Een budgetstandaard voor Vlaanderen

www.khk.be
Wat heeft een gezin nodig om
menswaardig te participeren
aan onze maatschappij?
Een budgetstandaard voor Vlaanderen
Bérénice Storms
25-01-2010
SITUERING EN VERANTWOORDING
www.khk.be
Inkomensbescherming in België:
 Bovenwettelijke en privé-verzekeringen
 Sociale verzekeringen
 Minimale voorzieningen
 Minimumuitkeringen sociale zekerheid
 Gewaarborgde minimuminkomens
 Individuele bijstand
 Recht op maatschappelijke integratie
(Leefloonwet)
 Recht op maatschappelijke dienstverlening
 Geldelijke materiële hulpverlening
 Niet-geldelijke materiële hulpverlening
 Immateriële hulpverlening
Recht op maatschappelijke dienstverlening:
ruime en discretionaire opdracht
www.khk.be
Gevolg:
 Grote ongelijkheden tussen de
verschillende OCMW’s
 Lappendeken aan steunnormen
Aanvullende steun
www.khk.be
Percentage van de OCMW’s dat aanvullende financiële
steun verleent aan:
Vl
Kempen
Cliëntsiuatie
A
(vrouw, relatiebreuk)
71,2
69,2
Cliëntsiuatie
B
80,8
Cliëntsiuatie
C
(koppel, ziektekosten) 76,5
(koppel + kinderen)
81,7
Cliëntsiuatie
D
(asielzoeker)
55,6
46,2
Cliëntsiuatie
E
(langdurig werkloze)
64,6
61,5
Cliëntsiuatie
F
(vrouw, kachel)
62,4
65,4
Cliëntsiuatie
G
(student, messenset)
64,2
80,8
76,9
Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008
Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, Geel: KHK
Aanvullende steun: omvang
www.khk.be
Minimum
Maximum
Mediaan
Cliënt A
(vrouw, relatiebreuk)
6
15
1 084
256
173
195
Cliënt B
(koppel, ziektekost)
15
50
982
426
190
209
Cliënt C
(koppel + kinderen)
16
15
860
612
235
250
Cliënt D (asielzoeker)
6
16
1 238
1132
249
Cliënt E
(langdurig werkloze)
4
15
515
277
163
192
Cliënt F
(vrouw, kachel)
4
15
825
256
150
181
4
15
615
284
135
142
Cliënt G (student, messenset)
882/101
Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008
Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK
PROBLEEMSTELLING
www.khk.be
Vraagstelling:
Hoeveel middelen heeft een gezin nodig
om op een menswaardige manier te
participeren in onze samenleving?
Doelstelling:
Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen
van leefsituaties aan de menselijke
waardigheid.
MAATSCHAPPELIJKE EN
WETENSCHAPPELIJKE RELEVANTIE
www.khk.be

Behoeften aan een algemeen
normensysteem voor:






OCMW’s
Arbeidsrechtbanken
Collectieve schuldenregeling
Vredegerechten
…
Nood aan wetenschappelijke norm om
uitspraken te doen over:


Omvang van de armoede
Doeltreffendheid minimuminkomensbescherming
www.khk.be
Maatschappelijke participatie:
bijhoren & bijdragen
Sociale uitsluiting
Gezondheid:
Autonomie:
• Gezonde voeding
•Veilige kindertijd
 Geschikte kleding
Adequate huisvesting
 Gezondheidszorg en
persoonlijke verzorging
Rust
Ontspanning
Betekenisvolle relaties
Mobiliteit
•Veiligheid
www.khk.be
Inhoud korven (aard, kwaliteit,
hoeveelheid en prijs)
 Drie criteria:
 Gezonde levensstijl mogelijk
 Autonome keuzes over invulling
maatschappelijke rollen
 Aanvaard door lageinkomensgezinnen
17 typegezinnen
www.khk.be
 Variërend naar gezinsomvang- en
samenstelling
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Alleenstaande vrouw
Alleenstaande man
Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar)
Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar)
Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar)
Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 15 jaar )
Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar)
Alleenstaande vrouw met twee kinderen (4 en 8 jaar)
Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar)
Koppel
Koppel met één kind (jongen, 2 jaar)
Koppel met één kind (meisje, 4 jaar)
Koppel met één kind (jongen, 8 jaar)
Koppel met één kind (meisje, 15 jaar )
Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar)
Koppel met twee kinderen (4 en 8 jaar)
Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar)
17 typegezinnen
www.khk.be
Geen variatie naar:
 Leeftijd: alle volwassenen op actieve
leeftijd
 Huisvesting: huurwoning (private of
sociale huisvestingsmarkt) in omgeving
met voldoende voorzieningen en
gemakkelijk bereikbaar met openbaar
vervoer
 Gezondheid: geen chronische ziekten of
bijzondere ziektekosten
 Activiteitsstatus volwassenen: langdurig
werkloos
www.khk.be
Vuistregels:




Normatieve budgetten
Maximale transparantie
Flexibel aanpasbaar
Lange termijnbudgetten
 Criteria:




Gezonde, evenwichtige en
gevarieerde voeding (Hoge
gezondheidsraad, Vlaams Instituut
voor Gezondheidspromotie)
voorkeur /middenweg: 5/2
 Voorkeursproducten:
goedkoopste
 middenwegproducten:
zoveel mogelijk variatie,
verantwoordbaar binnen een
minimumbudget
Aanvaardbaar (focusgroups)
Inclusief eet-en
bereidingsbenodigdheden
gezonde voeding
Gezonde voeding
Geschikte kleding
www.khk.be
 Criteria:









Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden
Casual kleding, multifunctioneel
Identiteit verschaffen
Nieuwe kleding
Ondergoed:
Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding
Lage, maar geen bodemprijzen
Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar)
Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano
 Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van
kleding
Geschikte kleding
Geschikte kleding
www.khk.be


Persoonlijke verzorging en
adequate gezondheidszorg
Achterliggende principes persoonlijke
verzorging:
 Handhaven gezondheid en bestrijden van
infecties
 Zelfrespect (
sociale exclusie)
Persoonlijke verzorging
 Handhygiëne
 Mondhygiëne
 Algemene hygiëne
 Cosmetica
 Voorbehoedsmiddelen
Persoonlijke verzorging en
adequate gezondheidszorg
www.khk.be


Achterliggende principes gezondheidszorg:
 Budgetten voor “gezonde” personen
 Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door:
- Behoefte
- Neiging tot gebruik
- Mogelijkheid tot gebruik
 Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica)
Gezondheidszorg:
 Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psychosociaal welzijn, preventie)
 Ziekenfondsbijdrage
 Hospitalisatieverzekering
 Zorgverzekering

reële medische kosten!
Adequate huisvesting

www.khk.be
Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de
Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA)) :

Kwaliteitsvolle woning:
 Veiligheid en bescherming bieden
 Interne en externe bouwfysische kwaliteit
 Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten
 Comfortniveau: badkamer (bad of douche),
toilet
 Voldoende ruim
 Aantal slaapkamers: één voor ouders, één
per twee kinderen van hetzelfde geslacht
 Woonomgeving
 Aanwezigheid van voorzieningen
 Woonzekerheid
 Een betaalbare prijs
Adequate huisvesting
Adequate huisvesting
Adequateillustratief
huisvesting

Huisvestingskosten:
www.khk.be




Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in
Vlaanderen

Private huisvestingsmarkt (sociale
huisvestingsmarkt)
Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle
woningen
Overige huisvestingskosten

Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…)

Herstel
Hulpverlening: vertrekken van reële
huisvestingskosten!
Veiligheid:veilig wonen
 Veiligheid




Basisbankdienst
Brandverzekering
Familiale verzekering
Preventie brandveiligheid
Rust en ontspanning
 Uitgangspunten:
 Gezondheid
 Recht op culturele en maatschappelijke
ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet)
 Participatiedecreet
 Steunpunt vakantieparticipatie
 Rust en ontspanning:
 Bed en beddengoed
 Binnenlandse vakantie
 Deelname aan georganiseerde
(verenigingsleven) en niet- georganiseerde
vrijetijdsaanbod
 Tv, dvd, radio-cd
Veilige kindertijd
 Criteria :
 Opgroeien in liefde en veiligheid
 Nieuwe ervaringen opdoen
 Lof, erkenning en positieve feedback
 Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden
 Concreet gemaakt o.b.v.
 Internationaal verdrag inzake de Rechten
van het Kind
 Vlaams Jeugdbeleidsplan
 Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)
Veilige kindertijd
 Concrete uitgaven:










Gezinsuitstap
GSM tieners
Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes
Bibliotheekabonnement
Deelname aan georganiseerde
(verenigingsleven) en niet- georganiseerde
vrijetijdsaanbod
Speelgoed
Cultuurparticipatie
Directe onderwijskosten
Uit eten/afhaalmaaltijd
Zakgeld
Onderhouden van
relaties
 Mensen zijn sociale wezens:
 Fundamentele behoefte aan verbondenheid:
identiteitsontwikkeling
 Wederkerige afhankelijkheid
 Onderhouden van relaties
 Vrienden- en familiebezoek
 GSM, computer, internetaansluiting en
fototoestel
 Feesten
 Uit eten, afhaalmaaltijd
 Huisdieren
 Gezelligheid thuis
 Burgerverplichtingen
Mobiliteit
 Uitgangspunten:
 Mobiliteit noodzakelijk om verschillende
maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen
 Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een
gegarandeerd aanbod openbaar vervoer
 Mobiliteit:
 Fiets
 Busabonnement
 Rail Pass
TOTAAL BUDGET
2151
1905
1683
1554
1295
1403
1274
978
1874
TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en
sociale huisvesting
1715
1482
1336
1052
1210
1457
1076
950
704
Kostprijs kind
Eenoudergezin
Tweeoudergezin
Al
Eé
le
en
no
st
ud
.
er
,1
Eé
no
K,
ud
4j
e
Eé
r,
1
no
K,
ud
8j
er
Eé
,
no
1
K,
ud
15
er
Eé
,
j
2K
no
,2
ud
er
&
,2
4j
K,
8
&
15
j
Ko
Ko
pp
pp
el
el
,1
Ko
K,
pp
4j
el
,1
Ko
K,
pp
8j
el
,1
Ko
K,
pp
15
el
,
j
2K
Ko
,2
pp
el
&
,2
4j
K,
8
&
15
j
Budgetstandaard (=100) en minimuminkomens
Leefloon
Minimumloon
Bron: Cantillon, 2009
Werkloosheid
Invaliditeit
150%
100%
50%
0%
Noodzakelijk leefgeld en uitgekeerd leefgeld in het kader van schuldbemiddeling
Besluit
www.khk.be
 Bugetstandaard: richtnorm voor
beoordelen van individuele
leefsituaties in functie van de
menselijke waardigheid
 Adequate armoedelijn?
Ja, menswaardig participeren niet
mogelijk met gezinsinkomen <
budgetstandaard
Neen, in realiteit hebben gezinnen
vaak meer nodig (hier: typegezinnen
en normatieve budgetten)
Besluit
www.khk.be
 Adequate hulpverlening:
 Menswaardig inkomen
 Minimuminkomens zijn vandaag de
dag ontoereikend
 Aandacht voor individuele en
maatschappelijke condities
 Competenties: motiveren en leren
budgetteren
 Toegankelijke sociale instituties
Voor wie meer wil lezen:
www.khk.be
• Storms, Van den Bosch, 2009, Wat
heeft een gezin minimaal nodig?
Een budgetstandaard voor
Vlaanderen, Leuven:Acco
• www.menswaardiginkomen.be
Wordt vervolgd:
www.khk.be
• Uitbreiding budgetstandaard naar:
– Wallonië en Brussel
– Meer typegezinnen:
• Ouderen
• Gezinnen met gezondheidsproblemen
• Werkende gezinsleden
• Nieuw samengestelde gezinnen
• Gezinnen met kinderen in het hoger
onderwijs
• Eigenaars