Grote schoonmaak: huis en haard

Grote schoonmaak: huis en haard
Een modern huishouden is erger dan een chemische fabriek
Er is wc-reiniger, allesreiniger, ovenreiniger, gootsteenreiniger, vloerreiniger en er zijn speciale
statische doekjes voor de moeilijk bereikbare hoekjes. Maar het kan ook anders: eenvoudiger,
goedkoper en milieuvriendelijker...
Zand, zeep en soda. Meer hadden mensen vroeger niet in huis om zichzelf, hun woning en kleding
schoon te houden. Zeep en soda kennen we als schoonmaakmiddel. Maar zand? Zand werd gebruikt
al schuurmiddel. Zandpapier is dan ook een ander woord voor schuurpapier. Met zand werd het vuil
van de klompen geborsteld, werden houten vloeren weer mooi wit geschrobd en oma boende er haar
aanrecht mee. Een gemakkelijk en goedkoop schoonmaakproduct. Net als zeep en soda trouwens.
In schril contrast met dit ouderwetse schoonmaaktrio staat de gigantische hoeveelheid
schoonmaakmiddelen en -apparaten die we tegenwoordig hebben. Voor elk meubelstuk, kledingstuk
of vlekje is er wel een apart product bedacht. Meterslange schappen vol staan er bij de drogisterij of
supermarkt. In hun felgekleurde verpakkingen beloven ze direct resultaat en allemaal zijn ze voorzien
van handige doseerdoppen, deppers of druppelaars. Zo spelen de fabrikanten niet alleen gewiekst in
op ons tijdgebrek, maar ook op ons gebrek aan huishoudelijke kennis. Zelf betaalde ik ooit een dure
les, toen mijn vulpen - zonder dop - ongemerkt op mijn witte katoenen broek was gevallen. Als een
spons had het katoen de inkt opgezogen. Ik wist niets anders te doen dan naar de eerste de beste
drogisterij te gaan waar ik een peperduur flaconnetje aanschafte met iets wat gegarandeerd de
inktvlek zou doen verdwijnen. Dat gebeurde ook. Maar met de inkt verdween ook nogal wat katoen als
sneeuw voor de zon. De vlek had plaatsgemaakt voor een schrale, wat kalige plek, die net zo goed de
aandacht trok. Toen ik de inhoud van het flaconnetje bestudeerde, ontdekte ik dat ik veel geld betaald
had voor een paar cc bleekwater in een plastic buisje met roldopje. Met water en citroen had ik
waarschijnlijk hetzelfde resultaat gehad zonder mijn mooie broek te ruïneren. Maar dat wist ik toen
nog niet.
Chemische fabriek
Tegenwoordig heeft het gemiddelde huishouden meer door de mens gemaakte chemicaliën dan een
middelgrote chemische fabriek honderd jaar geleden. Elk huishouden gebruikt ongeveer 250 liter
gevaarlijke huishoudproducten per jaar en alle huishoudens samen produceren 25 procent van het
chemische afval.
Hoe schadelijk deze producten zijn voor onze gezondheid en voor het milieu, is niet met zekerheid te
zeggen. Een feit is wel dat jaarlijks drieduizend jonge kinderen vergiftigd raken door
huishoudmiddelen en doe-het-zelfproducten. Dat gebeurt bijna altijd door een onverwachte
samenloop van omstandigheden. Degene die met de giftige stoffen aan het werk is, wordt plotseling
afgeleid. De telefoon gaat; de postbode belt aan of er komt onverwacht visite. De spullen, die normaal
op een veilige plaats zijn opgeborgen, staan nu binnen bereik van de kinderhandjes. En in een mum
van tijd is het ongeluk geschied.
Meestal wordt de gezondheid echter sluipenderwijs aangetast. Mensen die regelmatig huishoudelijke
chemicaliën gebruiken, waaronder agressieve producten als chloor, ammoniak of zoutzuur, kunnen op
den duur astmatisch worden of last krijgen van eczeem en andere huidirritaties. Sommige
onderzoeken leggen een verband tussen immuunziekten als het chronisch vermoeidheidssyndroom
(ook wel ME genoemd) en veelvuldig contact met chemicaliën. Vanwege deze gezondheidsrisico's
staat altijd op de verpakking dat je goed moet ventileren en voorzichtig moet zijn.
Voorkomen is beter
Het beste is natuurlijk zo weinig mogelijk, of liever nog, helemaal geen agressieve
schoonmaakmiddelen te gebruiken. Ga daarom eens op inspectie in je kasten. Waarschijnlijk vind je
achterin allerlei speciale producten die je in een aanval van schoonmaakdrift gekocht hebt en daarna
slechts één keer hebt gebruikt. Maak op wat je hebt of breng het naar de chemiekar. En richt je kast
opnieuw in met een paar basisschoonmaakmiddelen, die multi-inzetbaar zijn. Zachte (groene) zeep,
soda en azijn zijn wat dit betreft een gouden trio. Groene of zachte zeep is een krachtig ouderwets
schoonmaakmiddel, gemaakt van natuurlijke grondstoffen. Hetzelfde geldt voor azijn en soda.Veel
meer heb je feitelijk niet nodig om je huis schoon te houden. Zo houd je je kast lekker overzichtelijk en
spaar je niet alleen veel geld, maar ook het milieu.
Waar zouden we zijn zonder azijn?
Zuurhoudende schoonmaakartikelen zijn onmisbaar in het huishouden. Dat komt omdat zuur
zeepresten en kalk kan oplossen. Zo kunnen ze gemakkelijk verwijderd worden.Veel
schoonmaakproducten bevatten dan ook een zuur. Dat kan een sterk zuur zijn zoals zoutzuur of
zwavelzuur. Of een zwak zuur, bijvoorbeeld azijn of citroenzuur. Zoutzuur is de stof die we meestal
terug vinden in commerciële ontkalkers voor huishoudapparaten en in agressieve ontkalkers voor
toiletpotten. Ontkalkers met zoutzuur zijn erg bijtende producten die uiterst irriterend zijn voor de huid.
Wanneer dergelijke producten worden opgewarmd (wat vaak de bedoeling is bij de ontkalking van een
koffiezetapparaat, een waterkoker) ontstaan giftige dampen die de ademhalingswegen aantasten.
Gevaarlijk en duur, kortom. Natuurlijke zuren zoals citroen en azijn zijn het veiligst in gebruik en het
minst schadelijk voor het milieu.
Azijn kan op twee manieren worden gemaakt: met behulp van bacteriën en chemisch. Azijn wordt
traditioneel bereid met behulp van de azijnzuurbacterie acetobacter, deze zit van nature in hout. Om
dit proces plaats te laten vinden worden alcoholische dranken over houtkrullen gecirculeerd bij 3035°C. Als grondstof kan oude wijn dienen, vergiste appelsap of andere producten. Traditioneel azijn
heeft een aangename geur en smaak en daarom wordt het veelal in de keuken toegepast. Azijn kan
chemisch bereid worden door een oxidatie van aceetaldehyde, afkomstig van alcohol (ethanol). De
bacterie zet ethanol eerst om in aceetaldehyde en dan in azijnzuur. Chemische azijn bevat geen geuren smaakstoffen, die worden later toegevoegd. De synthetische azijn is veel goedkoper en kan ook
sterker zijn. (bron: Wikipedia)
Schoonmaken van apparaten
Maak je vaatwasser schoon door er eens per maand een kopje azijn in te doen en hem leeg een
cyclus te laten afwassen. Hierdoor wordt de machine van binnen schoongemaakt. Ook je wasmachine
gaat langer mee door regelmatig azijn toe te voegen aan het spoelwater. Je was wordt er ook nog
eens zachter van. Dus je bespaart dubbelop.
Het stoomstrijkijzer kun je ontstoppen door een mengsel van evenveel water als azijn te mengen en in
het reservoir doen. Op volle stoom zetten en vijf minuten in verticale stand laten staan. Daarna het
strijkijzer uitschakelen en laten afkoelen. De kalkaanslag is nu gemakkelijk te verwijderen.
Ook voor de magnetron is azijn een uitstekend schoonmaakmiddel, dat ook nog eens de geurtjes
verdrijft. Breng een mengsel van een kwart azijn met 1 kopje water aan de kook en laat dit even
doorkoken.
Wc-reiniger
Om kalkaanslag in een toiletpot te verwijderen heb je geen sterk kalkwerend middel nodig. Azijn werkt
even goed. Hardnekkige aanslag kun je verwijderen door er een lap op te leggen die in azijn gedrenkt
is. Na een nacht weken laat de aanslag gemakkelijk los. Zo niet, dan de behandeling herhalen.
Geurverdrijver
Last van nare geurtjes? Vervang de dure, modieuze luchtverfrissers en geurtjes door azijn.
Kookgeurtjes verdwijnen als je een potje water met azijn een tijdje laat sudderen op het vuur. Ook de
nare geur van een hondenvacht kun je weg krijgen met azijn: de vacht insmeren met onverdunde
azijn, daarna spoelen. Azijn is verder geschikt als geurvreter voor het keukenafvoerputje: giet
minstens een keer per week een kopje azijn erdoor; dertig minuten laten staan en dan koud water
erdoorheen laten lopen. Uiengeur van snijplanken en andere luchtjes krijg je weg door azijn bij het
afwaswater te doen.
Schoonmaken van metalen
Voor het schoonmaken van koper, brons en chroom zijn allerlei bijzondere middeltjes in de handel.
Met azijn komt je ook een heel eind. Potten en pannen van roestvrij staal, koper of aluminium knappen
er goed van op. Ook geschikt als anti-roest. Verbrande ijzeren platen (bijvoorbeeld uit de oven) zijn
schoon te krijgen door ze in weken met een oplossing met water en azijn, dat aan de kook gebracht is.
Onkruidbestrijding
In de ecologische landbouw wordt azijn gebruikt om onkruid te bestrijden. Het spuiten van een
oplossing van 5 tot 10 procent azijn in water doodt de onkruiden vossenstaart en het hardnekkige
akkerdistel tijdens de eerste twee weken van hun groei. Gras op paden en opritten en het groen
tussen tegels kun je op deze milieuvriendelijke manier weg krijgen
Haar- en lichaamsverzorging
Een scheutje azijn op je gewassen haar verwijdert restjes shampoo Je haar wordt er zachter door.
Azijn is ook geschikt als anti-roosmiddel. Spoel je haar dan na het wassen met een oplossing van
azijn en twee kopjes warm water. Omdat azijn kalk oplost, maakt het water zachter. Een scheutje azijn
in je badwater voorkomt een droge, kriebelende huid.
Vlekverwijderaar
Azijn verwijdert hardnekkige vlekken. Voorzichtig met azijn wrijven op fruit-, jam-, mosterd-, koffie- en
theevlekken. Daarna wassen als normaal. Fruitvlekken op je handen zijn ook beter schoon te krijgen
als je azijn gebruikt. Theepotten worden als nieuw door kokend water met azijn erin te gieten. Ook
geschikt voor het schoonmaken van brillenglazen, porselein, kristal en natuurlijk spiegels en ramen
(samen met wat spiritus).
Medicinaal
Gorgelen met een lauwwarme oplossing van water en azijn is verzachtend bij keelontsteking. Azijn
werkt ook verzachtend bij een bijen- of kwallensteek. Een licht verbrande huid (door de zon) is minder
pijnlijk als er regelmatig gedept wordt met azijn.
Soda: zorgeloos schoonmaken
Net als azijn is ook soda een mild schoonmiddel, milieuvriendelijk als we het met mate gebruiken en
vooral heel goedkoop. Het fijne is ook nog eens dat het voor veel doeleinden geschikt is. Laat je
inspireren door de volgende mogelijkheden, die beschreven staan in het boek Spic & Span, hoe maak
je echt alles schoon.
Soda, dat als scheikundige naam natriumcarbonaat heeft, is een zout, dat als witte vaste stof in de
handel is. Het is een zogenaamd alkalisch product dat vet en smeer, die zuurhoudend zijn, kan
oplossen. Soda wordt ook toegevoegd aan levensmiddelen onder het E-nummer: E500. Een
vergelijkbare stof is natriumbicarbonaat, dat we kennen als zuiveringszout of baking soda. Het is een
witte gekristalliseerde stof die onder de naam Arm&Hammer razend populair is in de Verenigde Staten
en Engeland. Het is multi-inzetbaar, maar wordt vooral gebruikt als mild poets- of schuurmiddel. (bron:
Wikipedia)
Schuurmiddel
Een van de mildste, handigste en effectiefste schuurmiddelen is soda. Je kunt het gebruiken om
kwetsbare dingen schoon te maken die zouden worden beschadigd door sterkere schuurmiddelen.
Bleekmiddel
Meng een beetje water met het poeder om een papje te maken en gebruik dat om vet los te weken en
al die hardhandige vlekken op werkbladen. Om het schoonmaakeffect te vergroten en vlekken, plekjes
en verkleuringen uit te roeien, laat je de plek als je het papje erop hebt gewreven een kwartier tot een
halfuur staan voordat je hem afspoelt en schoonveegt.
Tandpasta
Is de tandpasta op? Meng een beetje soda en water tot een papje en gebruik dat. Of gebruik gewoon
oud vertrouwd zout. Maak zelf mondwater door een beetje soda in een glas water te roeren.
Geurvreter
Om onaangename geurtjes uit stoffen te verwijderen, strooi je er wat soda op en laat je ze 30 minuten
staan om het poeder zijn werk te laten doen. Was ze daarna op de normale manier.
Allesreiniger
Meng wat soda met water; doe dit in een plantenspuit en gebruik de oplossing om autoruiten, bad, wc,
wastafel etc. mee te poetsen. Ook geschikt voor de koelkast als ovenreiniger.
Zilverpoets
Gebruik een papje van water en soda. Maar wees voorzichtig, want soda is wel mild, maar het blijft
een zout.
Verfrisser van tapijt en andere stoffen
Strooi wat soda op het droge tapijt, laat het twee tot acht uur staan en zuig het op. Bij stoffen doe je
hetzelfde, maar dan hoeft de soda niet zo lang te blijven liggen; 45 minuten is al voldoende. Was de
stoffen daarna op de normale manier als het artikel wasbaar of zuig de soda simpelweg op. Soda kan
ook worden gebruikt om de binnenkant van schoenen, stoffering, en kussens en matrassen schoon te
maken en op te frissen.
Glans
Een kopje soda toegevoegd aan een emmer warm water laat vloeren met een geverfde afwerking,
zoals geglazuurde tegels, mooi glanzen. Laat drogen en poets met een zachte doek. Niet geschikt
voor poreuze vloeren als marmer.
Jeanine Schreurs
Aanbevolen literatuur
Yvonne Worth: Spic & Span. Hoe maak je echt alles schoon, Forte Uitgevers, € 14,95. ISBN
9058777372