Verslag - PvdA

Verslag Debatavond 19 mei 2009
Gehouden in ’t Strandpaviljoen Vught
Kredietcrisis: Kans of Keerpunt?
De avond wordt geopend door Suzanne van Wiggen, fractievoorzitter van de PvdA-GroenLinks in
Vught. Zij heet iedereen van harte welkom namens bestuur en fractie en licht nog even kort het doel
van de avond toe.
De kredietcrisis, die in feite eigenlijk al in 2005 werd voorzien, houdt de financiële markten al sinds de
zomer van 2007 in haar greep. In de zomer van 2008 sloeg de crisis over naar Europa en in
september 2008 volgden de gebeurtenissen elkaar zeer snel op. Sinds eind vorig jaar is er sprake van
een recessie, loopt de werkloosheid op en zijn de gevolgen van de crisis in het nieuws. Maar die
gevolgen openbaren zich nog niet echt in het dagelijks leven. Er is wel meer werkloosheid en er wordt
ook meer beroep gedaan op de bijstand maar er zijn ook geluiden dat het allemaal wel meevalt.
De fractieleden constateerden dat zij over onvoldoende kennis beschikten om mogelijke effecten te
voorkomen of op te vangen maar merkte ook vaker dat er behoefte aan ontstond aan een klankbord.
Het doel van de avond is te bezien of er grote gevolgen op ons afkomen en of er dan in lokaal
verband er iets gedaan kan worden om deze op te vangen.
Gemeenten moeten de overgang van leren naar werk goed begeleiden
Veel jongeren komen binnenkort aan de kant te staan, zo zijn de verwachtingen. Wat kunnen
gemeenten doen om jongeren toch een plek te geven? Op welke wijze kan een regionale
arbeidsmarkt een oplossing bieden voor landelijke problemen?
Toine van de Ven luidt de avond in met een inleiding over de problemen op de lokale arbeidsmarkt.
Met name de provincie Brabant zal met de gevolgen van de recessie te maken krijgen. De
werkloosheid stijgt, vooral onder jongeren. Hij pleit in zijn inleiding vooral voor meer stageplekken en
leer-werktrajecten. De ‘pittige’ overgang, zoals Toine het betitelt, van leren naar werken is het moment
dat de gemeente in kan springen. Veel schoolverlaters vallen buiten de boot op dat moment en we
moeten waken een nieuwe ‘verloren generatie’. Toine verwijst hierbij naar de jaren ’80 waarin een
grote groep jonge mensen die als gevolg van de economische recessie niet aan het werk is gekomen.
De effecten dragen zij nu, ruim 20 jaar later, nog steeds met zich mee. Toine wijst er ook op dat er
meer mannen dan vrouwen worden ontslagen omdat veel vrouwen juist in de sectoren werken waar er
minder klappen vallen zoals zorg.
Vanuit de zaal wordt door Corrie van Rijn opgemerkt dat Vught toch vooral een zorgdorp is en dat dit
nog perspectief biedt. Ook wordt door Mieke Nijssen gevraagd naar zijn visie op arbeidsmarktpositie
van ouderen, zeker met het oog op de verhoging van de AOW-leeftijd. Het resultaat van de
zaaldiscussie die daarop volgt is dat de effecten van het langer door moeten werken door ouderen
pas over een groot aantal jaren merkbaar zal zijn, wellicht is er dan wel weer sprake van een andere
recessie. Het probleem van jeugdwerkloosheid speelt nu op dit moment en zal ook dit jaar groter
worden.
De Recessie is Relatief maar wel heel erg Reëel
De meeste economen voorspellen een korte, maar hevige periode dat het in Nederland minder zal
gaan. Een tornado met verwoestende economische effecten of een forse storm die de boel eens wat
opschudt?
Bart van de Loo, directeur van de fa. Hazenberg relativeert de effecten van de verloren generatie. De
bouwsector heeft een goede mix nodig van oud en jong. Opmerkelijk is dat hij tot vorig jaar nauwelijks
aan leerlingen kon komen. Nu verschijnen ze wel maar is er nagenoeg geen zicht op werk meer. Er
was begin dit jaar in de bouwsector overigens nog sprake van een lichte groei van 0,2%. Hazenberg
heeft momenteel nog wel werk maar dat zijn orders die vorig jaar verworven zijn. Wel merkt hij dat de
makelaars en architecten een kleinere portefeuille krijgen. De architectenwereld is zelfs al ingestort en
1
veel makelaars vallen al om. Voor de rest van Nederland: de klap komt nog en heel erg kort zal hij
zijns inziens niet duren; Bart vermoedt dat de recessie wel wat langer duurt. Direct na de
vakantieperiode verwacht hij dat Nederland het goed gaat merken. Niet alleen de
bouwondernemingen maar ook toeleveringsbedrijven zoals loodgieters, houtfabrikanten en de
kantoormarkt worden geconfronteerd met de effecten van een teruglopende economie. ZZP‘ers en
overig ingeleend personeel merken het nu ook al. Hij adviseert de lokale overheid om niet te stoppen
met bouwen maar vooral in snel renderende projecten te investeren. Daarmee bedoelt hij bv.
grootschalig onderhoud. Zet in op reeds bestaande plannen, geen nieuw onderzoek e.d. dat komt
later wel weer.
Gerard Velthuizen, directeur van woningcorporatie Woonwijze merkt op verschillende manieren dat
er een verschuiving op de arbeidsmarkt plaatsvindt. Zo neemt het aantal open sollicitaties toe en is
onlangs een verhoging van de pensioenpremie voor de medewerkers aangekondigd. In tegenstelling
tot de aankondiging in de uitnodiging voor deze avond neemt het aantal mensen op de wachtlijst voor
een woning niet af maar toe. Banken en garantiefondsen stellen strengere eisen als mensen een huis
willen kopen. Mensen kopen zo wie zo niet zo snel meer en blijven langer in hun huurwoning zitten.
De doorstroming stagneert dus. Hij merkt zelf ook dat er eerder en meer om betalingsregelingen voor
de huur gevraagd wordt. Gerard hoort nog wel eens dat woningcorporaties veel geld hebben maar dat
beeld wil hij graag even rechtzetten. De wereld van de corporaties verandert ook. Er moet
vennootschapsbelasting betaald gaan worden, de wsw-fondsen zijn erg voorzichtig geworden en veel
bouwplannen zijn in de koelkast terecht gekomen. Woonwijze heeft als gevolg van voortijdig handelen
een aantal problemen kunnen voorkomen. Zo heeft Woonwijze nog net wel geld kunnen lenen voor de
bouwplannen; dat zou nu echt niet meer lukken.
Ten slotte merkt hij op dat van woningbouwcorporaties verwacht wordt dat zij de huizen kopen van
mensen die dat niet meer kunnen betalen en dan aan de bewoners het huis verhuren. Hij vindt dat
principieel onjuist; woningbouwcorporaties gaan zich dan begeven op een markt waar ze niet thuis
horen.
Wilbert van Herwijnen is regiobestuurder bij FNV Bouw. Hij haalt twee zaken uit elkaar. Er is sprake
van een crisis in de financiële wereld, de kredietcrisis en als gevolg daarvan is er een economische
recessie. Het belangrijkste effect van de recessie is dat mensen en ondernemingen risicomijdend
gedrag vertonen. Men stelt aankopen die niet strikt noodzakelijk zijn, in ieder opzicht nog even uit. Het
gevolg daarvan is dat ordeportefeuilles leeg raken. Het effect daarvan zal direct na de bouwvak goed
merkbaar zijn. Wilbert maakt zich eigenlijk meer zorgen om de periode van herstel. Omdat iedereen
risicomijdend gedrag vertoont is het belangrijk dat vooral de overheid, en dus ook de lokale overheid,
de vraag weer op gang brengt. Zorg ervoor dat bedrijven weer aan de slag kunnen. Hij ziet ook een
taak voor zowel werkgevers- en werknemersorganisaties: zorg ervoor dat er inderdaad geen verloren
generatie ontstaat. Hij wijst op het zogenaamde anticyclisch opleiden. Blijven werken en blijven leren.
Zorg ervoor dat mensen klaar zijn als straks de vraag weer echt toeneemt, want dat moment komt ook
weer. Het verleden heeft geleerd dat het nog wel eens duurt voordat daar een antwoord op gegeven
kan worden.
Sjoerd Janssens is onderwijsadviseur bij het ROC in Eindhoven. Hij wijst erop dat ook in Vught de
kwaliteit van het onderwijs weer ter discussie komt te staan als het kabinet de plannen doorzet en de
1,7 miljard die door Plasterk toegezegd is na de uitkomsten van de parlementaire onderwijsenquête,
niet uitgeeft. De loonontwikkeling wordt op 0 gezet terwijl al heel lang bekend is dat het onderwijs
slecht betaalt, de klassen blijven als gevolg hiervan onwenselijk groot.
Leerlingen zien wel in dat een goede opleiding noodzakelijk is om aan het werk te komen. Overigens
staat voor de leerling de keuze voor een bepaalde opleiding helemaal los van het werkaanbod. Wel
gebeurt het dat leerlingen die niet aan het werk kunnen komen in een bepaalde sector, voor een
ander beroep kiezen en daarna daarin ook blijven werken; ze komen dus niet meer terug bv. in de
bouwsector als ze daar eerder geen werk hebben gevonden. Zo redenerend zal er straks dus een
tekort zijn aan bepaalde beroepskrachten. Ook Sjoerd pleit voor interventie van de gemeente en
vooral actief te worden en plannen te maken waarbij snel gebouwd kan worden.
Veel analyses en suggesties maar vooral een prima armoedebeleid
2
Na de pauze gaat de discussie verder in op de lokale situatie. Is de recessie funest voor de lokale
economie? Merken we in Vught dat er minder te besteden? Hoe kan de lokale economie
gestimuleerd worden?
Jacques Snep als Voorzitter van het MKB Vught meent dat Vught weliswaar geen eiland is maar er is
wel veel werk in de zorgsector en daar zullen minder klappen vallen, wordt verwacht. Wellicht scheelt
dat nog wat. Hij merkt dat bedrijven veel last hebben van het veranderende betalingsgedrag. Het duurt
veel langer voordat rekeningen betaald worden. Maar de kredietverzekeraar stelt ook andere,
strengere eisen net als de banken. Hij pleit ervoor dat Vught het initiatief neemt om net als in Breda,
Gorinchem en Rotterdam ondernemingen te helpen met een krediet. Dat risico is goed af te dekken en
helpt lokale bedrijven door een bijzonder lastige periode.
Jacques pleit nadrukkelijk vooreen afdeling economische zaken; hij vindt het een slechte zaak dat de
gemeente die niet heeft.
Gemeenten kijken nu heel vaak waar ze het goedkoopst in kunnen kopen maar door iets meer geld uit
te geven zouden ze in de buurt kunnen inkopen. Dat scheelt in ieder geval transportkosten = beter
voor het milieu = beter voor het fileleed = beter voor de economie in z’n algemeen. Zeker als meer
gemeenten dit zouden gaan doen. Help je de duurzaamheidsgedachte ook een beetje.
Hier wordt vanuit de zaal nogal verschillend op gereageerd. Zo wijst Ben Brands, wethouder van o.a.
Economische Zaken erop dat Vught zich te houden heeft aan wettelijke regelgeving op het gebied van
aanbesteding. Anderen laten ook weten dat de inwoner van Vught recht heeft op een goede prijskwaliteitverhouding. Een humoristisch moment is de vraag van een van de aanwezigen hoe het komt
dat hij iedere dag op de A2 busjes van bouwondernemingen richting Utrecht ziet rijden maar ook
richting Den Bosch, waarom zou je vraag en aanbod niet beter bij elkaar brengen? Op deze vraag
volgde een ludieke wedervraag van Bart van de Loo: “Waar gaat u zelf naar toe als u ook op die A2
rijdt iedere ochtend?”
Susan Philips is directeur van de Rabobank in Vught en sluit aan bij een eerdere opmerking van een
van de sprekers. Er is sprake van een kredietcrisis en als gevolg daarvan, een economische recessie.
In Vught merk je die recessie doordat het aantal woningen groeit dat langdurig te koop staat.
Momenteel zijn dat er zo’n 250 woningen. Ook in de goedkope sector duurt het langer voordat de
woning verkocht wordt. Duurdere woningen hadden daar al eerder last van en in Vught staan nu
eenmaal meer woningen die fors aan de prijs zijn. Verder merk je meer problemen met dubbele
lasten. Wellicht zou er iets gedaan kunnen worden via de leegstandswet zodat huiseigenaar hun
woning wat makkelijker kunnen verhuren.
Het aantal mensen dat zich goed verzekert neemt toe en inderdaad, er wordt meer gespaard. Je
merkt dat mensen voorzichtiger zijn in het uitgeven. De zakelijke markt zit momenteel weliswaar op
het niveau van 2007 en dat is niet slecht maar de omstandigheden, de vooruitzichten zijn wel degelijk
anders. Susan legt ook uit dat ook voor banken het moeilijk is om aan geld te komen. Het onderlinge
vertrouwen is weg; geld wordt erg veel via de centrale banken uitgeleend.
Susan pleit vooral voor een snelle start van de bouw van het nieuwe centrumplan. Dat zou een echte
impuls zijn. Ze pleit ook voor het bouwen van seniorenwoningen om de doorstroom weer op gang te
helpen.
Ben Brands, wethouder van Economische Zaken maar ook voor Werk en Inkomen in Vught meldt dat
de gemeente erg veel heeft ingezet op de bestrijding van armoede. De gevolgen van de kredietcrisis
lijken dat beleid weer ongedaan te maken. Daarom volgt hij samen met zijn ambtenaren nauwlettend
de instroomgegevens van de bijstand. Mensen die daarin terechtkomen worden op verschillende
manieren bijgestaan om ze zo snel mogelijk weer daaruit te helpen. Maar wat kan een gemeente
verder nog lokaal doen? Voor bedrijven kan de gemeente slechts een beperkte rol spelen als het gaat
om inkoopbeleid. Regelgeving vereist nu eenmaal een andere benadering.
Wel wil hij zoveel mogelijk doen aan schadebeperking. Zo is er inmiddels een regeling voor kleine
zelfstandigen die in de problemen zijn gekomen, om hun te helpen bij de bedrijfsvoering.
Vanuit de zaal worden diverse suggesties geroepen. Zo houdt Lucas Middelhof, voorzitter van de
PvdA afdeling Vught een pleidooi voor een proactief WMO beleid waarbij de sociale werkvoorziening
nadrukkelijk wordt ingezet. Gerard Velthuizen ziet ook kansen liggen en adviseert het grootschalige
onderhoud van bv. scholen zo snel mogelijk aan te pakken.
De discussie belandt in een eindfase. Er is veel geanalyseerd, er zijn enkele ideeën naar voren
gekomen. De fractie zal zich nu op vervolgstappen gaan beraden.
3
Tot slot vraagt Suzanne van Wiggen nog naar de andere effecten van deze economische recessie. Je
merkt soms dat een recessie onverwachte maatschappelijke effecten heeft. Meer solidariteit bv. Zij
stelt de vraag aan de welzijnssector.
Harry Crielaars, directeur van Divers in Den Bosch merkt dat juist het individualisme toeneemt, dat er
helaas geen sprake is van meer toenadering tot elkaar. Hier en nu blijft belangrijk. Het armoedebeleid
van de gemeente Vught is succesvol, hou dat vooral in stand! Maar de gemeente kan nog wel wat
meer doen. Bijvoorbeeld het bundelen van de krachten van de aanwezige partijen hier. Zoek samen
naar mogelijkheden en oplossingen.
Nelleke Beaard ziet deze crisis als nieuwe kans, als een inspirerende tijd waar misschien wel weer
ruimte komt voor elkaar en toch ook wel wat meer solidariteit. Er is ook weer sprake van een nieuwe
gemeenschapszin.
Bart van de Loo haakt hierop in en merkt op dat er bedrijven zijn waar werknemers wel degelijk
solidair zijn met elkaar. Zo is er een architectenbureau waar iedereen minder is gaan werken zodat er
niemand ontslagen hoefde te worden. Ook die signalen zeggen iets over maatschappelijke
ontwikkelingen.
Credit crunch of credit brunch?
Hoe inspirerend was het debat? Moeten we de conclusie trekken dat er lokaal niet zo heel veel te
doen valt om deze recessie te bestrijden of zijn er nieuwe inzichten ontstaan?
Een afsluitende column met een knipoog door Eric Overman.
De volledige tekst treft u als bijlage aan.
Suzanne van Wiggen bedankt hierna alle aanwezigen voor hun bijdragen en natuurlijk in het
bijzonder de sprekers en wil de avond graag besluiten met een positief bericht.
In de Volkskrant verscheen eind april een interview met Coen de Ruiter, Directeur van de Nederlandse
fairtrade-organisatie Max Havelaar. Coen de Ruiter meldde dat 2008 een uitstekend jaar was geweest
voor Max Havelaar. Het lijkt erop dat het geweten van de consument, ondanks de recessie stand
houdt en dat mensen fairtrade producten blijven kopen.
Naar de mening van de directeur van Max Havelaar heeft de kredietcrisis een cultuuromslag
teweeggebracht en is het tijdperk van gedachteloos consumentisme voorbij. Eerlijke integere
producten hebben de toekomst. De kredietcrisis blijkt een zegen voor fairtrade-producten. En in dat
kader hebben we gedacht de sprekers vanavond te bedanken met een ongewoon cadeautje en wel
een chocoladereep van Tony’s Chocolonely, een fairtrade-product dat bijna helemaal tot stand is
gekomen is via eerlijke handel.
4