MERSEYSIDE FIRE AND RESCUE SERVICE: DEEL 1 In maart

MERSEYSIDE FIRE
SERVICE: DEEL 1
AND
RESCUE
Brugghemans B1., De Decker V2., Maertens
F.3, Monserez C.4
SITUERING
In maart 2011 ging een gemengde
delegatie
van
BVV,
Brandweer
Antwerpen en FOD BIZA (SLIV) op
bezoek bij de brandweer van Liverpool
(Merseyside Fire and Rescue Service).
De doelstelling van het bezoek was de
toepassing van Community Fire Safety
te bekijken en na te gaan hoe in België
brandweerlieden kunnen betrokken
worden bij de brandpreventie in
woningen. Wat volgt is een verslag van
een bezoek aan één van de meest
performante brandweerkorpsen in
Europa.
SITUERING VAN MERSEYSIDE FIRE
RESCUE SERVICE
AND
Merseyside Fire and Rescue Service,
verder MF&RS genoemd, is het
beroepsbrandweerkorps dat Liverpool
en
omstreken
beschermt.
Het
werkgebied van deze brandweerdienst
is één van de kleinste in Engeland/GB
qua oppervlakte, maar scoort zeer
hoog qua aantal inwoners en risico’s.
De regio Merseyside is één van de
armste regio’s van het eiland en heeft
1
Brugghemans Bert is kapitein-commandant bij de
brandweer van Antwerpen
2
De Decker Veerle is adjunct-coördinator
(diensthoofd) van de preventiedienst van brandweer
Antwerpen
3
Maertens Frank is kapitein-commandant bij de
brandweer van Antwerpen en kapitein-dienstchef
van de brandweer van Kuurne
4
Monserez Claude is kapitein-dienstchef bij de
brandweer van Zwevegem
te kampen met een enorme sociale
problematiek die gepaard gaat met
armoede. MF&RS wil een rol spelen in
de ontwikkeling van de regio en in de
verbetering van de levensstandaard en
heeft zich daarom tot doel gesteld om
Merseyside “veiliger, gezonder en
sterker” te maken.
De regio Merseyside was eind jaren
‘90 één van de drukste regio’s qua
brand. In 2000 waren er ongeveer
2.200
woningbranden,
13.000
aangestoken
branden
en
3.000
voertuigbranden.
Merseyside had relatief gezien een
heel hoog aantal doden bij brand in
heel Europa (twaalf per miljoen
inwoners). Om het aantal doden te
doen dalen, werd vooral ingezet op
snelle uitruktijden en een goed
getraind korps. In 2000 had het korps
van
Merseyside
enorm
snelle
uitruktijden, maar die hadden slechts
een zeer klein effect op het aantal
slachtoffers.
In 2000 werd een heel nieuwe,
ongeziene
weg
ingeslagen.
De
brandweerlieden kregen de opdracht
om
huis
aan
huis
brandveiligheidscontroles uit te voeren
en om overal rookmelders op te
hangen. Het resultaat is dat tien jaar
later het aantal branden met 33% is
gedaald (gemiddeld in GB 20% daling)
en het aantal doden bij brand met
bijna 60% is gedaald (gemiddeld in GB
20%
daling).
Ook
het
aantal
voertuigbranden
en
aangestoken
branden is fel geminderd.
De visie van de dienstleiding van
MF&RS is dat elke brand er één teveel
is. Ze stellen dat “de enorme
menselijke, sociale, financiële en
materiële schade bij brand ons als
brandweerlieden verplicht om al het
mogelijke te doen om deze schade te
voorkomen.”
De bovenstaande effecten bereiken is
uiteraard niet simpel en kan niet enkel
bereikt worden door in elk huis langs
1
te gaan en rookmelders op te hangen.
De dienst is erin geslaagd zich te
onderscheiden en één van de meest
performante diensten te worden door
doorgedreven te werken rond vier
pijlers, namelijk Community Fire
Safety, kennis en informatie, innovatie
en operationele excellentie.
In het eerste deel werken we vooral
het thema Community Fire Safety uit
en in deel twee worden de andere drie
pijlers belicht.
COMMUNITY FIRE SAFETY
Community Fire Safety (CFS) betekent
dat de burger betrokken wordt bij
brandveiligheid
en
zelf
verantwoordelijkheid
opneemt
om
brand te voorkomen. Bij MF&RS
beschouwt men CFS als een kerntaak
van de dienst die even belangrijk is als
brandbestrijding. Meer zelfs, wat wij
bij de brandweer momenteel
beschouwen als CFS (vb BPA–werking
of doelgroepgerichte preventie) wordt
beschouwd
als
de
normale
operationele
werking
van
een
brandweerman. Dit uit zich op veel
manieren.
Zo
wordt
een
brandweerman
bijvoorbeeld
“community fire fighter” genoemd en
de naam van elke brandweerkazerne
begint met “community fire station”.
CFS wordt op deze wijze ook een
doelstelling voor de gemeenschap, een
verantwoordelijkheid gedragen door
de
gemeenschap,
waarvoor
de
brandweer zich inzet en waarvan de
brandweer deel uitmaakt.
Momenteel werkt men zelfs plannen
uit om een nieuwe brandweerkazerne
te bouwen die mee gebruikt wordt
door de lokale gemeenschap als
ontspanningscentrum voor sport en
andere activiteiten van jongeren,
verenigingen en sportclubs.
Home Safety Checks
De
essentie
van
het
maatschappijgericht werken zijn de
Home Safety Checks (HSC’s) die
worden
uitgevoerd
door
brandweerlieden op dienst. Jaarlijks
voert de dienst ongeveer 100.000
zogenaamde HSC’s uit. Dit komt voor
de betrokken dienst ongeveer neer op
één controle per brandweerman/vrouw per dag. Een HSC is niet
verplicht en mensen kunnen dus
weigeren brandweerlieden binnen te
laten. Dit gebeurt echter zeer weinig.
Tijdens zo’n HSC wordt op basis van
een
checklist
naar
een
aantal
belangrijke risicoparameters gepeild:
- Bewoners boven de 65 of onder de
-
5 jaar
Mensen met een handicap
Brandgevaarlijk
gedrag
(roken,
manier van koken, slecht gebruik
van elektriciteit, …)
Op basis van deze parameters wordt
een eenvoudige risicoanalyse gemaakt
waarbij
de
bewoners
in
drie
categorieën worden ingedeeld. Hoge
risico’s worden verwezen naar een
gespecialiseerde
dienst
voor
Community Fire Safety. Medium en
lage risico’s worden opgevolgd door
de brandweerdienst zelf die na
respectievelijk twee of vijf jaar een
nieuwe controle uitvoert.
Door de brandweermannen/-vrouwen
actief te betrekken, krijgen ook zij
onmiddellijk meer inzicht in de noden
van de woon- en leefomgeving op hun
beschermingsgebied wat dan weer een
positief effect heeft op de werking
wanneer het toch brandt. Ook de
gegevens die worden verzameld
worden gebruikt door de operationele
diensten wanneer er een incident is
(zie verder bij deel 2 kennis en
informatie).
Hoge risico’s worden doorverwezen
naar een dienst voor CFS die werkt
met een ploeg van operationeel en
niet-operationeel
personeel.
Het
2
burgerpersoneel van deze dienst zijn
de zogenaamde “advocates”. Dit zijn
specialisten die worden gerekruteerd
uit andere sectoren (ouderenzorg,
gehandicaptenzorg, …) en door de
brandweer opgeleid om HSC’s uit te
voeren. Er wordt niet alleen gewerkt
naar de zwakke doelgroepen toe, maar
ook
mensen
die
zwakkere
doelgroepen verzorgen, worden door
de brandweer gesensibiliseerd. Zo
lopen
er
bijvoorbeeld
opleidingsprogramma’s
voor
thuisverpleegkundigen die op hun
beurt bij de mensen thuis risico’s
kunnen wegnemen.
De specialisten maken gebruik van
hun kennis en ervaring en kunnen zo
toegang krijgen tot woningen waar
voor andere brandweerlieden de deur
gesloten blijft. Door hun specifieke
kennis
en
inschatting
van
de
problematiek dragen ze ook bij tot de
ontwikkeling
van
vergevorderde
oplossingen voor personen die een
hoog risico lopen. Deze oplossingen
kunnen gaan van vuurbestendige
dekens voor immobiele en verstokte
rokers, rookmelders met visuele of
gevoelsmatige alarmen voor mensen
met een gehoorstoornis tot volledige
home sprinklerinstallaties die in huis
worden geïnstalleerd.
In totaal werken er ongeveer 35
specialisten
bij
de
dienst.
Ze
beschikken bij hun huisbezoeken over
een ontwikkelde toolkit die alle
mogelijke middelen bevat om de
brandveiligheid te verbeteren, gaande
van rookmelders tot vuurbestendige
lakens/dekens tot verlengdraden en
metalen
vuilnisbakken.
Al
deze
middelen worden gratis aan de
bewoners ter beschikking gesteld.
De fondsen voor de hulpmiddelen
komen enerzijds uit het budget van de
brandweer. Dit betekent dus dat de
brandweer/overheid bewust investeert
in de brandveiligheid van de burgers.
Anderzijds worden er samenwerkingen
aangegaan
met
andere
overheidsdiensten
en
private
bedrijven. (zoals bijvoorbeeld?)
CFS gericht op doelgroepen
Naast de huisbezoeken, werkt MF&RS
ook via doelgroepgerichte projecten
(aan wat?). Aanvankelijk is een aantal
van deze projecten ontstaan om de
3
brandweer dichter bij de gemeenschap
te brengen en het “gezicht achter het
adembeschermingsmasker” te leren
kennen. Merseyside is namelijk een
arme regio die net zoals andere
grootstedelijke gebieden in Europa te
maken heeft met jeugdcriminaliteit,
agressie
tegen
hulpverleners
en
brandstichtingen
(vooral
van
voertuigen en vuilbakken).
De projecten hebben niet alleen een
positieve
effect
op
het
probleemgedrag van jongeren. Er was
ook duidelijk een effect op de
brandveiligheid
en
het
aantal
aangestoken branden. Daarom werkt
men nog steeds via deze projecten
met als voornaamste doelstelling
sensibilisering te concretiseren en
Community Fire Safety uit te dragen.
Hieronder
volgen
een
aantal
voorbeelden van doelgroepgerichte
projecten. Andere voorbeelden komen
ook terug in het hoofdstuk over
innovatie.
Fire Fit
Door verschillende projecten wil men
zowel gezond eten en leven promoten,
alsook brandveiligheid sensibiliseren.
Zo werkt Jo Henderson, één van de
advocates of specialisten mee aan een
project van de beroemde chef Jamie
Oliver. In het project wil men in de
eerste plaats de UK impulsen geven
om gezonder te koken. Gedurende
gratis kooklessen met eenvoudige
maar gezonde recepten heeft Jo
tijdens het bereiden aandacht voor
brandveiligheid. Ze geeft op een
sympathieke, directe en effectieve
wijze
aanwijzingen
tijdens
het
bereidingsproces: vuur niet alleen
laten, handdoek niet naast of op het
vuur
leggen,
aandacht
voor
gasaansluiting. Ze vraagt ook aan de
deelnemers wie er een rookmelder,
branddeken of blusapparaat in huis
heeft en hoe en waar dat geplaatst is.
Eventueel
worden
deelnemers
doorverwezen voor een Home Fire
Safety Check.
Projecten met scholen
Merseyside legt via “school liaison
officers” (brandweerlieden die in
scholen gaan spreken) contact met
kinderen om in de school brandveilig
gedrag te sensibiliseren maar ook om
bij te dragen aan de opleiding van
toekomstige volwassenen. De “school
liaison officers” nemen deel aan
leeslessen, helpen bij schoolprojecten
en
geven
opleiding
over
brandveiligheid.
De inspanningen op de scholen
worden bovendien ook gebruikt om
toekomstige brandweerlieden aan te
trekken.
4
Jeugdbrandweer
“Fire cadets” krijgen in één van de
posten opleidingen om kleine branden
te blussen. Dit is een beloning voor
hun inzet om een familielid of buur
door te verwijzen om een Home Fire
Safety Check te laten uitvoeren.
Communicatiecampagnes
Omdat er tijdens bepaalde periodes
van het jaar bijvoorbeeld opvallend
veel keuken- of
vuilnisbakbranden
zijn,
voert
men
bij
MF&RS
doelgerichte communicatiecampagnes,
zoals een campagne rond het veilig
plaatsen van een vuilnisbak om het
aantal
aangestoken
branden
te
verminderen. De meest opvallende
campagne is deze die de laatste
maanden van 2010 heeft gelopen rond
keukenbranden.
Hierbij
werd
gedurende (hoeveel?) maanden acht
keer per dag een spot van de
brandweer op de radio afgespeeld
waarbij ongeveer een miljoen mensen
meermaals per dag bereikt werd. Ten
opzichte van dezelfde periode in 2009
werd een daling van 16,3% van het
aantal keukenbranden gemeten.
DEEL 2
In de volgende editie van het vakblad
worden de andere pijlers uitgewerkt
die van MF&RS één van de meest
performante brandweerkorpsen van
Europa maken. Hier zal blijken dat
MF&RS zeer sterk werkt op basis van
kennis en informatie en hiertoe zelfs
een belangrijke en grote “knowledge
and
information
service”
heeft
uitgebouwd. Verder werken ze ook
rond innovatie en rond operationele
excellentie vanuit de visie dat het altijd
zal branden en dat je dan het beste
team nodig hebt.
Tot slot worden ook de resultaten van
tien jaar werken volgens deze nieuwe
wijze besproken. Het zal blijken dat de
resultaten significant beter zijn dan in
de rest van de UK en dat MF&RS erin
geslaagd is om een enorme daling te
krijgen in branden (van alle types) en
in aantal slachtoffers.
5