Aviaire influenza – overzicht van de situatie

RC/28.09.05/PUNT 11
AVIAIRE INFLUENZA
overzicht van de ontwikkelingen in de periode april-september 2005
Raadgevend Comite van 28-09-2005
Situatie op internationaal vlak
Zuidoost en Oost Azië
In Zuid-Oost Azië is globaal gesproken nauwelijks beterschap merkbaar. In de zwaarst getroffen
landen Thailand en Vietnam lijkt het aantal gevallen bij pluimvee – net als in de zomer van 2004 – wel
verminderd te zijn, maar zeker niet in die mate dat reeds van een echte kentering kan gesproken
worden. Het is dus op dit ogenblik nog te vroeg om te kunnen stellen dat de in de samenvatting van
april jl. vermelde "nieuwe" bestrijdingsmaatregelen (vaccinatie en opruiming van dieren) vruchten
beginnen af te werpen. Wel is het duidelijk dat de problematiek helemaal verschoven is naar de
extensieve pluimveehouderij. In Thailand, waar behalve de ontelbare tradionele "backyard" bedrijfjes
een goed georganiseerde professionele sector aanwezig is, zijn er in het afgelopen jaar nauwelijks
gevallen geweest op professionele pluimveehouderijen.
Het zwaartepunt van de internationale aandacht is mede daardoor verschoven naar Indonesië. Daar
zijn er in de afgelopen weken in en rond de hoofdstad Jakarta op korte tijd enkele verdenkingen bij de
mens opgedoken (die nog niet allemaal bevestigd werden) en werd bovendien ook aviaire influenza
vastgesteld bij vogels in één van de dierentuinen van de stad. Deze opstoot van humane gevallen
heeft ertoe geleid dat meteen ook meer aandacht wordt besteed aan de uitbraken bij pluimvee in het
binnenland. Daarbij is duidelijk geworden wat al in de loop van 2004 door experts vermoed werd: het
influenzavirus heeft zich op de meeste grote eilanden endemisch verspreid en veroorzaakt er op het
platteland voortdurend (veelal niet of nauwelijks geregistreerde) uitbraken bij het in hoofdzaak semicommercieel en extensief gehouden pluimvee.
Voor de getroffen landen vallen voor wat betreft het aantal humane gevallen vooral twee punten op
(zie tabel 2).
- In Vietnam is er in de maanden april tot en met juni een sterke stijging geweest van het aantal
geregistreerde gevallen. Het is niet duidelijk of dit een gevolg is van een betere surveillance en
diagnostiek, dan wel een effectieve stijging betreft.
- De mortaliteit is verhoudingsgewijs afgenomen (van ca. 65% naar ca. 25% in de afgelopen
maanden). Sommige experts menen dat dit er op zou kunnen wijzen dat het virus zich beter
heeft aangepast aan de mens, wat op zijn beurt de kans op reassorteren en dus op een
wereldwijde grieppandemie verhoogt.
Centraal Azië
Zoals gevreesd werd na het opduiken van het H5N1-virus in het westen van China, heeft de ziekte
ondertussen de stap gezet naar Centraal Azië. Zowel Rusland als Kazakstan hebben eind juli in
gebieden vlakbij China uitbraken van H5N1 bij pluimvee gemeld. In Rusland heeft het virus zich in de
loop van de maand augustus verder in westelijke richting verspreid tot aan het Oeralgebergte. Zes
regio’s, allen grenzend aan Kazakstan, zijn reeds besmet. De ziekte is er voornamelijk verspreid in
kleine, extensieve pluimveehouderijen. Even bestond de vrees dat de ziekte ook was opgedoken ten
westen van het Oeralgebergte, maar uiteindelijk bleek de massale sterfte van pluimvee daar niet te
AI raadgevend comité 20050928
stafdienst crisispreventie en crisisbeheer
1
RC/28.09.05/PUNT 11
wijten aan aviare influenza. Ook in Noord-Kazakstan werd in de loop van augustus nieuwe gevallen
vastgesteld.
In de meeste getroffen regio's wordt de introductie van de ziekte toegeschreven aan migrerende
besmette wilde vogels (zie item i.v.m. trekvogels).
De Europese Unie handhaaft in de komende maanden onverminderd zijn maatregelen. Het
importverbod voor levende vogels (pluimvee en siervogels), pluimveevlees, veren en andere
pluimveeproducten uit de 9 getroffen Aziatische landen (China, Indonesië, Cambodja, Laos, Maleisië,
Noord-Korea, Pakistan, Thailand en Vietnam) werd ondertussen door de Europese Commissie
verlengd tot 30 juni 2006. Ook Rusland, Kazakstan en Mongolië vallen onder deze regeling. Voor
Rusland wordt enkel een uitzondering toegestaan voor veren, afkomstig uit het Europese gedeelte
(ten westen van het Oeralgebergte) van het land.
Situatie in de rest van wereld
Eind augustus werd in Finland een verdenking van aviare influenza onder de zeemeeuwen gemeld.
Bij nader onderzoek bleek dat het om een laag pathogene H13-stam ging, die wel meer wordt terug
gevonden wanneer een screening onder meeuwen wordt gehouden en waarvan geen enkele dreiging
uitgaat voor pluimvee noch mens. Deze episode is dan ook vooral belangrijk omwille van de
overdreven persaandacht die aan de vondst werd besteed en de verkeerde conclusies die daarbij
werden getrokken. Er werd in één trek gewag gemaakt van het eerste geval van vogelpest in Finland
en verkeerdelijk een verband gelegd met uitbraken van humane griep in het algemeen en het
dreigende pandemiegevaar in het bijzonder.
Problematiek van de trekvogels
Trekvogels en in het bijzonder eenden en ganzen zijn naar aanleiding van hun mogelijke rol in de
verspreiding van aviaire influenza naar Centraal Azië prominent in de actualiteit geweest. Zo werden
ze door de Russische overheid aangewezen als meest waarschijnlijke bron van besmetting in de
grensstreek met Kazakstan. Deze beweringen zijn evenwel nog niet gestoeld op onderzoek en
moeten dan ook met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd.
Dat wilde vogels en andere vogels dan pluimvee wel degelijk gevoelig zijn aan het Aziatische H5N1virus en dus mogelijk een rol kunnen spelen in de verspreiding van het virus, was reeds vorig jaar
bekend van enkele vondsten in Thailand, Hong Kong en België (illegale invoer van kuifarenden op de
luchthaven van Zaventem). Dit werd deze zomer nogmaals bevestigd door onderzoek op
vogelpleisterplaatsen in Mongolië en in China. Het virus werd er bij eenden, ganzen en zwanen
aangetroffen en gaf in China zelfs aanleiding tot ettelijke honderden dode vogels. Weliswaar bleken
enkel zieke of dode dieren besmet te zijn en werd het virus niet aangetroffen bij klinisch gezonde
vogels. De vraag of dergelijke besmette, zieke dieren nog in staat zijn om (ver) te migreren wordt door
specialisten eerder negatief beantwoord.
Naar aanleiding van de uitbreiding van de epidemie in Zuidoost-Azië naar Rusland en Kazakstan en
de link die daarbij gelegd werd met trekvogels, hebben de meeste West-Europese landen de
waakzaamheid t.o.v. vogelpest aangescherpt. Nederland, nadien gevolgd door enkele Duitse
Bondsstaten, ging daarbij het verst. Het vaardigde einde augustus een ophokplicht van 3 maanden uit.
Daarbij moest alle industriëel gehouden pluimvee opgesloten worden in de stallen. Onder druk van de
economische realiteit, dat de betrokken pluimveebedrijven door de ophokplicht hun specifieke label
verbonden aan het buitenbeloop van de kippen zouden verliezen, en van de afwachtendere houding
AI raadgevend comité 20050928
stafdienst crisispreventie en crisisbeheer
2
RC/28.09.05/PUNT 11
van de Europese Commissie en de meeste andere landen, die het risico dat trekvogels op dit ogenblik
de Zuidooost-Aziatische H5N1 stam zouden kunnen introduceren als zeer laag tot onwaarschijnlijk
inschatten, is de maatregel ondertussen versoepeld. Het is nu toch toegelaten dat er buitenbeloop is,
mits de buitenruimte wordt afgedekt en afgesloten door middel van zeilen of netten om contact met
migrerende vogels uit te sluiten.
Situatie in België
In België heeft de overheid de uitbreiding van de epidemie naar Centraal Azië pragmatischer
aangepakt.
Zo werden de voorzorgmaatregelen, die nog van kracht waren op de Belgische pluimveebedrijven na
de crisis van in 2003, geactualiseerd op het vlak van early warning door het verplicht stellen van een
onderzoek voor therapeutische behandeling van pluimvee. Alle maatregelen werden in augustus aan
alle uitbaters van pluimveebedrijven middels een individuele brief in herinnering gebracht.
Verder werden volgende maatregelen getroffen:
- Er wordt in de loop van dit najaar en deze winter een monitoring georganiseerd bij wilde vogels.
De nadruk komt daarbij te liggen op de meest relevante wilde vogelsoorten, nl. eenden, ganzen
en meeuwen. Het FAVV heeft hierbij de medewerking gezocht van de regio's (die bevoegd zijn
voor de wilde fauna), de jagersverenigingen en ornithologen. Zij zullen, gezien hun expertise in
de materie, zorg dragen voor de staalneming. De planning voorziet in een staalneming van
1800 vogels, waarvan 600 bij de jacht en 1200 bij ringactiviteiten.
- Met het oog op een grondige risico-evaluatie van de Belgische pluimveestapel is een
doorlichting aan de gang van alle pluimveebedrijven. De bedrijfsdierenarts zal daarbij op basis
van een uitgebreide, uniforme checklist de bioveiligheid van het betrokken bedrijf evalueren.
Waar nodig worden aanpassingen geadviseerd of opgelegd.
- In samenwerking met de regio's is een inventaris opgemaakt van pleisterplaatsen voor
trekvogels in ons land. Op pluimveebedrijven, die gelegen zijn in of in de buurt van deze
risicogebieden en waarvan verondersteld kan worden dat contacten met de wilde
vogelpopulatie waarschijnlijker zijn, wordt een bijkomende surveillance uit te voeren door de
bedrijfsdierenarts opgelegd.
Ten slotte heeft het FAVV werk gemaakt van een overheidsopdracht voor het ruimen van pluimvee
door externe partijen. Deze opdracht zal in de komende maanden worden toegewezen en moet – in
combinatie met de eigen crisismiddelen en andere samenwerkingsverbanden met externe
(overheids)partijen – voldoende garanties bieden voor een efficiënte bestrijding in geval van een
uitbraak bij pluimvee.
Nuttige links i.v.m. aviaire influenza
FAVV (afdeling beroepssectoren/ dierengezondheid)
www.favv-afsca.fgov.be/portal/page?_pageid=34,56938&_dad=portal&_schema=PORTAL
FOD Volksgezondheid
http://portal.health.fgov.be/portal/page?_pageid=56,803713&_dad=portal&_schema=PORTAL
Buitenlandse Zaken: reisadviezen
www.diplomatie.be/nl/travel/default.asp
AI raadgevend comité 20050928
stafdienst crisispreventie en crisisbeheer
3
RC/28.09.05/PUNT 11
Hoge Gezondheidsraad: wetenschappelijke adviezen
www.health.fgov.be/CSH_HGR/
Wereldgezondheidsorganisatie WHO
www.who.int/csr/disease/avian_influenza/en/
Werelddierengezondheidsorganisatie OIE
www.oie.int
Food and agriculture Organization FAO
www.fao.org/ag/againfo/home/en/home.html
Europese Commissie
www.europa.eu.int/comm/food/index_nl.htm
Tabel 1. Overzicht van de situatie in de getroffen landen.
Zuidoost en Oost Azië
datum
eerste haard
datum
laatste haard
Cambodja
23-01-2004
24-03-2005
China
27-01-2004
10-08-2005
Hong Kong
19-01-2004
10-01-2005
land
informatie
Geen nieuws.
uitbraken in het westen van het land in Tibet en bij de grens
met Kazakstan
Geen nieuws.
Haarden zijn nu gerapporteerd in 21 van de 30 provincies,
verspreid over het ganse land en de ziekte lijkt zich nog
verder te verspreiden.
In Jakarta werd de Ragunan zoo 3 weken gesloten omdat 19
Indonesië
25-01-2004
sept 2005
verschillende vogels positief bleken voor H5N1. Ondertussen
wordt gevreesd (nog onbevestigd bericht) dat enkele
medewerkers van de zoo besmet zouden kunnen zijn.
Van de diverse verdachte gevallen bij de mens werden er 2
officieel bevestigd; één van de patiënten is overleden.
In Japan werd einde juli op 8 bedrijven ten noorden van
Tokyo het laagpathogene H5N2-virus geconstateerd. De
uitbraken konden snel worden ingedijkt, maar in de nasleep
ervan werd in de loop van september een laagpathogene
Japan
26.06.2005
sept.2005
H5N2-virus geconstateerd op enkele andere bedrijven in het
gebied. De oorzaak zou in het tweede geval niet te wijten zijn
aan de insleep van wild virus, maar eerder liggen in het
illegale gebruik van een niet toegelaten vaccin op basis van
een levend virus.
Laos
26-01-2004
26-01-2004
Geen nieuws.
Maleisië
17-08-2004
19-11-2004
Geen nieuws.
Noord Korea
26-03-2005
26-03-2005
Noord-Korea is weer vrij van AI, na een drietal haarden van
AI raadgevend comité 20050928
stafdienst crisispreventie en crisisbeheer
4
RC/28.09.05/PUNT 11
H7. Het neuraminidasetype is nog steeds niet bekend.
In Thailand werd in de afgelopen maanden slechts een 10-tal
Thailand
23-01-2004
sept 2005
nieuwe uitbraken per maand vastgesteld, vnl. in het centrum
van het land en enkel bij extensieve bedrijven. Ook wat
betreft humane gevallen was er een relatieve rust
In Vietnam werden eveneens weinig nieuwe uitbraken
gemeld, zeker in de afgelopen 2 maanden. Langs humane
kant werder er wel veel nieuwe gevallen geconstateerd in de
maanden april, mei en juni. Daarnaast werd de brede
gastheerspecificiteit van H5N1 nogmaals bewezen doordat 3
in
Vietnam
06-01-2004
aug 2005
een
nationaal
park
in
gevangenschap
gehouden
civetkattenwerden positief werden bevonden op H5N1. Alle
overige geteste dieren in het park, incluis het pluimvee,
waren negatief. Vermoedelijk werden de dieren dus besmet
door het eten van besmet pluimvee of pluimveevlees. Hoewel
gekend was dat andere vleeseters (o.a. tijgers) besmet
konden worden, is het voor de eerste keer dat het virus bij
civetkatten werd aangetroffen.
Centraal Azië
In Noord-Kazachstan, grenzend aan Rusland, doken de
Kazakstan
29-07-2005
17-08-2005
eerste haarden op einde juli. Sindsdien werden enkele
nieuwe haarden vastgesteld bij extensief gehouden pluimvee,
alle gesitueerd in het noorden van het land.
In de provincie Husvgel werden een viertal wilde eenden,
Mongolië
08-08-2005
ganzen en zwanen aan een grote pleisterplaats voor wilde
watervogels positief getest op het H5N1-virus.
In Rusland werd het H5N1-virus eerst geïntroduceerd in de
grensstreek met Kazakstan en China. Nadien heeft het virus
zich westwaarts uitgebreid tot de Oeral. Reeds zes regio’s
Rusland
(Siberië)
zijn ondertussen besmet: Novosibirsk, Tyumen, Omsk,
23-07-2005
22-08-2005
Kurgan, Altai en Chelyabinsk. Alles samen werden reeds
meer
dan
50
gevallen,
bijna
allen
extensieve
pluimveehouderijen, vastgesteld. Het is nog niet duidelijk of
de situatie ondertussen onder controle is: nieuws van de
afgelopen weken ontbreekt.
Tabel 2. Humane gevallen van aviaire influenza (situatie op 22/09/2005 – bron: WHO).
land
Cambodja
totaal aantal gerapporteerde
totaal aantal sterftegevallen
gevallen
4
4
Indonesië
3
2
Thailand
17
12
AI raadgevend comité 20050928
stafdienst crisispreventie en crisisbeheer
5
RC/28.09.05/PUNT 11
Vietnam
91
41
totaal
115
59
AI raadgevend comité 20050928
stafdienst crisispreventie en crisisbeheer
6