in de krachtsport?

EPO
Tabel 1:
data omtrent EPO
1e generatie EPO: Eprex, Procrit, Epogen, araNESP*
IN DE KRACHTSPORT?
1987
1988
1989
door Janine Moeken foto’s Shutterstock
2001
De nieuwe trend op het
Klinische testen op 35 patiënten was succesvol.
Grootschalige productie en testen in Amerika.
Franse krant meldt in januari dat EPO op de zwarte
markt verschijnt in Europa.
EPO wordt goedgekeurd als medicijn, en wordt wereldwijd verkocht.
Union Cycliste International (UCI) introduceert eerste
EPO dopingtest in de sport.
2de generatie EPO: Dynepo
gebied van doping in de
2006
krachtwereld is EPO. Nu
2007
hoor ik het kraken. Dat
is toch voor duurspor-
Dynepo wordt goedgekeurd als medicijn en wordt op
de Europese markt verkocht.
LNDD (Franse dopingautoriteit) test 10 rijders tijdens
de Tour positief op Dynepo. De rijders worden niet geschorst omdat de WADA (World Anti-Doping Agency)
deze testmethode nog niet ondersteunde.
3e generatie EPO: Mircera
ters zoals wielrenners?
2004
2006
2007
Dat zijn toch altijd de
2008
dopingschandalen die je
hoort tijdens de Tour de
Testfase van het medicijn. Wordt verhandeld op de
Italiaanse zwarte markt.
Klinische fase 3, waarbij het getest wordt op patiënten.
Goedgekeurd als medicijn, en wordt verkocht op de
Amerikaanse markt.
Doping test ontwikkelt door de AFLD (andere Franse
dopingautoriteit), ondanks dat de WADA testregels nog
niet opgesteld zijn.
Figuur 1: Driedimensionale structuur EPO.
4e generatie EPO: gendoping, ingebracht in het lichaamsDNA door een geïnjecteerd virus
France? Ja klopt, maar
2007
al geruime tijd krijgen
2008
krachtsporters ook steeds
meer interesse in EPO
(en aanverwante mid-
*
delen). Interesse gewekt?
Bestaat alleen als experiment. Uit dierstudies blijkt dat
90% van de proefdieren geïnjecteerd met het virus dat
zich setteld in je DNA het niet overleefd.
Vermoedens van de eerste menselijke experimenten
met gendoping. Slechts enkele dagen kan het in tests
gedetecteerd worden. Wel kunnen pre- en post EPO
waarden in je bloed je verraden.
Uit meerdere onderzoeken blijkt dat het gebruik van araNESP het risico op tumoren sterk vergroot, evenals het
risico op overlijden bij kankerpatiënten. Vandaar dat gebruik hiervan sterk is gereduceerd.
Lees dan snel verder.
EPO IN HET KORT
Wat is nu precies EPO? Het is een hormoon met de naam erytropoëtine (vandaar ook dat mensen vaak alleen de
afkorting gebruiken), ook wel eens hematopoietine genoemd (zie figuur 1). Dit
hormoon wordt door het lichaam zelf
gemaakt in de nieren. Het stimuleert de
aanmaak van rode bloedcellen. Hoe meer
rode bloedcellen je hebt, hoe groter ook
de zuurstof- en koolstofdioxidetransporterende capaciteit van je bloed. Vandaar
dat het ook zoveel gebruikt wordt onder
duursporters waar veel gevraagd wordt
van het uithoudingsvermogen (bijvoorbeeld wielrennen, atletiek, langlaufen en
triathlon), omdat het de sportprestaties
verbetert.
EPO kan ook in laboratoria gefabriceerd
worden, maar dan in de vorm van rhEPO,
en dat staat voor recombinante humane
38!!!!!"#$%&!'!()&*+""!,-.-/)*+
|
*%0!12234515
erytropoëtine. Bekend onder merknamen zoals Eprex, Procrit, Epogen, araNESP (allen 1e generatie EPO), Dynepo
(2e generatie EPO) en Mircera (3e generatie EPO). Wat willen die generaties
zeggen? De eerste generatie producten
werden geproduceerd in dierlijke cellen,
de 2e generatie in menselijke cellen en
de 3e generatie is gelinkt aan een chemische stof waardoor het tien keer zo lang
werkzaam is. De volgende generatie is
gendoping. Voor meer informatie over
de verschillende generaties EPO, zie
tabel 1.
EPO ALS MEDICIJN
EPO werd als medicijn ontwikkeld voor
mensen met bloedarmoede. Als de menselijke nieren niet genoeg EPO aanmaken
dan ontstaat bloedarmoede. Bij bloedarmoede zijn er weinig rode bloedlichaam-
pjes die zuurstof en koolstofdioxide
transporteren waardoor je heel snel vermoeid en buiten adem bent, en ook snel
last hebt van hoofdpijn, zwak gevoel,
bleke huid, hartkloppingen en koude handen en voeten. Bloedarmoede kan ontstaan door slecht of niet functionerende
nieren (verminderde of geen aanmaak
van EPO). Ook wordt aan kankerpatiënten die een chemokuur ondergaan wordt
vaak EPO voorgeschreven, omdat tijdens
de chemokuur de rode bloedcellen kapot
gemaakt worden. Door deze groepen patiënten EPO voor te schrijven maken ze
meer rode bloedlichaampjes aan, waardoor ze zich beter voelen.
WERKING EPO
EPO wordt normaal in hele kleine hoeveelheden uitgescheiden door de nieren.
De EPO stimuleert het beenmerg om rode
EMPS
EMPs staat voor erythropoietin
mimetic peptides. Dit zijn eiwitten
die qua chemische structuur niet
op EPO lijken, maar wel ongeveer
dezelfde werking hebben. Ze grijpen net als EPO aan op de EPOreceptor en stimuleren zo de aanmaak van meer rode bloedcellen.
Eén van die eiwitten is Hematide.
Hematide is nog niet goedgekeurd
door de FDA (Food and Drug Administration), wellicht in 2011. Wat de
eventuele bijwerkingen van Hematide zijn, is ook nog niet bekend.
bloedcellen aan te maken in dezelfde
hoeveelheid als er rode bloedcellen afgebroken worden. Normaal wordt de aanmaak van EPO alleen verhoogd boven het
normale niveau als de nieren een lagere
hoeveelheid zuurstof aangeleverd krijgen
via het bloed. Dan verhogen ze de productie van EPO, waardoor er meer rode
bloedcellen aangemaakt worden en zo
het zuurstoftekort opgeheven wordt.
HEMATOCRIET
De hoeveelheid rode bloedcellen in je
bloed wordt aangegeven met het hematocriet of hematocrietwaarde. Het wordt
weergegeven in procenten of als fractie.
Hoe kom je hier achter? Door een buisje
met bloed te centrifugeren. Onderin verzamelen zich dan de rode bloedcellen en
bovenin het bloedplasma (zie figuur 2).
Daar tussenin bevindt zich een hele dunne laag met witte bloedcellen en bloedplaatjes. Mannen hebben normaal een
hematocriet van 0,4 – 0,54 liter/liter bloed,
vrouwen tussen de 0,37 - 0,47 liter/liter
Figuur 2: gecentrifugeerd buisje bloed.
*%0!12234515
|
"#$%&!'!()&*+""!,-.-/)*+!!!!!39
wel ijzerstapeling genoemd. In eerste instantie is het lichaam goed in staat om
het teveel aan ijzer op te slaan in een hol
eiwit met de naam ferritine. Dit ferritine
kan maximaal 5000 ijzeratomen opslaan
in zijn binnenste. Zit het ferritine vol, dan
gaan de ijzeratomen reageren met zuurstofradicalen waardoor een uiterst schadelijk stof met de naam hydroxylradicaal
ontstaat. Deze kan schade aanrichten
aan celmembranen, eiwitten en ook ons
DNA. Dus ga niet maar zo zelf experimenteren met staalpillen!
ECHINACEA
Dit supplement kennen de meesten wel,
maar dan in een hele andere functie, namelijk je weerstand verhogen. Kennelijk
doet echinacea nog veel meer. Uit een
studie met 24 jonge mannen bleek dat
een mega dosis echinacea je bloedconcentratie EPO met wel 63% verhoogd.
Gedurende vier weken gaven de onderzoekers deze mannen dagelijks 8 gram
echinacea purpurea. Elke week keken ze
naar de concentratie EPO, hematocriet,
bloed. Heb je lager dan deze waarden in
je bloed heb je het over bloedarmoede. Is
het hoger, dan kan dat ook gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Je bloed
wordt dan namelijk stropiger waardoor
haarvaatjes verstopt kunnen raken, en
ook de kans op bloedpropjes (trombose)
neemt dan fors toe! Je krijgt in de sport
een startverbod opgelegd als je hematocriet hoger is dan 0,50 liter/liter bloed.
WAAROM IN DE KRACHTSPORT?
Elke krachtatleet is altijd op zoek naar
manieren om de intensiteit, trainingsvolume en kwaliteit van zijn workout te
verbeteren, om grotere sterkere spieren
te krijgen. En misschien wel het walhalla:
de perpetual pump! Je kent het wel; direct na een verzurende oefening heb je
opgeblazen, keiharde spieren, maar een
aantal uur na je training is het volume en
de hardheid alweer aanzienlijk gedaald.
De perpetual pump is eigenlijk de situatie
van die keiharde opgepompte spieren zoals je dat kent vlak na een workout maar
dan voortdurend…
Kijk je naar onze energiesystemen in de
spier, de mitochondria - dit zijn de klei40!!!!!"#$%&!'!()&*+""!,-.-/)*+
|
‘EPO
werd als
medicijn
ontwikkeld voor
mensen
met
bloedarmoede.’
*%0!12234515
ne energiefabriekjes in de spieren – dan
wordt daar zuurstof gebruikt om koolhydraten, vetten en bepaalde aminozuren
om te zetten in energie die de spier gebruikt: ATP. ATP staat voor adenosine triphosphate (in het Nederlands adenosine
trifosfaat). Anders gezegd: de mitochondria maken van onze voeding de energie
die de spieren kan laten samentrekken,
namelijk ATP. Meer zuurstof betekent dus
een grotere aanmaak van ATP, en dus
meer energie voor het samentrekken van
je spieren (ook wel spiercontracties genoemd). Vandaar dus ook de populariteit
van rhEPO onder duuratleten. Maar ook
voor krachtatleten geldt: hoe meer ATP
je beschikbaar hebt, hoe meer energie je
hebt voor je workout.
Er gaan geruchten over EPO dat het zeer
interessante werkingen heeft zoals vermoeidheid tegengaan, dat samenhangt
met een verlaging van de pH (verzuring).
Dit komt omdat rode bloedcellen naast
zuurstof ook koolstofdioxide (een zuur)
vervoeren. Dus rode bloedcellen brengen
zuurstof naar de spiercellen, en nemen
de afvalstof koolstofdioxide mee naar
de longen waar het uitgeademd wordt
(dus uitgescheiden). Zo maken de rode
bloedcellen de omgeving van de spiercel
schoon van koolstofdioxide en dus op die
manier ook minder zuur. Minder zuur betekend ook dat de pH in de spieren gehandhaafd blijft en je minder vermoeid
bent. Daarnaast zorgen meer rode bloedcellen voor de aanvoer van meer zuurstof
en andere voedingsstoffen en dus voor
een beter herstel na je training. Als derde
heeft EPO een synergetistische werking
(dat wil zeggen dat ze elkaar versterken)
heeft met stikstof oxide (Nitric Oxide),
waardoor er nog meer voedingsstoffen
aankomen in de spieren en je hierdoor je
spiergroei verhoogt. Hierover verderop in
dit artikel meer.
EPO BOOSTEN
Nu denk je wellicht, ik wil ook mijn EPO
levels omhoog hebben en beter presteren
in mijn sport. Let wel dat dopingautoriteiten grootscheeps jacht maken op EPO
doping (ongeacht welke generatie EPO je
gebruikt). Onderschat ook niet de gevolgen van gewoon maar een beetje experimenteren met EPO! Verstopte haarvaten en trombose zijn levensbedreigende
aandoeningen! Vandaar dat veel atleten
op zoek zijn naar natuurlijke middelen om
hun EPO levels te verhogen, deze verhogen het aantal bloedcellen wel, maar niet
zo extreem als door het inspuiten van
rhEPO. We hebben het hier dan over stoffen die ook niet op de dopinglijst voorkomen. Over welke stoffen hebben we het
dan? Als eerste over de bouwstoffen van
rode bloedcellen: vitamine B6, B12 en
ijzer. Verder heb ik nog in de aanbieding
echinicea, arachidonzuur, kobalt, niacine
en Portulaca Oleracea.
VITAMINE B6, B12 EN IJZER
Beide zijn essentiële vitaminen voor de
aanmaak van rode bloedcellen. Vitamine
B6 (als pyridoxine HCl of pyridoxine 5-fosfaat) is onderdeel van hemoglobine. Dit is
het eiwitgedeelte van de rode bloedcel
dat het zuurstof en koolstofdioxide vasthoudt in het bloed. Heb je er niet genoeg
van in je lichaam, dan kunnen er ook niet
meer rode bloedcellen aangemaakt worden. Dus is het belangrijk om genoeg van
deze bouwstoffen binnen te krijgen. Verder is vitamine B6 betrokken bij het aan
elkaar rijgen van aminozuren om zo 5000
verschillende eiwitten van te maken en 60
enzymen. Ook voor een goed functionerend immuunsysteem is vitamine B6 onmisbaar, evenals voor een gezond hart en
het helpt depressies voorkomen.
Vitamine B12 biedt bescherming aan de
rode bloedcellen die je al hebt gemaakt.
Normaliter gaan rode bloedcellen slechts
een aantal weken mee, om vervolgens
afgebroken en uitgescheiden te worden.
Bij voldoende inname van vitamine B12
bescherm je je rode bloedcellen beter,
zodat ze langer mee kunnen en beter in
staat zijn om zuurstof en koolstofdioxide
door het lichaam te transporteren.
IJzer is het laatste ingrediënt dat je nodig hebt om rode bloedcellen te maken.
In het hemoglobinegedeelte van de rode
bloedcel zit ijzer verwerkt. Het is het
ijzer dat de verbinding aangaat met de
te transporteren zuurstof of koolstofdioxide. Heb je niet genoeg ijzer voorradig,
dan maak je ook minder rode bloedcellen
aan. Kijk echter wel uit met een te hoge
dosis ijzer. Wij vrouwen raken een overschot maandelijks wel weer kwijt tijdens
het menstrueren, maar mannen zijn wel
gevoelig voor teveel ijzer. Dit wordt ook
‘IJzer is
het laatste ingrediënt dat
je nodig
hebt om
rode
bloedcellen te
maken.’
Interleukine 3 (regelstofje dat de aanmaak van rode bloedcellen verhoogt) en
hemoglobine. De statistisch significante
resultaten vind je in tabel 2. De onderzoekers vonden geen statistisch significante
verhoging in het hematocriet of hemoglobine. Maar dan komt dus ook meteen het
jammere aan dit onderzoek naar boven:
ze gaven de proefpersonen geen supplementen om voor voldoende bouwstoffen
van de rode bloedcellen te zorgen, vitamine B6, B12 en ijzer! Het zou namelijk
zeer interessant zijn om dat eens te doen.
We weten inmiddels van dit onderzoek
dat de hormonen die de aanmaak van de
rode bloedcellen stimuleren door echinacea enorm ge’boost’ worden. Wat zou
dat doen in combinatie met de bouwstoffen voor rode bloedcellen? Ik ben net als
jullie heel erg benieuwd!
Het andere opvallende aan dit onderzoek
is dat de concentratie EPO op dag 21 lager is dan op dag 14. Dit verdient ook nog
de nodige aandacht in de onderzoekswereld. Maar vooralsnog veelbelovend,
mede ook omdat het je immuunsysteem
zo verhoogt.
ARACHIDONZUUR
Dit zuur is een omega 6 meervoudig onverzadigd vetzuur dat veel voorkomt in
de vettige laag van de celwand van de
spiercellen. Tevens is arachidonzuur de
grondstof voor de aanmaak van prostagladines. Dit zijn de stoffen die vrijkomen
bij ontstekingen (zoals spierpijn) en hebben een regelende functie in het hele
ontstekingsproces. Zonder spierpijn
geen groei, dus die ontstekingsreacties
*%0!12234515
|
"#$%&!'!()&*+""!,-.-/)*+!!!!!41
NIACINE
Niacine is denk ik beter bekend onder de
naam vitamine B3, of nicotinezuur. Deze
vitamine regelt heel veel in het lichaam,
maar zorgt er onder andere ook voor dat
je haarvaatjes goed open gaan staan
waardoor de doorbloeding extra goed
wordt. Er kan dan meer zuurstof naar de
spiercellen gebracht worden, alsmede
goed koolstofdioxide afgevoerd worden.
PORTULACA OLERACEA
zijn uitermate goed voor wie sterker en
gespierder wil worden. Uit recent onderzoek is ook gebleken dat prostagladine
isomeer PGF2a de spiergroei sterk stimuleert. Hoe dit proces precies in elkaar
zit is vrij complex en gaat te ver voor dit
artikel. Uit onderzoek van A. Anderson
blijkt dat de verhouding tussen omega
6 en omega 3 vetzuren in de spiercelmembranen omlaag gaat door training,
waarbij vooral omega 6 minder wordt.
Dus suppletie zou op basis van deze onderzoeksresultaten aan te bevelen zijn.
Echter, (ja, er is een maar…) uit onderzoek van Roberts blijkt dat 1 gram suppletie/per dag arachidonzuur tijdens een
50 dagen krachttrainingsschema (vier
42!!!!!"#$%&!'!()&*+""!,-.-/)*+
|
*%0!12234515
keer per week splitschema) wel invloed
had op PGF2a (die ging significant omhoog), maar er werden geen verschillen gevonden in de aanwas van nieuwe
spiermassa. Maar helemaal oke was het
onderzoek ook niet, want de placebogroep kreeg mailolie, en het lichaam is
via een aantal stappen in staat om van
die vetten arachidonzuur te maken. En
ook hier geen suppletie met vitamine B6,
B12 en ijzer. De enige juiste conclusie:
er is meer onderzoek nodig om hier een
goede uitspraak over te doen! Trouwens
wel heel interessant was dat de arachidonzuursuppletie de anaerobe capaciteit significant verhoogde. Dus voor
sprinters en andere atleten die veel te
maken hebben met anaerobe capaciteit
heel interessant!
Uit een aantal dierstudies blijkt dat extracten van de plant Portulaca Oleracea
de concentratie EPO verhoogt. Er zijn
echter nog helemaal geen goede onderzoeken met mensen in combinatie met
krachttraining gedaan. Terwijl je deze
stoffen in meerdere EPO boostende supplementen terugvindt.
KOBALT
HOOGTETRAINING
Kobalt is een onderdeel van vitamine
B12 (zie hierboven), en tevens blijkt uit
onderzoek dat kobalt in het lichaam de
aanmaak van rode bloedcellen stimuleert. Ook is het verantwoordelijk voor de
aanmaak van nieuwe kleine bloedvaatjes
waardoor de doorbloeding van de spieren beter wordt (dit noemen ze met een
duur woord ook wel angiogenese). Kijk
ook heel goed uit met kobalt suppletie.
Teveel kobalt geeft astmatische, visuele
en hartklachten.
Een manier om je hematocrietwaarde
omhoog te krijgen zonder supplementen
is hoogtetraining. Een bekend voorbeeld:
onze nationale schaatsploeg gaat vaak
op trainingsstage in Davos. Hier ligt een
schaatsbaan op 1560 meter. Door de
hoogte is de luchtdruk lager, dit betekend dat er in een gegeven volume lucht
minder zuurstofmoleculen aanwezig zijn.
Hoe hoger je komt hoe minder zuurstof er
dus in de lucht zit. Vandaar dat bergbeklimmers van de Mount Everest ook vaak
gebruik maken van zuurstofflessen (net
als duikers). Blijf je onder de 1500 meter
is er vrij weinig aan de hand, ga je daarboven dan begint je lichaam zich aan te
passen aan de hoogte. Een van de manieren waarop je lichaam dat doet is door
meer EPO te produceren, waardoor er
dus meer rode bloedcellen aangemaakt
worden. Blijf je dus een tijd op hoogte en
ga je daar sporten, wordt je hematocriet
hoger. Kom je dan weer terug in de ‘lage
landen’ en ben je duuratleet, dan heb je
meer rode bloedcellen, dus meer zuurstof
ter beschikking tijdens het sporten en dus
een beter uithoudingsvermogen. Of dit
voor krachtsporters zo praktisch is, een
hoogtestage? Eenmaal terug in de ‘lage
landen’ daalt je EPO level ook weer heel
snel en na verloop van tijd heb je je oude
hoeveelheid rode bloedcellen weer terug.
EPO EN NO
Stikstofoxide (NO) speelt een belangrijke
rol in je bloedvaten. Het zorgt er namelijk voor dat je bloedvaten (en dan ook
met name de hele kleine bloedvaten)
open gaan staan (= vasodilatatie). Hierdoor krijg je een verhoogde toevoer van
bloed (denk aan zuurstof, voedingsstoffen, anabole hormonen en afvoer kooldioxide) naar je spieren en andere organen
in je lichaam. Ook speelt NO een rol in het
doorgeven van signalen in de zenuwcellen in de hersenen, verhoogt het je reukzin en verbetert het je immuunsysteem. In
de sportwereld is het voornamelijk de rol
Literatuurlijst
Vander Sherman, L. Human
Physiology, the
mechanisms of
body function. 8e
editie,
2001. McGraw-Hill.
Whitehead MT,
Martin TD, Scheett
TP, Webster MJ.
The effect of 4 wk
of oral echinacea
supplementation
on serum erythropoietin and indices
of erythropoietic
status. International Journal of
Sport Nutrition and
Exercise Metababolism. 2007 Aug;
17(4): 378-390.
Andersson, A.,
Sjodin A, Hedman
A, Olsson R, and
Vessby B. Fatty
acid profile of skeletal muscle phospholipids i trained
and untrained
young men. Am J
Physiol Endocrinol
Metab. 279:E744751, 2000.
M. D Roberts, Mike
Iosia, Chad M Kerksick, Lem W Taylor,
Bill Campbell,
Colin D Wilborn,
Travis Harvey,
Matthew Cooke,
Chris Rasmussen,
Mike Greenwood,
Ronald Wilson,
Jean Jitomir,
Darryn Willoughbyand Richard B
Kreider. Effects
of arachidonic
acid supplementation on training
adaptations in
resistance-trained
males.Journal of
the International
Society of Sports
Nutrition 2007, 4:21
van vasodilatator dat NO zo aantrekkelijk
maakt als supplement. Het mooiste is natuurlijk de samenwerking tussen EPO en
NO: bloedvaten in de spieren maximaal
open, en dan voedingsstoffen erin en veel
afvalstoffen eruit. Veruit een goed recept
voor spiergroei! Dit is ook de manier om
de max pomp te bereiken (tenminste als
je goed traint). De pomp (of pump zoals
de Engelsen hem noemen) is dat keiharde
opgeblazen gevoel dat je direct na een
uitputtende oefening voelt.
SUPPLEMENTENGEBRUIK
Hierboven heb ik het ook al eens genoemd. Ga niet zomaar zonder kennis
van zaken experimenteren met hoge
doseringen voedingssupplementen. De
aanbevolen hoeveelheid op de verpakking vermeld is in de meeste gevallen een
veilige dosering. En dat is nu juist iets
wat in de wereld van de ‘zware’ jongens
en meiden vaak overschreden wordt.
Wees slim en neem een professional in
de hand, bijvoorbeeld een orthomoleculaire sportarts. Dit zijn mensen speciaal opgeleid om adviezen te geven hoe
je door middel van supplementen het
beste uit je eigen lichaam kunt halen, en
dit ondersteund door bloedonderzoek.
Zo voorkom je overdosering, gezondheidsklachten, maar ook onnodig geld
over de balk smijten voor nutteloze
supplementen.
!
Train ze!!
*%0!12234515
|
"#$%&!'!()&*+""!,-.-/)*+!!!!!43