LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4

LA KOL 12-13 Bijeenkomst 4
Terugblik bijeenkomst 3:
4: cognitieve ontwikkeling
- ontwikkeling/leren/rijpen
- geheugen
- vormen van leren
Opdrachten:
- Deskundigen verdiepen
- lezen H7
- Presentatie materialen meenemen
Fontys Hogescholen
Bijeenkomst 4
– Uitwisseling deskundigen in groepen.
– Werken aan presentatie binnen slbgroep
(handout theorieën).
Suggestie: elke groep maakt de digitale
toets om zijn eigen kennis te toetsen.
Ook kun je enkele vragen verwerken in je
presentatie.
Fontys Hogescholen
Presentatie
•
•
•
•
•
•
•
Iedere groep 1 leertheorie (10 minuten).
Kern van deze theorie in eigen woorden uitleggen.
Eigen visie op leren verwoorden
Praktijkvoorbeelden geven door elke student
Eigen leerstijl toelichten
Handout
Vragen medestudenten en evt. korte aanvulling docent
Fontys Hogescholen
Leertheorieën
• Leertheorieën: de belangrijkste
theoretische stromingen in de psychologie
die hebben geleid tot verschillende
opvattingen over leren in onderwijssituaties.
• Leertheorieën gaan uit van de maakbaarheid
van de mens.
Fontys Hogescholen
Overzicht leertheoretische
stromingen
• Het behaviorisme
Pavlov, Thorndike, Skinner
• De cognitieve psychologie
Bruner, Ausubel, Gagné
• De handelingspsychologische theorie
Vygotsky, Gal'perin
• Het sociaal constructivisme
Fontys Hogescholen
Samenvatting leertheorieën
Handelingspsychologie
Behaviorisme
Cognitieve psychologie
Constructivisme
Fontys Hogescholen
Het behaviorisme (+/- 1910-1950)
Black box model
Organisme
Stimulus/Prikkel !

Respons/Gedrag
Fontys Hogescholen
!
Behaviorisme
Uitgangspunten:
– Waarneembaar gedrag
– Beïnvloeden van het gedrag
– Gedrag is aangeleerd: black box model.
Opvattingen over leren:
- Klassieke conditionering
- Operante conditionering
- Modelleren
Fontys Hogescholen
1. Klassieke conditionering
Pavlov (1849-1936)
Fontys Hogescholen
De wet van het effect
Thorndike (1874-1949)
Trial-and error: hongerige kat in een puzzle
box
Fontys Hogescholen
Pavlov vs. Thorndike
• Pavlov: het principe van contiguïteit
Stimuli moeten tegelijk optreden om
respons (leren) tot gevolg te hebben
• Thorndike: de wet van het effect
De gevolgen van een respons leiden tot het
al dan niet leren van de respons
Fontys Hogescholen
2. Operante conditionering
Skinner (1904-1990)
Operant gedrag
= Gedrag dat niet wordt
uitgelokt door een
stimulus,
maar dat wordt
uitgevoerd door de
inwendige wil of
‘drang’ van het
organisme.
Fontys Hogescholen
Operante conditionering
Operant gedrag = opzettelijk,
intentioneel, spontaan gedrag.
Het leren wordt bepaald door de
gevolgen op het gedrag door de
omgeving.
Veel gebruikt in het onderwijs.
Fontys Hogescholen
Operant conditioneren
Procedure:
1.
Vaststellen welk gedrag
gevormd/gewijzigd moet worden.
2.
Reactie kiezen en toepassen:
a.
b.
Versterkers (positief/negatief)
Verzwakkers (uitdoving, straf, afzondering)
Fontys Hogescholen
Bekrachtiging of versterkers
• Bekrachtiging versterkt het gedrag waarop
de bekrachtiger volgt
• 2 soorten versterkers:
– Positieve bekrachtiging: beloning (materieel,
sociaal, activiteit, gelegen in activiteit zelf)
– Negatieve bekrachtiging: wegnemen van een
onplezierige gebeurtenis (bv. geen straf, niet
boos worden, etc.)
Fontys Hogescholen
Verzwakkers
• Verzwakkers onderdrukken het gedrag (i.t.t.
versterking van gedrag bij bekrachtiging)
• 3 soorten
– Uitdoving: negeren. Het verwijderen van een
positieve stimulus.
– Straf: het toevoegen van een negatieve stimulus.
– Afzondering.
Fontys Hogescholen
Operant conditioneren : rat in
skinnerbox
Fontys Hogescholen
3. Modelleren.
• Imitatieleren, sociaal leren. Het nabootsen
van gedrag.
Fontys Hogescholen
Cognitieve psychologie ca. 1960:
kenmerken
• Stimulus – Organisme - Respons
• Leren is een informatieverwerkingsproces.
• Alle mentale processen die betrokken zijn
bij het opnemen, weer terugvinden en
gebruiken van informatie.
Fontys Hogescholen
Cognitieve psychologie uitgangspunten
• Nadruk op cognitie, verwaarlozen van de
emotie.
• Gericht op het proces van leren (black box):
hoe leer je? Gericht op de cognitieve
structuur in het proces van
kennisverwerving.
Fontys Hogescholen
Drie soorten leren
1.
2.
3.
Zelfontdekkend leren (Bruner)
Betekenisvol leren (Ausubel)
Leerhiërarchie (Gagne)
Fontys Hogescholen
1. Het (zelf)ontdekkend leren
Bruner (1915-heden)
• De mens is een informatieverwerker
• Leren is een intentionele activiteit
• De lerende selecteert, codeert en elaboreert
(bewerkt) de info !"#$%&&'# "#
()*#"+"',' &+-.(+..-
Fontys Hogescholen
Transfer naar onderwijs
•
•
•
•
Actief en zelfontdekkend leren
Zelfstandig leren denken
Probleemoplossende vaardigheden
Transferwaarde van verworven
vaardigheden
Fontys Hogescholen
2. De assimilatietheorie (1968)
Ausubel (betekenisvol leren)
• Verankering of assimilatie van nieuwe
informatie aan reeds aanwezige relevante
kennis (ankerpunten of kapstokbegrippen)
!"# #$%&%''% (($
$)(*+( ,#-$)%)(.(
&%/*,%**/
0 1(%(2($)&.#3 3(/($
Fontys Hogescholen
Transfer naar onderwijs
• De input (wijze waarop, structuur, vorm,…) is erg
belangrijk voor het leren. Het leermateriaal moet
goed worden ingedeeld en georganiseerd.
• Nieuwe ideeën en concepten moeten potentieel
betekenisvol zijn voor de leerder.
• Het verankeren van nieuwe concepten in de
bestaande cognitieve structuur van de leerder
maakt dat de nieuwe concepten terug oproepbaar
zijn.
Fontys Hogescholen
3. De leerhiërarchie
Gagné (1916-heden)
Theorie toegepast bij
leerplanontwikkeling en
lesvoorbereiding
Leertaken zijn
opgebouwd uit interne
en externe
leervoorwaarden.
Fontys Hogescholen
Gagne leertaken
4 soorten leertaken:
- Meervoudige onderscheidingen
- Begrippen
- Regels en principes; algoritmen
- Oplossen van problemen
Fontys Hogescholen
Gagne leervoorwaarden
1.
2.
3.
4.
5.
5 categorieën leervoorwaarden:
Verbale informatie
Intellectuele vaardigheden
Cognitieve strategieën
Attituden vorming
Psychomotorische vaardigheden.
Fontys Hogescholen
De handelingspsychologische theorie
(begin 20e eeuw)
• S <m1> O <m2> R
M1: mediator: gericht leren waarnemen
M2: mediator: betekenisverlening
d.m.v. taal zorgt voor leerervaring
• De handeling staat centraal (uitwendig)
Fontys Hogescholen
Handelingspsychologie
• De handeling wordt door het bewustzijn
gestuurd en gecontroleerd
(inwendig)
• Rol van de gemeenschap - rol van de
volwassene: mediator.
Fontys Hogescholen
De cultuurhistorische theorie
Vygotsky (1896-1934)
• Nadruk op de manier waarop onderwijs de mentale
activiteiten van het kind beïnvloedt.
• Kern van onderwijs moet het aanleren van mentale
handelingen zijn, b.v. het vergelijken van twee
begrippen, het vormen van een conclusie, het uit
het hoofd optellen van twee getallen,…
Fontys Hogescholen
Vygotsky: leerbaarheid
• Natuurlijk vermogen tot leren door
instructie of ‘leerbaarheid’
• Door interactie met anderen (dialoog)
wordt de ontwikkeling van het denken van
het kind bevorderd
• 2 ontwikkelingsniveaus:
• het feitelijke niveau
• de zone van naaste ontwikkeling
Fontys Hogescholen
Transfer naar onderwijs
• Scaffolding: begeleiding bij leren en
probleemoplossen (geven van sleutels,
modellen, aanmoedigingen,…)
• Leer- en organisatiestrategieën aanleren:
zelfsturing
• Groepsleren: samenwerkend leren.
Fontys Hogescholen
Het sociaal constructivisme (1990 …)
• Leren is een actief, constructief proces
• Nieuwe informatie wordt gekoppeld aan bestaande
voorkennis.
• Leren =
– doelgericht
– actief
– constructief
– cumulatief
– collaboratief / coöperatief
– zelfstandig (zelfgereguleerd of zelfgestuurd)
Fontys Hogescholen