ik ben op vakantie!

-vakantie-
Franse klontjes, zinkende infuussetjes & andere ellende op reis
Help,
ik ben op vakantie!
Een goede voorbereiding verhoogt de kans op een geslaagde vakantie.
Toch kun je wel eens iets vergeten of gewoon pure pech hebben. In het
maartnummer van dit jaar plaatsten wij een oproep: stuur ons uw
vakantie­blunder! In dit artikel een greep uit uw reacties, met praktische
tips en adviezen. Voor een onbezorgde vakantie!
Tekst Marianne Wenneker Beeld Welmoet de Graaf
Afrikaanse wegwerppennen
Advies:
“Nog even insuline halen in de apotheek, dan zijn we
reisvaardig voor ons familiebezoek in Zuid-Afrika. Het lijkt
een goed begin van een heerlijke vakantie! Na een goede
reis en een ‘warm’ weerzien wil ik m’n spuit pakken. Maar
dan blijkt dat ik m’n insuline thuis heb laten liggen! We
bellen onze buurvrouw in Holland, zij voert onze kat en
heeft dus een huissleutel. We spreken af dat zij mijn
insuline zal opsturen via DHL. Dan belt ze ons:
weten wij wel hoeveel papieren er ingevuld
moeten worden om medicijnen via het
vliegtuig over de grens te krijgen? Daar
hadden wij helemaal niet aan gedacht.
We laten de insuline in Nederland en
kopen nog diezelfde dag wegwerppennen
in Zuid-Afrika met mijn medicijnenpas.
Zó geregeld en – dat moet gezegd – die
wegwerp­pennen zijn erg gemakkelijk in het
gebruik!” Nandi Voerman-Tollenaar (58),
diabetes type 1 sinds 1975
Vraag voor u op vakantie gaat bij uw diabetesverpleeg­
kundige of uw merk insuline in uw vakantieland verkrijg­
baar is. Neem ook internationale telefoonnummers mee
van de leveranciers van insuline en diabeteshulpmidde­
len. In geval van nood kunt u dan snel overleggen. Naast
extra recepten kan het handig zijn om een overzichtje
mee te nemen met daarop de merkna­
men, de internationale (stof-)naam (dit
is de wetenschappelijke naam van de
werkzame stof van het medicijn) en
dosering van de geneesmiddelen die u
gebruikt. Sommige middelen heb­
ben in het buitenland namelijk een
andere merknaam, maar de stofnaam
blijft hetzelfde. Uw apotheek kan u dit
overzicht verstrekken. Neem verder vol­
doende insuline of tabletten mee op reis, net zoals een
reservepen, –pomp of –meter. En voldoende teststrips,
want u wilt misschien vaker controleren.
diabc • juni 2010
29
-vakantie-
Insulinepomp te water
“In september 2009 ging ik op vakantie naar Egypte met een goede vriendin. Voor
frequente duikers is dat namelijk dé plek om prachtige duiken te maken. Tijdens
mijn eerste duik kwam ik er echter halverwege achter dat ik mijn insulinepomp
nog om had! Die is in de afgelopen tweeënhalf jaar gewoon onderdeel van mij
geworden, vandaar dat ik hem vergeten was af te doen. Eenmaal weer boven
water deed de pomp natuurlijk niets meer, hij was vol water gelopen. Gelukkig had
ik een reservepomp meegenomen. Eenmaal thuis bleek de zorgverzekering mijn
‘verdronken’ pomp niet te vergoeden. DVN adviseerde me contact op te nemen
met Medtronic, en die heeft vervolgens overleg gehad met de diabetesverpleeg­
kundige van mijn ziekenhuis. Zij heeft een nieuwe pomp voor me aangevraagd;
anders was het een duur grapje geworden.”
Marlous van Lit (24), diabetes type 1 sinds 2006
Advies: Alle pompen kunnen tegen waterspatten, maar de meeste zijn niet geschikt om mee te zwemmen. Voor de
pompen van Medtronic is een speciale waterdichte koker beschikbaar. Voor alle overige pompen geldt: vervang uw
pomp door kortwerkende insuline als u een verkoelende duik wilt nemen.
Neem voldoende medicatie mee op reis en ook een
reservemeter, -pen en –pomp. En extra teststrips!
Goed bewaard, maar vergeten
“Mijn vrouw en ik waren van november 2009 tot februari
2010 in Australië. De lange vliegreis leverde nauwelijks
problemen op, omdat we een tussenstop van vijf dagen
hadden in Bangkok. De insuline zat in de handbagage;
in de bagageruimte van het vliegtuig zou de insuline te
koud worden. In Australië logeerden we op wel zes ver­
schillende adressen. Omdat daar zomerse temperaturen
waren, legden we op elk logeeradres de insuline zo snel
mogelijk in een koelkast. Steeds legden we ook briefjes
klaar met de tekst: Vergeet de insuline niet. Na bijna drie
maanden reizen bezochten we onze dochter in Sydney.
Daar aangekomen bleek dat we dit keer toch de insuline
waren vergeten. De pen had ik wel bij me, met nog voor
twee dagen insuline. Na een aantal telefoontjes – het was
zaterdag – kon ik een Chinese arts bezoeken.
Hij schreef insuline voor aan de hand van
mijn medisch paspoort, dat ik altijd
bij me heb als ik naar Australië reis.
De rekening: vijftig Australische
dollars. Bij een apotheek kreeg ik,
voor tachtig Australische dollars,
één doosje met vijf penfill flesjes
30
diabc • juni 2010
insuline, keurig verpakt in speciaal warmte- en koude­
werend folie. Eenmaal thuis heb ik een en ander bij mijn
ziektekostenverzekeraar gede­clareerd, maar de kosten
bleken in het eigen risico van 2010 te vallen.”
Jan Brabander (74), diabetes type 1 sinds 1996
Advies: Deze meneer heeft het goed gedaan: steeds zijn
insuline bewaard in de koelkast. Insuline, glucagon,
teststrips en insulinepompen mogen niet worden
bewaard in de warme zon, in het handschoenenkastje of
op de hoedenplank. De beste temperatuur voor insuline
en glucagon is tussen de twee en acht graden, anders
kan de werking ervan afnemen. Gaat u op stap als het
warm is, bewaar de insuline en glucagon dan bijvoor­
beeld in een koelbox of een koeltasje. Het gebruik van
koelelementen is niet per se nodig, als het tasje maar
goed isoleert.
Bewaar tabletten in de originele verpakking, liefst op
een donkere, koele plaats, bijvoorbeeld in een flanellen
doek of een schone sok. Gaat u op vakantie, vervoer uw
insuline of tabletten dan in uw handbagage. En neem een
extra recept voor tabletten en/of insuline, reservepennen
en naalden mee.
-Achtergrond-
Oververhitte meter?
“Afgelopen februari ging ik op reis naar Kenia.
Ik nam mee: mijn eigen pomp, een reservepompje,
voldoende katheters, bloedglucosemeter én een
identieke reservemeter (Accu-Chek Mobile) en
voldoende testmateriaal. Vooral in het begin heb ik
vaak gemeten. Na drie dagen verscheen er in het
venster de code E3. Ik ging er vanuit dat dit een
misverstand was en probeerde het nog diverse keren.
De meter bleef dezelfde code aangeven, net als de
reservemeter. Ik verspilde hierdoor veel testmateriaal.
Mijn man belde met de helpdesk van Roche.
Na overleg met zijn collega’s vertelde de helpdesk­
medewerker dat het aan de warmte lag. In de
gebruiksaanwijzing staat dat de meter boven de 44
graden niet te vertrouwen is en dan met de foutmel­
ding E8 komt. Echter: het wás geen
44 graden en een foutmelding
E8 hebben we niet gehad.
Mijn man vroeg of Roche
een andere meter en
nieuw testmateriaal kon
opsturen, maar dat bleek
niet mogelijk. Voor ons
een hele lastige situatie!”
Marleen van de Velde (64),
diabetes type 1 sinds 44 jaar, pomp
Advies: De Accu-Chek Mobile is gevoeliger voor
warmte dan een gewone meter. Op de verpakking van
de testcassettes staat daarom dat deze niet gebruikt
kunnen worden boven de 32 graden. Voor reizen naar
warme landen is het dan ook beter om een andere
meter mee te nemen.
Wie diabetes heeft, moet sowieso opletten met zon
en warmte. Zonnebrand kan leiden tot een ontregelde
diabetes. Warmte vermindert de insuline­behoefte. Het
zorgt er ook voor dat de opname van insuline sneller
gaat, waardoor u meer kans heeft op een hypo. Meet
altijd goed uw waarden voor en tijdens een dag in de
(directe) zon, bijvoorbeeld als u naar het strand gaat.
DiabetesLIVE over vakantie
DiabetesLIVE is het internet TV-programma
van DVN. De interessante uitzending van
vorige maand ging over vakantie &
diabetes. Uitzending gemist? Bekijk
‘m alsnog op internet, de links
naar de DiabetesLIVE uit­
zending van 28 mei staan op
www.dvn.nl/diabc en
www.mijndvn.nl
Vergeten schieter
“Voor onze vakantie in Duitsland had ik aan alles
gedacht: reservemeter, heel veel strips, pennen en
naalden (voor als mijn pomp het zou begeven),
extra insuline, slangetjes en reservoirs voor de pomp,
dextro’s... Van alles heel veel en verdeeld over twee
tassen. Maar ik bleek toch iets te hebben vergeten:
de Quickserter, het apparaatje waarmee ik de naaldjes
in mijn buik schiet! Thuis noemen wij dit apparaatje
de schieter, leg dat maar eens in je beste Duits uit bij
de apotheek. Gelukkig bleek de vrouw van de apo­
theker ook diabetes te hebben en een pomp te
gebruiken. Zij wist heel snel wat ik nodig had en na
een dag was alles geregeld.”
Mieke van Beers (46), diabetes type 1 sinds 1996
Advies: Duitse apotheekmedewerkers hebben een
uitgebreide kennis van medicatie en aandoeningen.
Alle soorten insuline, orale bloedglucoseverlagers
en hulpmiddelen die u in Nederland krijgt voorge­
schreven, zijn ook in Duitsland verkrijgbaar. Wel is
het belangrijk om te weten dat de glucosewaarde in
Duitsland wordt bepaald in mg/dl. Waar een
Nederlandse glucosemeter 6,0 mmol/l aangeeft,
zal een Duitse glocosemeter 108 mg/dl aangeven.
Kortom, u moet een uitslag gemeten in een medisch
centrum in Duitsland altijd delen door 18,1 om de
uitslag zoals in Nederland te krijgen. Hetzelfde geldt
voor bloedglucosemeters in Spanje.
Bij hitte wordt insuline sneller opgenomen!
diabc • juni 2010
31
-vakantie-
Infuuspleisters in het zwembad
“Mijn dochters Ambra (10) en Iris (6) kregen allebei diabetes toen ze tweeënhalf jaar waren. Drie jaar geleden wilden we
ze laten overzetten op de pomp. We hadden al een paar keer een afspraak gemaakt, maar steeds werd die vanuit het
ziekenhuis verschoven. Toen het er eindelijk van zou komen, bleek dit precies een week voor onze vakantie naar Brazilië
te zijn. Omdat ik bang was dat het ziekenhuis dat niet verantwoord zou vinden en de afspraak weer zou verzetten, heb
ik dat niet verteld. Anders sta je immers weer achteraan in de rij. Een week later zaten we in het vliegtuig en eenmaal in
Brazilië zaten we ineens van de winter in de zomer. Ambra en Iris sprongen natuurlijk zo het zwembad in en geregeld
vond ik de infuussetjes op de bodem van het zwembad. Ik blééf bezig. Nu heb ik wat meer ervaring en weet ik: zodra je
zonnebrand hebt gesmeerd, plakken de pleisters niet meer. En sowieso vallen de setjes er in het zwembad vanaf. Maar in
die vakantie was het wennen voor iedereen, ik vond het stressvol en uiteindelijk zijn we tijdelijk teruggegaan op de pen­
nen. Echt vakantie werd het niet meer. Nu stellen we ons erop in. We gaan nu met extra dozen infuussetjes op vakantie;
beter één te veel dan te weinig.
Lydia Braakman, moeder van Ambra (10 jaar) en Iris (6 jaar)
Advies: Een infuuspleister heeft twee uur nodig om goed te hechten. Breng daarom niet vlak voor het zwemmen een
nieuw naaldje in en plak ook niet vlak voor het zwemmen een nieuwe pleister. Neem ook altijd een reservepomp mee, in
uw geval dus twee stuks. Voor de zomervakantie biedt Medtronic een leenpomp. Doe de aanvraag wel ruim van tevoren!
Tijdens actieve vakanties hebben de spieren meer glucose
nodig, daardoor kan de bloedglucose dalen
Franse suikerklontjes
“Vier jaar geleden ging ik op vakantie naar Frankrijk,
samen met m’n vriend. We hadden de racefietsen mee
en fietsten regelmatig. Dan heb je af en toe een
Dextrootje extra nodig. Ik neem altijd voorraad mee,
maar in een Franse supermarkt ging ik toch op zoek naar
extra. Ik kon het niet vinden, ook niet iets wat erop leek.
Ook bij de drogist of apotheek hadden ze het niet. Ze
hadden alleen iets wat oplosbaar was, in een enorme fles,
maar daar zat ik niet op te wachten. Uiteindelijk heb ik
maar een doosje suikerklontjes gekocht, voor het geval
dat. Ik vraag me nu nog steeds af: hoe doen mensen met
diabetes het dan in Frankrijk? Ik ben me er inmiddels
bewust van dat het niet zo vanzelfsprekend is dat dit
soort dingen voorhanden zijn, zelfs niet in een land zo
dichtbij als Frankrijk. Dus ik neem sindsdien veel meer
Dextro mee als ik op vakantie ga.”
Anne-Marie Eerenstein (28), diabetes type 1 sinds 1985
Advies: Neem als u op pad gaat, altijd tussendoortjes
mee, zoals Dextro of een fruitreep. Weet u niet zeker of
dit in het vakantieland beschikbaar is, neem dan
een ruime voorraad mee van huis. Tijdens
vakanties onderneemt u vaak andere dingen
dan thuis. Dit heeft invloed op uw bloed­
glucose. Zeker tijdens actieve vakanties
hebben uw spieren meer glucose nodig,
en daardoor kan uw bloedglucose
dalen. U hoeft dan minder insuline
te spuiten of tabletten te slik­
ken. Gaat u een bijzonder
actieve vakantie doen zoals
survivaltocht, snowboar­
den, duiken of berg­
beklimmen, overleg dan
van tevoren met uw arts.
diabc • juni 2010
33
-Achtergrond-
Nog meer tips voor op reis
• N
eem in ieder geval mee op vakantie: insuline (zorg in
warme landen voor een koele bewaarplaats) of tablet­
ten, recept, glucagon, reservepennen of –pomp met
extra infuussetjes.
• Veiligheidscontroles op luchthavens worden steeds
strenger. Neem daarom altijd een (Engelstalige)
medische verklaring van uw arts mee, waarop staat
welke medicijnen en hulpmiddelen u gebruikt. Dit is
handig wanneer u een douane moet passeren met
spuiten, naalden, pompen en/of meters. Zo’n verklaring
kunt u downloaden op de website van DVN onder
Elke dag > Vakantie.
• Ondanks het tonen van uw medische verklaring kunt u
toch gecontroleerd worden. Tip: koppel uw insuline­
pomp af en laat die door de controleband gaan. Hier­
mee voorkomt u piepen tijdens het passeren van de
controlepoort, waardoor u gefouilleerd moet worden.
• Neem op vakantie het Europees Medisch Paspoort
mee. U kunt hierin gegevens noteren over uw gezond­
heid, medicijngebruik, bloedgroep en allergieën. Het
boekje is in elf Europese talen opgesteld, zodat men
ook in het buitenland snel kan zien wat de oorzaak van
eventuele problemen is. Vul het paspoort samen met
uw behan­delaar in en laat uw arts een handtekening en
een stempel zetten.
• Gaat u op vakantie naar Turkije of Marokko?
De website van het Slotervaartziekenhuis biedt
allerhande informatie over het reizen met diabetes
naar deze landen, onder andere vindt u hier de
telefoonnummers van het Centraal Meldpunt. Via dit
meldpunt kunnen artsen in Nederland en Marokko snel
medische informatie uitwisselen. Ook heeft het zieken­
huis een medisch paspoort voor mensen met diabetes
ontwikkeld met daarin alle relevante informatie voor de
arts in Turkije of Marokko.
Dit kunt u eveneens downloaden via de website van het
Slotervaartziekenhuis www.diabetes-slotervaart.nl
• Zorgverzekeraar Agis heeft in Turkije en Marokko eigen
Servicecentra waar u terecht kunt voor advies of voor
hulp bij spoedeisende zorg. Agis Servicecentrum
Turkije: tel. +90 (0) 212 444 24 47.
Zie ook www.agis-turkije.nl of www.agisturkey.com
Agis Servicecentrum Marokko: + 212 522 39 40 40. Zie
ook www.agis-marokko.nl of www.agis-maroc.com
• Als u naar een bestemming vliegt waar het tijdsverschil
met Nederland meer dan twee uur bedraagt, heeft dat
mogelijk invloed op uw medicatieschema. Overleg
altijd met uw arts of diabetesverpleegkundige hoe u
op de dag van vertrek en aankomst uw diabetes het
beste kunt regelen. Vraag ook hoe u uw spuitschema
of inname van tabletten kunt aanpassen aan eventueel
andere eet- en slaaptijden.
Vliegen met insuline
Insuline mag in het vliegtuig worden
meegenomen in de handbagage.
Sinds 6 november 2006 mogen de
passagiers van vliegtuigen maximaal
100 ml vloeibare stof per verpak­
king in de handbagage meenemen
(naar de VS maximaal 90 ml). Voor
vloeibare medicijnen geldt een
uitzondering: daarvan mag u in de
hand­bagage zoveel meenemen
als nodig is voor de vlucht én het
verblijf in het buitenland. In de
handbagage mogen ook (vloeibare)
koelelementen mee, als dat nood­
zakelijk is om uw medicijnen veilig
te vervoeren. De temperatuur in
vliegtuigen is gewoonlijk niet hoger
dan normaal: koelen van insuline in
de hand­bagage tijdens een vliegreis
is daarom in principe niet nodig.
Insuline kunt u in een isolatietasje,
zonder koeling 4 tot 6 weken be­
waren bij een temperatuur tot maxi­
maal 35 graden Celcius; de werking
neemt dan slechts met 5% af. De
insuline die daarna nog over is, moet
u weggooien. Vloeibare hypodrank­
jes mogen alleen mee het vliegtuig
in als de inhoud van de verpakking
minder dan 100 ml bedraagt.
Advies
Als u een vliegreis maakt, is het
advies om insuline altijd in de
handbagage te vervoeren. Dit in
verband met eventuele kans op
beschadiging of het kwijtraken
van bagage op luchthavens.
Bewaren van insuline in uw
koffer, in de laadruimte van
het vliegtuig, geeft altijd enig
risico op bevriezing. Insuline die
bevroren is geweest, kan niet
meer worden gebruikt en moet
worden weggegooid. diabc • juni 2010
35