NIET BESLUITEN DAT UIT DEZE GEMEENTEN RELATIEF GEZIEN OOK DE MEESTE INWONERS
WERDEN GEÕNTERNEERD NA DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG AANGEZIEN IN DEZELFDE PE
RIODE IN VERSCHILLENDE INTERNERINGSCENTRA /OST6LAMINGEN WERDEN OPGESLO
TEN EN INWONERS UIT DEZELFDE GEMEENTE NIET NOODZAKELIJK OP DEZELFDE PLEK
WERDEN GEÕNTERNEERD #ONCLUSIES OVER @ZWARTE GEMEENTEN IN /OST6LAANDE
REN KUNNEN WE ER DUS NIET AAN VERBINDEN
$E TIMING VAN DE INSTROOM IN 'ENT WAS WEL DUIDELIJK GENDERBEPAALD
6ROUWEN ARRIVEERDEN VEEL VROEGER DAN DE MANNEN IN 'ENT VAN DE VROU
WEN KWAM ER AAN IN DE EERSTE MAANDEN NA DE OPENING TEGENOVER MAAR VAN DE MANNEN 6OOR DUIDELIJK GEGENDERDE PIEKMOMENTEN IN DE INSTROOM
ZORGDE OOK HET !RDENNENOFFENSIEF VANAF EIND DECEMBER ARRIVEERDEN
OM DIE REDEN MANNEN EN VROUWEN UIT 7AALSE KRIJGSGEVANGENKAMPEN EN
GEVANGENISSEN SOMS VIA EEN TUSSENSTAP IN ,OKEREN
)N HET ALGEMEEN WAS SLECHTS VOOR VAN DE GEÕNTERNEERDEN GEEN OFlCI
EEL DOCUMENT VOORRADIG INTERNERINGSBEVEL OPSLUITINGSBEVEL DAT DE INTERNE
RING EEN JURIDISCHE GROND VERLEENDE !NDERZIJDS WIST MEN VOOR VAN DE
GEDETINEERDEN BIJ AANKOMST IN 'ENT NIET WAARVOOR ZE WERDEN AANGEHOUDEN
EN VAN DIE GROTE GROEP WERD UITEINDELIJK OOK NIET VERVOLGD 6AN WIE NIET
GEWETEN WAS WAAROM ZE WERDEN OPGESLOTEN WAS IN VAN DE GEVALLEN
OOK NIET TE ACHTERHALEN WIE VERANTWOORDELIJK WAS VOOR DE OPSLUITING $E SITU
ATIE LEEK ACHTERAF WEL ENIGSZINS GECORRIGEERD TE WORDEN DOOR DE #ONSULTATIEVE
#OMMISSIES EN DOOR DE KRIJGSAUDITEURS MEER DAN DE HELFT VAN DE PERSONEN
DIE ACHTERAF NIET BURGERLIJK OF STRAFRECHTELIJK GESTRAFT WERDEN HERWONNEN
HUN VRIJHEID VIA DEZE INSTANTIES 7E VERMOEDEN DAT DE IMPACT VAN AANHOU
DINGEN ZONDER MANDAAT EN ZONDER VOLDOENDE GRONDEN VOORAL VOOR VROUWEN
GROOT WAS EN DAT ONREGELMATIGHEDEN VOORAL GEBEURDEN MET DE GROEP DIE IN
NOVEMBER IN 'ENT ARRIVEERDE EN DUS IN DE SEPTEMBERDAGEN VAN WAS OP
&-+
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
GEPAKT HET AANDEEL VAN DE GEDETINEERDEN DIE ACHTERAF NIET WERDEN GESTRAFT
LAG TOEN SIGNIlCANT HOGER 6AN DE ACHTERAF NIET GESTRAFTE PERSONEN KWAM AAN IN DE EERSTE DRIE MAANDEN VAN DE OPENING VAN HET )# TERWIJL AMPER VAN ACHTERAF GESTRAFTE PERSONEN TOEN ARRIVEERDEN VAN ALLE VROUWEN EN
VAN ALLE MANNEN DIE IN HET )# ARRIVEERDEN TIJDENS DE EERSTE DRIE MAAN
DEN WERD ACHTERAF NIET GESTRAFT "IJ DE NIETGESTRAFTEN WAREN BEDRIJFSLEIDERS
ZELFSTANDIGEN HANDELAARS VRIJE BEROEPEN KUNSTENAARS POLITICI STUDENTEN
EN HUISVROUWEN OVERVERTEGENWOORDIGD 7E KUNNEN ENKEL VERONDERSTELLEN
DAT VROUWEN TOEN RELATIEF MEER ALS @FAMILIE VAN WERDEN OPGEPAKT EN DAT AL
DAN NIET VERMEENDE COLLABORATIEACTIVITEITEN VAN SPECIlEKE SOCIALE GROEPEN
GEMAKKELIJKER AANLEIDING GAVEN TOT INTERNERING MISSCHIEN OMDAT DEZE COL
LABORATIE ZICH OP LOKAAL VLAK AFSPEELDE EN DUIDELIJKER ZICHTBAAR WAS 3AMEN
MET 2ZOSKA OPPEREN WE EVENEENS DE VERONDERSTELLING DAT MEER
GEGOEDE GEÕNTERNEERDEN STERKER STONDEN IN DE JURIDISCHE PROCEDURE EN DEZE
KONDEN VERTRAGEN WAARDOOR ZE UITEINDELIJK MINDER STRENG WERDEN GESTRAFT
6AN ALLE MANNEN EN VROUWEN SAMEN DIE GESTRAFT WERDEN GEBEURDE DAT IN
VAN DE GEVALLEN TEN GEVOLGE VAN HET DELICT WAPENDRACHT AL DAN NIET IN
BEZWARENDE OMSTANDIGHEDEN VAN DE DELICTEN BETROF POLITIEKE COLLABO
RATIE AL DAN NIET BEZWAREND EN HAD BETREKKING OP DE @DONKERE KANT
VAN DE COLLABORATIE VERRAAD GECOMBINEERD MET POLITIEKE COLLABORATIE EN WA
PENDRACHT !MPER VAN DE BESTRAFTEN HADDEN MET VERKLIKKING AL DAN NIET
BEZWAREND TE MAKEN EN ECONOMISCHE COLLABORATIE AL DAN NIET BEZWAREND
BETROF AMPER VAN DE DELICTEN 6ROUWEN PARTICIPEERDEN IN ZOWAT AL DEZE
COLLABORATIEVORMEN /NDERZOEK NAAR VROUWELIJKE COLLABORATIE KAN DAN OOK
NIET LANGER MEER VERENGD WORDEN TOT DE STUDIE VAN HORIZONTALE COLLABORATIE
6OORAL IN VERKLIKKINGACTIVITEITEN EN DADEN VAN POLITIEKE COLLABORATIE WAREN
VROUWEN PROMINENT AANWEZIG MEER DAN DE HELFT VAN DE KLEINE GROEP VOOR
VERKLIKKING VEROORDEELDEN WAS EEN VROUW /OK IN DE POLITIEKE COLLABORATIE
WAREN ZE MET STERK VERTEGENWOORDIGD (IERMEE SLUITEN ONZE BEVIN
DINGEN AAN BIJ DEZE VAN BUITENLANDSE COLLEGAE ZIE HOGER 7APENDRACHT
ECONOMISCHE @HULP AAN DE VIJAND EN DE MEER @DONKERE VORMEN VAN COLLA
BORATIE WAREN DUIDELIJK MANNELIJKE AANGELEGENHEDEN )N DE LAATSTE CATEGORIE
WAS ZELFS GEEN ENKELE VROUW TE VINDEN
:OWEL QUA COLLABORATIEACTIVITEITEN EN BEHANDELING VAN DE TEN LASTE GELEGDE
FEITEN STELDEN WE GROTE VERSCHILLEN VAST TUSSEN MANNEN EN VROUWEN 6ROUWEN
WERDEN OP EEN ANDERE MANIER BEHANDELD VOOR DE FEITEN WAARVAN ZE VERDACHT
OF BESCHULDIGD WERDEN 'EMIDDELD WERD VAN DE GEÕNTERNEERDE POPULA
TIE VEROORDEELD 6ROUWEN WERDEN SIGNIlCANT MEER DAN MANNEN GEÕNTERNEERD
ZONDER ACHTERAF VEROORDEELD TE WORDEN %EN MEERDERHEID VAN VROUWEN WERD
NIET GESTRAFT VAN DE MANNEN WERD DRIE KWART WÏL GESTRAFT $IT HAD UITERAARD HEEL WAT TE MAKEN MET DE AARD VAN DE GEPLEEGDE FEITEN
n IN DE ZWAARST BESTRAFTE COLLABORATIEACTIVITEITEN WAREN VROUWEN IMMERS
ONDERVERTEGENWOORDIGD n MAAR OOK INDIEN ZE GROSSO MODO VOOR DEZELFDE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&-,
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
CATEGORIE VAN FEITEN WERDEN GESTRAFT WAS DIE BESTRAFlNG ANDERS DAN BIJ DE
MANNEN 7E ILLUSTREREN DIT VIA DE VEROORDEELDEN VOOR @GEWONE VERKLIKKING
EEN ACTIVITEIT VAN RIJPERE HUISVROUWEN VROUWEN KREGEN LICHTERE CELSTRAFFEN
EN WERDEN OOK MINDER ANDERE SANCTIES OPGELEGD DAN MANNEN 6OOR DADEN
VAN MILITAIRE COLLABORATIE KREGEN OP DE n VEELAL ZEER JONGE n VROUWEN
EEN CELSTRAF EN MAAR OP DE MANNEN MAAR DE OMVANG VAN DE CELSTRAF
WAS DAN WEER LICHTER VOOR VROUWEN
)N DE POLITIEKE COLLABORATIE WAS EEN DERDE VAN DE VEROORDEELDEN EEN VROUW
EN OOK DAAR WERDEN ZE ANDERS BEHANDELD VAN DE VROUWELIJKE POLITIEKE
COLLABORATEURS TEN OPZICHTE VAN MAAR VAN DE MANNELIJKE POLITIEKE COLLA
BORATEURS KREEG ENKEL EEN BURGERLIJKE BESTRAFlNG 6OORAL DE BURGERLIJKE EPU
RATIE WAS EEN VROUWSPECIlEKE BEHANDELING VAN ALLE VEROORDEELDE VROUWEN
KWAM ENKEL MET DE BURGERLIJKE EPURATIE IN CONTACT TERWIJL VAN
DE VEROORDEELDE MANNEN EEN BURGERLIJKE STRAF COMBINEERDE MET CEL ENOF
ANDERE STRAFFEN (UYSE EN (OmACK LEZEN DEZE BESLISSINGEN VAN DE KRIJGSAUDI
TEURS ALS HET BEWUST SPAREN VAN VROUWEN VAN DE MILITAIRE RECHTBANKEN OMDAT
HET PERSOONLIJK LIDMAATSCHAP VAN VROUWEN NIET STEEDS EEN PERSOONLIJKE KEUZE
ZOU ZIJN GEWEEST (UYSE (OmACK 7E STELLEN VERDER VAST DAT
VROUWEN DIT ARGUMENT OOK GEBRUIKTEN IN HUN VERDEDIGINGSDISCOURS
-ANNEN WERDEN OOK SNELLER BURGERLIJK GEÑPUREERD DAN VROUWEN 6OOR
VAN DE MANNEN WAS DIT GEBEURD VOOR JUNI "IJ DE VROUWEN WAS
DAT TOEN NOG MAAR VOOR VAN HEN HET GEVAL (UYSE VERBINDT DE SNELHEID
WAARMEE WERD OVERGEGAAN TOT HET VERVALLEN VERKLAREN VAN RECHTEN DOOR DE
PARKETTEN MET DE POGINGEN OM DE INCIVIEKEN HET STEMRECHT TE ONTZEGGEN
VOOR DE VERKIEZINGEN VAN FEBRUARI (UYSE $HONDT )N
WELKE MATE DE POLITIEKE DISCUSSIES OVER VROUWENSTEMRECHT VOOR EEN ANALOGE
STRATEGIE TEN AANZIEN VAN INCIVIEKE VROUWEN ZORGDEN VALT VIA ONZE GEGEVENS
NIET VAST TE STELLEN .IET VEROORDEELDE VROUWEN KWAMEN OOK GEMAKKELIJKER
VRIJ DAN NIETVEROORDEELDE MANNEN TEN OPZICHTE VAN EN DIT GE
BEURDE OOK RELATIEF MEER DOOR BESLISSINGEN VAN #ONSULTATIEVE #OMMISSIES
4OT NU TOE KONDEN NOG NIET ALLE MOGELIJKHEDEN VAN HET MATERIAAL BENUT
WORDEN EN HIERDOOR KONDEN EEN AANTAL GANGBARE THESISSEN OVER DE BESTRAF
lNG VAN DE COLLABORATIE NOG NIET ECHT WORDEN GEVERIlEERD $OOR TE WERKEN
MET ÏÏN INTERNERINGSCENTRUM EN BIJ GEBREK AAN VERGELIJKINGSMATERIAAL UIT
ANDERE REGIOS KONDEN WE DE DOOR (UYSE VERONDERSTELDE REGIONALE VERSCHIL
LEN IN STRAFMAAT NIET OP HUN WAARDE CONTROLEREN %VENMIN ONDERZOCHTEN WE
IN HET ONDERZOEKSRAPPORT DE IMPACT VAN HET IN BEROEP GAAN OP DE STRAFMAAT
EN IN WISSELWERKING DAARMEE DE IMPACT VAN DE TIJDSFACTOR 7IJ BEPERKTEN
ONS TOT DE EERSTE PROCESMATIGE AFHANDELING $EZE LEERDE ONS DAT HET VERVALLEN
VERKLAREN VAN RECHTEN ZEER SNEL GEBEURDE MEER DAN DE HELFT VAN DE GEVAL
LEN WAS AL VERVALLEN VERKLAARD VOOR MEDIO DAT DE DONKERE KANT VAN
DE MILITAIRE COLLABORATIE EVENEENS SNEL WERD BERECHT EN DAT HIERIN GEEN
VERSCHIL WERD VASTGESTELD TUSSEN MANNEN EN VROUWEN VAN DE GEVALLEN
&--
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
DIE VERRAAD MET WAPENDRACHT EN ANDERE DELICTEN COMBINEERDEN KWAMEN AL
VOOR EIND VOOR DE RECHTER 7IE LATER VEROORDEELD WERD VOOR MILITAIRE
COLLABORATIE GENOOT WEL HET VOORDEEL VAN DE TIJD /OK DE COMBINATIE VAN
POLITIEKE COLLABORATIE MET DE DONKERSTE KANTEN WERD SNEL BEHANDELD $E @GE
WONE POLITIEKE COLLABORATIEDELICTEN WERDEN DAARENTEGEN VEEL TRAGER BEHAN
DELD (ETZELFDE GOLD VOOR VERKLIKKING $AAR WIJST DE STRAFMAAT NIET OP EEN
GROTERE MILDHEID NAARMATE DE TIJD VERSTREEK %R LIJKT MET ANDERE WOORDEN OP
HET EERSTE ZICHT GEEN EENDUIDIG VERBAND TE BESTAAN TUSSEN HET TIJDSTIP VAN VER
OORDELING EN DE STRAFMAAT MAAR ER IS MEER ONDERZOEK NODIG ONDER ANDERE
NAAR DE IMPACT VAN VERZACHTENDE MAATREGELEN EN HET AANTEKENEN VAN BEROEP
OM DAAROMTRENT ECHT UITSLUITSEL TE GEVEN
$E KWALITATIEVE ANALYSE VAN HET GETUIGENDISCOURS OPENDE EVENEENS BE
LANGRIJKE ONDERZOEKSPERSPECTIEVEN VOOR DE CONSTRUCTIE VAN HET BEELD VAN
VROUWELIJKE COLLABORATIE (ET SPREEKT VANZELF DAT DIT DISCOURS DUIDELIJK GE
STRUCTUREERD WERD DOOR DE VRAGEN EN DE CRITERIA VAN HET GERECHT "INNEN HET
GEHEEL AAN THEMAS DIE IN DE STRAFDOSSIERS WERDEN BEHANDELD HEBBEN WIJ
ER VIER GEKOZEN DE AANKLACHTEN OMTRENT LIDMAATSCHAPPEN EN DE RELATIE MET
ANDERE VERDACHTE ORGANISATIES DE RELATIE TOT $UITSLAND HET PUBLIEKE KARAKTER
VAN DE COLLABORATIE EN DE REPUTATIE VAN DE VROUW $EELS WERDEN DEZE THEMAS
INGEGEVEN DOOR DE JURIDISCHE CRITERIA VOLGENS DEWELKE DE KRIJGSAUDITEURS OVER
DE VERSCHILLENDE VORMEN VAN COLLABORATIE DIENDEN TE OORDELEN $IT WAS NIET
HET GEVAL VOOR DE @REPUTATIE VAN DE VROUW ALS JURIDISCH CRITERIUM VOOR COL
LABORATIE KOMT DIT BEGRIP NIET VOOR 7E VERMOEDDEN EVENWEL DAT HORIZONTALE
COLLABORATIE WEL KON VERSCHIJNEN IN HET DISCOURS VAN DE OMGEVING EN DUS IN
DE WIJZE WAAROP DE OMGEVING FAMILIE VRIENDEN VIJANDEN BUREN EN DORPS
GENOTEN COLLABORATIE DElNIEERDE EN EVENEENS IN DE BEOORDELING VAN DE OP
STELLERS VAN DE STRAFDOSSIERS $E DOCUMENTEN IN DE STRAFDOSSIERS ZIJN IMMERS
VAN VERSCHILLENDE OFlCIÑLE INSTANTIES AFKOMSTIG ALS ONDERZOEKSRESULTATEN VAN
LOKALE POLITIE OF RIJKSWACHT 6EILIGHEID VAN DE 3TAAT #ONSULTATIEVE #OMMISSIE
HET VERZET EN DERGELIJKE MEER EN DEZE VERSLAGEN LEKEN SOMS MEER OP ZEER
PARTIJDIGE GETUIGENISSEN @Ì CHARGE DAN OP NEUTRALE ZAKELIJKE VERKLARINGEN $OORHEEN DE COMPLEXE VERHALEN VAN VROUWELIJKE COLLABORATIE DIE ZICH AF
SPEELDEN TEGEN UITEENLOPENDE LOKALE ACHTERGRONDEN SPANNINGEN EN CONmIC
TEN ONTWAARDEN WE EEN AANTAL RODE DRADEN VAN STEEDS TERUGKERENDE THEMAS
EN CRITERIA OM INCIVIEKE VROUWEN TE STIGMATISEREN 7AT WERD ALS VROUWELIJKE
COLLABORATIE AANZIEN EN WELKE KARAKTERISTIEKEN WERDEN INCIVIEKE VROUWEN
TOEGEDICHT
$E INCIVIEKE VROUW VERSCHIJNT IN LIEFST DOSSIERS VOOREERST ALS EEN GE
VAARLIJK PERSOON WEGENS HAAR FOUTE OVERTUIGING OF ENGAGEMENT ENOF HAAR
BANDEN MET PERSONEN DIE OOK DUIDELIJK @FOUT WAREN NAMELIJK COLLABORE
RENDE FAMILIELEDEN OF KENNISSEN EN $UITSERS (ET GEVAAR BESTOND IMMERS DAT
ZIJ OVERGING TOT VERKLIKKING 5IT EEN AANTAL DOSSIERS BLIJKT DAT DE @GEVREESDE
VROUWEN DIT IMAGO OOK GEBRUIKTEN OM PERSOONLIJKE CONmICTEN TE BESLECHTEN
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&-.
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
OF HUN MACHT IN DE ONMIDDELLIJKE OMGEVING TE LATEN GELDEN
6AN HORIZONTALE COLLABORATIE INTIEME RELATIES MET MANNEN DIE GELIEERD WAREN
AAN DE NIEUWE ORDE WERD IN LIEFST DOSSIERS MELDING GEMAAKT DOOR DE
GETUIGEN $ERGELIJKE AMOUREUZE BETREKKINGEN WERDEN DUIDELIJK AFGEKEURD
MAAR ANDERZIJDS OOK VERSCHILLEND BEOORDEELD NAARGELANG DE OMSTANDIGHE
DEN GEHUWDE VROUWEN DIE HUN ECHTGENOOT BEDROGEN MET EEN @FOUTE MAN
OF LOSSE RELATIES VAN ONGEHUWDE VROUWEN BOTSTEN OP VEEL MEER AFKEURING
DAN EEN MEER GEÕNSTITUTIONALISEERDE RELATIE n INTIEME OMGANG BINNEN HU
WELIJK OF VERLOVING n MET EEN @FOUTE MAN 7E CONCLUDEREN DAARUIT DAT SEK
SUELE AUTONOMIE SLECHTS WERD GETOLEREERD ZOLANG DE GRENS VAN VROUWELIJKE
EN NATIONALE WAARDIGHEID NIET WERD OVERSCHREDEN 6ERDER COMPROMITTEERDE
DE INCIVIEKE VROUW ZICH OOK DOOR HAAR ENGAGEMENT IN .IEUWE /RDEORGANISATIES EN
HAAR ARBEID TEN DIENSTE VAN DE BEZETTER $E MEEST VERMELDE ORGANISATIE WAS DE
$E6LAG IN DOSSIERS GEVOLGD DOOR HET $UITSE 2ODE +RUIS DOSSIERS EN
DE $IETSCHE -EISJESSCHAREN $-3 IN DOSSIERS 5NIFORMDRACHT OF ANDERE VISUELE
UITDRUKKINGEN VAN DIE PRO$UITSE SYMPATHIE FOTOS THUIS SPELDJES OP DE KLEDING
EN DERGELIJKE WERDEN SYSTEMATISCH DOOR DE GETUIGEN OPGEMERKT
$OOR IN $UITSLAND OP VAKANTIE TE GAAN ER VRIJWILLIG TE GAAN WERKEN OF ER NAAR TE
VLUCHTEN WERD ER EEN IDEOLOGISCHE EN GEOGRAlSCHE GRENS OVERSCHREDEN DOSSIERS (IERMEE GAF DE BETROKKENE DUIDELIJK HAAR $UITSGEZINDE OVERTUI
GING TE KENNEN 7IE TOT DIT KAMP GEREKEND WERD GOLD ALS PRO$UITS ONVA
DERLANDS DUS @ANTI"ELGISCH EN STAATSGEVAARLIJK
.IET ALLE BETICHTE VROUWEN BEANTWOORDDEN AAN ALLE ASPECTEN VAN DEZE
BEELDVORMING MAAR IN VEEL DOSSIERS KOMT ELK ELEMENT TOCH MINSTENS ÏÏN
MAAL VOOR .IET ALLE AANTIJGINGEN KONDEN ECHTER BEWEZEN WORDEN n ZO WERD
DOOR GETUIGEN VAAK ONTERECHT NAAR DE BESCHULDIGING VAN SENTIMENTELE COL
LABORATIE GEGREPEN n EN IN SOMMIGE DOSSIERS NEEMT HET HAAST KARIKATURALE
VORMEN AAN $IT WIJST ER WEL OP DAT EEN SOORT COLLECTIEF BEELD VAN @DE IN
CIVIEKE VROUW BESTOND )N WELKE MATE WAS DEZE BEELDVORMING WERKELIJK
GENDERBEPAALD EN VERSCHILDE ZE MET ANDERE WOORDEN VAN HETGEEN DE OMGE
VING VERTELDE OVER INCIVIEKE MANNEN 6ERGELIJKEND ONDERZOEK OM DEZE VRAAG
TE BEANTWOORDEN ONTBREEKT VOORALSNOG MAAR ENKELE ASPECTEN WAREN TOCH
DUIDELIJK GENDERBEPAALD DE BESCHULDIGING VAN SENTIMENTELE COLLABORATIE DE
TALRIJKE VERWIJZINGEN NAAR HET ARCHETYPISCHE BEELD VAN DE GEVREESDE VERKLIK
STER EN HET FEIT DAT VROUWEN ZONDER MEER DEZELFDE IDEOLOGISCHE OVERTUIGING
EN DUS COLLABORATIE WERD TOEGEDICHT ALS HUN FAMILIELEDEN $EELS BOGEN
DEZE GENDERCONSTRUCTIES OP REÑLE SITUATIES %EUWIG PUNT VAN DISCUSSIE BLIJFT
IN HOEVERRE VROUWEN BEWUST OF EERDER NAÕEF ZELFSTANDIG OF IN NAVOLGING VAN
FAMILIELEDEN MEE STAPTEN IN DE COLLABORATIE /NS ONDERZOEK BEVESTIGT WEL DE
STELLING VAN $IAMOND DAT FAMILIENETWERKEN VRIENDSCHAPPEN EN VER
WANTSCHAPPEN DE VOORNAAMSTE KATALYSATOREN WAREN VOOR LIDMAATSCHAPPEN
VAN COLLABORATIEBEWEGINGEN )N DOSSIERS MAKEN GETUIGEN MELDING VAN HET
COLLABORATIEGEDRAG VAN FAMILIELEDEN VAN DE BETROKKENE @'ANSCH DE FAMILIE
&.%
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
WAS $UITSCHGEZIND EN IN DOSSIERS GAVEN DE BETICHTE VROUWEN ZONDER
MEER TOE DAT HUN MANNEN GECOLLABOREERD HADDEN
6OLGENS DE MEERDERHEID VAN DE GETUIGENISSEN DIENDEN DE COLLABORATIEDADEN
VAN DE VROUWEN EENDUIDIG TE WORDEN GEÕNTERPRETEERD ALS EEN UITING VAN HUN
SYMPATHIEÑN VOOR DE .IEUWE /RDE )N DOSSIERS WORDT DIT DOOR DE GETUIGEN
ONDERSTREEPT :ELF PLAATSTEN DEZE GETUIGEN ZICH IN HET @ANDERE KAMP VAN GOEDE
VADERLANDERS (OEWEL WE ONS KUNNEN AFVRAGEN OF DEZE POSITIONERING VAN DE
GETUIGEN TIJDENS DE OORLOG AL EVEN DUIDELIJK WAS WORDT ER TOCH OOK OPVAL
LEND VAAK MELDING GEMAAKT VAN CONmICTEN EN WEDERZIJDSE BEDREIGINGEN NAAR
AANLEIDING VAN INCIVIEK GEDRAG TIJDENS DE BEZETTING !NDERZIJDS VONDEN WE
IN AANTAL DOSSIERS AANWIJZINGEN DAT OUDE VETES NIEUW LEVEN WERD INGEBLAZEN
DOOR DE OORLOG (IER SPEELDE DE LOKALE CONTEXT DUS EEN BEPALENDE ROL 7AT WE
NIET KONDEN ACHTERHALEN WAS HOE WIJDVERSPREID DIT BEELD VAN @DE INCIVIEKE
VROUW IN DE COLLECTIEVE BLIK VAN DE SAMENLEVING WAS $E AARD VAN DE BRON
EN DE OVERVERTEGENWOORDIGING VAN GETUIGEN Ì CHARGE KONDEN IMMERS TOT
EEN VERTEKENING LEIDEN VAN HET GEPRESENTEERDE BEELD OVER DE VROUWELIJKE
INCIVIEK
.ET ZOALS HET GETUIGENDISCOURS IS HET VERDEDIGINGSDISCOURS VAN DE ACHTERAF
GESTRAFTE INCIVIEKE VROUWEN GEDEELTELIJK GEBASEERD OP GENDERCONSTRUCTIES
:OALS TE VERWACHTEN WAS VERDEDIGDEN DE INCIVIEKE VROUWEN ZICH DOOR EERST
ZOVEEL MOGELIJK DE FEITEN TE ONTKENNEN EN VERVOLGENS NA DUIDELIJKE BEWIJZEN
EN OVERTUIGENDE GETUIGENVERKLARINGEN DOOR HUN ROL EN AANDEEL IN DE COL
LABORATIE ZOVEEL MOGELIJK TE MINIMALISEREN $E VERANTWOORDELIJKHEID INZAKE
IDEOLOGISCHE KEUZES EN INCIVIEKE DADEN SCHOVEN ZE DOOR NAAR ANDEREN VAAK
FAMILIELEDEN ZE WEZEN OP HUN EIGEN NAÕVITEIT OF GAVEN NIETIDEOLOGISCHE
MOTIEVEN OM HUN ROL TE VERZWAKKEN $E ZIN @)K HEB NIET AAN POLITIEK GEDAAN
KOMT TELKENS TERUG :ICH WEGCIJFEREN UIT DE PUBLIEKE SFEER GEBEURDE OOK DOOR
TE WIJZEN OP EIGEN ONMISBAARHEID IN HET GEZIN ALS MOEDER EN ECHTGENOTE
-OGELIJK GREPEN MANNEN OOK GELIJKAARDIGE ARGUMENTEN AAN MAAR WE BE
TWIJFELEN STERK DAT MANNEN SYSTEMATISCH EEN @VADERSCHAPSDISCOURS ONTWIK
KELDEN 7E WETEN EVENMIN OF DIT DISCOURS REPRESENTATIEF WAS VOOR ALLE GE
INTERNEERDE VROUWEN AANGEZIEN WE ENKEL DE DOSSIERS VAN MET GEVANGENIS
GESTRAFTE VROUWEN BESTUDEERDEN
$E KWALITATIEVE ANALYSE VERRUIMDE EVENEENS ONS BEELD VAN DE COLLABO
RATIE ZELF VAN VROUWEN TIJDENS DE OORLOG #OLLABORATIE VAN VROUWEN TIJDENS
DE OORLOG VERSCHEEN IN DIT ONDERZOEK DUIDELIJK ALS EEN GEVOLG VAN VERWANT
SCHAPSBANDEN 6ERDER VERSCHILDEN DE MOTIEVEN VAN VROUWELIJKE COLLABORA
TEURS WEINIG MET DIE VAN MANNELIJKE INCIVIEKEN OPPORTUNISME BIJVOORBEELD
MATERIÑLE VOORDELEN EVENALS SYMPATHIE VOOR HET NATIONAALSOCIALISME n EN
WELLICHT VAAK ZELFS IN COMBINATIE MET ELKAAR n BEWOGEN VROUWEN ERTOE ZICH
AAN TE SLUITEN BIJ DE .IEUWE /RDE 6ERSCHILLENDE AUTEURS "OCK +OONZ STELDEN ZICH DE VRAAG WAAROM HET NATIONAALSOCIALISME n DAT
VROUWEN REDUCEERDE TOT MOEDERS EN HEN HIERMEE TERUGDRONG IN DE PRIVATE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&.&
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
EN LOUTER REPRODUCTIEVE SFEER n ZO EEN STERKE AANTREKKINGSKRACHT UITOEFENDE
OP VROUWEN .ET DEZE MOEDERSCHAPSCULTUS BLIJKT TOT EEN STERKE IDENTIlCATIE
MET DE n REACTIONAIRE n NIEUWE IDEOLOGIE TE HEBBEN GELEID !NDERZIJDS DIENT
GEWEZEN OP DE DISCREPANTIE TUSSEN WOORD EN DAAD VAN HET NATIONAALSOCI
ALISME $AT DE OORLOG KANSEN BOOD AAN VROUWEN OM ZICH TE EMANCIPEREN
EN EEN GROTERE SOCIALE ROL OP TE NEMEN ILLUSTREREN DE $2+VERPLEEGSTERS
JONGE VROUWEN DIE ZO EEN KOSTELOZE MEDISCHE OPLEIDING KONDEN GENIETEN DIE
BUITEN HET lNANCIÑLE BEREIK VAN HET GEZIN LAG :IN VOOR AVONTUUR EN HET ZICH
ONTTREKKEN AAN HET OUDERLIJKE GEZAG EN AAN DE SOCIALE CONTROLE VAN DE DIRECTE
OMGEVING WAREN ANDERE BELANGRIJKE DRIJFVEREN OM NAAR $UITSLAND EN HET
FRONT TE GAAN WERKEN $EZE JEUGDIGE ONBEZONNENHEID EN AMBITIE KWAM DEZE
VROUWEN DUUR TE STAAN -ILITAIRE COLLABORATRICES n ZOALS $2+VERPLEEGSTERS
WERDEN GENOEMD n KREGEN IN VAN DE DOSSIERS EEN CELSTRAF
6IA VERANTWOORDELIJKE POSITIES IN ORGANISATIES n UITGEOEFEND DOOR HENZELF
OF VAAK OOK DOOR DE ECHTGENOOT n WERD VOOR VROUWEN EEN ROL WEGGELEGD IN
HET BEZETTINGSAPPARAAT $IT VERHOOGDE HUN MAATSCHAPPELIJKE STATUS ÏN MACHT
TEN AANZIEN VAN DE DIRECTE OMGEVING (ET REPRESSIEVE KARAKTER VAN HET BEZET
TINGSREGIME LEIDDE TOT EEN PERMANENTE ANGST BIJ DE BEVOLKING OM TERECHT OF
ONTERECHT GESTRAFT TE WORDEN #OLLABORERENDE VROUWEN MAAKTEN VAN DEZE
ANGSTPSYCHOSE GEBRUIK OM VERBAAL HUN MACHT TE DOEN GELDEN IN HUN OM
GEVING 7ELLICHT IS HET GEEN TOEVAL DAT WE BIJ DE VERKLIKSTERS ZOVEEL HUIS
VROUWEN TERUGVINDEN HET DREIGEN MET VERKLIKKING GAF DEZE VROUWEN EEN
MACHTIG INSTRUMENT IN HANDEN WAARMEE ZE ZICH BINNEN HUN BEPERKTERE
LEEFWERELD KONDEN LATEN GELDEN /OK BIJ DE VROUWELIJKE INCIVIEKEN DIE WER
DEN VEROORDEELD VOOR POLITIEKE COLLABORATIE VINDEN WE EEN MEERDERHEID AAN
HUISVROUWEN TERUG (ET BEELD VAN DE POLITIEK ONMONDIGE EN ONGE
INTERESSEERDE HUISMOEDER DAT DOOR EEN AANTAL VROUWEN NAAR VOREN WERD GE
SCHOVEN WORDT HIERDOOR TOCH ENIGSZINS GENUANCEERD $E COLLABORATIE BOOD
VROUWEN DUS MACHT SOCIALE STATUS EN ONTPLOOIINGSKANSEN EN WELLICHT WAREN
DEZE FACTOREN VOOR EEN BELANGRIJKE GROEP MINSTENS EVEN BELANGRIJKE DRIJFVE
REN ALS DE LOUTER IDEOLOGISCHE AANTREKKINGSKRACHT VAN EN SYMPATHIE VOOR HET
NATIONAALSOCIALISME
*#9:EGD;:HH>DC:A:OJ>K:G>C<K6CGII"L:G@C::BHI:GH
$E GESCHIEDENIS VAN DE ZUIVERING VAN HET OVERHEIDSAPPARAAT NA DE 4WEEDE
7ERELDOORLOG IN "ELGIÑ BLIJFT TOT OP HEDEN ONONTGONNEN TERREIN .OCHTANS
WERD EEN GROTE GROEP AMBTENAREN VERWIJDERD UIT DE OVERHEIDSDIENSTEN OF
OP EEN ANDERE WIJZE GESTRAFT VOOR HUN INCIVIEK GEDRAG (UYSE EN $HONDT
MENEN DAT BIJ BENADERING MINSTENS EEN KLEINE AMBTENAREN OP ÏÏN OP
ANDERE WIJZE WEGENS INCIVISME WERDEN GESANCTIONEERD (IERVOOR BASEREN ZIJ
ZICH OP MINISTERIÑLE ANTWOORDEN OP PARLEMENTAIRE VRAGEN (UYSE $HONDT
/OK HET JURIDISCHE KADER DAT SPECIAAL MET HET OOG OP DEZE ZUIVE
&.'
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
RING WERD ONTWORPEN OF HET VERLOOP VAN DEZE EPURATIE WAS TOT NOG TOE NIET
HET VOORWERP VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK )N DIT ONDERZOEK WORDEN
TWEE ONDERZOEKSPERSPECTIEVEN GECOMBINEERD %NERZIJDS WORDT EEN BIJDRAGE
GELEVERD AAN DE STUDIE VAN DE AMBTENARENZUIVERING !NDERZIJDS WORDT EEN
BIJKOMEND ANTWOORD GEFORMULEERD OP DE VRAAG IN HOEVERRE DE REPRESSIE EEN
GENDERBEPAALD KARAKTER HAD 5IT ANALOOG ONDERZOEK BLIJKT IMMERS DAT BE
PAALDE ASPECTEN VAN DE COLLABORATIE ÏN DE BESTRAFlNG ERVAN DUIDELIJK GENDER
BEPAALD WAREN
$E KEUZE VOOR DE 2EGIE VAN 4ELEGRAlE EN 4ELEFONIE 244 WERD IN EER
STE INSTANTIE INGEGEVEN DOOR REDENEN VAN BRONNENTECHNISCHE AARD (ET TE
LECOMMUNICATIEBEDRIJF "ELGACOM n DE RECHTSOPVOLGER VAN DE 244 n HEEFT
EIND JAREN EEN ONDERDEEL VAN ZIJN PERSONEELSARCHIEF OVERGEDRAGEN AAN
HET HET 3/-! $IT ARCHIEF STAAT BEKEND ALS HET @EPURATIEARCHIEF VAN DE 244
EN BESTAAT UIT TWEE GROTE DEELBESTANDEN %NERZIJDS BEVAT HET EEN OMVANG
RIJK @ADMINISTRATIEF ARCHIEF DAT INTERNE EN EXTERNE DOCUMENTEN BEVAT DIE
EEN LICHT WERPEN OP HET JURIDISCHE KADER DAT DE ZUIVERING BINNEN DE 244
DIENDE TE ONDERSTEUNEN EN DIE DE GENESE IMPLEMENTATIE EN EVALUATIE VAN
DEZE INTERNE ZUIVERING DOCUMENTEREN !NDERZIJDS WORDT DE HOOFDBROK VAN
DIT EPURATIEARCHIEF GEVORMD DOOR MEER DAN PERSOONSDOSSIERS DIE VAAK
ERG RIJK AAN INFORMATIE ZIJN EN DIE EEN BLIK WERPEN OP DE ZUIVERINGSPRAKTIJK
(ET EPURATIEARCHIEF VAN DE 244 BIEDT NIET ENKEL HET VOORDEEL DE ZUIVERING
BIJZONDER GOED TE DOCUMENTEREN $E 244 BLIJKT OOK EEN OVERHEIDSINSTELLING
GEWEEST TE ZIJN DIE RELATIEF VEEL VROUWELIJKE WERKNEMERS TELDE HETGEEN EEN
VERGELIJKING TUSSEN MANNEN EN VROUWEN EEN MEER SOLIDE BASIS GEEFT $E BE
DIENING VAN DE TELEFONISCHE VERBINDINGSTAFELS WAS IMMERS UITSLUITEND EEN
VROUWENJOB EN DAARNAAST TELDE DE 244 NOG EEN AANZIENLIJK AANTAL VROUWE
LIJKE KLERKEN /OK HET ADMINISTRATIEF PERSONEEL DAT ENKEL WERD INGEZET OP
PIEKMOMENTEN WAS HOOFDZAKELIJK VROUWELIJK $E KEUZE VOOR DE 244 KAN DUS
OOK GEMOTIVEERD WORDEN VANUIT VOLGEND PERSPECTIEF AAN DE VOORAVOND VAN
DE 4WEEDE 7ERELDOORLOG KENDE DE 244 EEN GEMENGDE WERKVLOER EN WAREN
VROUWELIJKE WERKNEMERS ZEKER GEEN UITZONDERING %IND BESCHIKTE DE
244 OVER PERSONEELSLEDEN WAARVAN IN VASTE DIENST WERKTEN $E
AANVULLENDE HELPERS AGENTEN MET EEN TIJDELIJK STATUUT TELEGRAMBESTELLERS EN
POETSVROUWEN DIE WERDEN INGEZET OP mEXIBELE BASIS ZIJN IN DIT LAATSTE CIJFER
NIET INBEGREPEN %IND WERKTEN ER VROUWELIJKE PERSONEELSLEDEN BIJ
DE 244 6ROUWEN MAAKTEN DUS UIT VAN HET TOTALE PERSONEELSBESTAND
!FGEZIEN VAN HET VROUWELIJK ONDERHOUDSPERSONEEL DEDEN ZIJ ALLEMAAL EEN
VORM VAN KANTOORWERK VAN HEN WERKTEN IN VASTE DIENST EN ALS
AANVULLENDE HELPSTER 3LECHTS ÏÏN VROUW WAS ALS TIJDELIJKE KRACHT AANGEWOR
VEN 4YPISCH VOOR DE 244 WAS DE FUNCTIE VAN DE TELEFONISTE DIE ALS TAAK HAD
DE OM MANUEEL DE VERBINDINGEN TUSSEN TWEE ABONNEES TOT STAND TE BRENGEN
VIA EEN CENTRALE !NNO WAREN IMMERS ENKEL TELEFOONNETTEN GEAUTO
MATISEERD DIE ZICH CONCENTREERDEN BINNEN EN OM DE BELANGRIJKSTE STEDELIJKE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&.(
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
CENTRA 6OOR DE OVERIGE NETTEN WAS OP DAT MOMENT NOG STEEDS DE TUS
SENKOMST VAN EEN TELEFONISTE VEREIST $E GROOTSTE GROEP WERKNEEMSTERS WERD
ECHTER GEVORMD DOOR DE SCHRIJFSTERS 7ANNEER ZIJ PROMOTIE WENSTEN TE MA
KEN STOOTTE DEZE GROEP ECHTER ONVERMIJDELIJK OP EEN GLAZEN PLAFOND ANNO
VINDEN WE SLECHTS VROUWEN TERUG ALS @KLERKENOPZICHTERS AL KREEG IN
EEN AANTAL KLEINE KANTOREN n WAAR VAAK SLECHTS TWEE OF DRIE PERSONEN WERK
TEN n ENKELE MALEN EEN VROUWELIJKE KLERK DE LEIDING "IJ DE KADERFUNCTIES
VINDEN WE SLECHTS ÏÏN VROUW TERUG DE INGENIEUR (ÏLÒNE -ALLEBRANCKE DIE
AAN HET HOOFD STOND VAN HET 244KANTOOR TE 'ENT
;^\jjg&
9ZVYb^c^higVi^ZkZoj^kZg^c\hegdXZYjgZW^ccZcYZGII
6Yb^c^higVi^kZZejgVi^Z
7ZhX]jaY^\^c\
:k#hX]dgh^c\
9dhh^ZgcgdcYZgodZ`hXdbb^hh^Z
7Zha^hh^c\b^c^hiZg/@aVhhZgZcd[higV[
>cY^ZcdcihaV\/kZga^ZhWjg\Zga^_`ZZceda^i^Z`ZgZX]iZc
7jg\Zga^_`ZZejgVi^Z
KZgddgYZa^c\
b^a^iV^gZgZX]iWVc`
-ETEEN NA DE BEVRIJDING VAN "RUSSEL OP SEPTEMBER VAARDIGDE HET
HOOFDBESTUUR VAN DE 244 RICHTLIJNEN UIT MET BETREKKING TOT DE BEHANDELING
VAN INCIVIEKE PERSONEELSLEDEN )N DEZE EERSTE FASE SPEELDEN DE ONMIDDELLIJKE
OVERSTEN EEN BELANGRIJKE ROL :IJ KREGEN DE OPDRACHT OM LIJSTEN OP TE MAKEN
VAN INCIVIEKEN BEWIJSMATERIAAL TE VERZAMELEN EN MAATREGELEN TE TREFFEN OM
INDIEN NODIG DE BETROKKENEN IN KWESTIE TIJDELIJK VAN DE WERKVLOER VERWIJDERD
TE HOUDEN ZIE lGUUR /OK DIENDEN ZIJ DE AANGIFTE VAN BESCHULDIGINGEN
VAN INCIVISME DOOR COLLEGAS IN GOEDE BANEN TE LEIDEN WAT INHIELD DAT DEZE
KLACHTEN SCHRIFTELIJK MOESTEN WORDEN GEFORMULEERD EN ONDERTEKEND 3LECHTS
DRIE MAANDEN LATER WERD EEN MINISTERIEEL BESLUIT UITGEVAARDIGD DAT VOOR
&.)
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
ZAG IN DE OPRICHTING VAN ONDERZOEKSCOMMISSIES DIE GEVAL PER GEVAL DIENDEN
TE ONDERZOEKEN EN EEN PASSEND ADVIES MET BETREKKING TOT DE AANGEWEZEN
SANCTIE DIENDEN TE FORMULEREN $EZE ONDERZOEKSCOMMISSIES WERDEN BEMAND
DOOR JURISTEN EN LEDEN VAN HET PERSONEEL )N TOTAAL WERDEN ZEVEN COMMISSIES
OPGERICHT DIE ELK EEN EIGEN GEOGRAlSCH WERKINGSGEBIED KREGEN TOEGEWEZEN
$E VOOROPGESTELDE WERKWIJZE n WAARBIJ ELK DOSSIER EEN ADVIES DIENDE TE KRIJ
GEN n BLEEK ECHTER VEEL TE TRAAG TE WERKEN 3LECHTS OVER DRIE VAN DE DOS
SIERS DIE WEERHOUDEN WERDEN IN DE STEEKPROEF BLEEK EIND MAART n DIT
WIL ZEGGEN ZEVEN MAANDEN NA HET BEGIN VAN DE ZUIVERING EN MEER DAN DRIE
MAANDEN NA DE OPRICHTING VAN DE ONDERZOEKSCOMMISSIES n EEN BESLISSING
TE ZIJN GEVALLEN $AAROM BEPAALDE HET MINISTERIEEL BESLUIT VAN APRIL DAT DE MINISTER VAN 6ERKEERSWEZEN VOORTAAN ZONDER VOORAFGAANDELIJK ADVIES
MOCHT BESLISSEN OVER DE TOE TE PASSEN SANCTIE /OK INDIEN ER EEN ADVIES WERD
GEFORMULEERD WAS DE MINISTER VOORTAAN VRIJ OM DIT AL DAN NIET TE VOLGEN ZO
STIPULEERDE HET MINISTERIEEL BESLUIT VAN MEI $EZE BESLUITEN MISTEN
HUN EFFECT NIET VANAF JUNI KOMT DE ZUIVERING DUIDELIJK IN EEN STROOM
VERSNELLING TERECHT %EN JAAR NA DE BEVRIJDING WAREN MEER DAN PERSO
NEELSLEDEN DElNITIEF UIT DE 244 VERWIJDERD (ET BETROF HIER PERSONEELSLEDEN
WIENS COLLABORATIEGEDRAG ONOMSTOTELIJK VAST STOND EN DIE OOK DUIDELIJK BLIJK
HAD GEGEVEN VAN EEN INCIVIEKE INGESTELDHEID 0AS VANAF DE ZOMER VAN WERD HET STRAFFENARSENAAL MEER GEDIVERSIlEERD -AAR EEN JAAR NA DE AANVANG
VAN DE ZUIVERING WACHTTEN WERKNEMERS NOG OP EEN BESLISSING 0AS IN
VIEL DE LAATSTE BESLISSING OVER EEN ZUIVERINGSDOSSIER 2UIM DE HELFT VAN
DE VERDACHTE AMBTENAREN WERD IN AFWACHTING VAN EEN SANCTIE GESCHORST (ET
MERENDEEL VAN DEZE SCHORSINGEN GEBEURDE MET INHOUDING VAN WEDDE $E
SCHORSINGSPERIODE GING ECHTER NIET ALLEEN GEPAARD MET INKOMENSVERLIES $E
AMBTENAAR IN KWESTIE GOLD IN DEZE TUSSENTIJD VOOR ZIJN WERKOMGEVING ALS
INCIVIEK TOT HET TEGENDEEL BEWEZEN WAS .IET ELKE VERDACHTE AMBTENAAR WERD
IMMERS GESTRAFT VAN ALLE DOSSIERS WERD ZONDER GEVOLG GEKLASSEERD %EN
ONTSLAG UIT OVERHEIDSDIENST GING STEEDS GEPAARD MET VERLIES VAN BURGERLIJKE
EN POLITIEKE RECHTEN /MGEKEERD WERD EEN PERSONEELSLID DAT DEZE RECHTEN
WAS VERLOREN n UIT HOOFDE VAN EEN VEROORDELING DOOR EEN MILITAIRE RECHTBANK
OF DOOR EEN INSCHRIJVING OP DE EPURATIELIJST n AUTOMATISCH DOOR DE OVERHEID
ONTSLAGEN
#ENTRAAL IN DIT ONDERZOEK STAAT DE VRAAG OF VROUWELIJKE WERKNEMERS DOOR
DE 244 ANDERS WERDEN BESTRAFT DAN HUN MANNELIJKE COLLEGAS DIE VAN INCI
VISME WERDEN BESCHULDIGD /OK DRINGT ZICH EEN VERGELIJKING OP MET DE CON
CLUSIES DIE IN DE EERDER BESPROKEN ONDERZOEKEN WERDEN GEFORMULEERD MET
BETREKKING TOT DE MANVROUW VERHOUDING IN BEPAALDE COLLABORATIEVORMEN
5IT HET KWALITATIEVE VOORONDERZOEK n OP BASIS VAN LITERATUURSTUDIE EN BRON
NENONDERZOEK n BLEEK ECHTER DAT ER BINNEN DE 244 BIJKOMENDE ALTERNATIEVE
CRITERIA n DIE WE ZELDEN OF NOOIT TERUGVINDEN IN DE VEROORDELINGSGRONDEN
VAN DE MILITAIRE RECHTBANKEN n WERDEN GEHANTEERD OM IEMAND ALS INCIVIEK TE
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&.*
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
BEOORDELEN $IT MAAKT HET AANNEMELIJK DAT GENDERBEPAALDE OPVATTINGEN OVER
AANVAARDBAAR GEDRAG DOOR VROUWEN MEER RUIMTE KREGEN IN VERGELIJKING MET
DE RECHTSPRAAK VOOR DE RECHTBANKEN %N DIT HAD MOGELIJK DAN WEER GEVOLGEN
VOOR HET AANTAL VROUWEN DAT BETROKKEN WERD IN DE ZUIVERING :OALS VERMELD
WAS EEN ONTSLAG UIT OVERHEIDSDIENST GEKOPPELD AAN HET VERLIES VAN BEPAALDE
RECHTEN 7IE ZIJN JOB KWIJT WAS WERD OOK OP TAL VAN ANDERE DOMEINEN UIT
HET OPENBARE LEVEN VERBANNEN
)N HET VOLGENDE DEEL ZULLEN WE ONS TOELEGGEN OP HET KWANTITATIEVE ONDER
ZOEKSGEDEELTE (IERIN WILLEN WE DOOR MIDDEL VAN EEN KWANTITATIEVE ANALYSE
VAN HET BRONNENMATERIAAL DE VRAAG BEANTWOORDEN OF HET SANCTIONERINGSBE
LEID VAN DE 244 TEN AANZIEN VAN VROUWELIJKE WERKNEMERS VERSCHILLEN VER
TOONT TEN OPZICHTE VAN MANNELIJKE WERKNEMERS 4EVENS ZAL DEZE ANALYSE OOK
EEN LICHT WERPEN OP HET PROlEL VAN DE INCIVIEKE 244WERKNEMER
6OOR HET KWANTITATIEVE ONDERZOEKSGEDEELTE MAAKTEN WE GEBRUIK VAN DE
PERSOONSDOSSIERS DIE EEN DEELBESTAND VORMEN VAN HET ZUIVERINGSARCHIEF
VAN DE 244 DAT BEWAARD WORDT IN HET 3/-! (IERUIT WERD EEN ASELECTE GE
WOGEN STEEKPROEF GETROKKEN WAARIN VROUWEN ALLE VROUWEN OP 6LAAMSE MANNEN N EN OP 7AALSE MANNEN N SYSTEMA
TISCHE STEEKPROEF WERDEN GESELECTEERD 6ERVOLGENS WERDEN DEZE GEGEVENS
GEWOGEN VIA 3033 ZODAT UITSPRAKEN WORDEN GEDAAN OVER DOSSIERS $E
INFORMATIE UIT DE DOSSIERS WERD GECODEERD IN VARIABELEN DIE ONS TOELATEN UIT
SPRAKEN TE DOEN OVER LEEFTIJD FUNCTIE WOON EN WERKPLAATS STRAFFEN EN BE
SCHULDIGINGEN VERVOLGING IN ALTERNATIEVE REPRESSIEPROCEDURES EN ETNICITEIT
$E VERHOUDING MANNENVROUWEN BINNEN DE ZUIVERINGSDOSSIERS BENADERT
STERK DIE VAN DE MANVROUW VERHOUDING BINNEN DE TOTALE PERSONEELSPOPU
LATIE RESPECTIEVELIJK TEGENOVER 6ERHOUDINGSGE
WIJS WERDEN DUS EVENVEEL VROUWEN ALS MANNEN BIJ DE ZUIVERING BETROKKEN
/OK ALS WE KIJKEN NAAR HET AANTAL VERSCHILLENDE STRAFFEN DIE VROUWEN EN
MANNEN KREGEN OPGELEGD VINDEN WE GEEN SIGNIlCANTE VERSCHILLEN TERUG
/NTSLAG WERD IN VAN DE DOSSIERS OPGELEGD 5ITSTEL VAN BEVORDERING
VOOR EEN BEPAALDE PERIODE WERD TOEGEPAST IN VAN ALLE GEVALLEN PROCENT VAN DE VERDACHTE PERSONEELSLEDEN WERD GESTRAFT MET EEN STRENGE OF
GEWONE BERISPING $E ANDERE STRAFFEN WERDEN SLECHTS IN EEN BEPERKT AANTAL
GEVALLEN OPGELEGD /OK MET BETREKKING TOT HET SCHORSINGSBELEID n DE SCHOR
SING WERD OPGELEGD IN AFWACHTING VAN EEN DElNITIEVE UITSPRAAK n VINDEN
WE GEEN VERSCHILLEN TEN AANZIEN VAN MANNEN EN VROUWEN DE HELFT VAN DE
INCIVIEKEN UIT BEIDE GROEPEN WERD GESCHORST WAARVAN DE MEERDERHEID MET
VERLIES VAN WEDDE /P BASIS VAN DEZE VERGELIJKING DIENEN WE DUS TE BESLUITEN
DAT VAN INCIVISME BESCHULDIGDE VROUWEN NIET STRENGER OF ZACHTER WERDEN
BESTRAFT DAN INCIVIEKE MANNEN
%EN ANALYSE VAN HET BESTRAFlNGSBELEID BEHELST ECHTER MEER DAN LOUTER EEN
VERGELIJKING OP BASIS VAN DE TOEGEKENDE STRAFFEN "ELANGRIJK ZIJN IMMERS OOK
DE CRITERIA OP BASIS WAARVAN IEMAND ALS INCIVIEK WERD BESCHOUWD /F ANDERS
&.+
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
GEZEGD WELKE FEITEN GAVEN AANLEIDING TOT EEN SANCTIE 7ERDEN VROUWEN VOOR
ANDERE FEITEN GESTRAFT DAN MANNEN /M DEZE VRAGEN TE BEANTWOORDEN BA
SEREN WE ONS OP DE BESCHULDIGINGEN DIE WERDEN OPGETEKEND IN DE PERSOONS
DOSSIERS )N VEEL DOSSIERS WERDEN DE VERDACHTE PERSONEELSLEDEN VAN MEERDERE
INCIVIEKE FEITEN BESCHULDIGD
3LECHTS TWEE SOORTEN BESCHULDIGINGEN KOMEN IN ABSOLUTE AANTALLEN MEER
VOOR BIJ VROUWEN DAN BIJ MANNEN (ET IS NIET VERWONDERLIJK DAT SENTIMEN
TELE COLLABORATIE HIERBIJ HOORT !LLE HANDELINGEN DIE ZICH BEWOGEN OP EEN
CONTINUàM VAN mIRTGEDRAG TOT EEN HEUSE AMOUREUZE RELATIE WERDEN GEPER
CIPIEERD ALS EEN ABSOLUUT GEBREK AAN ZELFRESPECT WAARDOOR DE VADERLANDSE
EER WERD GEKRENKT -AAR OOK EEN INFORMEEL GESPREK MET EEN $UITSER OF HET
AANNEMEN VAN GIFTEN WAS EEN BRUG TE VER !AN AL DEZE HANDELINGEN KLEEFDE
STEEDS DE VERDENKING VAN EEN SEKSUELE COMPONENT )N DE PRAKTIJK BLEEK HET
ECHTER SOMS MOEILIJK VOOR DE 244WERKNEEMSTERS OM DE NODIGE AFSTAND TE
BEWAREN AANGEZIEN DE TELEFOONINSTALLATIES PERMANENT DOOR $UITSE MILITAIREN
WERDEN GEBRUIKT VROUWELIJKE WERKNEEMSTERS WERD VERWETEN ZICH HIERBIJ
ONWAARDIG TE HEBBEN GEDRAGEN /OK TWEE MANNEN HADDEN ONGEOORLOOFDE
RELATIES AANGEKNOOPT IN ÏÏN GEVAL GING HET OM EEN 244ER DIE EEN KIND HAD
BIJ EEN VROUWELIJKE INCIVIEKE COLLEGA IN HET ANDERE DOSSIER WERD DE PER
SOON IN KWESTIE ERVAN BESCHULDIGD EEN RELATIE TE HEBBEN MET ZIJN SCHOONZUS
WIENS ECHTGENOOT BIJ DE 33 WAS !MOUREUZE RELATIES MET INCIVIEKEN WERDEN
IMMERS n OOK VOOR VROUWEN n OVER DEZELFDE KAM GESCHOREN )N DEZELFDE
SFEER BEVINDT ZICH EEN ANDER CRITERIUM DAT MEER VOORKWAM IN DOSSIERS VAN
VROUWEN DAN BIJ MANNEN GEHUWD TE ZIJN MET EEN INCIVIEK $EZE BESCHUL
DIGING TROF VROUWEN EN MANNEN (IER WERD ECHTER NIET HET HUWELIJK
OP ZICH BEKRITISEERD MAAR WERD HIJ OF ZIJ VERDACHT HET IDEEÑNGOED VAN ZIJN OF
HAAR WEDERHELFT TE DELEN OF OP ZIJN MINST STILZWIJGEND TE ONDERSTEUNEN %EN
ECHTGENOTE VAN EEN 6.6ER WERD VERWETEN DAT ZE HAAR MAN OP MOREEL VLAK
HAD GESTEUND DOOR HEM TE VERGEZELLEN OP WEG NAAR EEN PARTIJVERGADERING AL
WAS ZE ZELF HET 6.6LOKAAL NIET BINNENGESTAPT .IET ALLEEN PARTNERS VAN PO
LITIEKE COLLABORATEURS WAREN VERDACHT %EN MANNELIJK PERSONEELSLID KREEG HET
VERWIJT ZIJN VROUW TE HEBBEN TOEGELATEN OM IN EEN $UITSE KAZERNE ALS KOKKIN
TE GAAN WERKEN
$RIE CATEGORIEÑN VAN INCIVIEK GEDRAG BLIJKEN HAAST UITSLUITEND MANNEN TE
WORDEN AANGEWREVEN MILITAIRE COLLABORATIE VRIJWILLIGE ARBEID VOOR DE BEZET
TER EN NAIJVER ALS 244WERKNEMER MET VOORDEEL VOOR DE BEZETTER TOT GEVOLG
.ET ZOALS IN HOGER VERMELD ONDERZOEK WERD AANGETOOND BLIJKT OOK UIT DEZE
STEEKPROEF DAT MILITAIRE COLLABORATIE EEN TYPISCHE MANNENZAAK WAS !LLEEN
VINDEN WE BIJ DE 244 NOG MINDER VROUWELIJKE COLLABORATEURS TERUG DAN BIJ DIT
VERNOEMD ONDERZOEK 3LECHTS 244STERS OF VAN ALLE VROUWEN VIELEN
ONDER DE DElNITIE DIE DE KRIJGSRADEN ZOUDEN HANTEREN OM MILITAIRE COLLABO
RATEURS AAN TE DUIDEN (ET BETREFT HIER ÏÏN VROUW DIE ALS $UITSE 2ODE +RUIS
ZUSTER HAD GEWERKT EN ÏÏN WERKNEEMSTER DIE ALS ADMINISTRATIEVE KRACHT VOOR
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&.,
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
DE 7EHRMACHT WERKTE )N HET ONDERZOEK ONDER LEIDING VAN ,UC (UYSE ZOU
MINSTENS VAN ALLE VROUWEN VOOR MILITAIRE COLLABORATIE ZIJN VEROORDEELD
TEGENOVER MANNEN (UYSE (OmACK "IJ DE 244 WERD N VAN DE MANNEN ALS PARAMILITAIRE COLLABORATEUR BESTEMPELD /OK
DE BESCHULDIGING VAN VRIJWILLIGE ARBEID VOOR DE BEZETTER WERD IN N VAN DE GEVALLEN AAN HET ADRES VAN MANNEN GEFORMULEERD /PVALLEND IS
DAT DE BESCHULDIGING VAN ONGEPASTE NAIJVER ALS 244WERKNEMER TEN VOORDELE
VAN DE BEZETTER SLECHTS KEER VOORKOMT 244WERKNEMERS WERDEN DUS HAAST
NOOIT OP BASIS VAN HUN FUNCTIE ALS WERKNEMERS BEOORDEELD n HETGEEN NAAR
VERWACHTING ÏÏN VAN DE PRIORITEITEN VAN EEN ADMINISTRATIEVE ZUIVERING DIENT
TE ZIJN n EN VROUWELIJKE WERKNEEMSTERS IN GEEN ENKEL DOSSIER
6OOR ALLE ANDERE BESCHULDIGINGEN BENADERT DE MANVROUW VERHOUDING
MIN OF MEER DE SEKSEVERHOUDING IN DE TOTALE PERSONEELSPOPULATIE EN STRAFFEN
STEEDS SCHOMMELT HET AANDEEL VROUWEN BINNEN ELKE BESCHULDIGING TUSSEN DE
EN 4WEE BESCHULDIGINGEN WIJKEN HIER ECHTER STERKER VAN AF :O
BLIJKT ÏÏN OP DRIE OPINIEDELICTEN OP NAAM VAN EEN VROUWELIJKE WERKNEMER TE
STAAN $E WERKVLOER BLEEK VAAK HET TONEEL TE ZIJN VAN VERHITTE POLITIEKE DISCUS
SIES WAARIN EEN ONGENUANCEERDE UITSPRAAK VOORGOED KON LEIDEN TOT HET ETIKET
VAN @$UITSGEZIND OF @AANHANGER VAN DE .IEUWE /RDE -AAR OOK KRITIEK OP
HET FEIT DAT GEALLIEERDE BOMBARDEMENTEN BURGERSLACHTOFFERS EISTEN OF TWIJFEL
AAN DE GEALLIEERDE OVERWINNING MAAKTEN IEMAND VERDACHT (ET LEZEN VAN
PUBLICATIES VAN NATIONAALSOCIALISTISCHE STREKKING OF POSITIEVE UITSPRAKEN TEN
AANZIEN VAN DE BEZETTER PLAATSTEN EEN PERSONEELSLID DElNITIEF IN @HET ANDERE
KAMP /VERIGENS VALT HET OP DAT n NET ALS UIT HET ONDERZOEK OVER HET INTERNE
RINGSCENTRUM 'ENT 7OLLESTRAAT BLIJKT n DE TWEEDELING @ZWARTWIT VAAK GEÑNT
WERD OP OUDE VOOROORLOGSE SPANNINGEN EN CONmICTEN "ESCHULDIGINGEN VAN
INFORMELE CONTACTEN TE HEBBEN ONDERHOUDEN MET @FOUTE PERSONEN n MET AN
DERE INCIVIEKEN OF MET $UITSERS n BLIJKEN OOK IN ÏÏN GEVAL OP DRIE AAN VROU
WELIJKE WERKNEMERS GERICHT /NDER DEZE INFORMELE CONTACTEN VERSTAAN WE
NIET DE SENTIMENTELE COLLABORATIE
%EN ANALYSE VAN DE MANVROUW VERHOUDING BINNEN ELKE BESCHULDIGING
BIEDT ONS SLECHTS EEN PARTIÑLE BLIK OP DE REALITEIT 6EEL PERSONEELSLEDEN WER
DEN IMMERS VAN VERSCHILLENDE VORMEN VAN COLLABORATIE BESCHULDIGD $AAROM
DIENEN WE OOK NA TE GAAN WAT VERHOUDINGSGEWIJS HET AANDEEL IS VAN ELKE
BESCHULDIGING BINNEN DE TOTALE GROEP MANNELIJKE OF VROUWELIJKE COLLABO
RATEURS /F ANDERS GESTELD VINDEN WE VERHOUDINGSGEWIJS EVENVEEL MANNEN
TERUG DIE VAN FEIT 8 WERDEN BESCHULDIGD ALS VROUWEN $EZE KIJK OP DE GEGE
VENS LEVERT EEN AANTAL INTERESSANTE CONCLUSIES OP 5ITERAARD WORDEN VROUWEN
VERHOUDINGSGEWIJS MEER BESCHULDIGD VAN DIE DELICTEN WAAR ZE DE MANNEN
OVERTREFFEN IN ABSOLUTE AANTALLEN VAN DE VROUWEN WERD VERDACHT VAN
SENTIMENTELE COLLABORATIE EN N WAS VERDACHT OMDAT HUN PART
NER INCIVIEK WAS "ELANGRIJK IS DAT HET HIER OM TWEE VERSCHILLENDE GROEPEN
VROUWEN GAAT AANGEZIEN BEIDE BESCHULDIGINGEN SLECHTS IN ÏÏN DOSSIER SAMEN
&.-
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
VOOR KWAMEN $IT WIL ZEGGEN DAT VAN ALLE VAN INCIVISME BESCHULDIGDE
244WERKNEEMSTERS WERD AANGESPROKEN OP HUN PERSOONLIJKE RELATIEOMGANG
n WAARBIJ DE FOCUS HETZIJ EEN SEKSUELE HETZIJ EEN EMOTIONELE COMPONENT
BEZAT n MET MANNELIJKE INCIVIEKEN OF $UITSERS /OK HUN ANDERE INFORMELE
CONTACTEN n WAARBIJ VERNOEMDE COMPONENTEN ONTBRAKEN n WERDEN VROUWEN
VERHOUDINGSGEWIJS MEER KWALIJK GENOMEN DAN MANNEN $AARENBOVEN NUANCEERT DEZE KIJK OP DE CIJFERS OOK HET BEELD VAN DE POLITIEK
ONMONDIGE EN ONGEÕNTERESSEERDE VROUW 6ERHOUDINGSGEWIJS WERDEN MEER
VROUWEN DAN MANNEN BESCHULDIGD VAN OPINIEDELICTEN VROUWEN MANNEN 6ROUWEN HOEVEN VOOR DE VERDENKING VAN @FOUTE POLITIEKE
ENGAGEMENTEN ALLESBEHALVE ONDER TE DOEN VOOR MANNEN VROUWEN MANNEN "OVENDIEN WERD BIJNA ÏÏN OP DRIE VROUWEN BESCHULDIGD
VAN SYNDICALE COLLABORATIE TEGENOVER BIJ DE MANNEN /OK VOOR DE
BESCHULDIGING VOOR HET MAKEN VAN PROPAGANDA IN HET VOORDEEL VAN HET NATI
ONAALSOCIALISME VINDEN WE GEEN NOEMENSWAARDIGE VERSCHILLEN TUSSEN MAN
NEN EN VROUWEN MANNEN VROUWEN (ETZELFDE GELDT VOOR DE
BESCHULDIGING VAN VISUELE COLLABORATIE MANNEN VROUWEN WAARMEE GEDOELD WERD OP UITERLIJKE TEKENEN DIE BLIJK GAVEN VAN SYMPATHIE
VOOR HET NATIONAALSOCIALISME )NDIEN WE EEN @TOP VIJF MAKEN VAN BESCHUL
DIGINGEN OPGEDEELD NAAR SEKSE KRIJGEN WE DE TABEL DIE U ZIET IN lGUUR /PVALLEND IS DE BEPERKTE AANWEZIGHEID VAN DE VERKLIKSTER SLECHTS N VAN ALLE VROUWEN MAAKTEN ZICH SCHULDIG AAN MEDEWERKING MET $UITSE
POLITIONELE DIENSTEN OF ANDERE DIENSTEN VAN DE BEZETTER OF BRACHT BIJ DEZE
DIENSTEN INFORMATIE AAN MET ALS DOEL EEN PERSOON SCHADE TE BEROKKENEN /OK
IN TEGENSTELLING TOT ANDERE ONDERZOEKEN ZIEN WE DAT MANNEN EVEN HOOG
SCOREN ALS VROUWEN VOOR DIT DELICT OF N ;^\jjg'
9Zk^_[WZaVc\g^_`hiZWZhX]jaY^\^c\ZckddggZheZXi^ZkZa^_`bVccZcZckgdjlZc
B6CC:C
KGDJL:C
HncY^XVaZXdaaVWdgVi^Z)'!(
HncY^XVaZXdaaVWdgVi^Z(&!&
Eda^i^Z`ZXdaaVWdgVi^Z''!,
De^c^ZYZa^Xi'.!(
B^a^iV^gZXdaaVWdgVi^Z&.!(
Eda^i^Z`ZXdaaVWdgVi^Z'+!&
Kg^_l^aa^\ZVgWZ^Y&)!(
>cX^k^Z`ZeVgicZg&-!.
De^c^ZYZa^XiZc&&!(
HZci^bZciZaZXdaaVWdgVi^Z&+!*
$E TYPISCHE @VROUWENDELICTEN NAMELIJK SENTIMENTELE COLLABORATIE EN GE
HUWD TE ZIJN MET EEN INCIVIEKE PARTNER WAREN GEEN GROND OM VEROORDEELD
TE WORDEN DOOR EEN MILITAIRE RECHTBANK OF TE WORDEN INGESCHREVEN OP DE
EPURATIELIJST 7E SCHOVEN EERDER DE HYPOTHESE NAAR VOOR DAT BINNEN DE ADMI
NISTRATIEVE ZUIVERING VEEL MEER RUIMTE WAS VOOR SUBJECTIEVE INVULLINGEN VAN
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
&..
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
HETGEEN ONDER COLLABORATIE WERD VERSTAAN EN DAT HET AANNEMELIJK IS DAT HIER
AAN OOK EEN GENDERBEPAALDE INVULLING WERD GEGEVEN HETGEEN GEÕLLUSTREERD
WORDT DOOR DEZE TWEE TYPISCHE @VROUWENDELICTEN (ET LEEK ONS INTERESSANT
OM NA TE GAAN IN HOEVERRE VROUWEN DIE BESCHULDIGD WERDEN VAN DEZE DELIC
TEN OOK TE MAKEN KREGEN MET ANDERE ASPECTEN VAN DE ZUIVERING
:EVENTIG PROCENT N VAN ALLE VROUWEN DIE BESCHULDIGD WERDEN VAN
SENTIMENTELE COLLABORATIE WERD ONTSLAGEN 7ANNEER WE NAGAAN OF DEZE GROEP
TE MAKEN KREEG MET @PARALLELLE VERVOLGING ZIEN WE DAT ZESTIG PROCENT N VAN DEZE VROUWEN NOOIT IN AANRAKING IS GEKOMEN MET ANDERE VORMEN
VAN REPRESSIE 3LECHTS ZES VROUWEN VAN DEZE GROEP DREIGDEN VOOR DE
RECHTBANK TE BELANDEN HETZIJ OMDAT ER EEN DOSSIER OVER HEN WERD AANGELEGD
DOOR DE KRIJGSAUDITEUR ENOF OMDAT ZE GEÕNTERNEERD WERDEN ,ATER WERDEN
DEZE DOSSIERS ECHTER ZONDER GEVOLG GEKLASSEERD ENOF WERDEN ZE ZONDER MEER
VRIJGELATEN 5ITEINDELIJK WERD SLECHTS VROUW VEROORDEELD DOOR EEN +RIJGS
HOF HET BETROF HIER EEN ACTIEF LID VAN HET 6.66 AAN WIE POLITIEKE COLLABORATIE
TEN LASTE WERD GELEGD $RIE VROUWEN VERLOREN HUN BURGERRECHTEN IN HET KADER
VAN DE BURGERLIJKE EPURATIE 6AN ALLE VROUWEN DIE VERDACHT WAREN OMWILLE
VAN HUN INCIVIEKE HUWELIJKSPARTNER WERD RUIM DE HELFT N ONTSLAGEN
MAAR SLECHTS N KWAM IN AANRAKING MET ANDERE ASPECTEN VAN DE
REPRESSIE 6OOR TWEE VAN HEN BETOONDE HET JURIDISCHE APPARAAT VOOR BEPAALDE
TIJD ENIGE BELANGSTELLING 'EEN VAN HEN WERD ECHTER DOOR EEN RECHTBANK VER
OORDEELD 7EL WERDEN TWEE VROUWEN GESTRAFT IN DE BURGERLIJKE EPURATIE /OK
VOOR DE ANDERE DELICTEN WAAROP VROUWEN STERK SCOORDEN VINDEN WE EEN DUI
DELIJKE DISCREPANTIE TUSSEN HET AANTAL ONTSLAGEN EN VEROORDELINGENINSCHRIJ
VINGEN OP DE EPURATIELIJST
)N TOTAAL KWAM SLECHTS ÏÏN OP VIER VROUWEN OF N OP ÏÏN
OF ANDERE MANIER IN DE MOLEN VAN DE JURIDISCHE ZUIVERING TERECHT N VAN DE VROUWEN UIT DEZE GROEP WERD ONDANKS HET FEIT DAT ER OVER
HEN EEN DOSSIER WAS AANGELEGD DOOR DE KRIJGSAUDITEUR MET RUST GELATEN ENOF
WERD ZONDER GEVOLG VRIJGELATEN UIT EEN INTERNERINGSKAMP 5ITEINDELIJK WER
DEN SLECHTS VAN DE VROUWEN VEROORDEELD DOOR EEN MILITAIRE RECHTBANK
EN VERLOREN ER HUN BURGERLIJKE EN POLITIEKE RECHTEN $RIE VROUWEN TEKEN
DEN ECHTER SUCCESVOL VERZET AAN TEGEN HUN INSCHRIJVING OP DE EPURATIELIJST EN
DIT MAAKT DAT UITEINDELIJK SLECHTS VAN ALLE VROUWEN DIE VAN COLLABORATIE
WERDEN BESCHULDIGD OOK WEGENS BURGERONTROUW WERDEN GESTRAFT IN DE ZUI
VERING VIA JURIDISCHE WEG
+#7:HAJ>I
)N BEIDE CASUSSEN WORDT AANGETOOND DAT VROUWELIJKE COLLABORATEURS OM
ANDERE REDENEN WERDEN GESTRAFT DAN MANNELIJKE INCIVIEKEN )N DE 244DOS
SIERS VONDEN WE ECHTER TYPISCHE @VROUWENDELICTEN DIE WE NIET TERUG VINDEN
'%%
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
ALS VEROORDELINGSGROND VOOR DE MILITAIRE RECHTBANKEN EN IN DE BURGERLIJKE
EPURATIE $IT LAAT ONS TOE TE STELLEN DAT DE 244 EIGEN CRITERIA HANTEERDE (IER
DOOR BETROK ZE EEN AANZIENLIJKE GROEP PERSONEN IN DE ZUIVERING DIE NAU
WELIJKS OF GEEN GEVOLGEN VAN DE REPRESSIE ZOU GEDRAGEN HEBBEN MOCHT DE
ADMINISTRATIEVE ZUIVERING NIET HEBBEN PLAATSGEVONDEN 7IE ONTSLAGEN WAS
UIT OVERHEIDSDIENST VERLOOR IMMERS OOK ZIJN RECHTEN EN WAS OP TAL VAN MAAT
SCHAPPELIJKE GEBIEDEN GEHANDICAPT (ET GENDERBEPAALDE KARAKTER VAN DEZE
CRITERIA MAAKT DAT VROUWEN EEN SUBSTANTIEEL ONDERDEEL VORMEN VAN DEZE VAN
INCIVISME BESCHULDIGDE EN GESTRAFTE GROEP 244ERS DIE DOOR DE KRIJGSRECHT
BANKEN MET RUST WERDEN GELATEN
7E VONDEN NOG ANDERE VERSCHILPUNTEN /PVALLEND IS BIJVOORBEELD DE
ZWAKKE AANWEZIGHEID VAN DE VERKLIKSTER IN DE 244EPURATIE TEN OPZICHTE
VAN HET )# 'ENT 7OLLESTRAAT BIJ DE 244 VINDEN WE VERHOUDINGSGEWIJS EVEN
VEEL VROUWELIJKE ALS MANNELIJKE VERKLIKKERS TERUG 7ELLICHT KAN DIT VERKLAARD
WORDEN DOOR DE SOCIOECONOMISCHE STATUS VAN DE VERKLIKSTER BIJ DE 244
WERKNEEMSTERS VINDEN WE UITERAARD GEEN HUISVROUWEN TERUG /OK HET LAGERE
AANTAL MILITAIRE COLLABORATEURS BIJ DE 244 KAN DEELS VERKLAARD WORDEN DOOR
DE GEMIDDELD OUDERE LEEFTIJD VAN DE 244WERKNEMERS AANGEZIEN MILITAIRE
COLLABORATIE VOORAL EEN ZAAK WAS VAN JONGE MANNEN
:OWEL IN DE STRAFDOSSIERS VAN DE IN 'ENT GEÕNTERNEERDE VROUWEN ALS IN
DE 244DOSSIERS WORDT HET BEELD VAN DE POLITIEK PASSIEVE VROUW ONTKRACHT
244WERKNEEMSTERS BLEKEN VERHOUDINGSGEWIJS EVEN POLITIEK GEÑNGAGEERD ALS
MANNEN EN WAREN MINDER GEREMD OM HUN POLITIEKE OVERTUIGING OF SYMPA
THIE VOOR DE .IEUWE /RDE PUBLIEKELIJK TE VENTILEREN (UN SYNDICAAL ENGAGE
MENT KAN EVENEENS OPMERKELIJK STERK WORDEN GENOEMD
:OWEL IN DE 'ENTSE ALS IN DE 244DOSSIERS WERD EEN BELANGRIJKE GROEP
VROUWEN AANGESPROKEN OP DE STATUS ALS ECHTGENOTE (IER VINDEN WE DUS EEN
BEVESTIGING VAN DE STELLING VAN (ANNA $IAMOND VERWANTSCHAPSBANDEN WA
REN VOOR VROUWEN EEN BELANGRIJKE BRUG NAAR DE COLLABORATIE /OK DE @MOF
FENMEID OF SENTIMENTELE COLLABORATRICE ONTBRAK NOCH BIJ DE GEÕNTERNEERDEN
NOCH BIJ DE VROUWELIJKE 244WERKNEMERS
7ANNEER WE HET BESTRAFlNGSBELEID ANALYSEREN AAN DE HAND VAN DEZE BE
SCHULDIGINGEN MOGEN WE ECHTER NIET UIT HET OOG VERLIEZEN DAT DEZE NIET
STEEDS MET DE WAARHEID STROOKTEN "OVENDIEN WERD BINNEN DE ADMINISTRA
TIEVE ZUIVERING IN DE 244 VAAK HET PRINCIPE VAN DE BEWIJSLAST OMGEKEERD EEN
BESCHULDIGDE DIENDE TE BEWIJZEN DAT HIJZIJ ONSCHULDIG WAS AAN DE TEN LASTE
GELEGDE FEITEN ZONIET STOND DE SCHULD EN STRAF VAST /OK IS HET MOGELIJK DAT
BEPAALDE VORMEN VAN GEDRAG GESTELD DOOR VROUWEN SNELLER IN DE KIJKER LIEPEN
OF ALS ONAANVAARDBAAR WERD GEPERCIPIEERD DAN BIJ MANNEN HET GEVAL WAS %EN
KWALITATIEVE ANALYSE VAN DE 244PERSOONSDOSSIERS KAN INZICHT BIEDEN IN DE
GENDERBEPAALDE CONSTRUCTIES EN GRENZEN DIE WERDEN GEHANTEERD OM GEDRAG
DOOR VROUWEN ALS INCIVIEK TE CATALOGISEREN
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
'%&
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
DEJ;D
&# IZco^_VcYZghkZgbZaYlZgYZcYZoZ\Z\ZkZchdciaZZcYVVc/9ZBZihZcVZgZBVX]iZaY!Hde]^Z
7daaZc!6c@ZhZccZ!=^aYZI^bbZgbVc'%%*#KgdjlZcZcYZgZegZhh^Z#:Zc\ZcYZgVcVanhZ
kVcYZgZegZhh^ZkVcYZXdaaVWdgVi^ZkVckgdjlZc^cKaVVcYZgZccVYZilZZYZlZgZaYddgad\#
8Vhjh/]Zi^ciZgcZg^c\hXZcigjb<ZciLdaaZhigVVi#:^cYgVeedgikVc]Zi;LD"dcYZgodZ`hegd"
_ZXi<#%(+(#%%C#Kg^_ZJc^kZgh^iZ^i7gjhhZa#
'# HDB6 ^h YZ V[`dgi^c\ kVc ]Zi HijY^Z"Zc 9dXjbZciVi^ZXZcigjb Ddgad\ Zc =ZYZcYVV\hZ
BVVihX]Vee^_#O^Z/lll#XZ\ZhdbV#WZ#
(# :Zc`aZ^cZgZ`ZchdbaZZgidchYVikda\ZchYZoZX^_[Zgh&'-kgdjlZcVahhX]ddcbVV`eZghd"
cZZalZgYZciZlZg`\ZhiZaY#
)# 9ZoZXdbb^hh^ZhY^ZcYZcj^ihegV`ZciZYdZcdkZgYZeZghdcZZahaZYZcY^Z^c]jc\Zd\gV"
ÒhX]Z dbhX]g^_k^c\ lZgYZc iZlZg`\ZhiZaY# Od lVgZc Zg ilZZ 7gjhhZahZ Xdbb^hh^Zh ‚‚c
kddgZa`ZiVVagdaZcoZiZaYZcYZVcYZgZXdbb^hh^ZiZ<ZcikddgeZghdcZZaj^iYZegdk^cX^Zh
LZhi"ZcDdhi"KaVVcYZgZc!6cilZgeZcegdk^cX^Zh6cilZgeZcZcA^bWjg\!Aj^`egdk^cX^Zh
AjmZbWjg\ Zc Aj^`! j^i\ZodcYZgY YZ Ddhi`Vcidch! 8]VgaZgd^ egdk^cX^Zh =ZcZ\djlZc Zc
CVbZcZcKZgk^ZghDdhi`Vcidch#
*# =dZlZaYZ[dXjh]dd[YoV`Za^_`a^\ideYZkgVV\d[ZgW^ccZcYZGIIhegV`ZlVhkVcZZc\Zc"
YZgWZeVVaY hVcXi^dcZg^c\hWZaZ^Y! W^ZYi Y^i dcYZgodZ` dd` ZZc \ZaZ\Zc]Z^Y db Ä ]Zio^_ de
bZZgWZhX]Z^YZcl^_oZÄkZg\Za^_`^c\ZciZbV`ZcbZiXdcXajh^Zhj^iVcYZgZdcYZgodZ`ZcY^Z
c^ZikZgigd``ZckVcj^iZZc\ZcYZg^ckVah]dZ`#8dcXgZZi`jccZclZW^_kddgWZZaYcV\VVcd[]Zi
hVcXi^dcZg^c\hWZaZ^Y\Zd\gVÒhX]ZkZghX]^aaZckZgiddcYZÄcVVgVcVad\^ZbZiYZ\Zd\gVÒh"
X]ZkZghX]^aaZcY^ZlZgYZc\ZXdchiViZZgY^cYZgZX]ihegVV`kddgYZb^a^iV^gZgZX]iWVc`Zc
Ä d[ YVi YZ [VXidg ÈZic^X^iZ^iÉ KaVb^c\Zc! LVaZc! 7gjhhZaVVgh Zc ^cldcZgh j^i YZ Ddhi`Vc"
idchZZch^\c^ÒXVciZgda]ZZ[i\ZheZZaYW^_YZXdaaVWdgVi^ZZcYZWZhigV[Òc\ZgkVc=jnhZ
9]dcYi&..&#
+# 7^_Y^iX^_[ZgY^ZciZZcWZaVc\g^_`Z`VciiZ`Zc^c\iZldgYZc\ZbVV`i^cY^ZcdeWVh^h]^ZgkVc
XdcXajh^Zh ldgYZc \Zigd``Zc dkZg ]Zi egdÒZa kVc YZoZ XdaaVWdgViZjgh# 9Z ÈZic^hX]Z 9j^i"
hZghÉÄY^io^_ceZghdcZcY^ZcVYZ^ca^_k^c\kVcYZDdhi`VcidchW^_7Za\^…cVVgVVcaZ^Y^c\kVc
]ZiKZgYgV\kVcKZghV^aaZh7Za\o^_c\ZldgYZcd[eZghdcZcY^Z^cYZDdhi`VcidchlddcYZc
bVVgl^Zch9j^ihZdjYZghdbkZgcdZbYZgZYZcYZ7Za\^hX]ZcVi^dcVa^iZ^i]VYYZcVVc\Z"
cdbZcÄ]ZWWZclZ]^ZgW^_\ZiZaY#CVYZ9j^ihZdkZgl^cc^c\lZgYZcYZDdhi`VcidchiZgj\
W^_ 9j^ihaVcY \ZkdZ\Y Zc `gZ\Zc YZoZ Zic^hX]Z 9j^ihZgh ]Zi hiVijji kVc ÈG^_`hYj^ihZgÉ# K^V
ZZceda^i^Z`kVc\ZYldc\ZccVo^ÒXVi^ZlZgYZco^_de\ZcdbZc^c]Zi9j^ihZaZ\Zg!YZeVgV"
b^a^iV^gZ dg\Vc^hVi^Zh Zc cVo^hi^hX]Z dg\Vc^hVi^Zh kVc VaaZgaZ^ haV\# 9Z GII"^c[gVhigjXijjg
lZgYdkZg\ZcdbZcYddgYZGZ^X]hedhibVVgZm"GIIÉZghY^Z^cY^Zchil^aYZcWa^_kZc!Y^ZcYZc
o^X]kZgea^X]ia^YiZbV`ZckVcZZccVo^hi^hX]Zdg\Vc^hVi^Z#9ZXdaaVWdgVi^ZkVcYZoZ\gdZe
GIIÉZghdcYZghX]Z^Yio^X]bZiVcYZgZlddgYZckVcY^ZkVcYZdkZg^\Z^cX^k^Z`Zc/c^ZiVaaZZc
lVho^_b^cYZgdekg^_l^aa^\ZWVh^h\ZhidZaY!oZlVgZcdd`a^YkVcVcYZgZdg\Vc^hVi^ZhYVcYZ
dkZg^\Z^cX^k^Z`Zc#KddgZZcVVciVaiZcaVhiZ\ZaZ\YZ[Z^iZc]ZWWZclZdbYZoZgZYZcZZc
dcYZghX]Z^Y\ZbVV`ideWVh^hkVcYZkgVV\d[YZoZWZhX]jaY^\^c\ZckZglZoZccVVg[Z^iZcY^Z
o^_cWZ\VVc^c]Zi`VYZgkVcYZcVo^ÒXVi^ZkVcYZDdhi`Vcidchd[W^ccZcYZXdciZmikVc]Zi
\ZW^ZYYVii^_YZchYZIlZZYZLZgZaYddgad\Vah7Za\^…lZgYWZcdZbY#OdlZgYZc&'-È7Za\ZcÉ
&&!+kVcYZidiVaZedejaVi^ZZc*)ÈZic^hX]Z9j^ihZghÉ)!-kVcYZidiVaZedejaVi^ZkVc
b^a^iV^gZXdaaVWdgVi^ZWZhX]jaY^\Y#9ZZic^hX]Z9j^ihZghbVV`iZc,!.j^ikVcYZidiVaZ\gdZe
eZghdcZZahaZYZcY^ZkZgYVX]ilZgYZckVc^cX^k^hbZ#
,# 9^iX^_[Zg]ZZ[iWZigZ``^c\deVaaZeda^i^Z`ZXdaaVWdgViZjghodcYZggZ`Zc^c\iZ]djYZcbZi]Zi
kZghX]^aaZcYZ `VgV`iZg kVc YZoZ XdaaVWdgVi^Z ^c YZ Ddhi`Vcidch# 9VVgdb YZoZ dehea^ih^c\
cVVgZic^X^iZ^i/(,È7Za\^hX]ZÉkgdjlZc''!+kVcVaaZkgdjlZcZc+Zic^hX]9j^ihZkgdjlZc
(!*kVcVaaZkgdjlZclZgYkVceda^i^Z`ZXdaaVWdgVi^ZWZhX]jaY^\YiZ\ZcdkZg&.'È7Za\^h"
X]ZÉ bVccZc '%!) kVc VaaZ bVccZc Zc '' bVccZa^_`Z Zic^hX]Z 9j^ihZgh '!( kVc VaaZ
bVccZc#
'%'
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
7>7A>D<G6;>:
7Zc9_V[[Vg!AVbnV&..-#ÈAZh[ZbbZhZiaÉDgYgZcdjkZVjZc7Za\^fjZ[gVcXde]dcZ!&.(+"&.)*É
>c/7^_YgV\ZcidiYZ:^\Zci^_YhZ<ZhX]^ZYZc^h)#
7ZnZc!BVgc^m'%%'#ÈÆOlVgildgYikVcaVc\hdbbZZgYZKaVVbh\Zo^cYZbVhhVÇ#9ZKaVVbhZ
WZZaYkdgb^c\dkZgWZoZii^c\ZcgZegZhh^Z!&.)*"'%%%É>c/?#<didk^iX]8#@ZhiZaddigZY#
=Zi\Zl^X]ikVc]Ziddgad\hkZgaZYZc#<Zci/6XVYZb^VEgZhh!ee#&%*"&'%#
7dX`!<^hZaV&..-#È<ZldcZkgdjlZc#9VYZgh!haVX]id[[Zgh!dbhiVcYZghZcbZZadeZghkVcgV"
X^hbZ Zc YZ =dadXVjhi ^c cVo^"9j^ihaVcY! &.(("&.)*É >c/ B# 7dhX] 8# kVc :^_a Z#V# gZY#
HZ`hZZcddgad\#?VVgWdZ`kddgKgdjlZc\ZhX]^ZYZc^h#6bhiZgYVb/Hi^X]i^c\7Z]ZZg>>H<!
ee#&&,"&))#
7gdhhVi!6aV^c&..'#AZhidcYjZh#JcXVgcVkVabdX]Z#AZkVaad^h"EZggZi/BVcnV#
8VeYZk^aV!AjX&..-#ÈAZbni]ZYj\jZgg^ZgZiaVXdchigjXi^dchdX^VaZYÉjcÆZiZgcVabVhXja^cÇ
VegƒhaV\jZggZÉGZkjZ[gVcV^hZYZehnX]VcVanhZ'#
8ZjaZbVch! KZZgaZ '%%&# 9Z kgdjlZc kVc YZ 9ZKaV\ ^c XdaaVWdgVi^Z Zc gZegZhh^Z &.)%"&.)*#
7gjhhZa!a^XZci^VVihkZg]VcYZa^c\#
8dclVn!BVgi^c&..)# 8daaVWdgVi^Z^c7Za\^…/A‚dc9Z\gZaaZZc]ZigZm^hbZ!&.)%"&.)) #<gddi"
7^_\VVgYZc/<adWZ#
9^VbdcY!=VccV&...#LdbZcVcYi]ZHZXdcYLdgaYLVg^c;gVcXZ&.(.")-#CZlNdg`/EZVg"
hdc:YjXVi^dc#
9ZXaZgXf! GV[ GdcYVh! ?dh '%%&# . [ZWgjVg^ &.)+# AjXgƒXZ KVcW^aaZbdci iZgZX]i\ZhiZaY ^c
7gj\\Z#@dgig^_`/<gdZc^c\]Z#
9ZXaZgXf!GV[GdcYVh!?dh'%%(#'&_jc^&.)*#BVg^V=jn\ZchiZgZX]i\ZhiZaY^cAZjkZc#@dg"
ig^_`/<gdZc^c\]Z#
9ZBZihZcVZgZ!BVX]iZaY!Hde]^Z7daaZc!6c@ZhZccZ!=^aYZI^bbZgbVc'%%*#KgdjlZcZcYZ
gZegZhh^Z#:Zc\ZcYZgVcVanhZkVcYZgZegZhh^ZkVcYZXdaaVWdgVi^ZkVckgdjlZc^cKaVVcYZ"
gZccVYZilZZYZlZgZaYddgad\#8Vhjh/]Zi^ciZgcZg^c\hXZcigjb<ZciLdaaZhigVVi#:^cYgVe"
edgikVc]Zi;LD"dcYZgodZ`hegd_ZXi<#%(+(#%%C#Kg^_ZJc^kZgh^iZ^i7gjhhZa#
9Z LZZgYi! 9Zc^hZ &..(# 9Z kgdjlZc kVc YZ ZZghiZ LZgZaYddgad\# <Zci/ Hi^X]i^c\ BZch Zc
@jaijjg#
9ZLZkZg!7gjcd&..)# <gZZecVVgYZbVX]i/KaVVbh"cVi^dcVa^hbZZcC^ZjlZDgYZ/]ZiKCK!
&.(("&.)*#I^Zai/AVccdd#
9^ZYZg^X]h!Bdc^fjZ'%%%#ÈÆBd[[ZcbZ^YZcÇ#CZYZgaVcYhZkgdjlZcZc9j^ihZb^a^iV^gZc&.)%"
&.)*É>c/7#=Zc`ZhB#HX]gdkZgZ#V#gZY#Hig^_YdbhZ`hjVa^iZ^i#?VVgWdZ`kddgKgdjlZc"
\ZhX]^ZYZc^h'%#6bhiZgYVb/Hi^X]i^c\7Z]ZZg>>H<!ee#)&"+)#
9gdah]V\Zc!:WWV'%%%# C^X]iJc\ZhX]dgZc9Vkdc`dbbZc#9^Z<Za^ZWiZc9ZgLZ]gbVX]ih"
hdaYViZc>b7ZhZioiZc:jgdeV#=VbWjg\/=d[[bVcjcY8VbeZ#
:aVji!<ZZgigj^'%%*# 9Z8dchjaiVi^ZkZ8dbb^hh^Zh&.))"&.)+W^ccZcYZgZegZhh^Z#:Zcdc"
YZgodZ`cVVgYZ8dchjaiVi^ZkZ8dbb^hh^ZkVc>ZeZg#Kg^_ZJc^kZgh^iZ^i7gjhhZa/a^XZci^VVih"
kZg]VcYZa^c\#
<^a^hhZc!?d]c&.*%"&.*&#È:ijYZhjgaVg‚egZhh^dcYZaÉ^cX^k^hbZÉ GZkjZYZ9gd^iE‚cVaZiYZ
8g^b^cdad\^Z!ee#*&("+'-#
<didk^iX]!?dh‚@ZhiZaddi!8]VciVa'%%'#È7Zhaj^i/kZghX]^aaZcYZ\Zo^X]ihejciZcÉ>c/?#<d"
idk^iX] 8# @ZhiZaddi gZY# =Zi \Zl^X]i kVc ]Zi ddgad\hkZgaZYZc# <Zci/ 6XVYZb^V EgZhh!
ee#&.,"'%-#
<jW^c!:a^VcZ&..*#È7Zhe^Z\Za^c\ZcdkZghZ`hZZcddgad\^c7Za\^…!&.&)"&.&-É>c/7#=Zc`Zh
B#HX]gdkZgZ#V#gZY# Hig^_YdbhZ`hjVa^iZ^i#?VVgWdZ`kddgKgdjlZc\ZhX]^ZYZc^h'%#6b"
hiZgYVb/Hi^X]i^c\7Z]ZZg>>H<!ee#((")-#
<jW^c!:a^VcZ&..-#ÈAZh[ZbbZhYÉjcZ\jZggZ|aÉVjigZ#G‚Va^i‚hZigZeg‚hZciVi^dch&.&-"&.)%É
7^_YgV\ZcidiYZ:^\Zci^_YhZ<ZhX]^ZYZc^h)#
<gdZc!@ddh&..)#6ahhaVX]id[[ZghYVYZghldgYZc#9ZoVV`kVcYZ_ddYhZkZggVVYhiZg6chkVc
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
'%(
6jmbVg\ZhYZaÉ]^hid^gZ$9Zo^_"`VcikVcYZkVYZgaVcYhZ\ZhX]^ZYZc^h
9^_`#7VVgc/6bWd#
=jnhZ! AjX 9]dcYi! HiZkZc gZY# &..&# DckZglZg`i kZgaZYZc# 8daaVWdgVi^Z Zc gZegZhh^Z ^c
7Za\^…&.)'"&.*'#AZjkZc/@g^iV`#
=jnhZ!AjX=dÓVX`!@g^h&..)# DckZglZg`ikZgaZYZc#:ZccVhX]g^[i#8V]^Zg'kVc]Zi>chi^"
ijjiGZX]iZcHVbZcaZk^c\#
=jnhZ!AjX'%%'#ÈLVVgdb7Za\^…o^Z`^hkVco^_c_VgZckZZgi^\É 8V]^ZghYÉ=^hid^gZYjIZbeh
Eg‚hZci(%$+%"7^_YgV\ZcidiYZ:^\Zci^_YhZ<ZhX]^ZYZc^h(%$+%&%#
?Vch!H‚kZg^cZ'%%'#È9Z9^ZihX]ZBZ^h_ZhhX]VgZc&.)%"&.))Zc]jcÆVVcad``Za^_`ZiVV`!dch
kda`VaheZaZcYZco^c\ZcYiZgj\iZkdZgZccVVgYZ`aVgZWgdccZckVco^_cZ^\ZcVVgY4Ç9ZZa
>ÉLZiZchX]VeeZa^_`ZI^_Y^c\Zc+&'#
?Vch!H‚kZg^cZ'%%'#È9Z9^ZihX]ZBZ^h_ZhhX]VgZc&.)%"&.))Zc]jcÆVVcad``Za^_`ZiVV`!dch
kda`VaheZaZcYZco^c\ZcYiZgj\iZkdZgZccVVgYZ`aVgZWgdccZckVco^_cZ^\ZcVVgY4Ç9ZZa
>>ÉLZiZchX]VeeZa^_`ZI^_Y^c\Zc+&(#
?dh]^!KVcYVcV'%%(#<ZcYZgVcYedlZg^ci]ZI]^gYGZ^X]/;ZbVaZ9ZcdjcXZghVcYi]Z<Zh"
iVed&.((")*#=Vbeh]^gZ/EVa\gVkZBVXb^aaVc#
@VcYZa! A^a^VcZ '%%&# ÈHjg fjZafjZh aZXijgZh [‚b^c^hiZh Yj cVo^hbZÉ >c/ :# Bdg^c"GdijgZVj
gZY#8dbWVihYZ[ZbbZh&.(."&.)*#EVg^h/:Y^i^dch6jigZbZci!ee#&&&"&'&#
@cdee!7gjcd7gVjWjg\Zg!HiZ[VcZ#V#'%%'#=^iaZgÉhkgdjlZc#6bhiZgYVb/7nWadh#
@ddco! 8aVjY^V &.-,# Bdi]Zgh ^c i]Z ;Vi]ZgaVcY# LdbZc! i]Z ;Vb^an VcY CVo^ Eda^i^Xh# CZl
Ndg`/Hi#BVgi^cÉhEgZhh#
AjniZc!9^g`&..+# 7jg\ZghWdkZcZa`ZkZgYZc`^c\4/kZgkda\^c\kVcZXdcdb^hX]ZXdaaVWdgVi^Z
^c7Za\^…cVYZIlZZYZLZgZaYddgad\#7gjhhZa/KJ7EgZhh#
AjniZc!9^g`@ZhiZaddi!8]VciVa'%%(#GZegZhh^ZZc\ZgZX]iZa^_`ZVgX]^ZkZc/egdWaZbZcZc
eZgheZXi^ZkZc#9dhh^Zg#HDB67Zg^X]iZcWaVY#7gjhhZa#
BVii]‚!H^h'%%'#=ZiilZZYZYZZakVcYZgZegZhh^Z#9Zkg^_aVi^c\h"ZchigV[kZgb^cYZg^c\heda^"
i^Z`cVYZIlZZYZlZgZaYddgad\#Jc^kZgh^iZ^i<Zci/a^XZci^VVihkZg]VcYZa^c\#
CZ[dgh!EVig^X`'%%%#>cYjhig^…aZXdaaVWdgVi^Z^c7Za\^…/YZ<Vade^cYdXig^cZ!YZZb^hh^ZWVc`Zc
YZ7Za\^hX]Z^cYjhig^Z^cYZIlZZYZLZgZaYddgad\#AZjkZc/KVc=VaZl^_X`#
Godh`V!7_dgc&...# O^_`dbZcVaaZcVVcYZWZjgi!YZolVgiZc#=Zi`VbekVcAd`ZgZc&.))"
&.),#AZjkZc/9Vk^Yh[dcYh#
HX]lZ\bVc!BVg_Vc&..-#ÈDdgad\h\ZhX]^ZYhX]g^_k^c\ZchZ`hjZZa\ZlZaY#=ZiegdWaZZbkVc
YZ ]^hidg^hZg^c\ kVc ]Zi kgdjlZa^_` haVX]id[[ZghX]VeÉ >c/ B# 7dhX] 8# kVc :^_a Z#V# gZY#
HZ`hZZcddgad\#?VVgWdZ`kddgKgdjlZc\ZhX]^ZYZc^h#6bhiZgYVb/Hi^X]i^c\7Z]ZZg>>H<!
ee#&)*"&*&#
HZWZgZX]ih!;gVc`&..)# >ZYZgo^_colVgiZ/kZgoZi!XdaaVWdgVi^ZZcgZegZhh^Z#AZjkZc/9Vk^Yh"
[dcYh#
HZ^YaZg!;gVch&.,.#7a^iob~YX]Zc#9^Z<ZhX]^X]iZYZg=Za[Zg^ccZcYZgYZjihX]ZcLZ]gbVX]i
^bOlZ^iZcLZai`g^Z\#7dcc/LZ]gL^hhZc#
He^Z\Za!I^aan&.+,#;gVjZcjcYB~YX]Zc^bdZhiZggZ^X]^hX]ZcL^YZghiVcY#L^Zc/:jgdeVKZg"
aV\#
HjbbZgÒZaY!EZccn&..-#ÈGZhZVgX]dcldbZc^c7g^iV^c^c]ZiHZXdcYLdgaYLVgÉ7^_YgV\Zc
idiYZ:^\Zci^_YhZ<ZhX]^ZYZc^h)#
I]‚WVjY! ;gVcd^hZ &..(# È9Z :ZghiZ LZgZaYddgad\/ i^_YeZg` kVc YZ kgdjl d[ ig^db[ kVc ]Zi
hZ`hjZaZkZghX]^a4É>c/<#9jWnB#EZggdigZY#<ZhX]^ZYZc^hkVcYZkgdjl#9ZIl^ci^\hiZ
:Zjl#6bhiZgYVb!6\dc!ee#'&",)#
I]‚WVjY!;gVcd^hZ&..-#È9Zjm^ƒbZ\jZggZ![ZbbZhZigVeedgihYZhZmZ#:hhV^]^hidg^d\gVe"
]^fjZÉ7^_YgV\ZcidiYZ:^\Zci^_YhZ<ZhX]^ZYZc^h)#
I^bbZgbVc!=^aYZ'%%%#KgdjlZcj^i>oZ\Zb\Zigd[[ZcYddgYZgZegZhh^ZcVYZIlZZYZLZgZa"
Yddgad\#:ZcXVhZ"hijYn^c\ZcYZgeZgheZXi^Z[#Jc^kZgh^iZ^i<Zci!a^XZci^VVihkZg]VcYZa^c\#
KVc 8VjiZg! 7Vgi &..-# :c\ZaZc VVc ]Zi Ddhi[gdci# KaVVbhZ ]jaekZgeaZZ\hiZgh ^c Y^Zchi kVc
]Zi9j^ihZGdYZ@gj^hZcYZHHi^_YZchYZIlZZYZLZgZaYddgad\# Kg^_ZJc^kZgh^iZ^i 7gjhhZa!
'%)
hde]^VPXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*R
KgdjlZcZcYZWZhigV[Òc\kVcYZXdaaVWdgVi^ZcVYZIlZZYZLZgZaYddgad\
a^XZci^VVihkZg]VcYZa^c\#
KVcAddc!8Vgda^Zc'%%)#9ZGdZekVcYZHigVVi#:Zc\Z\ZcYZgYZhijY^ZcVVgYZkda`hgZegZhh^Z
cVYZilZZYZlZgZaYddgad\#LZhi"KaVVcYZgZcZc]Zi7gj\hZdcYZgYZadZe\ZcdbZc#Kg^_Z
Jc^kZgh^iZ^i7gjhhZa!a^XZci^VVihkZg]VcYZa^c\#
KZgYddYi!;gVch"?dh'%%'#È9ZE^_ckVc]Ziddgad\hkZgaZYZc#=Zi^c^i^Vi^Z[kVcYZKddglVVgih"
\gdZe&..."'%%&É>c/<didk^iX]?#@ZhiZaddi8#gZY# =Zi\Zl^X]ikVc]Ziddgad\hkZgaZYZc#
<Zci/6XVYZb^VEgZhh!ee#&-("&.+#
K^g\^a^!;VWg^XZ'%%%#AV;gVcXZ»k^g^aZÇ#9Zh[ZbbZhidcYjZh|aVA^WZgVi^dc#EVg^h/EVndi#
LZX`Za!Jag^`ZLda[gjb!:Y\Vg'%%(#Æ7Zhi^ZcÇjcYÆ7Z[Z]ahZbe[~c\ZgÇ#;gVjZcjcYB~c"
cZg^cCH"EgdoZhhZccVX]&.)*#<Žii^c\Zc/KVcYZc]dZX`GjegZX]i#
LdjiZgh!C^Xd'%%)# Ddgad\hWjg\ZbZZhiZgh)%$))/ad`VVaWZhijjgZcXdaaVWdgVi^Z^c7Za\^…#
I^Zai/AVccdd#
8DCI68I<:<:K:CH
Hde]^Z7daaZc
8ZcigjbkddgKgdjlZchijY^ZhZc9^kZgh^iZ^ihdcYZgodZ`!Kg^_ZJc^kZgh^iZ^i7gjhhZa!)8(%+
EaZ^caVVc'
&%*%7gjhhZa
I#%'+'.&).*
hWdaaZc5kjW#VX#WZ
BVX]iZaY9ZBZihZcVZgZ
8ZcigjbkddgKgdjlZchijY^ZhZc9^kZgh^iZ^ihdcYZgodZ`!Kg^_ZJc^kZgh^iZ^i7gjhhZa!)7('&
EaZ^caVVc'
&%*%7gjhhZa
I#%'+'.')+&d[%'+'.')+%
bYbZihZc5kjW#VX#WZ
lll#kjW#VX#WZ$Xkgh
PXdaadfj^jb'%%*qXdaadfjZ'%%*Rhde]^V
'%*