persbericht van de samenwerkende partners over het onderzoek

PERSBERICHT: Natuur Waddenzee in kaart gebracht
Voor het eerst in de geschiedenis zijn de natuurwaarden van de wadplaten in de Waddenzee
nauwkeurig in kaart gebracht. Onderzoekers namen 12.000 monsters verspreid over alle
wadplaten, zochten de rol van stroming en golven uit en deden proeven met het herstel van
mosselbanken. Uit het onderzoek blijkt de Waddenzee veel gevarieerder dan tot nu toe
gedacht. Mosselbanken spelen daarin een belangrijke rol. Het grootschalig herstel van
mosselbanken blijkt geen eenvoudige opgave. Daarmee is bescherming van de bestaande
waarden urgenter dan ooit. Vijf plekken springen eruit en vragen om een goede bescherming.
Uitkomsten langlopend onderzoek
Vandaag presenteren de projecten Mosselwad en Waddensleutels op een gezamenlijk
symposium in Leeuwarden de belangrijkste bevindingen. Gedurende vijf jaar werkten
onderzoekers en natuurbeheerders met steun van het Waddenfonds aan meer kennis over
het herstellen van een rijke Waddenzee. Het werk sluit aan bij het overheidsdoel om de rijke
Waddenzee van het Werelderfgoed in 2026 te hebben hersteld.
Hoe groter hoe sterker
Beide projecten voerden herstelproeven uit en deden metingen aan bestaande mosselbanken. Mossels
blijken zichzelf te organiseren in banden en strengen. Ze hechten zich met draden aan de ondergrond en
aan elkaar. Gebundeld zijn ze veiliger. Tegelijkertijd willen ze voldoende afstand van andere mosselen om
voedingsstoffen uit het water te kunnen filteren. De grootte en leeftijd van een mosselbank spelen een
belangrijke rol in de overlevingskansen van een mosselbank. Tijdens stormen tasten de golven de randen
van een bank aan, terwijl de mosselbank zelf zorgt voor vermindering van de impact van de golven. Een
grote bank kan tegen een stootje.
Mossels als fundament van rijke Waddenzee
Uit het onderzoek blijkt dat een mosselbank rijker is aan leven dan een zandplaat. Op een mosselbank leven
ruim 40 procent meer soorten. Mosselbanken bieden een vaste structuur om op te groeien en
schuilgelegenheid voor dieren. Op hun beurt trekt dat leven weer vogels aan. Op en rond een mosselbank
komen 3,5 keer meer vogels voor. Mosselbanken vormen daarmee een belangrijk fundament van het
voedselweb in de Waddenzee. Het effect van de mosselbank strekt zich uit tot ver buiten de bank zelf. De
mosselpoep die de banken uitscheiden zorgen tot op een afstand van tweehonderd meter voor een rijkere
omgeving.
Herstel mosselbanken moeizaam
Omdat mosselbanken op veel plekken zijn verdwenen onderzochten de beide projecten mogelijkheden voor
herstel. Uit de proeven blijkt dat niet eenvoudig. Golfslag, een ondergrond om te kunnen hechten en vraat
door garnalen en krabben bleken de belangrijkste factoren die het ontstaan van een nieuwe mosselbank
beïnvloeden. Herstel door het aanbrengen van jonge mosselen, het zogenoemde mosselzaad, opgevist uit
de geulen mislukte. Onderzoek wees uit dat mosselen afkomstig uit geulen niet in staat zijn om stevige
draden te maken, die ze nodig hebben op de droogvallende platen. Proeven met fijnmazige kratten van
afbreekbaar plastic bieden op termijn wellicht wel mogelijkheden. De structuur biedt jonge mosselen een
plek om te hechten en veiligheid tegen vraat van krabben en garnalen.
Haaien en roggen ontbreken
Om de huidige natuurwaarden in beeld te brengen ontwikkelde Waddensleutels een innovatieve
onderzoeksmethode. Aan de hand van isotopen werden 12.000 monsters geanalyseerd, afkomstig van
dieren en planten uit het hele Waddengebied. Hoe hoger een organisme in het voedselweb zit, hoe hoger
het signaal van de isotopen. Het voedselweb op en rondom een mosselbank blijkt completer en complexer
dan die op een zandplaat. Hoe completer en complexer een voedselweb is opgebouwd, hoe beter het is
opgewassen tegen veranderingen. Pijnlijk is de constatering dat het fundament van het voedselweb, zoals
mosselbanken of zeegrasvelden, zwak is of zoals in het geval van zeegrasvelden ontbreekt. Dat geldt ook
voor het voorkomen van toppredatoren. Door overbevissing en andere menselijke ingrepen zijn soorten als
haaien, roggen en tuimelaars al lange tijd uit de Waddenzee verdwenen. Samen met roofvissen en andere
predatoren moeten deze zorgen voor een natuurlijke balans. Krabben, garnalen en zeesterren zijn nu
oververtegenwoordigd en bemoeilijken het herstel van mosselbanken.
Voedselweb in kaart
Het onderzoek levert een natuurkaart van de droogvallende delen van de Waddenzee op. Gedegen inzicht
in het leven in de geulen ontbreekt nog. De kaart laat zien waar de rijkste plekken zich bevinden. Vijf plekken
springen er uit. Deze hotspots van biodiversiteit liggen in de luwte van de eilanden, waar het effect van
golfslag beperkt is. De natuurkaart laat zien waar de toekomstige zeereservaten zouden moeten komen te
liggen, om een rijke Waddenzee in 2026 mogelijk te maken.
Brede samenwerking
De projecten Mosselwad en Waddensleutels zijn in 2009 gestart in een breed samenwerkingsverband met
financiële ondersteuning van het Waddenfonds. Mosselwad wordt daarnaast financieel ondersteund door de
Rijkswaterstaat en de provincies Fryslân en Noord-Holland.
De partners van het project Mosselwad zijn: Vereniging Kust & Zee (EUCC), Universiteit Utrecht, IMARES
Wageningen UR, SOVON en Koninklijke NIOZ Het project Waddensleutels is door Natuurmonumenten,
Staatsbosbeheer, Koninklijke NIOZ en Rijksuniversiteit Groningen uitgevoerd.
Noot voor de redactie (niet voor publicatie):
Meer Informatie:
Tom Rustebiel (project Waddensleutels) M 06 10854203
Erik van Dijk (project Mosselwad) M 06 22441315