Is er een positief effect van fysiotherapie bij de
advertisement
Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Een literatuurstudie Beroepsopdracht van: Jacqueline Quelle en Evelien Romein Hogeschool van Amsterdam Instituut Fysiotherapie Juni 2006 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Een literatuurstudie Beroepsopdracht van: Jacqueline Quelle en Evelien Romein Hogeschool van Amsterdam Instituut Fysiotherapie Juni 2006 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Inhoudsopgave Inhoudsopgave .......................................................................................... 3 Voorwoord.................................................................................................. 4 Inleiding...................................................................................................... 5 Wat is psychogeriatrie? ....................................................................................6 Wat houdt de ziekte van Alzheimer in?.............................................................6 Welke transfers zijn er? ....................................................................................6 Hoe ziet een transfer training eruit bij een psychogeriatrische patiënt?.............6 Wat houdt contractuurpreventie in bij een psychogeriatrische patiënt?.............7 Methode ..................................................................................................... 8 Populatie ..........................................................................................................8 Procedure.........................................................................................................8 Resultaten................................................................................................ 10 Transfertraining ..............................................................................................10 Contractuurpreventie ......................................................................................11 Discussie.................................................................................................. 13 Conclusie ................................................................................................. 14 Samenvatting ........................................................................................... 15 Literatuurlijst............................................................................................. 16 Artikelen .........................................................................................................16 Boeken en scripties ........................................................................................17 Bijlage 1 ................................................................................................... 18 Criterialijst.......................................................................................................18 Toelichting bij de criterialijst ............................................................................20 3 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Voorwoord Het onderwerp van deze beroepsopdracht is fysiotherapie op de psychogeriatrische afdeling afkomstig van Verpleeghuis Gaasperdam. Tijdens de stages in een verpleeghuis is de belangstelling naar bedlegerige patiënten gewekt. De vraag is in hoeverre zijn deze mensen nog te behandelen met fysiotherapie? Wij willen Verpleeghuis Gaasperdam, Tariq Jamaludin (fysiotherapeut) in het bijzonder, bedanken voor de tijd die er vrij gemaakt werd voor ons en de sturing die ze waar nodig hebben gegeven gedurende het proces. Verder willen we onze docentbegeleider drs. Cia Kesselaar bedanken voor de tijd en hulp tijdens het proces, voornamelijk toen het onderzoek vast liep bij het zoeken naar artikelen. 4 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Inleiding Dementie is bij ouderen de belangrijkste oorzaak van een verminderd functioneren. In verpleeghuizen lijdt naar schatting 65% van de bewoners aan dementie, daarvan heeft ongeveer de helft de ziekte van Alzheimer1. Momenteel wordt er bezuinigd op de zorg in de verpleeghuizen. Hierdoor wordt gekeken op welke patiëntenpopulatie het beste bezuinigd kan worden. In Verpleeghuis Gaasperdam wonen - verdeeld over vijf afdelingen ongeveer 150 mensen; 30 mensen met lichamelijke aandoeningen en 120 mensen die lijden aan een vorm van dementie. Gaasperdam heeft vier psychogeriatrische afdelingen. In Gaasperdam is een afdeling fysiotherapie aanwezig, hier worden ook de patiënten van de psychogeriatrische afdelingen behandeld. Nu komt steeds vaker het probleem aan de orde of deze mensen nog wel trainbaar zijn2. Psychogeriatrische patiënten hebben een grotere cognitieve achteruitgang dan somatische patiënten. Daarom is de trainbaarheid van patiënten op een psychogeriatrische afdeling minder dan somatische patiënten3. Bedlegerige patiënten kunnen hun zelfstandigheid behouden door contractuurpreventie en transfertraining4. Om de zelfstandigheid te behouden wordt onder andere de fysiotherapeut en de verpleging ingeschakeld. Daarom is deze scriptie voornamelijk gericht op de fysiotherapeutische behandeling van de psychogeriatrische patiënt in het verpleeghuis. De vraagstellingen luiden: 1. Wat is het effect van transfertraining bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? 2. Wat is het effect van contractuurpreventie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? In het eerste deel van de scriptie wordt ingaan op de patiëntencategorie en de behandelmethodes, in het laatste deel zal het effect van de fysiotherapeutische behandeling bij psychogeriatrische patiënten besproken worden. 1 Lewis, CB, Bottomomley, JM, Geriatrie in de fysiotherapeutische praktijk, Bohn Stafleu Van Loghum, Houten/Diegem, 1999, pg 90, 92 2 http://www.verenigdeamstelhuizen.nl/?id=159 3 http://www.nivel.nl/pdf/paramedische-zorg-in-verpleeghuizen-2005.pdf 4 http://www.tomaatnet.nl/~twentyland/dwarslaesies.html 5 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Wat is psychogeriatrie? De psychogeriatrie is het onderdeel van de geneeskunde dat zich bezig houdt met aandoeningen die gepaard gaan met beperkingen van de geestelijke vermogens (psycho) op hogere leeftijd (geriatrie). In de praktijk houdt men zich bezig met blijvende / toenemende cognitieve beperkingen op basis van verschillende dementiële beelden5. Wat houdt de ziekte van Alzheimer in? Dementie is een syndroom wat gepaard gaat met een progressieve afname van de cognitieve functies ten gevolge van beschadiging of ziekte van de hersenen. De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomend vorm van dementie (65%)5. De ziekte van Alzheimer is een aandoening waarbij delen van de hersenen verschrompelen, op vele plaatsen 'plaque'-vorming optreedt en de patiënt soms in snel tempo dementeert5. Welke transfers zijn er? Transfers zijn handelingen om te verplaatsen. De belangrijkste transfers zijn: omrollen in bed, verplaatsen in bed, van lig naar zit, van zit naar lig, van stoel naar stoel (met leuningen en zonder leuningen), opstaan uit stoel met leuningen, opstaan uit een stoel zonder leuningen, het gaan zitten in een stoel met leuningen, het gaan zitten in een stoel zonder leuningen, het gaan (met en zonder loophulpmiddel). Hoe ziet een transfer training eruit bij een psychogeriatrische patiënt? Transfertraining bij Alzheimerpatiënten bestaat uit het trainen van transfers in steeds dezelfde omgeving. Er wordt getraind in de leefomgeving van de patiënt (zijn eigen bed, badkamer etc.). Het is belangrijk om duidelijke verbale en visuele cues te geven zodat de patiënt door middel van herhaling de handeling leert beheersen. Bij Alzheimerpatiënten wordt één taak per keer geoefend totdat deze beheerst wordt, daarna wordt een nieuwe taak uitgelegd6. 5 http://nl.wikipedia.org/wiki/Portaal:Geneeskunde Patterson, J.T., Wessel, J., Strategies for retraining functional movement in persons with Alzheimer Disease: A review, Physiotherapy Canada, 2002, 54(4): 274-281 6 6 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Wat houdt contractuurpreventie in bij een psychogeriatrische patiënt? Contractuurpreventie is het voorkomen van verlies van Range Of Motion (ROM) waardoor de motoriek en verzorging bemoeilijkt wordt7. Contracturen worden onder andere veroorzaakt door immobiliteit en oedeem8. Preventie van contracturen bestaat uit een goede houding (in bed en in de stoel of rolstoel), passieve bewegingen, actief aanleren van bepaalde bewegingen. Contracturen kunnen bestreden worden door passief mobiliseren of operatie van het betreffende gewricht. Bij oudere mensen is de kans op het ontstaan van breuken bij contractuur(preventie) groter doordat hun gewrichten minder mobiel zijn8. Contracturen kunnen bepalend zijn voor de zelfstandigheid van de patiënt. Het is belangrijk om de patiënt te mobiliseren, zowel door de fysiotherapie als de verpleging9. 7 http://www.kempenhaeghe.nl/downloads/pdf/paramedische-hulpverlening.pdf http://home.zonnet.nl/sailbert/CVA/ziektebeeld.htm 9 http://www.tomaatnet.nl/~twentyland/dwarslaesies.html 8 7 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Methode Populatie De proefpersonen voor dit literatuuronderzoek zijn opgenomen op een psychogeriatrische afdeling in een verpleeghuis. Om voor het onderzoek in aanmerking te komen gelden de volgende criteria: - De diagnose seniele dementie van het Alzheimer type dient gesteld te zijn10. - Opgenomen op een psychogeriatrische afdeling in een verpleeghuis. - Krijgt fysiotherapie in de vorm van contractuurpreventie (met een contractuur vanaf 10°) of transfertraining (transfers van stoel naar bed, van bed naar stoel en het gaan zitten)11, 12. Procedure Voor het literatuur onderzoek zijn er verschillende zoekmachines gebruikt (Picarta, Doconline, Adamnet, Cochrain e.a.), maar deze gaven in het begin weinig resultaat. Bij het zoeken naar artikelen is er gebruik gemaakt van de volgende zoektermen: Alzheimer, dementie (dementia), fysiotherapie (physical therapy, physiotherapy), verpleeghuis (nursing home), geriatric, elderly, transfers, contracturen (contractures), prevent, ADL, mobility, skills, immobility. Met deze zoektermen zijn dertien artikelen gevonden, acht met als onderwerp transfers3, 7, 10, 11, 12, 13, 15, 16 en vijf met het onderwerp contracturen2, 4, 6, 14, 19. Alle artikelen zijn aan de hand van een criterialijst gescoord door de beide onderzoekers. De criterialijst is getest en geëvalueerd op een neutraal artikel11 zodat de onderzoekers een gelijke opvatting over de criterialijst hebben. Daarna zijn de gevonden artikelen gescoord. Van de dertien artikelen zijn er vijf overgebleven, waarvan drie met het onderwerp contracturen 4, 14, 19 en twee met het onderwerp transfers11, 12. Van de overgebleven artikelen waren er vijf drop-outs2, 3, 6, 7, 10 omdat dit andere onderzoeksdesigns waren als beschreven in de criterialijst (oa. case-studies, reviews en verslagen). De andere artikelen gaven geen antwoord op de vraagstelling13, 15, 16 en vielen af. Vanwege het lage zoekresultaat is besloten ook de diagnose algemene dementie bij de inclusiecriteria te voegen. Vanwege het lage aantal artikelen, is besloten om CVA (cerebrovasculair accident, stroke) toe te voegen aan de zoektermen. Het scoren van deze artikelen gebeurd alleen 10 Rooij M van, Michielse M, Gennep M van, De invloed van warm water op de spiertonus bij personen met een seniele dementie van het Alzheimer type, verkerend in het foetale stadium, Fysiotherapie & ouderenzorg, 1999, 14(2): 12-17 11 Fox P, Richardson J, McInnes B, Effectiveness of a bed positioning program for treating older adults with knee contractures who are institutionalized, Physical Therapy, 2000, 80(4); 363-372 12 Steffen TM, Mollinger LA, Low-load, prolonged stretch in the treatment of knee flexion contractures in nursing home residents, Physical Therapy, 1995, 75(10): 886-897 8 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? op het bruikbare gedeelte van het artikel, dit is het gedeelte over contractuurpreventie of transfertraining. Met deze zoektermen zijn er nog zeven artikelen gevonden1, 5, 8, 9, 17, 18, 20. Na het scoren zijn drie artikelen afgevallen vanwege het niet beantwoorden van de vraagstelling 8, 9, 18. De overige artikelen gaan over het onderwerp contracturen1, 5, 17, 20. 9 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Resultaten Transfertraining Uit de artikelen11,12 blijkt dat fysiotherapie mobiele vaardigheden kan verbeteren bij ernstige dementie. Deze mobiele vaardigheden bestaan uit van zit tot stand komen, stabalans, gaan en van staan tot zit komen. Auteur, jaar van uitgave Aantal patiënten Instelling Design Dosering Pomeroy VM, 1993 11 24 Psychiatrische afdeling in een ziekenhuis Randomized cross-over design 15 weken, 3x per week een half uur Lichaamsbewustwording, muziek en bewegen en functionele mobiliteitstraining Pomeroy VM, 1994 12 16 Psychiatrische afdeling in een ziekenhuis Case study 5 tot 9 weken, 4x per week een half uur Interventie Een combinatie van: lichaamsbewustwording, muziek en bewegen en functionele mobiliteitstraining Cognitieve status Dementie Dementie Functionele status Niet in staat zijn tot Niet in staat zijn tot zelfstandig staan en lopen zelfstandig staan en lopen Resultaten Ondersteund resultaten van Fysiotherapie kan mobiele vaardigheden verbeteren bij andere onderzoeken: dat fysiotherapie mobiele ernstige dementie vaardigheden kan verbeteren bij ernstige dementie Tabel 1. Overzicht van de voldoende gescoorde artikelen met het onderwerp transfertraining. De drop-outs vielen af omdat dit andere onderzoeksdesigns waren als beschreven in de criterialijst. Met behulp hiervan kan er een antwoord gegeven worden op de vraagstelling maar hier mogen geen conclusies aan verbonden worden. In de drop-outs staat beschreven dat een fysiotherapeutische behandeling bij een psychogeriatrische patiënt begint met het voordoen en uitleggen van de hele transfer zonder fouten omdat ze geen probleemoplossend vermogen meer hebben. Zo ziet de patiënt het nut ervan in zodat de coöperatie vergroot wordt. Er wordt één deel van de transfer per keer geoefend totdat deze beheerst wordt, daarna wordt het volgende deel uitgelegd. Gebruik hierbij steeds dezelfde volgorde en korte cues en train de transfer in de leefomgeving van de patiënt. Bijv. Train de transfer van bed naar stoel in de kamer van de patiënt met behulp van zijn eigen bed en (rol)stoel. Maak gebruik van geheugensteuntjes om het de patiënt zo gemakkelijk mogelijk te maken. Herhaal de stap veelvuldig zonder grote pauze’s totdat de patiënt deze beheerst. Geef de patiënt altijd positieve feedback en ga er vanuit dat de patiënt altijd zijn best doet3, 10, 22, 24. 10 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Het is belangrijk dat een psychogeriatrische patiënt onder supervisie staat bij elke activiteit die deze uitvoert omdat ze geen besef van gevaar meer hebben24. Contractuurpreventie Uit de artikelen1, 4, 5, 14, 17, 19, 20 blijkt dat er geen standaard behandeling voor mensen met een contractuur in een verpleeghuis2 is. Er is veel onduidelijkheid over de dosering, frequentie en interventie die effectief is voor het bestrijden/voorkomen van contracturen1, 4, 5, 19, 20. Het is van belang om zo snel mogelijk te starten met een fysiotherapeutische behandeling gericht op contractuurpreventie1, 4, 19, 20. Uit onderzoek is gebleken dat hoe langer de contractuur aanwezig is, hoe moeilijker het is om de contractuur te behandelen1, 4, 19, 20. Uit de meeste artikelen komt naar voren dat gemiddeld dertig tot vijfenveertig minuten per dag1, 5, 17, 19, 20 stretchen behoud van ROM vertoond 1, 5, 17, 19. Stretchen kan op verschillende manieren uitgevoerd worden. Harvey ea.5 en Selles ea.17 maken gebruik van ‘intelligent’ stretchen, waarbij een speciaal ontworpen apparaat de stretch uitvoert. Steffen ea.19 vergelijkt manueel stretchen met het Dynasplint systeem®. Dit is een spalk die voor langere periode een lage rek geeft. Bij het plaatsen om de knie zal deze spalk een weerstand tegen flexie geven waardoor de knie meer naar een extensie richting in rust zal bewegen. De resultaten van manueel stretchen en het Dynasplint systeem® zijn gelijk. Beide geven over het algemeen een behoud van ROM weer. Ada ea.1, Fox ea.4 en Turton ea.20 leggen de desbetreffende extremiteit in de maximale comfortabele eindstand in de tegenovergestelde richting van de contractuur. Door het gewricht zo dicht mogelijk bij de eindstand te positioneren haal je het grootste resultaat uit de behandeling. Patiënten met Alzheimer in een vergevorderd stadium zijn vaak bedlegerig waardoor de houding in bed van groot belang is. Om contracturen te voorkomen wordt de houding gecorrigeerd door middel van een kussen onder en eventueel naast de knieën. Bij vergevorderde contracturen wordt gebruik gemaakt van een schuimrubberen kussen tussen of onder de knieën2, 6. 11 Steffen TM, 1995 19 28 3 Verpleeghuizen Pilot studie 7 maanden, 5x per week, opbouwend naar 3 uur per dag Spalk (rekkend) vergeleken met PROM en manueel rekken Knieflexie contractuur Verpleeghuispatiënten Knieflexie contractuur van minimaal 10º Behoud van ROM bij gebruik van spalk en manueel rekken Auteur, jaar van uitgave Aantal patiënten Instelling Design Dosering Interventie Uitgevoerd op: Cognitieve status 12 Functionele status Resultaten Knieflexie contractuur van minimaal 10º Wisselend effect door lang aanwezige contractuur Geen effect Ernstige cognitieve beperking Knieflexie contractuur Bedpositie programma 8 weken, 4x per week, 40 minuten Randomized cross-over design Verzorgingshuis 12 Fox P, 2000 4 Foetale stadium Dementie Foetale houding Vlinderbad 20 minuten eenmalig Randomized cross-over design Verpleeghuis 8 Rooy M van, 1997 14 Behoud van ROM, geen contractuur vermindering Paraplegie of quadriplegie Dwarslaesie Enkel, dorsaalflexie Continue rekken met een stretchapparaat vergeleken met geen rek 4 weken, 5 tot 7x per week een half uur Randomized cross-over design 2 revalidatie units 14 Harvey LA, 2000 5 Geen effect bij 90° flexie en wel behoud bij max. exorotatie Hemiplegie CVA Hemiplegische schouder Positionerings programma (max. comfortable exorotatie en 90º flexie) 4 weken, 5x per week, 2x 30 minuten per dag Randomized cross-over design 4 revalidatie units 36 Ada L, ea. 2005 1 Geen behoud van ROM in vergelijking met controle groep Afwezige arm- en handfunctie CVA Vingers, pols en schouder Rekken in tegenovergesteld e richting van de contractuur vergeleken met standaard behandeling 12 weken, 7x per week, 2x 30 minuten per dag Randomized controlled pilot studie Revalidatie unit 25 Turton AJ, 2005 20 Positieve invloed op de passieve enkel ROM Spasticiteit of contractuur na een CVA CVA Enkel, plantair en dorsaaflexie Rekken met een Feedbackcontrolled and programmed stretching apparaat 4 weken, 3x per week, 45 minuten Noncontrolled trial Onderzoekscentrum 10 Selles RW, 2005 17 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Tabel 2. Overzicht van de voldoende gescoorde artikelen met het onderwerp contractuurpreventie Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Discussie Wat is het effect van transfertraining bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Op basis van de twee voldoende gescoorde artikelen11, 12 kan geen duidelijke conclusie gesteld worden. De artikelen geven wel aan dat er een specifieke training nodig is voor Alzheimer patiënten maar er wordt niet beschreven hoe deze training eruit ziet. Er is te weinig onderzoek gedaan naar transfertraining bij Alzheimer patiënten en dementie om de vraagstelling van dit onderzoek te beantwoorden. Ook zijn de gevonden artikelen geschreven door dezelfde schrijver met behulp van dezelfde onderzoekspopulatie waardoor de resultaten van beide artikelen met elkaar overeenkomen. Zoekactie naar ‘transfertraining bij CVA patiënten’ gaf ook geen resultaat, waarna er gezocht is naar ‘transfertraining’ wat ook niets opleverde. Hierdoor ontstaat het vermoeden dat er een andere term in het engels bestaat voor transfertraining of dat er tot nu toe weinig onderzoek naar gedaan is. De Engelse taalbeheersing van de onderzoekers kon onvoldoende helpen om een alternatief te vinden. Er is advies gevraagd aan verschillende docenten en de opdrachtgever maar deze konden ook geen alternatief bieden. Wel zijn er drie artikelen gevonden die misschien meer antwoord op deze vraagstelling konden geven maar die waren alleen te verkrijgen in het buitenland. Helaas zijn de onderzoekers niet in staat geweest om deze te bemachtigen. Tijdens dit literatuuronderzoek was er een tijdslimiet gesteld. Er was een planning opgesteld om de tijd zo effectief mogelijk te gebruiken. Hierdoor moest de zoekactie beëindigd worden omdat er anders tijdsnood zou komen. Deze literatuurstudie kan geen antwoord geven op de vraagstelling omdat er te weinig onderzoek is verricht naar het effect van ‘transfertraining bij een psychogeriatrische patiënt’. Verder onderzoek naar het effect van transfertraining bij een psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis wordt door ons dan ook aanbevolen. Wat is het effect van contractuurpreventie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Vier1, 5, 17, 19 van de zes1, 4, 5, 17, 19, 20 artikelen uit deze literatuurstudie geven aan dat er een behoud van ROM is. Geen van de artikelen geeft echter een verbetering van ROM. Rooij ea.14 geeft in haar artikel aan dat er geen conclusies getrokken mogen worden uit het onderzoek. Ze onderzoekt de invloed van één vlinderbad behandeling bij Alzheimer patiënten in het foetale stadium. Vanwege het lage aantal proefpersonen en de eenmalige behandeling kan het geen evidence-based onderzoek genoemd worden. 13 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Er is een onduidelijk beeld van een behandeling gericht op contractuurpreventie omdat er geen eenduidig bewijs is welke dosering en frequentie het meest effectief is. Welke behandeling het meest effectief is komt niet uit dit literatuuronderzoek naar voren. Er worden verschillende manieren onderzocht maar er is geen interventie die meer effect heeft als de anderen. Wat bij de meeste onderzoeken naar voren komt is dat zo snel mogelijk gestart moet worden met de behandeling als de kans op contractuurvorming vergroot. Wanneer een patiënt bedlegerig wordt vergroot de kans op contractuurvorming aanzienlijk. Hoe langer de contractuur aanwezig is des te meer tijd per dag het kost om de contractuur niet te verergeren1, 4, 19. Tijdens dit literatuuronderzoek was er een tijdslimiet gesteld. Er was een planning opgesteld om de tijd zo effectief mogelijk te gebruiken. Hierdoor moest de zoekactie beëindigd worden omdat er anders tijdsnood zou komen.Ook bij dit onderwerp waren er artikelen die niet bemachtigd konden worden doordat deze of te oud waren of zich in het buitenland bevonden. Verder onderzoek naar de meest effectieve behandeling gericht op contractuurpreventie, gezien het aantal verschillende interventies die wij zijn tegengekomen tijdens dit onderzoek, wordt door ons aanbevolen. Conclusie De resultaten van dit onderzoek kunnen geen goed antwoord geven op de vraagstellingen. In dit literatuuronderzoek komt naar voren dat ROM behouden kan worden door middel van deze interventies (stretchen, ‘intelligent’ stretchen, manueel stretchen, een Dynasplint systeem®, positioneren van een extremiteit en de houding in bed) maar er is geen interventie die een verbetering van ROM geeft. Deze verbetering geeft de mogelijkheid de transfer beter uit te voeren door een patiënt, zodat een transfertraining effectiever wordt. Het is niet alleen belangrijk een verbetering van ROM te zien zodat de patiënt verzorgbaar is, maar ook een functieverbetering van de patiënt is belangrijk zodat deze minder hulpbehoevend is. Verdere studies zijn nodig om deze onderwerpen te verduidelijken, er moet dan niet alleen gekeken worden naar een verbeterde ROM maar ook naar een functieverbetering. 14 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Samenvatting Motivatie: Dementie is bij ouderen de belangrijkste oorzaak van een verminderd functioneren. In verpleeghuizen lijdt naar schatting 65% van de bewoners aan dementie, daarvan heeft ongeveer de helft de ziekte van Alzheimer. Momenteel wordt er bezuinigd op de zorg in de verpleeghuizen. Hierdoor wordt gekeken op welke patiëntenpopulatie het beste bezuinigd kan worden. Vraagstelling: Het effect van transfertraining en contractuurpreventie bij een psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis. Design: Literatuurstudie Methode: Na het opstellen van een vraagstelling is er met behulp van opstelde zoektermen gezocht naar artikelen. Deze zijn gescoord aan de hand van een door ons opgestelde criterialijst. Hieruit bleven twee artikelen met het onderwerp transfer en zeven met het onderwerp contractuur over. Resultaten: De twee voldoende gescoorde artikelen over transfertraining zijn onvoldoende om een duidelijke conclusie te stellen. De artikelen geven wel aan dat er een specifieke training nodig is voor Alzheimer patiënten maar er wordt niet beschreven hoe deze training eruit ziet. Zoals uit de zeven andere artikelen blijkt, is er geen standaard behandeling voor mensen met een contractuur in een verpleeghuis. Discussie/conclusie: Uit dit literatuuronderzoek komt geen duidelijk antwoord op onze vraagstellingen naar voren. Verdere studies zijn nodig om deze onderwerpen te verduidelijken. 15 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Literatuurlijst Artikelen 1. Ada L, Goddard E, McCully J, Thirty minutes of positioning reduces the development of shoulder external rotation contracture after stroke: a randomized controlled trial, Arch Phys Med Rehabil, 2005, 86: 230-234 2. Arnts W, Oostwaard P van, Rooyakkers A, Paratonie en de fysiotherapeutische behandeling, Ned. T. Fysiotherapie, 1989, 99(7/8):216-220 3. Davies CM, The role of the physical and occupational therapist in caring for the victim of Alzheimer’s disease, Phys Occup Ther 1986 4(3): 15-28 4. Fox P, Richardson J, McInnes B, Effectiveness of a bed positioning program for treating older adults with knee contractures who are institutionalized, Physical Therapy, 2000, 80(4); 363-372 5. Harvey LA, Batty J, Crosbie J, A randomized trial assessing the effect of 4 weeks of daily stretching on ankle mobility in patients with spinal cord injuries, Arch Phys Med Rehabil, 2000, 81: 1340-1347 6. Leeuwen S van, Hoe kan men contracturen bij demente patiënten met paratonie bestrijden?, Nederlands tijdschrift voor oefentherapie mensendieck, 1990, 51(4): 12-13 7. Middelveld-Jacobs IM, De behandelrelatie van de fysiotherapeut en zijn dementerende patiënt, Ned. T. Fysiotherapie, 1988, 98(9): 182-195 8. Mulrow CD, Gerety M, Kanten D, Effects of physical therapy on functional status of nursing home residents, JAGS, 1993, 41: 326-328 9. O’Dwyer NJ, Ada L, Neilson PD, Spasticity and muscle contracture following stroke, Brain, 1996, 119: 1737-1749 10. Patterson JT, Wessel J, Strategies for retraining functional movement in persons with Alzheimer Disease: A review, Physiotherapy Canada, 2002, 54(4): 274-281 11. Pomeroy VM, The effect of physiotherapy input on mobility skills of elderly people with severe dementing illness, Clinical Rehabilitation, 1993, 7: 163-170 12. Pomeroy VM, Immobility and severe dementia: when is physiotherapy treatment appropriate?, Clinical Rehabilitation, 1994, 8: 226-232 13. Pomeroy V, Development of an ADL oriented assessment-of-mobility scal suitable for use with elderly people with dementia, Physiotherapy, 1990, 76(8): 446-448 14. Rooij M van, Michielse M, Gennep M van, De invloed van warm water op de spiertonus bij personen met een seniele dementie van het Alzheimer type, verkerend in het foetale stadium, Fysiotherapie & ouderenzorg, 1999, 14(2): 12-17 15. Rovner BW, Lucas-Blaustein J, Folstein MF, Smith SW, Stability over one year in patients admitted to a nursing home dementia unit, International journal of geriatric psychiatry, 1990, 5: 77-82 16 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? 16. Saxton J, Silverman M, Ricci E, Keane C, Deeley B, Maintenance of mobility in residents of an Alzheimer special care facility, International psychogeriatrics, 1998, 10(2): 213-224 17. Selles RW, Li X, Lin F, Feedback-controlled and programmed stretching of the ankle plantarflexors and dorsiflexors in stroke: effects of a 4-week intervention program, Arch Phys Med Rehabil, 2005, 86: 2330-2336 18. Sparkes V, Physiotherapy for stroke rehabilitation: a need for evidence-based handling techniques, literature review, Physiotherapy, 2000 86(7): 348-356 19. Steffen TM, Mollinger LA, Low-load, prolonged stretch in the treatment of knee flexion contractures in nursing home residents, Physical Therapy, 1995, 75(10): 886-897 20. Turton AJ, Britton E, A pilot randomized controlled trial of a daily muscle stretch regime to prevent contractures in the arm after stroke, Clinical Rehabilitation, 2005, 19: 600-612 Boeken en scripties 21. Helsloot K, Loo M van der, Fysiotherapie en de PDL methode in het verpleeghuis, Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam, 1999 22. Hertogh CMPM, Functionele geriatrie, Elsevier/de Tijdstroom, Maarssen; 2de druk, 1999 23. Lewis CB, Bottomomley JM, Geriatrie in de fysiotherapeutische praktijk, Bohn Stafleu Van Loghum, Houten/Diegem, 1999 24. Sheikh OM, Johnson S, To what extent can physical therapy influence the physical health of patients with Alzheimer’s and dementia, Amsterdam, Hogeschool van Amsterdam, 2000 17 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Bijlage 1 Criterialijst Titel artikel:………………………………………………………………………………............. Naam van auteur:………………………………………………………………………………... Naam van tijdschrift:……………………………………………………………………………... Datum van uitgave:………………………………………………………………………………. Titel 1. Geeft de vraagstelling, probleemstelling of de conclusie van het artikel weer. 2. In de titel komt duidelijk naar voren waar het artikel over gaat. 3. Soort onderzoek wordt aangegeven. RCT (2), een gecontroleerde onderzoek (oftewel een Quasiexperimeteel en Cohort study) (2), een ongecontroleerd onderzoek (oftewel de pretest-posttest en case control) (1) en case study (0) 4. Jaar van uitgaven. (2000-2006 = 3 pnt., 1994-1999 = 2 pnt., ouder dan 1994 = 1 pnt. Totaal punten (7) Samenvatting 5. De samenvatting geeft weer wat er in de tekst staat. 6. De vraagstelling/probleemstelling komt terug in de samenvatting. 7. De patiënten populatie wordt nauwkeurig beschreven. 8. De onderzoeksmethode wordt nauwkeurig omschreven. 9. De belangrijkste resultaten en conclusie worden in de samenvatting vermeld. Totaal punten (5) 01 01 012 0123 01 01 01 01 01 Kan dit artikel antwoord geven op onze onderzoeksvraag? Nee → stoppen Redelijk → doorgaan met aantekening Ja → doorgaan Inleiding 10. Het doel van het onderzoek wordt duidelijk omschreven. 11. Aanleiding tot onderzoek wordt omschreven. 12. In de inleiding wordt correct verwezen naar eerdere onderzoeken. 13. De relevantie van het vak fysiotherapie wordt duidelijk. 14. De vraagstelling of probleemstelling is geoperationaliseerd. Totaal punten (10) 012 01 012 01 012 x2 Methode 15. Er is sprake van een representatieve steekproef. 16. Er is een randomisatie procedure toegepast. 17. Er is gebruik gemaakt van een controle groep 18. De in- en exclusiecriteria worden beschreven. 18 01 012 01 01 x2 x3 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? 19. De onderzoeksgroep bestaat uit een n aantal patiënten. (n<20 = 1pnt., 20< n<40 = 2 pnt., n>40 = 3pnt.) 20. De r-waarde (betrouwbaarheid) wordt beschreven. (r >0,8) 21. Het meetinstrument is gevalideerd. 22. De responsiviteit van het meetinstrument is beschreven 23. De gebruikte meetinstrumenten zijn duidelijk beschreven. 24. Is het onderzoek geblindeerd? (Niet blind = 0 pnt., enkelblind = 1 pnt. en dubbel blind = 2 pnt.) 25. De metingen vinden plaats onder dezelfde externe omstandigheden. 26. Er wordt precies beschreven hoe het onderzoek wordt uitgevoerd. Totaal punten (30) Resultaten 27. De tabellen, grafieken en figuren zijn duidelijk, helder en overzichtelijk. 28. De tabellen, grafieken en figuren geven meerwaarde. 29. De tabellen, grafieken en figuren zijn te begrijpen zonder dat de tekst van het artikel moet worden geraadpleegd. 30. Er wordt rekening gehouden met de non-respons en uitval en er wordt een verklaring voor gegeven. 31. De resultaten worden duidelijk beschreven.(tekst) 0123 x2 012 01 01 012 012 x2 01 012 x2 01 01 01 x2 01 012 x3 ….x2 Totaal punten (11) x 2 = (22) Discussie/conclusie 32. De vraagstelling/probleemstelling wordt herhaald. 33. Er wordt antwoord gegeven op de vraagstelling met goede onderbouwde argumenten. 34. Het onderzoek wordt teruggekoppeld naar de onderzoek populatie. 35. Het eigen onderzoek wordt kritisch beoordeeld. 36. De resultaten worden vergeleken met andere onderzoeken. 37. Er worden suggesties gedaan over eventueel vervolgonderzoek. 38. Het verband tussen resultaten, discussie punten en de conclusie zijn duidelijk. Totaal punten (20) Literatuur 39. In het artikel wordt gebruik gemaakt van correcte verwijzingen naar de literatuurlijst. (Als de Vancouver- of Harvard-stijl wordt gebruikt 2 pnt.) Totaal punten (2) Algemeen 40. Het artikel heeft een meerwaarde voor de fysiotherapie 41. Er is juist gebruik van vaktaal. 42. Het artikel heeft een overzichtelijke en functionele lay-out. 43. Het artikel heeft een wetenschappelijke opbouw en structuur. Totaal punten (4) Score: Totaal punten (100) / 10 = eindcijfer 01 012 01 012 012 01 012 x3 x2 x2 x2 012 01 01 01 01 ../ 10 19 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? Toelichting bij de criterialijst Bij een aantal vragen achten wij een uitleg nodig. 1. 2. Geeft de titel een globaal beeld van de inhoud van het artikel en wordt de lezer niet misleidt. 3. Er zijn verschillende soorten onderzoek. De onderzoeken met de grootste interne validiteit zijn de RCT´s. Daarom hebben wij er verschillende punten aan de verschillende onderzoeken gegeven. Randomized controlled clinical trial zijn onderzoeken waarbij er een randomisatie plaats vindt, ook is er altijd sprake van een controle groep. De resultaten worden dan met elkaar vergeleken. Quasi-experimental is ook een experimenteel onderzoek, maar er is geen sprake van randomisatie, maar wel van meervoudige metingen, hierdoor zou er manipulatie van de uitkomsten kunnen ontstaan. Cohort study is een studie epidemiologische onderzoek, waarbij patiënten die nu een bepaalde aandoening hebben en een bepaalde behandeling hebben gehad of krijgen en worden vergeleken met een andere groep die geen behandeling hebben gehad. De groep is dan niet gerandomiseerd, Er wordt pas achteraf gekeken of het resultaat heeft. Hierdoor zijn de uitkomsten ook afhankelijk van externe factoren. Pré-experimentaal, dit is een ongecontroleerd experimenteel onderzoek. Er zijn geen controle groepen aanwezig. Case controlstudy is een studie waarbij geen controle groep is maar waar meerdere mensen met elkaar worden vergeleken. Er wordt eerst een eerste meting gedaan dan een behandeling en dan nog een meting. Casestudy is eigenlijk een beschrijvend onderzoek van klinische informatie van een of meerdere casussen. Eigenlijk wat in de dagelijkse praktijk ook gebeurt, als de patiënt ook onderzocht wordt na de behandeling. 4. Het is belangrijk dat een onderzoek niet te oud is, want dan kan de informatie gedateerd zijn. 5. In de samenvatting worden de belangrijkste aspecten van het onderzoek beschreven. Zoals de vraagstelling, de probleemstelling, de resultaten en de conclusie. De lezer krijgt een beeld waar het gehele artikel overgaat. 6. 7. Hier wordt duidelijk gemaakt welke onderzoekspopulaties gebruikt wordt, namelijk het aantal, de leeftijd, het geslacht, diagnose en opgenomen in een verpleeghuis. De punten mogen ook gegeven worden als het ergens anders beschreven wordt. 8. Hier wordt duidelijk gemaakt welke onderzoeksmethode er gebruikt is, welke populatie of steekproef, welke interventies er gedaan zijn, welke meetinstrumenten er gebruikt zijn en hoe en op wat voor manier statistiek gebruikt wordt. Zodat het mogelijk is voor de lezer om het onderzoek over te doen. 9. Korte beschrijving van de gevonden resultaten en conclusie uit het onderzoek. Het gaat hier om een oordeel van wat de beoordelaar vindt om te kijken of het artikel wel antwoord kan geven op de onderzoeksvraag. 10. Komt er duidelijk naar voren wat het doel van de onderzoekers is. 11. Komt er duidelijk naar voren waarom er voor dit onderzoek is gekozen. En er moet voldoende achtergrond beschreven worden zodat de vraagstelling in een context kan worden geplaatst. 12. 13. Het is belangrijk dat het artikel voornamelijk gericht is op de fysiotherapie. 20 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? 14. Uitleg van de vraag waar het onderzoek om draait, het moet duidelijk beschreven zijn wat de onderzoekers willen onderzoeken en beschrijven. Er wordt gebruik gemaakt van begripsdefinities om de vraagstelling duidelijk te maken. 15. Er moet beschreven staan of de steekproef een getrouwe afspiegeling weergeeft van de populatie. 16. Een gerandomiseerd onderzoek is een onderzoek waarbij iedere persoon in de onderzoekspopulatie een even grote kans heeft om in de steekproef terecht te komen 17. Een controle groep bestaat uit dezelfde patiënten als in de interventie groep, maar krijgen een normale behandeling, placebo of helemaal geen therapie. 18. Geeft duidelijk de grenzen aan waaraan de proefpersonen moeten voldoen (inclusiecriteria) en wanneer de proefpersonen absoluut niet mee kunnen doen (exclusiecriteria). Zo kan er een conclusie getrokken worden voor deze bepaalde patiëntenpopulatie. 19. De punten worden gegeven aan de hand van de onderzoeksgroep 20. De r- waarde geeft de betrouwbaarheid c.q. reproduceerbaarheid weer. De betrouwbaarheid geeft de mate van overeenstemming in de resultaten na herhaalde metingen van een test weer. In de fysiotherapie is de betrouwbaarheid op r 0,8 gesteld. 21. De validiteit van een meetinstrument is hoog als hij meet wat hij beoogt te meten. Een meetinstrument is vergeleken met een gouden standaard, waarbij de r- en pwaarde ( resp. r>0.8 en p < 0.05) boven de arbitraire grens liggen. 22. De responsiviteit van een meetinstrument is de mate waarin een meetinstrument bij een patiënt klinische relevante verandering in de tijd kan aan geven. 23. Er moet een beschrijving van het meetinstrument in het artikel staan. 24. Een enkelblindonderzoek wil zeggen dat de patiënt, de behandelaar of de beoordelaar niet op de hoogte is van de toegewezen behandeling. Bij een dubbelblind onderzoek zijn zowel de patiënt als de behandelaar niet op de hoogte van de toegewezen behandeling. En bij een niet blind onderzoek zijn zowel de patiënt als de behandelaar op de hoogte van de toegewezen behandeling. 25. Het meten wordt op een vooraf beschreven of afgesproken wijze uitgevoerd onder dezelfde omstandigheden. 26. De methode wordt uitgelegd met daarin hoe de populatie of de steekproef is opgebouwd, wat het design van het onderzoek is, welke meetinstrumenten er worden gebruikt en welke statistiek er gebruikt wordt, zodat ieder ander hetzelfde onderzoek kan uitvoeren. 27. 28. De tabellen, grafieken en figuren verduidelijken de tekst. 29. De tabellen, grafieken en figuren zijn te begrijpen zonder de tekst te lezen. Bij een grafiek moet aan de x- en y-as de grootheden staan. 30. Non-respons is de mate waarin deelnemers uitvallen. Als er een grote mate van non-respons is kan dit een vertekend beeld geven van de resultaten. Bij het uitrekenen van de resultaten wordt er rekening met uitval gehouden. 31. Alle (relevante) resultaten zijn overzichtelijk en duidelijk geformuleerd weergegeven. 32. De vraag- of probleemstelling wordt opnieuw omschreven/beschreven. 33. De conclusie van de studie wordt met relevante uit de studie komende resultaten onderbouwd. 34. Hier wordt nogmaals vermeld wat de grootte was van de populatie en de nonrespons. Ook wordt er vermeld op wat voor manier de onderzoekers aan de onderzoekspopulatie komen. Hier moet rekening mee worden gehouden, als men de conclusie, die in de discussie wordt vermeld, leest. 35. Er worden kanttekeningen gemaakt bij het eigen onderzoek. 36. 37. - 21 Is er een effect van fysiotherapie bij de psychogeriatrische patiënt in een verpleeghuis? 38. Er moet een duidelijke beschrijving zijn tussen resultaat en conclusie waar bij rekening wordt gehouden met de discussie. 39. De meest gebruikte literatuurverwijzing is de Vancouver-stijl of de Harvard-stijl. In de tekst worden de artikelen genummerd waarna ze genummerd of op alfabetische volgorde worden gezet, of via de naam van de schrijver met jaartal. 40. 41. 42. In een oogopslag is de opbouw van het artikel helder. 43. Het artikel heeft een duidelijke opbouw en structuur zoals ook in de vragen lijst wordt aangegeven. Titel, samenvatting, inleiding, methode, resultaten, discussie, conclusie en een literatuurlijst. 22
