Miniconferentie Nanogeneeskunde Slimme oplossingen om kanker

Miniconferentie Nanogeneeskunde
Slimme oplossingen om kanker te verslaan
NanoNextNL, KWF Kankerbestrijding en NWO-domein TTW hebben de handen ineen geslagen om,
op uitnodiging van ENATRANS en EPTN, een bijdrage te leveren aan het pan-Europese evenement
Nano World Cancer Day. Op 2 februari 2017 organiseerden zij de miniconferentie
Nanogeneeskunde; slimme oplossingen om kanker te
verslaan.
De conferentie in Stadskasteel Oudaen (Utrecht) bracht
onderzoekers, bedrijven, beleidsmakers en vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen bij elkaar om het
publiek te informeren over de mogelijkheden van
nanotechnologie, kennis en ervaringen te delen en om
mensen met elkaar te verbinden om verder onderzoek in
de nanogeneeskunde en nanomedicijnen te stimuleren.
Een gemêleerde groep sprekers liet diverse toepassingen van nanotechnologie in diagnostiek en
behandeling van kanker zien. Een korte impressie van deze bijdragen is hieronder weergegeven.
“Deze techniek is te gebruiken met standaard chirurgisch instrumentarium,
wat implementatie ervan makkelijker maakt.”
Dr. Joost Pouw (MIRA Instituut voor Biomedische Technologie en Technische geneeskunde,
Universiteit Twente)
De meeste kwaadaardige tumoren hebben de neiging om eerst naar de lymfeklieren uit te zaaien.
Om de prognose van de patiënt en de optimale behandelingsstrategie te bepalen is het belangrijk
om vast te stellen of er uitgezaaide tumorcellen in de lymfeklieren aanwezig zijn. Bij borstkanker
gebeurt dat bijvoorbeeld door de eerste lymfeklier direct na de tumor (de schildwachtersklier) te
verwijderen en onderzoeken. Zo kan de patiënt ingrijpende chirurgie
aan de overige lymfeklieren bespaard blijven.
Lokalisatie van de schildwachtersklier gebeurt momenteel met vooraf
toegediende radio-isotopen. Door regelgeving en beperkte productie
1
zijn deze isotopen niet altijd en overal verkrijgbaar en is dus de lymfekliersparende behandeling niet
altijd beschikbaar.
Daarom onderzoeken Pouw en zijn collega’s de inzet van magnetische nanodeeltjes als alternatief in
een grote, vergelijkende patiëntenstudie. Naast het oplossen van het beschikbaarheidsprobleem
kunnen deze deeltjes in de toekomst mogelijk ook een oplossing bieden voor het uitvoeren van de
schildwachtersklier-procedure in andere tumorsoorten zoals laparoscopische operaties in buikholte
en bekkenstreek.
“De microspheres in beeld brengen is niet het einddoel. Effectievere
behandeling van levertumorcellen middels deze beelden wél.”
Drs. Sander Poelert (Quierem Medical B.V.)
Na het verkrijgen van het CE-keurmerk in 2015 zijn
QuieremSpheres® beschikbaar voor patiënten in heel
Europa. Het gaat om minuscule radioactieve
holmiumbolletjes die levertumoren van binnenuit
kunnen bestralen, ook wel radio-embolisatie genoemd.
De bolletjes worden in de bloedbaan van de
leverslagader gebracht, waarna ze vast zullen lopen in
de kleinste bloedvaatjes in en rondom de levertumor.
De holmiumbolletjes zijn zichtbaar op MRI-scans en
SPECT-CT, waardoor het mogelijk wordt om per patiënt
in vroegtijdig stadium te bepalen in hoeverre de behandeling goed aanslaat.
“We zien dat de nanodeeltjes sterk significant de tumorgroei in de prostaat
remmen.”
dr. Gabri van der Pluijm (Afdeling Urologie, Leids Universitair Medisch Centrum)
Prostaatkanker is de meest voorkomende kwaadaardige aandoening bij mannen en een belangrijke
doodsoorzaak. Een groot deel van de tumoren zijn relatief mild en niet fataal, maar de agressieve
prostaattumoren zijn zeer slecht te behandelen en zaaien vaak uit, bijvoorbeeld naar het bot.
Het LUMC, Universiteit Utrecht en het bedrijf Enceladus Pharmaceuticals hebben in
nauwe samenwerking een kandidaat-geneesmiddel (Oncocort) ontwikkeld voor de
behandeling van deze agressieve variant. Het betreft een werkzame stof
(dexamethason) die verpakt is in liposomen. Uit laboratoriumonderzoek blijkt dat deze liposomen
kunnen ophopen in de tumor waar het medicijn zeer effectief is in het bestrijden van de
prostaatkankercellen. De onderzoekers starten binnenkort met een klinische studie onder 10
patiënten om de veiligheid en werkzaamheid van Oncocort vast te stellen.
2
“Er is op dit moment geen behandeling voor hersentumoren. Het is een
verschrikkelijke uitslag voor ouders en kinderen om te krijgen.”
dr. Pieter Gaillard (2-BBB Medicines B.V.)
Tumoren in de hersenen (primair dan wel uitgezaaid) zijn amper te
behandelen. Een chirurgische ingreep geeft meestal slechts uitstel
en is soms zelfs compleet uitgesloten; zoals bij tumoren in de vitale
hersenstam, of wanneer er teveel uitzaaiingen zijn. In deze gevallen
is enkel bestraling of medicatie een optie. Effectief bestralen kent
veel bijwerkingen, terwijl medicijnen heel moeilijk door de bloedhersenbarrière te krijgen zijn.
Pieter Gaillard besprak de inzet van het middel Caelyx®, waarbij de werkzame stof is verpakt in
nanodeeltjes die wél door deze barrière heen kunnen, daarbij geholpen door gerichte geluidsgolven
die de lokale bloedvaten verder opentrillen. De resultaten van de eerste studies in 100 patiënten zijn
bemoedigend. Met financiering van KWF en NWO-domein TTW wordt de toepassing voor patiënten
met hersentumoren de komende jaren verder onderzocht.
“Er is een terechte oproep in de agenda om alle stakeholders in een coherent
systeem samen te brengen.”
ir. Robert Geertsma (RIVM, Nationaal Platform Nanomedicine, ETPN)
Het European Technology Platform Nanomedicine (ETPN) heeft in
2016 een “Strategic Research & Innovation Agenda” gepubliceerd voor nanogeneeskunde, wat zij
daarbij breed definiëren als
“het gecontroleerde gebruik van nanotechnologieën in de
gezondheidszorg”.
In zijn presentatie besprak ir. Robert Geertsma de doelen en de
opzet van deze agenda en ging hij in op het Nederlandse
onderzoeksveld, maar ook de impact van nanogeneeskunde voor
de patiënt. Om deze impact te vergroten is een belangrijke rol
weggelegd voor een ‘Translation Hub’, bedoeld om effectief
verbinding te leggen tussen technologie en toepassing voor de
eindgebruiker. Ook stelt ETPN zich ten doel om het ecosysteem
van nanotechnologie te helpen vormen en ondersteunen, zodat
alle relevante stakeholders samen worden gebracht.
Klik op afbeelding voor de pdf
van de ETPN Agenda
Meer informatie
Miniconferentie Nanogeneeskunde: http://www.nanonextnl.nl/events/miniconferentienanogeneeskunde-naar-toekomst-kankerpatient/
3
Beelden van de conferentie en aansluitende netwerklunch
4