Verslag

Verslag Minisymposium van de SING met als thema:
Transcendentie. 7 maart 2016
Op maandag 7 maart jongstleden trokken zo’n vijftig mensen
richting het centrum van Amsterdam, naar de Dominicuskerk. Meer
dan 100 jaar geleden werd deze kerk gebouwd door architect Pierre
Cuypers, die ook het Rijksmuseum en het centraal station ontwierp.
Sinds 1972 staat het gebouw op de monumentenlijst. De
Dominicuskerk is vanaf de jaren zestig en zeventig een belangrijke
plaats van liturgische vernieuwing en experimenten. Daardoor
ontstond er een breuk met het Bisdom Haarlem, zodat de
Dominicusgemeente tegenwoordig als zelfstandige oecumenische
gemeente door het leven gaat.
Kerk, traditie, breuk, experiment en vernieuwing. Woorden die
raken aan de geschiedenis van dit gebouw, maar die ook
gemakkelijk geassocieerd kunnen worden met ontwikkelingen
binnen de geestelijke verzorging. Daarbij komt dat de leden van
vereniging Albert Camus, die min of meer de voorloper van de SING
is, hier ook samen kwamen. Dit alles maakt deze plek een goede
locatie voor het Minisymposium van de SING.
Mirjam Maas, voorzitter van de SING, opent de middag met een
beknopte terugblik op alle ontwikkelingen binnen de
beroepsvereniging en de stand van zaken rond toetsing door de
RING, om vervolgens het woord te geven aan de eerste spreker,
Freda Dröes.
Freda start met een korte uitleg over het verschil tussen horizontale
en verticale transcendentie en refereert hierbij onder meer aan Luc
Ferry. Horizontale transcendentie, zo stelt zij, haalt je even weg uit
het alledaagse. Dit kan gebeuren door bijvoorbeeld kunst, muziek,
de natuur, maar ook sport. Vanuit het thema transcendentie
bespreekt zij ook het werk van fotografe Leni Riefenstahl.
Andreas van der Velde is de volgende spreker. Hij vertelt over
verschillende vormen van ‘ik’ en over zijn persoonlijke ervaring: ‘er
is geen ik’. We mogen even dichtbij zijn eigen belevingswereld
komen. Hij vertelt over Ramana Maharshi en eindigt met de
conclusie dat Maharshi aan epilepsie leed. Symptomen, die destijds
door aanhangers van Maharshi als tekenen van verlichting gezien
werden, wijzen daar op. Ervaring en werkelijkheid zijn
geconstrueerd, aldus Andreas.
De derde spreker is Hilde Hoving. Zij vertelt hoe bij transcendentie
de nadrukkelijke grens van aardse tijd wordt overschreden en hoe
Plato degene was die als eerste perspectief bood op oneindigheid.
Ze neemt ons mee langs verdere kenmerken van zowel horizontale
als verticale transcendentie, vertelt van Kant, Nietzsche, Heidegger
en Hannah Arendt. Ze vertelt hoe Saffranski stelt dat het vermogen
van de mens om onszelf te transcenderen een spel is wat altijd
gespeeld moet worden. ‘Begin te spelen, dan merk je vanzelf hoe
echt de (imaginaire) bal is’.
Gosse Postma, vervolgens, spreekt over het vergeten tastzintuiglijk
geheugen en wederzijdse zorg. ‘Elk verhaal over de wereld is een
autobiografisch verhaal’, aldus Gosse. Hij vertelt indringend over
een persoonlijk verlies, waarbij hijzelf aan de levende kant van de
grens loopt en zijn dierbare aan de andere kant, leven en geboorte
liggen dicht bij sterven en dood. Hij vertelt hoe het tastgevoel al
voor de geboorte begint zich in het geheugen op te bouwen en stelt
dat transcendentie ontstaat vanwege de geboorte. Wederzijdse zorg
is een natuurlijk lijden en genieten tegelijkertijd, concludeert hij.
De vijfde spreker, Nieske Willems, vertelt over rouw en
transcendentie en over persoonlijk verlies. Zij bespreekt hierbij
onder meer het werk van Dorothee Sölle, Katrien Cornette en
Therese Rando. De laatste voert een pleidooi voor relationele
rouwzorg en waarschuwt voor een toenemende medicalisering van
rouw. Nieske vertelt hoe Rando het vermijden van pijn en het
vasthouden aan het leven vóór het verlies, hanteert als voldoende
criteria om gecompliceerde rouw te kunnen diagnosticeren. Haar
uiteindelijk conclusie: Het ‘nieuwe rouwen’ bestaat niet zolang er
geen ‘nieuwe dood’ bestaat. Rouwen is immers een normaal
transcenderend proces van alle tijden.
Hetty Zock spreekt over een breder transcendentie-perspectief. Ze
benadert transcendentie niet als een ontologische, maar als een
antropologische categorie. Ze vertelt onder meer over het menselijk
vermogen tot zelfoverstijging en de mens als reflectief grenswezen.
Een wezen wat niet alleen begrensd is in ruimte en tijd, maar ook
op bijvoorbeeld sociaal en ethisch vlak. Een grenswezen heeft
contingentie-ervaringen, grens-ervaringen, welke zowel positief als
negatief kunnen zijn en vaak beide tegelijk zijn. Zo kan de geboorte
van een kind een positieve ervaring zijn (nieuw leven), maar ook
een negatieve (scheiding (baar-)moeder en kind). Een mens heeft
verlangen naar transcendentie door zijn/haar weet van
begrensdheid, zo stelt zij. Mensen zijn betekenis gevende wezens
en Hetty vertelt over haar eigen ervaring in het ziekenhuis, waarbij
een cadeau in de vorm van muziek haar erg raakte.
Tot slot neemt Mirjam Maas ons mee in een ritueel en vertelt ons
over de ‘luie’ visserman, over de drang van mensen zich te
vernieuwen en ontwikkelen en tegelijkertijd de behoefte van
mensen aan rust, aan ‘zijn’ en ‘stilstaan bij’. Er worden kaarsen
aangestoken, onder meer voor iemands ernstig zieke broer, voor
vluchtelingen, maar ook voor managers in de zorg die zich soms
‘verscheurd’ voelen bij het maken van ingewikkelde keuzes, waarbij
ze verschillende belangen moeten behartigen.
Na de inleidingen van de sprekers ging men in groepen rondom de
sprekers uiteen om verder te praten over de verschillende
invalshoeken rond het thema transcendentie. Er ontstonden
inspirerende discussies. Vervolgens, tijdens de borrel, werden
gesprekken voortgezet, konden mensen elkaar ontmoeten en
daarna weer afscheid nemen om huiswaarts te gaan met, hopelijk,
niet alleen stof van de stad, maar ook stof tot nadenken.
Als bestuur kijken we terug op een geslaagde bijeenkomst met een
ruime opkomst, sprekers met inhoud en lef om zich kwetsbaar te
tonen en een gezellig samenzijn onder het genot van hapjes en
drankjes. Een bijeenkomst die hopelijk ook uitnodigt tot spannende
en interessante studiedagen en symposia in de toekomst!
Namens de SING,
Nynke Kroodsma