Uitgangspunten Terra havo/vwo 3
advertisement
1 Docentenhandleiding Terra 3 havo/vwo Inhoudsopgave Uitgangspunten Terra havo/vwo 3 .....................................................................................................3 Inkorten, uitbreiden en variëren.........................................................................................................4 Voorbeeldplanning ............................................................................................................................5 Hoofdstuk 1 Zuid-Azië ........................................................................................................................8 Algemeen .................................................................................................................................................. 8 Tips ............................................................................................................................................................ 8 Intro....................................................................................................................................................... 8 1.1 Hoe gebruik je aardrijkskundige werkwijzen? .......................................................................... 8 1.2 Wat kenmerkt het cultuurgebied Zuid-Azië? ............................................................................ 9 1.3 Hoe beïnvloedt de moesson het cultuurgebied Zuid-Azië...................................................... 10 1.4 Welke problemen geven verschillen in cultuur? .......................................................................... 10 Links ........................................................................................................................................................ 11 Hoofdstuk 2 Rusland ........................................................................................................................ 13 Algemeen ................................................................................................................................................ 13 Tips .......................................................................................................................................................... 13 Intro..................................................................................................................................................... 13 2.1 Hoe beantwoord je een beschrijvende aardrijkskundige vraag? ................................................. 13 2.2 wat is de positie van Rusland in de wereld? ................................................................................. 14 2.3 Hoe gaat Rusland om met het nabije buitenland? ....................................................................... 15 2.4 Olie, motor van de economie ....................................................................................................... 15 Links ........................................................................................................................................................ 16 Hoofdstuk 3 De Verenigde Staten ..................................................................................................... 19 Algemeen ................................................................................................................................................ 19 Tips .......................................................................................................................................................... 19 Intro..................................................................................................................................................... 19 3.1 Hoe beantwoord je een verklarende aardrijkskundige vraag? ..................................................... 20 3.2 Waardoor zijn er verschillen in natuurlijke omstandigheden in de VS? ....................................... 21 3.3 Waardoor zijn er zo veel verschillen in bevolking in de VS? ......................................................... 21 3.4 Hoe verklaar je de macht van de Verenigde Staten? .................................................................... 22 Links ........................................................................................................................................................ 23 Hoofdstuk 4 De islamitische wereld .................................................................................................. 24 Algemeen ................................................................................................................................................ 24 Tips .......................................................................................................................................................... 24 Intro..................................................................................................................................................... 24 4.1 Hoe beantwoord je een waarderende aardrijkskundige vraag? .................................................. 24 4.2 Wat maakt de islamitische wereld tot één cultuurgebied? .......................................................... 25 4.3 Hoe gaat de islamitische wereld met water om? ......................................................................... 25 4.4 Wat is de betekenis van de aardolie uit de islamitische wereld? ................................................. 26 Links ........................................................................................................................................................ 27 Hoofdstuk 5 Afrika ten zuiden van de Sahara .................................................................................... 29 Algemeen ................................................................................................................................................ 29 2 Tips .......................................................................................................................................................... 29 Intro..................................................................................................................................................... 29 5.1 Hoe werk je met verschillende soorten kaarten? ......................................................................... 30 5.2 Welke klimaatkenmerken heeft Afrika? ....................................................................................... 30 5.3 Waarom trekken mensen weg uit de Sahel? ................................................................................ 31 5.4 Waarom zijn er zo veel vluchtelingen in Midden-Afrika? ............................................................. 31 Links ........................................................................................................................................................ 32 Hoofdstuk 6 Latijns Amerika............................................................................................................. 34 Algemeen ................................................................................................................................................ 34 Tips .......................................................................................................................................................... 34 Intro..................................................................................................................................................... 34 6.1 Hoe doe je een aardrijkskundig onderzoek? ................................................................................ 35 6.2 Welke verschillen in ontwikkeling zijn er in Brazilië? ................................................................... 35 6.3 Hoe Nederlands zijn Aruba en de Nederlandse Antillen?............................................................. 36 6.4 El Niño ........................................................................................................................................... 36 3 Uitgangspunten Terra havo/vwo 3 1 Leerlingen moeten verbanden kunnen leggen (dus bladeren). 2 Aansturing van leerlingen is beknopt. 3 Er is geen specifiek taalbeleid zoals bij vmbo. 4 Leerlingen krijgen geen 'weggevertjes'. 5 Er is variatie op hoog niveau. 6 Gebruik van meerdimensionale bronnen. 7 Accent op tekst. 8 Uitgebreid gebruik van vaardighedenoverzicht. vmbo theoretische leerweg Bij het havo/vwo informatieboek kunt u behalve met een havo/vwo werkboek ook met een werkboek speciaal voor vmbo t/havo werken. Dit werkboek voor th-klassen heeft eenzelfde aantal opdrachten als het havo/vwo werkboek, de opdrachten zijn echter minder complex. Bovendien zijn er geen opdrachten voor de EXTRA-paragraaf. 4 Inkorten, uitbreiden en variëren De vier basisparagrafen behoren tot de verplichte stof. De EXTRA-paragraaf biedt mogelijkheden voor differentiatie voor vwo-leerlingen. De onderstaande onderdelen zijn facultatief: · de hoofdstukopening en TERRA TOPO · de ICT-paragraaf @WORK · de REGIO-paragraaf · de AARDEWERK-opdrachten · het onderdeel TEST JEZELF in het werkboek en de digitale oefentoetsen op de leerlingensite Basisparagrafen Als u meer lesuren wilt besteden aan de basisparagrafen kunt u een of meer van de facultatieve onderdelen laten vallen of u kunt de opdrachten geheel of gedeeltelijk thuis laten maken. Variatie in de les Als u meer lesuren aan de facultatieve onderdelen wilt besteden, kunt u de opdrachten bij de basisparagrafen als huiswerk opgeven. Klassikaal werken Ook als u er voor kiest om de leerstof uit het informatieboek klassikaal te behandelen, kunt u de opdrachten uit het werkboek geheel of gedeeltelijk als huiswerk opgeven. ICT De opdrachten van de ICT-paragraaf @WORK kunnen ook thuis gemaakt worden, indien de leerlingen beschikken over een computer met internetaansluiting of over de cd-rom met de i-Module. Als voorbereiding op een proefwerk kunt u de leerlingen thuis TEST JEZELF en de digitale oefentoetsen van de i-Module laten maken. Inkorten en uitbreiden U kunt een hoofdstuk in minder uren doorwerken en toch alle onderdelen behandelen door de opdrachten als huiswerk op te geven. U kunt er ook voor kiezen om de facultatieve onderdelen te laten vallen of thuis te laten maken. 5 Voorbeeldplanning Onderstaande planner is gemaakt voor 3 HAVO maar kan eveneens voor 3 VWO gebruikt worden. Door het hogere tempo in het VWO kunnen opdrachten uit de extra paragraaf worden ingepast. Alleen topografie overhoringen en hoofdstuk repetities zijn ingevuld, zodat er ruimte is om naar eigen inzicht meer toetsen af te nemen. Als er meer uren beschikbaar zijn, kunnen deze uren gevuld worden met facultatieve (praktische) opdrachten. Bij deze voorbeeldplanning is uitgegaan van 66 uur in het derde leerjaar. Volgens de formele planning zijn er 80 uur beschikbaar. Dit geeft u 33 uur voor 3 hoofdstukken: 11 uur per hoofdstuk met een maximum van 13 uur. De voorbeeldplanningen zijn uitersten om te laten zien wat mogelijk is aan variatie in werkvormen en aan tijdsbesteding. Daarnaast wordt er ook een suggestie gedaan voor de toetsmomenten. week 1 2 les 1 in de klas Inleiding hoofdstuk 1 De Regio 2 Huiswerk nakijken Introductie 1.1 Huiswerk nakijken Introductie 1.2 A+B Huiswerk nakijken Introductie 1.2 C TOPO SO maken Huiswerk nakijken Introductie 1.3A Huiswerk nakijken Introductie 1.3 B+C Huiswerk nakijken Introductie 1.4 A+B Huiswerk nakijken Introductie 1.4 C Huiswerk afmaken @work of test jezelf REPETITIE H1 Repetitie bespreken Inleiding hoofdstuk 2 De Regio 1 2 3 1 4 2 1 2 5 1 2 6 7 1 2 1 2 8 1 2 Huiswerk nakijken Introductie 2.1 Huiswerk nakijken Introductie 2.2 TOPO SO maken huiswerk 1 t/m 6 en Terra Topo maken 1.1 afmaken toets 1.2 maken t/m 22 1.2 afmaken Topo leren TOPO SO 1.3 maken t/m 33 1.3 afmaken 1.4 maken t/m 48 1.4 afmaken Repetitie leren REPETITIE H1 1 t/m 9 en Terra Topo maken 2.1 afmaken 2.2 maken t/m 31 Topo leren 2.2 afmaken TOPO SO 6 9 1 2 10 11 12 13 1 2 1 2 1 2 1 2 14 1 2 15 1 2 16 1 2 17 18 1 2 1 2 19 1 2 20 1 21 2 1 2 22 1 Huiswerk nakijken Huiswerk nakijken Introductie 2.3 Huiswerk nakijken Introductie 2.4 Huiswerk nakijken Aardewerk Aardewerk @work of test jezelf REPETITIE H2 Repetitie bespreken Inleiding hoofdstuk 3 De Regio Huiswerk nakijken Introductie 3.1 Huiswerk nakijken Introductie 3.2 A+B Huiswerk nakijken Introductie 3.2 C TOPO SO maken Huiswerk nakijken Introductie 3.3 A+B Huiswerk nakijken Introductie 3.3 C Huiswerk nakijken Introductie 3.4 Huiswerk nakijken @work of test jezelf REPETITIE H3 Repetitie bespreken Inleiding hoofdstuk 4 De Regio Huiswerk nakijken Introductie 4.1 Huiswerk nakijken Introductie 4.2 Huiswerk nakijken Introductie 4.3 A TOPO SO maken Huiswerk nakijken Introductie 4.3 B+C Huiswerk nakijken Introductie 4.4 A Huiswerk nakijken Introductie 4.4 B Aardewerk 2.3 afmaken 2.4 afmaken Repetitie leren REPETITIE H2 1 t/m 6 en Terra Topo maken 3.1 afmaken 3.2 maken t/m 27 3.2 afmaken Topo leren TOPO SO 3.3 maken t/m 39 3.3 afmaken 3.4 afmaken Repetitie leren REPETITIE H3 1 t/m 6 en Terra Topo maken 4.1 afmaken 4.2 afmaken 4.3 maken t/m 34 Topo leren TOPO SO 4.3 afmaken 4.4 maken t/m 47 4.4 afmaken 7 23 24 25 2 1 2 1 Aardewerk REPETITIE H4 Repetitie bespreken Inleiding hoofdstuk 5 De Regio 2 Huiswerk nakijken Introductie 5.1 Huiswerk nakijken Introductie 5.2 A Huiswerk maken Introductie 5.2 B Huiswerk nakijken Introductie 5.3 A TOPO SO Huiswerk nakijken 1 2 26 1 2 27 1 2 28 1 2 1 2 29 30 31 32 33 1 2 1 2 1 2 1 2 Introductie 5.3 B+C Huiswerk nakijken Introductie 5.4 @work of test jezelf REPETITIE H5 Repetitie bespreken Inleiding hoofdstuk 6 De Regio Huiswerk nakijken Terra Topo leren TOPO SO Introductie 6.1 t/m 6.4 Onderzoek doen Onderzoek doen Presentaties Presentaties REPETITIE H6 Repetitie leren REPETITIE H4 1 t/m 9 en Terra Topo maken 5.1 afmaken 5.2 t/m 23 maken 5.2 afmaken 5.3 t/m 31 maken Topo leren TOPO SO 5.3 afmaken 5.4 afmaken Repetitie leren REPETITIE H5 1 t/m 7 en Terra Topo maken Terra Topo leren TOPO SO Repetitie leren REPETITIE H6 8 Hoofdstuk 1 Zuid-Azië Algemeen Dit hoofdstuk gaat over het cultuurgebied Zuid-Azië. 1.1 gaat over het gebruik van aardrijkskundige werkwijzen: veranderen van schaal en analyseniveau, verband tussen verschijnselen zoeken, verschijnselen in gebieden vergelijken en verschijnselen vanuit verschillende invalshoeken vergelijken. 1.2 kijkt naar de gemeenschappelijke kenmerken van het cultuurgebied Zuid-Azië, met veel aandacht voor het hindoeïsme. In 1.3 wordt uitgelegd wat de moesson is. De invloed van de moesson op de landbouw en op Bangladesh wordt besproken. 1.4 gaat over conflicten in de regio: Kashmir en de problemen op Sri Lanka. De EXTRA behandelt de relatie tussen cultuur en toerisme in Nepal en Bhutan. AARDEWERK biedt praktische opdrachten: voorlichtingsmateriaal schrijven, een presentatie houden, een werkstuk, poster of kaart maken. Tips Intro Laat een van de afleveringen van BNN at Work in Azië zien. Deze zijn vanaf de site te bekijken. 1.1 Hoe gebruik je aardrijkskundige werkwijzen? Tip 1 Schaal Om de aardrijkskundige werkwijze van veranderende schaal duidelijk te maken, gebruikt u milieuproblemen. U kunt de volgende voorbeelden nemen: lokale schaal: de sloopschepen op de stranden van onder andere India, Pakistan en Bangladesh regionale schaal: ontbossing in de Himalaya nationale schaal: huisafval in India internationale schaal: zure regen en de uitbreiding van de landbouwarealen, waardoor de biodiversiteit minder wordt mondiale schaal: klimaatverandering Tip 2 Analyseniveau Maak het begrip indelen duidelijk door de klas groepen te laten vormen op basis van: 1 (sub)cultuur 2 seizoen van geboorte Maak het begrip toedelen duidelijk door de klas te vragen bij welke grotere eenheid de klas ingedeeld kan worden. 9 Tip 3 Verbanden tussen verschijnselen Maak het begrip horizontaal verband duidelijk door de delta Bangladesh te koppelen aan de verwering van de Himalaya. Maak het begrip verticaal verband duidelijk door de oorzaak van de Himalaya als hooggebergte te koppelen aan de hevige regenval door stuwingregens. Tip 4 Verschijnselen in gebieden met elkaar vergelijken Vergelijk de Himalaya met het West-Ghats in het zuidwesten van India en de invloed die zij hebben op hun omgeving. Wat zijn de overeenkomsten en wat zijn de verschillen? Tip 5 Verschijnselen vanuit verschillende invalshoeken bekijken Bekijk de rivier de Ganges op verschillende manieren: fysisch en sociaal. 1.2 Wat kenmerkt het cultuurgebied Zuid-Azië? Tip 1 Introductie Start met het activeren van de voorkennis. Laat de leerlingen groepjes vormen en geef elk groepje een onderzoeksopdracht. 1 Waardoor is de bevolkingsgroei zo hoog in ontwikkelingslanden? 2 Wat wordt bedoeld met cultuurgebieden? En welke cultuurgebieden zijn er? 3 Wat is het verschil tussen natuurlijke en sociale bevolkingsgroei? 4 Wat zijn de vier basisbehoeften en hoe worden deze gemeten? 5 Wat is het verschil tussen arme landen en rijke landen wanneer je kijkt naar de productiesectoren? 6 Wat zijn de voor- en nadelen van het gebruik van BNP per hoofd als indicator van ontwikkeling? 7 Leg uit waarom het begrip arbeidsintensief van toepassing is op ontwikkelingslanden. 8 Waardoor is de informele sector erg groot in ontwikkelingslanden? Geef de groepjes de tijd om hun begrip uit te werken. Laat vervolgens de groepjes hun bevindingen presenteren. Dit kan in de vorm van een collage, PowerPoint-presentatie of spreekbeurt. De andere leerlingen uit de klas maken daar aantekeningen van. Tip 2 Urine en mest? Laat de leerlingen uitzoeken waarom de urine en mest van de koe kostbaar zijn voor de mensen in India. Tip 3 Heilige koe Stel een groepje leerlingen aan dat de Indiase bevolking vertegenwoordigt en een groepje dat de Westerse bevolking vertegenwoordigt. Laat hen een debat voorbereiden over de heilige koe. De twee groepen gaan met elkaar in discussie. Tip 4 Even India bellen… Laat de documentaire van De Nieuwe Wereld zien over de opkomst van callcenters in India. De documentaire laat zien dat door de goede beheersing van de Engelse taal en de goedkope arbeidskrachten de helpdesks van Westerse bedrijven zich daar vestigen. Documentaire van De Nieuwe Wereld 10 Tip 5 Cultuurinvloeden als gevolg van kolonisatie Laat de leerlingen met hulp van de computer uitzoeken welke Britse cultuurkenmerken in India nog herkenbaar zijn. Denk hierbij aan de taal, sporten zoals hockey en cricket, links rijden en gebouwen. 1.3 Hoe beïnvloedt de moesson het cultuurgebied Zuid-Azië Tip 1 Luchtstromen Herhaal de basiskennis over luchtstromen door middel van de volgende vragen. 1 Wat zijn hogedrukgebieden en lagedrukgebieden? 2 Wat zijn de kenmerken van koude en warme lucht? 3 Waardoor ontstaat neerslag? 4 Wat zijn de kenmerken van aflandige en aanlandige luchtstromen? 5 Wat is de invloed van natuurlijke barrières zoals gebergten? Tip 2 Moesson Laat de leerling kaart De aarde - Klimaat, Luchtdruk en winden in januari en de kaart De aarde - Klimaat, Luchtdruk en winden in juli bekijken. 1 Hoe is de moesson hierin zichtbaar? 2 Wat is de belangrijkste factor bij het ontstaan van de moesson? 3 Welke natuurlijke barrière komt de luchtstroom in juli tegen? Tip 3 Weetje Laat de leerlingen de kaart De aarde - Klimaat voor zich nemen. Laat ze daarbij de neerslaggrafiek van Cherropunji bekijken. Laat ze het verschil in neerslag in de maanden januari en juli verklaren. Maak ook duidelijk wat neerslag in mm inhoudt. In Cherrapunji valt in de maand juni ongeveer 2900 mm neerslag. Dit houdt in dat er 2900 liter water op een vierkante meter valt in die maand. 1.4 Welke problemen geven verschillen in cultuur? Tip 1 Schaalniveaus Laat de leerlingen voorbeelden bedenken van problemen van verschillende culturen op verschillende schaalniveaus. Tip 2 Verdeel-en-heerspolitiek Pas de verdeel-en-heerspolitiek toe in de klas. Verlaat de klas even en zorg dat de leerlingen tijdens uw afwezigheid rustig blijven. U legt daarvoor de verantwoording bij een kleine groep. Wanneer die dat succesvol doet, krijgt de groep daarvoor een beloning. Zo niet, straf ze daarvoor. Peil hoe de grote groep zich voelt wanneer de kleine groep bevoordeeld wordt. Wanneer uw gezag niet meer zou gelden, bijvoorbeeld buiten school, wat zouden dan de consequenties kunnen zijn voor de kleine groep? Tip 3 Discussie Stel vijf groepen leerlingen samen die de volgende groepen vertegenwoordigen: 1 de regering van Pakistan 2 de regering van India 3 de bevolking in Kashmir 11 4 Singalezen 5 Tamils Laat hen een debat voorbereiden. Het eerste debat laat u tussen de eerste drie groepen plaatsvinden en het tweede debat tussen de laatste twee groepen. Links Adres Documentaire van De Nieuwe Wereld Even India Bellen Taal Nederlands Leerling ++ Docent ++ Omschrijving Callcenters in India voor de engelstalige consument Adres BNN at Work Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving Verschillende presentatoren krijgen tijdens hun werk te maken met de cultuur in Azië. Adres Zuid-Azië - Wikipedia Taal Nederlands Leerling + Docent +/- Omschrijving Online enceclopedie over Zuid-Azië Adres Unicef - Zuid-Azië economische groei verdrijft armoede niet Taal Nederlands Leerling + Docent + Omschrijving artikel over armoede Adres Landenweb.com Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving INDIA Uitgebreide informatie over geografie, landschap, klimaat, planten, dieren, bevolking, taal, godsdienst, politiek etc. 12 Adres Welkom bij de Vereniging voor Weerkunde en Klimatologie India Taal Nederlands Leerling ++ Docent ++ Omschrijving Klimaat in India Adres Welkom bij de Vereniging voor Weerkunde en Klimatologie Bangladesh Taal Nederlands Leerling ++ Docent ++ Omschrijving Klimaat in Bangladesh Adres KNMI Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving over de moesson 13 Hoofdstuk 2 Rusland Algemeen In dit hoofdstuk leert de leerling hoe Rusland in de wereld staat en hoe mensen in Rusland leven. 2.1 gaat over beschrijvende aardrijkskundige vragen: wat voor vragen zijn dat en hoe beantwoord je deze vragen? 2.2 kijkt naar de positie van Rusland in de wereld. Belangrijk is de aanwezigheid van aardolie en aardgas. 2.3 gaat in op de relatie van Rusland met het nabije buitenland: de Sovjetrepublieken. 2.4 gaat over het leven van de Russen in de steden en op het platteland. De EXTRA richt zich op afscheidingsbewegingen in de Kaukasus. Wat is er aan de hand en waarom bemoeit Rusland zich ermee? AARDEWERK biedt praktische opdrachten: een reis door Rusland ontwerpen, een collage maken, een krantenartikel schrijven of een stadsontwerp maken. Tips Intro Tip 1 Russisch Volkslied Beluister hier het Russisch volkslied. Tip 2 Rusland Laat de leerlingen de Russische naam voor Rusland en de Russische schrijfwijze opzoeken. Rusland – Ðîññèÿ Russische federatie - Ôåäåðèðîâàíèå Ðîññèÿ Tip 3 Russisch praten Laten we Russisch praten! Doen jullie mee? Ja of nee? Bron: http://babelfish.altavista.com/tr Препятствуйте нам поговорить русскому! Вы с мной? Да или нет? Tip 4 Najib Amhali Fragment van Najib Amhali in een Russisch vliegtuig… 2.1 Hoe beantwoord je een beschrijvende aardrijkskundige vraag? Verdeel de klas in zes groepen. Elke groep krijgt een stukje tekst toegewezen uit het onderdeel REGIO. Laat elke groep een beschrijvende vraag bij hun stukje tekst bedenken. 14 Tip 2 Vraag beantwoorden Laat de zes groepen een beschrijvende vraag beantwoorden over de stukjes tekst uit het onderdeel REGIO. Hierbij kunnen de beschrijvende vragen van tip 1 gebruikt worden, één van de twee de vragen van tekst A of onderstaande vragen. Klimaten Zijn de winters in Rusland overal koud? Rusland Is Rusland het grootste land ter wereld? Natuurlijke hulpbronnen Waar in Rusland vinden we grote hoeveelheden aardolie? Rusland toen Wat was het politieke systeem in Rusland voor 1991? Rusland nu Wie heeft nu de macht in Rusland? De federatie Rusland Wat kenmerkt het Russisch bestuur? Laat de leerlingen de vijf stappen die zij zetten duidelijk noteren. 2.2 wat is de positie van Rusland in de wereld? Tip 1 Communisme vs. kapitalisme Schrijf de woorden communisme en kapitalisme op het bord. Laat de leerlingen begrippen opnoemen en die bij ééen van de twee economische systemen plaatsen. Tip 2 Experts Verdeel de klas in vier groepen. Elke groep moet één vraag beantwoorden. Ze kunnen daarbij gebruikmaken van de SchoolTV beeldbank (zie ook tip 4). - Hoe ontstaat aardgas? - Hoe ontstaat aardolie? - Hoe wordt olie gewonnen? - Hoe wordt aardgas gewonnen? Tip 3 Meren van olie In de Russische bodem zit dertig procent van alle gas en dertien procent van alle olie ter wereld. Vooral in West-Siberië. De enorme productie is vooral bestemd voor de export naar het westen. Ook naar Nederland. Het voornaamste pijpleidingnetwerk in Rusland (50.000 kilometer pijpleiding voor olie en 150.000 kilometer voor gas) is verouderd en verroest, met als gevolg vele lekkages. Tip 4 Video Winning aardgas in Nederland Ontstaan aardgas in Nederland Opsporen aardgas in Nederland Ontstaan aardolie Winning aardolie in Nederland Olie en macht Wat heeft het hebben van fossielenbrandstoffen te maken met macht? Landen kunnen niet meer zonder olie. Waar gebruiken we olie voor? 15 2.3 Hoe gaat Rusland om met het nabije buitenland? Tip 1 Het Russische volk Laat de leerlingen uitzoeken waarom de Russen één volk zijn. Wat zijn de cultuurkenmerken van dat volk? Tip 2 Russificatie en Nederlandificatie? Deponeer de volgende stelling in de klas. ‘Russificatie is net zoiets als de inburgeringcursus in Nederland.’ Op welke gebieden kun je deze dingen met elkaar vergelijken en welke niet? Laat de leerlingen argumenten voor en tegen deze stelling bedenken. Tip 3 Nabije buitenland vergeleken Vergelijk het Russische nabije buitenland met de voormalige kolonies van Nederland. Kijk hierbij naar de vier punten van tekst B: 1 cultuur, 2 aanwezigheid, 3 economische afhankelijkheid en 4 veiligheid. Tip 4 Video Anti-Russische sfeer in Oekraïne Tsjetsjenië Revolutie in het nabije buitenland 2.4 Olie, motor van de economie Tip 1 Inwonertal steden Is Moskou de grootste stad? De top 25: Agglomeratie 1 Tokyo-Yokohama 2 Mexico-Stad 3 New York 4 São Paulo 5 Mumbai 6 Delhi 7 Kolkata 8 Buenos Aires 9 Shanghai 10 Jakarta 11 Los Angeles 12 Moskou 13 Dhaka 14 Osaka-Kobe-Kyoto 15 Rio de Janeiro 16 Karachi 17 Beijing 18 Cairo Aantal inwoners in miljoenen 35 18,7 18,3 17,9 17,4 14,1 13,8 13 12,8 12,3 12 12 11,6 11,2 11,2 11,1 10,8 10,8 16 19 20 Manilla Lagos 10,4 10,1 Tip 2 Yukos De directeur van Yukos is inmiddels veroordeeld door de rechtbank. Critici twijfelen of hij wel een eerlijk proces heeft gehad. Speelden politieke belangen ook een rol? Laat het fragment van RTL nieuws zien. Tip 3 Collage Laat de leerlingen een collage maken over de verschillen tussen Moskou, andere steden in Rusland en het platteland van Rusland. Laat ze kijken naar: - welvaart - welzijn - cultuur - productiefactoren en -middelen Tip 4 Video Aids in Rusland Dakloze kinderen Kaliningrad Noorden in verval Presidentsverkiezingen? Parlementsverkiezingen Georgië: het opstandige Adzjarië Links Adres Landenweb.com Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving RUSLAND Uitgebreide informatie over geografie, landschap, klimaat, planten, dieren, bevolking, taal, godsdienst, politiek, be Adres CIA - The World Factbook -- Russia Taal Engels Leerling + Docent + Omschrijving Basis gegevens over Rusland Adres bbc.co.uk Taal Russisch 17 Leerling + Docent + Omschrijving Russisch volkslied Adres Najib Amhali Taal Nederlands Leerling + Docent + Omschrijving Najib Amhali over het vliegen met een Russisch toestel Adres Winning aardgas in Nederland Taal Nederlands Leerling ++ Docent +/- Omschrijving filmpje over winning van aardgas in Nederland Adres Opsporen aardgas in Nederland Taal Nederlands Leerling + Docent +/- Omschrijving Filmpje over opsporen van aardgas in Nederland Adres Ontstaan aardolie Taal Nederlands Leerling + Docent +/- Omschrijving Filmpje over ontstaan van aardolie Adres Winning aardolie in Nederland Taal Nederlands Leerling + Docent +/- Omschrijving Filmpje over winning van aardolie oin Nederland Adres Twee vandaag Olie en macht Taal Nederlands 18 Leerling ++ Docent ++ Omschrijving Gaat in op de macht die het bezitten van olie geeft Adres http--babelfish.altavista.com-tr Taal erg veel Leerling + Docent + Omschrijving vertaal machine 19 Hoofdstuk 3 De Verenigde Staten Algemeen Dit hoofdstuk gaat over de gebieds- en bevolkingskenmerken van de Verenigde Staten. Ook de rol die de VS in de wereld spelen komt aan de orde. 3.1 gaat over verklarende aardrijkskundige vragen: wat voor vragen zijn dat en hoe beantwoord je deze vragen? 3.2 kijkt naar de verschillen in natuurlijke omstandigheden: welke verschillen zijn er en hoe kun je dat verklaren? Belangrijk zijn de orkanen en tornado's. 3.3 kijkt naar de verschillende bevolkingsgroepen in de VS: welke groepen zijn er en wat zijn de gevolgen van die culturele verschillen? In 3.4 leert de leerling hoe je de macht van de VS kan verklaren. De EXTRA verklaart de stedelijke ontwikkelingen in de VS: het noordoosten en de opkomst van Californië. AARDEWERK biedt praktische opdrachten: onderzoek doen, een spreekbeurt houden, Hawaï bestuderen of een reisfolder maken. Tips Intro Tip 1 Amerikaans volkslied Hier kunt u het Amerikaanse volkslied beluisteren. Tip 2 Stellingen Laat de leerlingen de volgende vragen met juist of onjuist beantwoorden. Indien onjuist laat ze aangeven wat er fout is aan de stelling. 1 De hoofdstad van de Verenigde Staten is New York. Onjuist, Washington in District of Colombia is de hoofdstad. Washington ligt niet in een staat, het is een staatje op zich zodat het een vereniging van gelijkwaardige staten is. 2 De gebergten aan de oostkust zijn geologisch gezien jonger dan die aan de westkust. Onjuist, de Appalachen aan de westkust zijn veel ouder. 3 Onder melting pot wordt de grote culturele diversiteit binnen de Verenigde Staten verstaan. Onjuist, melting pot is de samensmelting tot één cultuur. 4 Onder 'frontier' (grens) verstaat men het uitgestrekte grensgebied tussen de Verenigde Staten en Canada. Onjuist, ‘frontier’ is de natuurlijke grens die de immigranten aanhielden, 'frontier spirit'. 5 De 'fall line' bestaat uit een serie watervallen tussen de Appalachen en het kustgebied van de Atlantische Oceaan. Juist. 6 De San-Andreasbreuk veroorzaakt aardbevingen en vulkaanuitbarstingen in met name 20 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Alaska. Onjuist, deze breuk ligt in Californië. De Grand Canyon is het resultaat van endogene krachten en eolische erosie. Onjuist, de Grand Canyon is een [lidwoord?] fluviatiel door de Coloradorivier. Door het uiteenvallen van de USSR vormen de Verenigde Staten qua oppervlakte de grootste staat ter wereld. Onjuist, eerst Rusland het grootst, dan Canada en China, daaarna de Verenigde Staten. De bevolkingsdichtheid in de Verenigde Staten schommelt rond de 135. Onjuist, de VS hebben ongeveer 25 personen per km2. De Afro-Amerikanen maken ongeveer 25% uit van de totale bevolking van de Verenigde Staten. Onjuist, ongeveer 12%. Door de enorme oppervlakte van de Verenigde Staten komen er alle klimaatsoorten voor. Juist. De meeste Amerikanen wonen in kleinere steden tot 100.000 inwoners. Juist. Lokale en regionale vraagstukken 'leven' voor de gemiddelde Amerikaan meer dan nationale- of internationale vraagstukken. Juist. Ten westen van de 100 graden-meridiaan vind je de zogenaamde 'bad lands'; deze zijn ontstaan als gevolg van verregaande bodemerosie (beruchte stofstormen). Juist. De stad New York ligt op ongeveer dezelfde geografische breedte als Amsterdam. Onjuist, New York ligt ongeveer op dezelfde breedte als Madrid. Traditioneel vind je de grootste concentratie Afro-Amerikanen in de zuidelijke staten van de Verenigde Staten. Juist. 3.1 Hoe beantwoord je een verklarende aardrijkskundige vraag? Tip 1 Vraag bedenken Verdeel de klas in vijf groepen. Elke groep krijgt een stukje tekst toegewezen uit het onderdeel REGIO. Laat elke groep een verklarende vraag bij hun stukje tekst bedenken. Tip 2 Vraag beantwoorden Laat de vijf groepen een verklarende aardrijkskundige vraag beantwoorden over de stukjes tekst uit het onderdeel REGIO. Hierbij kunnen de verklarende aardrijkskundige vragen van tip 1 gebruikt worden, de vragen van tekst A of onderstaande vragen. VS of USA Waarom staat het Witte Huis in het District of Columbia? VS en VN Waarom staat het hoofdkantoor van de VN in New York? Stars and Stripes Waarom kwam Alaska in 1876 bij de Verenigde Staten? Gebiedskenmerken Waarom zijn er grote droge gebieden in de VS? 21 Bevolkingskenmerken Waarom zijn er grote verschillen in bevolkingsdichtheid in de VS? Laat de leerlingen de vijf stappen die zij zetten duidelijk noteren. 3.2 Waardoor zijn er verschillen in natuurlijke omstandigheden in de VS? Tip 1 Verschil in gebergten Laat de leerlingen uitzoeken wat het verschil is tussen de twee gebergten in de VS. Laat ze kijken naar: 1 het uiterlijk door via google.nl op afbeeldingen te zoeken. Appalchen Rocky Mountains 2 de hoogte (maak gebruik van de kaart Verenigde Staten en Mexico in De Grote Bosatlas) 3 de periode waarin ze gevormd zijn (laat ze de kaarten De aarde - Geologie, geologische bouw en gebergtevorming en de kaart De aarde - Geologie, geologische tijdtafel combineren) Laat de leerlingen de gegevens koppelen. Kunnen ze een verband leggen tussen de ouderdom van de gebergten en de vorm? Tip 2 Gebergte en klimaat Laat de leerlingen de animatie over stuwingregens zien en de afbeeldingen over de windstromen van de VS. Laat de leerlingen de droge gebieden ten oosten van de Rocky Mountains verklaren. Tip 3 Orkaanschaal Hier vindt u de orkaanschaal van Saffir en Simpson. U kunt deze op sheet zetten. Tip 4 Nieuwstikker over orkanen Verwoestende orkaan Ivan eist eerste levens in VS Al 600 doden in Haïti door orkaan Jeanne Tip 5 Video Hier treft u enkele filmfragmenten over orkanen. http://www.weer.nl/bijzonder/film/chase2004_webkl.wmv http://webcam.paanstra.nl/?id=2%2C8 3.3 Waardoor zijn er zo veel verschillen in bevolking in de VS? Tip 1 Collage Laat de leerlingen afbeeldingen zoeken van verschillende culturen die naar Amerika gekomen zijn. Laat ze de afbeeldingen op de juiste plaats in het wereldkaartje plakken. Laat ze in Amerika zelf een afbeelding plakken waarop te zien is hoe de culturen naast elkaar leven. Tip 2 Segregatie Leg de leerlingen uit dat er twee soorten segregatie zijn, te weten ruimtelijke en sociale. Breng de ruimtelijke segregatie in verband met de getto’s. 22 Tip 3 Frontier Spirit Het ‘vechten’ tegen de natuurlijke hindernissen hebben bijgedragen aan de intergratie. Laat de leerlingen in De Grote Bosatlas de kaarten Verenigde Staten - Kolonisatiehindernissen en Verenigde Staten - Opschuiving kolonisatiefront met elkaar vergelijken. Tip 4 Minderheden De minderheden in de Verenigde Staten kennen nog steeds een achterstand op economisch en demografisch gebied. Economisch: het inkomen per week van minderheden ligt nog steeds lager dan dat van de blanke Amerikaan. Demografisch: de leeftijdsverwachting bij minderheden ligt nog steeds lager dan die van de gemiddelde blanke Amerikaan. Laat de leerlingen een verklaring zoeken voor dit verschijnsel. Leeftijdsverwachting Kindersterfte Inkomen per week (2004) 1993 2004 Blank man 73,7 75,4 5,8 $751 vrouw 78,8 80,5 $599 Afro-Amerikaan man 66,0 69,2 14,1 $555 vrouw 73,9 76,1 $492 Hispanics man 74,0 5,9 $488 vrouw 76,6 $433 Bron: Census.gov 3.4 Hoe verklaar je de macht van de Verenigde Staten? Tip 1 Vriendjespolitiek Bekijk kaart De aarde - Poltiek, Samenwerking l, Samenwerking ll en Politieke bondgenootschappen. Aan welke bondgenootschappen en samenwerkingsverbanden nemen de Verenigde Staten deel? Welke bondgenootschappen en samenwerkingsverbanden komen de leerlingen bekend voor? Weten ze ook wat de bondgenootschappen en samenwerkingsverbanden inhouden? Laat ze de G8-landen in een rijtje noteren in hun schrift. Tip 2 Amerikaanse invloed? Laat de leerlingen de volgende afbeelding zien met het Coca-Colabord. Is dit Amerikaanse invloed in een bepaald gebied of heeft de cultuur in het gebied invloed gehad op het Amerikaanse bedrijf? Start de discussie over globalisering en de gevolgen voor culturen, culturele diversiteit en culturele intergratie. Tip 3 Kyotoprotocol Bespreek met de klas het Kyotoprotocol en ga de discussie aan. Hier kunt u de tekst van het Kyotoprotocol bekijken. U kunt ook enkele videofragmenten laten zien om de discussie meer inhoud te geven. Kyoto en klimaatverandering 1 Kyoto en klimaatverandering 2 23 Links Adres Amerikaans volkslied Taal Engels Leerling + Docent + Omschrijving Amerikaans Volkslied Adres KNMI Orkaan Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving Orkaan nader verklaard Adres Jeugdjournaal - Orkanen1 en Jeugdjournaal - Orkanen2 Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving Overe het ontstaan en de kracht van orkanen Adres Kyoto en klimaatverandering 1 en Kyoto en klimaatverandering 2 Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving Nova over kyoto en klimaatverandering Adres NOS.nl Taal Nederlands Leerling ++ Docent ++ Omschrijving Dossier van de NOS over orkaan Katrina die in New Orleans veel schade heeft aangericht. 24 Hoofdstuk 4 De islamitische wereld Algemeen In dit hoofdstuk staat de islamitische wereld centraal. 4.1 gaat over waarderende aardrijkskundige vragen: wat voor vragen zijn dat, wat is de invloed van waarden en normen en welke invalshoek gebruik je? 4.2 legt uit wat de islamitische wereld tot één cultuurgebied maakt, terwijl er ook wordt gekeken naar de verschillen binnen de islamitische wereld. 4.3 gaat over de rol van water in de islamtische wereld: waarom valt er zo weinig neerslag, hoe wordt het beschikbare water gebruikt en welke milieuproblemen bedreigen het water? 4.4 gaat in op de rol van aardolie in de islamitische wereld. Belangrijk is de OPEC. De EXTRA kijkt naar segregatie op micro-, meso- en macroniveau. AARDEWERK biedt praktische opdrachten: onderzoek doen naar ruimtelijke segregatie, een artikel schrijven of woestijnen beschrijven aan de hand van foto's. Tips Intro Tip 1 Mentalmap Welk beeld hebben de leerlingen van het islamitisch cultuurgebied? Houd een brainstormsessie met de leerlingen over het islamitisch cultuurgebied. Maak ten slotte een overzicht op het bord met enkele trefwoorden die uit het gesprek zijn gekomen. Start daarna het volgende fragment over Dubai. Kom na het fragment even terug op de brainstormsessie. Welke termen op het bord waren van toepassing op het fragment? Wis de trefwoorden die niet van toepassing zijn. Wat blijft er nog over?Welke nuance moet hier wel bij gemaakt worden? 4.1 Hoe beantwoord je een waarderende aardrijkskundige vraag? Tip 1 Vraag bedenken Verdeel de klas in vijf groepen. Elke groep krijgt een stukje tekst toegewezen uit het onderdeel REGIO. Laat elke groep een verklarende vraag bij hun stukje tekst bedenken. Tip 2 Vraag beantwoorden Laat de vijf groepen een verklarende aardrijkskundige vraag beantwoorden over de stukjes tekst uit het onderdeel REGIO. Hierbij kunnen de verklarende aardrijkskundige vragen van tip 1 gebruikt worden of onderstaande vragen. 25 Anders is interessant Vind jij de islamitische wereld een leuk en interessant gebied om naartoe te gaan? Nieuwe Nederlanders Wat vind jij ervan dat de moskee steeds meer bij het Nederlandse straatbeeld hoort? Politieke Wat vindt jij ervan dat een bevolkingsgroep minder bestaansmogelijkheden brandhaarden heeft dan een andere bevolkingsgroep? Mens en milieu Hoe denk jij over de manier waarop de mensen in Arabische landen omgaan met het milieu? Olie als smeermiddel Wat vindt jij ervan dat de economie afhankelijk is van aardolie? voor de economie Laat de leerlingen de vijf stappen die zij zetten duidelijk noteren. 4.2 Wat maakt de islamitische wereld tot één cultuurgebied? Tip 1 Moskeebezoek Moskeeën staan open voor bezoekers. Een bezoek aan een moskee met een gids is bij veel moskeeën mogelijk. Tip 2 Vijf presentaties Verdeel de klas in vijf groepen. Iedere groep gaat informatie zoeken over één van de vijf zuilen. Wat houdt de zuil in? Wat betekent die zuil voor moslims? Welke symbolen, attributen, handelingen worden erbij gebruikt? Tip 3 Islam en christendom Laat de leerlingen enkele overeenkomsten zoeken tussen islam en christendom (en nog een andere godsdienst of levensbeschouwing). 4.3 Hoe gaat de islamitische wereld met water om? Tip 1 Drukgebieden Laat de leerlingen de volgende animatie zien. Laat ze nauwkeurig beschrijven welk proces er gaande is. Laat vervolgens de tweede animatie zien, waarin de tekst verschijnt bij elk onderdeel van het proces. Wie zat er het dichtst bij? Tip 2 Gebergte en klimaat Laat de leerlingen de animatie zien over stuwingregens. Laat de leerlingen het verschil in neerslag verklaren tussen het noorden van het Atlasgebergte en het zuiden van het Atlasgebergte. Tip 3 Bodemerosie Laat de leerlingen een onderzoekje uitvoeren. Laat ze het verschil onderzoeken tussen het effect van water op een begroeid oppervlak (bijvoorbeeld een grasveld) en op een kaal oppervlak (bijvoorbeeld 26 een zandbak). De leerlingen besproeien met een tuinslang of gieter het oppervlak. Laat ze hun observaties noteren en een conclusie trekken. Tip 4 Irrigatie Laat het filmfragment van het VARA-programma De ontdekking zien over een nieuwbouwproject in Egypte dat mogelijk gemaakt wordt met behulp van een enorm irrigatiestelsel. (vanaf ongeveer 8:20 min. tot 16:00 min.) Tip 5 Irrigatie? In enkele landen probeert men de neerslag te beïnvloeden door kristallen van zilverjodide aan de lucht toe te voegen. De kristallen fungeren als condensatiekernen. De kleine druppeltjes in de wolk zetten zich af om de kristallen. Hierdoor ontstaan uiteindelijk grotere druppels met neerslag tot gevolg. Vraag de leerlingen of zij dit een vorm van irrigatie vinden. U kunt de leerlingen ook de nieuwstikker over Rusland laten maken. Tip 6 De woestijn anders gebruiken Yorintravel is in Dubai naar de woestijn geweest en vroeg zich af of je daar op vakantie kon. Zie hier wat ze ontdekten. 4.4 Wat is de betekenis van de aardolie uit de islamitische wereld? Tip 1 Collage aardolie Laat de leerlingen een collage maken over hun mening ten aanzien van aardolie. Mogelijke aandachtspunten kunnen daarbij zijn: productie van aardolie verwerking van aardolie transport van aardolie toepassing van aardolie OPEC sociale en regionale ongelijkheid door aardolie oliebelangen Laat ze een duidelijke argumentatie/verantwoording schrijven over hun collage waarom ze aardolie op die manier willen presenteren. Tip 2 Verslaafd aan olie Laat de leerlingen het volgende videofragment uit het tv-programma Twee vandaag zien. Ga hiervoor naar: U kunt ook het volgende fragment uit dit programma laten zien, waarin econoom en adviseur Jeremy Rifkin van de Amerikaanse president Bush aan het woord is. Tip 3 Olierijk Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten is rijk geworden met het geld, verdiend uit de olieproductie. Deze rijkdom is goed te zien aan de bouwprojecten waarmee zij bezig zijn. Hier vindt u enkele videofragmenten over Burjalarab Hotel en The Palm. http://www.burjalarab-hotel-dubai.com 27 http://www.dubaipropertyauction.com/palmsales/video/palmmain/PMBUILD.swf http://www.thepalm.ae/mov/Palm_Version_2.wmv Tip 4 Nieuwstikker Laat de leerlingen de vragen bij de tekst ‘Onrust in Nigeria’ maken Links Adres irrigatie in Egypte Taal Nederlands Leerling ++ Docent ++ Omschrijving De woestijn bewoonbaar maken Adres Yorin Travel in Dubai1 en Yorintravel in Dubai2 Taal Nederlands Leerling ++ Docent + Omschrijving Geeft een andere kijk op het Arabisch cultuurgebied. Adres verslaafd aan olie1 en verslaafd aan olie2 Taal Nederlands Leerling ++ Docent ++ Omschrijving Documentaire over hoe verslaafd de maatschappij aan olie is. Adres http--www.burjalarab-hotel-dubai.com- Taal Engels Leerling + Docent +/- Omschrijving Nieuwe goudmijn: de toeristen. Adres http--www.dubaipropertyauction.com-palmsales-video-palmmain-PMBUILD.swf Taal Engels Leerling + Docent +/- Omschrijving Nieuwe goudmijn: de toeristen. 28 Adres http--www.thepalm.ae-mov-Palm_Version_2.wmv Taal Engels Leerling + Docent +/- Omschrijving Nieuwe goudmijn: de toeristen. 29 Hoofdstuk 5 Afrika ten zuiden van de Sahara Algemeen Dit hoofdstuk gaat over Afrika ten zuiden van de Sahara. Centraal staat de migratie in dit gebied. 5.1 gaat over het werken met verschillende soorten kaarten: mozaïek-, stippen, choropleet, bewegings- en diagramkaart. 5.2 behandelt de klimaatindeling van Köppen. Verder is er aandacht voor de neerslagverschillen in de seizoenen. In 5.3 leert de leerling waarom mensen wegtrekken uit de Sahel. 5.4 gaat over vluchtelingen in Midden-Afrika. Ook Rwanda wordt besproken. De EXTRA richt zich op Zuid-Afrika als multicultureel land. De migratiestromen binnen het land en de internationale migratiestromen worden besproken. AARDEWERK biedt praktische opdrachten: een debat voeren, een rollenspel spelen, een werkstuk of kaart maken. Tips Intro Tip 1 Mijn beeld van Afrika... Geef de leerlingen de volgende opdracht: 1. Geef aan, waar je aan denkt bij het woord Afrika. 2. Zoek op Google afbeeldingen op ‘Afrika’. Komen deze afbeeldingen overeen met wat jouw beeld is over Afrika? 3. Zoek op Google afbeeldingen op ‘Honger’. Komen deze afbeeldingen overeen met wat jouw beeld is over Afrika? 4. Geef kort aan, waardoor jouw beeld van Afrika het best bij 1 of 2 past. Ga aan de hand van punt 4 van deze opdracht in gesprek met de klas. 30 5.1 Hoe werk je met verschillende soorten kaarten? Tip 1 Mozaïekkaart Laat de leerlingen in de kaart van Afrika de verschillende landbouwgebieden intekenen. Tip 2 Choropleet Laat de leerlingen een kaart over de bevolkingsdichtheid van landen in Afrika maken. Laat ze hierbij gebruikmaken van de statistieken achterin de atlas en de kaart van Afrika. Tip 3 Bewegingskaart Laat de leerlingen een kaart maken over de import en export van Ghana. Laat ze onderstaande gegevens gebruiken: Import Export Totaal $ 3.699.000.000 Totaal $ 3.010.000.000 Uit: Naar: Nigeria 12,8% Nederland 11,1% China 10,1% Verenigd Koninkrijk 10,9% Verenigd Koninkrijk 7,0% Frankrijk 6,9% Frankrijk 5,3% Verenigde Staten 6,0% Zuid-Afrika 4,2% België 4,8% Nederland 4,2% Duitsland 4,4% Duitsland 4,1% Japan 4,3 Tip 4 Diagramkaart Laat de leerlingen een kaart over de beroepsbevolking van enkele landen in Afrika maken. Laat ze hierbij gebruikmaken van de statistieken achter in de atlas en de kaart van Afrika. 5.2 Welke klimaatkenmerken heeft Afrika? Tip 1 Klimaten Laat de leerlingen afbeeldingen over de verschillende klimaten in Afrika zien. Laat ze deze afbeeldingen op de juiste plaats in de kaart van Afrika plakken. In de legenda moet duidelijk zijn waar welk klimaat volgens het systeem van Köppen voorkomt. Tip 2 Draaierig? Laat de leerlingen een berekening maken hoe snel een punt op de evenaar draait (in kilometers per uur). Laat ze vervolgens zelf nagaan wie er het dichtste bij zat. Als er na vijf minuten nog geen idee is ontstaan bij de leerlingen, kunt u de volgende gegevens één voor één geven: - omtrek aarde: ongeveer 40.000 km - de aarde draait in 24 uur om haar as Na dit opgelost te hebben, stelt u de tweede vraag. Laat de leerlingen een berekening maken hoe snel een punt in Nederland draait (ook in kilometers per uur). 31 Hier kunt u de volgende hints geven: - van de evenaar naar de polen is 90 graden - Nederland ligt ongeveer op 52 graden noorderbreedte Tip 3 Breedteligging en klimaat Bespreek de invloed van de breedteligging op het klimaat met behulp van de volgende animaties. Hoek van inval Weg door de atmosfeer 5.3 Waarom trekken mensen weg uit de Sahel? Tip 1 GPS en satellietbeelden op de computer Vraag de leerlingen waar ze GPS, global position system, van kennen. Satellietbeelden op de computer zijn steeds makkelijker toegankelijk. Kijk eens op http://earth.google.com/. Geef de leerlingen een demonstatie van het programma en spits dit toe op het Sahelgebied. Tip 2 Veeteelt Verdeel de klas in drie groepen. Laat elke groep zich verdiepen in één van de drie soorten veeteelt. Laat ze de ideale uitleg maken door middel van een tekening. Na 15 minuten gaat iemand van elke groep naar de andere groep en geeft zijn uitleg met behulp van de tekening. Tip 3 Vicieuze cirkel Laat de leerlingen uit de leertekst een vicieuze cirkel halen. Laat ze deze cirkel op het bord tekenen en goed toelichten. Laat vervolgens de leerlingen op deze cirkel reageren. 5.4 Waarom zijn er zo veel vluchtelingen in Midden-Afrika? Tip 1 Verdeel en heers Pas de politieke strategie ‘verdeel en heers’ toe op de klas. Verlaat het lokaal met het smoesje dat u koffie gaat halen. Stel vier leerlingen aan die tijdens uw absentie de orde bewaren in de klas. Wanneer hen dat lukt, krijgen zij van u een koek. Wanneer u terugkomt met uw koffie, geeft u het viertal de beloning en vraagt u hoe het in het lokaal is gegaan. Hoe reageert de rest van de klas? Zouden zij dit pikken als u dit elke les zou herhalen? Tip 2 Kans op herhaling? Op het volgende videofragment is te zien wat de twee jongeren denken over de herhaling van een genocide. Tip 3 Hotel Rwanda Onlangs is een film gemaakt met als titel Hotel Rwanda. Deze film geeft een kijk op de situatie in 1994 in Rwanda. Meer informatie over de film, trailers en fragmenten vindt u op www.hotelrwanda.com . 32 Tip 4 Vluchtelingen Laat de leerlingen de kaart Afrika - Vluchtelingen bekijken. In tweetallen nemen de leerlingen een pijl uit de kaart die staat voor vluchtelingen. Laat ze onderzoeken welke bevolkingsgroep het hier betreft, wat de oorzaak van hun vlucht is en wat een mogelijke oplossing zou kunnen zijn om weer terug te kunnen keren naar hun eigen land. Tip 5 Multinationale staten De volgende animatie laat zien hoe de grenzen over de verschillende etnische groeperingen zijn getrokken. De zwarte grenzen geven de grenzen aan van de etnische groepen, de rode die van de multinationale staten. Welke gebieden vallen de leerlingen het meest op? Tip 6 Coltan De leerlingen zijn ook onbewust schuldig aan geweld in Congo. In hun mobieltjes zit namelijk de grondstof coltan. Dit schaarse metaal is nodig voor het produceren van deze mobieltjes. Er zijn verschillende groepen die deze inkomsten van de delfstof wel willen hebben. Dit heeft als gevolg dat verschillende belanghebbende partijen strijden om de inkomsten. Laat daarbij de volgende diavoorstelling zien over coltan en mobieltjes. Tip 7 Nieuwstikker Rwanda Held Rwanda wil nooit meer toezien. Links Adres driebit.com Taal Nederlands Leerling +/- Docent + Omschrijving filmvragment over Rwanda Adres www.hotelrwanda.com Taal Engels Leerling +/- Docent ++ Omschrijving De site vand e film Hotel Rwanda met informatie over het conflict, beeldmateriaal en lesmateriaal. Adres Congonet.dds.nl Taal Nederlands Leerling ++ Docent + 33 Omschrijving Ivloed van mobieltjes op het conflict in Congo Adres Hate Radio Rwanda Taal Engels Leerling + Docent ++ Omschrijving Over de invloed van de radio tijdens het conflict in Rwanda 34 Hoofdstuk 6 Latijns Amerika Algemeen Dit hoofdstuk gaat over Latijns Amerika. Dit hoofdstuk dient als afsluiting van de onderbouw aardrijkskunde. De leerlingen passen doormiddel van een eigen onderzoek hun kennis en vaardigheden toe. Dat betekend dat ze zelfstandig een aardrijkskundige vraag stellen, een werkplan maken, samenwerken, bronnen zoeken en onderzoeksresultaten presenteren. Bij 6.1 vindt u enkele mogelijkheden voor het onderzoek van de leerling. Bij de andere paragrafen vindt u handige links voor de leerlingen die zij kunnen gebruiken bij hun onderzoek. 6.1 zet de aanpak van dit hoofdstuk op een rijtje: onderzoek doen. 6.2 biedt bronnen waaruit blijkt dat de ontwikkeling van regio's in Brazilië nogal verschilt. 6.3 geeft informatie over Aruba en de Nederlandse Antillen. 6.4 gaat over El Niño. De EXTRA gaat over de ontwikkeling van Chili. AARDEWERK biedt praktische opdrachten: een verslag of krantenartikel schrijven, een folder, tentoonstelling of kaartenwand maken. Tips Intro Tip 1 Inheemse bevolking Hier vindt u meer informatie over de inheemse bevolking van Latijns Amerika voor de kolonisatie door Europeanen. Tip 2 Kolonisatie Hier vindt u meer informatie over de manier waarop de Europeanen Latijns Amerika koloniseerden. Tip 3 Latijns Amerika in Nederland Elk jaar hangt de sfeer van Latijns Amerika even in Rotterdam. Kijk voor meer informatie en beeldmateriaal hierover op de site van de NPS. http://www.omroep.nl/nps/flyer/welcome.html?programmas/zomercarnaval/contentzomercarnaval.ht ml~contentframe Tip 4 Afsluiting Als afsluiter van het jaar kunt u met de klas naar het Rijksmuseum van volkenkunde in Leiden gaan. Waar alle cultuurgebieden waar ze over geleerd hebben terugkomen. Zie voor meer informatie kunt u kijken op http://www.rmv.nl/. 35 6.1 Hoe doe je een aardrijkskundig onderzoek? Tip 1 Onderzoek Laat de leerlingen voordat ze met hun onderzoek beginnen de Algemene vaardigheden op pagina 134, 135 en 136 doornemen. Tip 2 Presentatie Laat de leerlingen verschillende mogelijkheden bekijken om hun onderzoek te presenteren. Denk hierbij aan: PowerPoint presentatie videopresentatie (met Windows Moviemaker) muziekalepresentatie (bijvoorbeeld rappen) rollenspel collage / poster internetsite (zie ook www.websitemaker.kennisnet.nl) striptekening Tip 3 Vergelijken Laat de leerlingen hun onderzoeksgebied vergelijken met een ander gebied. Laat ze de overeenkomsten en verschillen onderzoeken met betrekking tot hun onderzoeksvraag. Tip 4 Onderverdelen Verdeel de bronnen 6 t/m 28 (of 6 t/m 37) onder leerlingen uit de klas. Laat de leerlingen daar een onderzoek over doel. Laat ze daarbij de juiste aardrijkskundige vraag bedenken als hoofdvraag en onderverdelen in deelvragen. 6.2 Welke verschillen in ontwikkeling zijn er in Brazilië? De leerlingen kunnen gebruik maken van informatie gegeven op de volgende sites: CIA factbook Brazilië http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/br.html BCC country profile Brazilië http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/country_profiles/1227110.stm Informatie over Brazilië met allerlei doorlink mogelijkheden: http://nl.wikipedia.org/wiki/Brazili%EB Diverse links met betrekking tot Brazilië: http://brazilie.pagina.nl/ Veel informatie over Brazilië en het amazonegebied: http://www.landenweb.com/l.cfm?LandID=123 Informatie over verantwoord hout kappen: http://www.fscnl.org/ Artikel over het neerslaan van milieuactivisten: http://www.globalinfo.nl/article/view/543/1/2 36 Site met veel foto’s over het amazonegebied en het tropisch regenwoud: http://proto.thinkquest.nl/~jrb046/land/zuidamerika/amazone.html Voor afbeeldingen gerelateerd aan deze paragraaf: http://images.google.nl/ 6.3 Hoe Nederlands zijn Aruba en de Nederlandse Antillen? De leerlingen kunnen gebruik maken van informatie gegeven op de volgende sites. CIA factbook Nederlandse Antillen http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/nt.html BBC Country profile Nederlandse Antillen http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/country_profiles/4547635.stm CIA factbook Aruba http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/aa.html BBC Country profile Aruba http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/country_profiles/3975701.stm Ministerie van Binnenlandse Zaken http://www.minbzk.nl/de_nederlandse/algemene_informatie Toerisme: www.visitaruba.com www.aruba-info.com www.aruba.nl www.aruba.com www.curacaoinfo.nl www.curacao.com www.curacao-tourism.com www.dutch-caribbean.net www.antiano.com Voor afbeeldingen gerelateerd aan deze paragraaf http://images.google.nl/ 6.4 El Niño Introduceer op een humoristische wijze zeestromen. Laat daarvoor een stukje uit de film Finding Nemo zien waarin de vader van Nemo samen met de schildpadden in de East Astralian Current zitten. Dit stukje is ook kort te zien in de trailer van de film Finding Nemo. Welke leerling kan uitleggen wat dit met zeestromen te maken heeft? Ga er daarna zelf op in en leg uit dat Mervin, de vader van Nemo, samen met Dorthy en de schilpad en de andere dieren in de EAC, de East Australian Current, zitten. http://movies.apple.com/movies/disney/finding_nemo/finding_nemo-tlr_480.mov Praat er ook over met de leerlingen waar de invloed van zeestromen aanwezig is in de volgende trailer: http://movies.apple.com/movies/fox/day_after_tomorrow/day_after_tomorrow_480.mov Site van het knmi over El Niño: http://www.knmi.nl/onderzk/oceano/special/nino/nino_nl.html Site over El Niño en veel doorlink mogelijkheden: http://www.vwkweb.nl/index.html?http://www.vwkweb.nl/weerinfo/weerinfo_enso.html 37 Informatieve site over El Niño met duidelijke afbeeldingen: http://noorderlicht.vpro.nl/dossiers/5475301/hoofdstuk/5475725/ Site over zeestromen en animaties: http://www.vwkweb.nl/index.html?http://www.vwkweb.nl/weerinfo/weerinfo_zeestromen.html Informatie over de Passaatwind en diverse doorlink mogelijkheden: http://nl.wikipedia.org/wiki/Passaatwind Schematisch overzicht van enkele klimaten: http://users.telenet.be/geowisvlio/Aardrijkskunde/klimaten.htm Klimaten naar de indeling van Koppen: http://www.vwkweb.nl/index.html?http://www.vwkweb.nl/weerinfo/weerinfo_klimaat_algemeen.html Voor afbeeldingen gerelateerd aan deze paragraaf: http://images.google.nl/
