Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het

Nut en noodzaak van een informatieplatform voor
het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Geonovum & Adviestalent
Datum
12 februari 2015
Inhoudsopgave
1
Inleiding
3
2
Aardbevingen in de media
4
3
In gesprek met betrokken partijen
7
7
3.2. Behoefte aan een informatieplatform
7
3.3. Eisen aan informatie
8
3.4. Partij bij wie het regisseren van het informatieplatform belegd kan worden
8
4
Gegevensbronnen
10
5
Naar een ‘open’ informatieplatform
13
6
2
3.1. Statements
5.1. Gegevensknooppunten
13
5.2. Ontwikkeling, organisatie en beheer
14
5.3 Haalbaarheid
14
Conclusies
17
Bijlage 1 : Media analyse
18
Bijlage 2 : Lijst met benaderde organisaties/contactpersonen
21
Bijlage 3 : Informatie analyse
22
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Hoofdstuk 1
Inleiding
Je hoeft het nieuws niet op de voet te volgen om te weten dat in Groningen de grond
regelmatig beeft. Deze bevingen houden verband met de aardgaswinning in het Groninger
aardgasveld. Het directe gevolg van de aardbevingen laat zich raden: schade aan huizen.
Daarnaast leidt dit tot veel gedoe over schadeafhandeling, discussie of de winning
teruggebracht moet worden, de omvang van het gebied waarbinnen claims kunnen worden
ingediend, of hoe de leefbaarheid kan worden gewaarborgd. En er spelen onder de bevolking
in het gebied gevoelens van onzekerheid en onveiligheid en een afbrokkelend vertrouwen van
de burger in de overheid.
Wat ons vanuit onze professie interesseert aan dit maatschappelijk vraagstuk is hoe de
informatievoorziening is geregeld. Tijdens een werkbezoek aan het gebied werd ons duidelijk
dat er bij de overheid geen regie op of overzicht is over alle relevante gegevensbronnen. Er is
geen middel of instrument waarmee alle betrokkenen beschikken over dezelfde en
betrouwbare gegevens. We vroegen ons af of dat geen omissie is, en als dat zo is, wie dat zou
kunnen regelen of bevorderen. Dat was het startpunt van ons onderzoek.
Het verbeteren van informatievoorziening in de publieke sector is een belangrijke drijfveer in
ons werk. Wij vinden dat gegevens de samenleving moeten dienen. Om besluiten te
onderbouwen, dialoog mogelijk te maken, elkaar te informeren en te inspireren. Vrijwel alle
gegevens die met de (gevolgen van de) aardbevingen te maken hebben is geo-informatie. De
locatiecomponent van gegevens biedt een uitstekende sleutel om veel verschillende gegevens
te kunnen combineren. Geonovum maakt geo-informatie van de publieke sector toegankelijk,
ontwikkelt de standaarden die daarvoor nodig zijn en helpt de overheid geo-informatie beter te
benutten. Adviestalent voelt zich professioneel aangesproken omdat zij de energie van de
nieuwe generatie adviseurs voor maatschappelijke vraagstukken wil aanwenden,
gecombineerd met de gevestigde naam en jarenlange ervaring van moederbedrijf Twynstra
Gudde.
We onderkennen dat er gevoeligheden spelen rond het onderwerp. Of dat er wellicht
verwachtingen gewekt worden die we niet waar kunnen maken. Vandaar dat we gekozen
hebben voor een neutrale benadering en een korte en bondige verkenning - oktober 2014 t/m
januari 2015- van nut en noodzaak van een gedeelde informatievoorziening middels een
‘informatieplatform’, als ook duiding van de eventuele realisatie daarvan.
We zijn als volgt te werk gegaan. We hebben interviews gehouden met enkele sleutelpartijen
op basis van een stakeholderanalyse van Adviestalent (zie apart bijgevoegde bijlage). We
hebben een analyse gemaakt van berichten in de media, een weergave daarvan is in
hoofdstuk 2 opgenomen. In hoofdstuk 3 geven we een samenvatting van de interviews met
betrokken partijen. Hoofdstuk 4 is een weergave van een informatieanalyse die we hebben
laten uitvoeren door Geon. Hoofdstuk 5 is ingeruimd voor de technisch-organisatorische
aspecten die spelen bij een informatieplatform, mede bepalend voor de haalbaarheid. In
hoofdstuk 6 staan onze conclusies.
De stakeholder-analyse is opgenomen als een apart document, de media analyse is
opgenomen in bijlage 1; de lijst met benaderde organisaties en contactpersonen in bijlage 2;
en de informatieanalyse in bijlage 3.
3
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Hoofdstuk 2
Aardbevingen in de media
Er wordt veel geschreven over het aardbevingsgebied in de landelijke media, en zeker in de
regionale media wordt uitgebreid bericht over het onderwerp. Wat kunnen we uit de
berichtgeving rond de aardbevingen in het gaswinningsgebied in Groningen opmaken over de
noodzaak van en de behoefte aan een gezamenlijk informatieplatform?
Met een korte analyse van de berichtgeving rond de aardbevingenproblematiek komt een
aantal regelmatig terugkerende thema’s in beeld. We zetten ze hier kort toegelicht op een rij.
Belangen en draagvlak
Veel berichten gaan over wantrouwen en vraagstukken rond onafhankelijkheid. Er is groeiend
wantrouwen onder de bevolking en in toenemende mate bij de lokale en regionale politici en
bestuurders. Dit richt zich met name op de NAM en EZ, als ook uitvoeringsdiensten.
“De burgemeester [van Loppersum, red.] zei ook dat het vertrouwen van de Groningers in
'Den Haag' inmiddels ver te zoeken is en dat het een voorwaarde is dat dit nu eerst wordt
hersteld1.”
“Het Centrum voor Veilig Wonen is nog niet officieel van start gegaan, maar ligt nu al stevig
onder vuur. Er is grote twijfel over de vraag of het centrum op voldoende afstand van de NAM
staat2.”
Politieke situatie
De aardbevingsproblematiek betreft voor Nederland een unieke situatie, waarin onder andere
burgemeesters en Gedeputeerde Statenleden zich in de media regelmatig uitspreken over het
beleid van minister Kamp.
"Nederland profiteert ook van de gaswinning en dat maakt de afweging een publieke 3”, zegt
directeur Schotman van de NAM.
“[Oud burgemeester, red.] Ruud Vreeman van Groningen heeft de aardbevingsproblematiek
opnieuw op de kaart gezet, door zaterdag tegen de NOS te zeggen dat de gaskraan verder
dicht moet4.”
Schadeafhandeling
Een groot deel van de berichtgeving gaat over de schade, de afhandeling daarvan en de
verschillende zienswijzen die daarbij bestaan. Zijn de huizenprijzen nu wel of niet gedaald?
Komt dat nu wel of niet door aardbevingen? Wie krijgt er wel compensatie en wie niet? En is
dat terecht? En hoe kunnen we controleren of dat terecht is? En om hoeveel schademeldingen
gaat het na iedere beving? En aan hoeveel daarvan wordt gehoor gegeven? Is dat terecht? Dat
soort vragen.
4
1
http://nos.nl/artikel/2015944-burgemeester-gaswinning-flink-terugschroeven.html
2
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=142828
3
http://nos.nl/artikel/2015904-nam-wij-gaan-niet-over-omvang-gaswinning.html
4
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=141676
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
“Minister Henk Kamp van Economische Zaken liet 11 onderzoeken uitvoeren naar de
gaswinning en de kans op aardbevingen in Groningen. Tijdens het rondetafelgesprek werd
duidelijk dat er veel onzekerheden zitten in de onderzoeksresultaten. Bart van Leemput, [oud-,
red.]directeur van de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), bevestigt daarnaast dat TNO
de exacte gevolgen van de verplaatsing van gaswinning nog moet doorrekenen5.”
De thema’s hierboven komen regelmatig terug. Uit de analyse kwam ook een aantal andere
relevante thema’s naar voren.
Onderzoek
Regelmatig komen onderzoeken voorbij die worden uitgevoerd door verschillende partijen. De
onderwerpen lopen uiteen van nauwkeurigere metingen tot het veiligheidsgevoel en mentale
gezondheid van de mensen in het aardbevingsgebied.
“In 2012 voelde 78 procent van de inwoners van Noordoost-Groningen zich nog veilig.
Afgelopen jaar was dat nog maar 26 procent6” volgens onderzoek van de Groningse psychiater
Lia Verlinde.
“Het eerste ondiepe meetstation om aardbevingen nauwkeuriger te kunnen meten is
dinsdagmiddag in gebruik genomen in Slochteren7”, aldus Jeroen Berkenbosch, verslaggever
bij RTV Noord.
Een woordvoerder van de NAM zegt in een interview: "natuurlijk begrijpen we de
zorg. We blijven dan ook met alle belanghebbenden in gesprek en blijven ook
investeren
in
onderzoek
naar
hoe
de
bevingen
ontstaan 8.”
De toekomst van het gebied
Soms komen er artikelen voorbij die iets met “de toekomst van het gebied” van doen hebben.
“Hoe krijgen we de economie in het bevingsgebied weer op gang? Die vraag heeft de Economic
Board Groningen beantwoord. Volgende week dinsdag presenteert de Board het plan9”
“Als correspondent Noord-Nederland zag Ana van Es Groningen, Drenthe en Friesland de
laatste jaren afdrijven van de rest van het land10.”
Alternatieve oplossingsrichtingen
In de berichtgeving worden soms oplossingsrichtingen geopperd. De meest gehoorde is het
dichtdraaien van de gaskraan, maar er zijn uitzonderingen:
“Zo pleit de fractie van de VVD ervoor om het winnen van gas uit kleine velden in de Noordzee
aantrekkelijker het maken. Dan hoeft er in Slochteren minder gewonnen te worden11.”
5
Bron: http://www.prizewize.nl/energie/nieuws/gevolgen-gaswinning-buiten-loppersum-onbekend/
6
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=142337
7
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=141542
8
Bron:
http://www.nu.nl/politiek/3921320/groningen-eist-minder-gaswinning-als-bevingen-dichter-bij-
stad-komen.html
9
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=142504
10
Bron: http://www.volkskrant.nl/binnenland/de-kloof-met-de-randstad-is-niet-meer-te-
dichten~a3780161/
11
5
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=141411
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
“De Tweede Kamerfractie van de Partij voor de Vrijheid (PVV) wil aardgas gaan importeren via
Rotterdam, zodat de winning in Groningen kan verminderen12.”
“Hij [Gerrit Wigger, red.] heeft een revolutionair plan ontwikkeld om de aardbevingen in
Groningen te bestrijden. […] Ondergrondse drukverschillen kunnen worden weggenomen door
[…] water te pompen in de Groninger bodem.13”
Er wordt in de media weinig expliciet gesproken over (de behoefte aan) een gedeelde
informatievoorziening of het bestaan van verschillen in toegang tot informatie. Echter, tussen
de regels van de krantenartikelen door, valt wel het een en ander op te maken over het nut
van een gedeelde informatievoorziening:




6
Mogelijk minder onenigheid over wat we als feiten aannemen.
Een informatieplatform draagt bij aan het politieke debat dat beter gestoeld kan
worden op gedeelde feiten.
Uit de media analyse komt een vrij nauwe scope van berichtgeving naar voren. De
nadruk ligt steeds op enkele facetten van de aardbevingsproblematiek (bijvoorbeeld
veel op schadeafhandeling). Het zou kunnen dat de media, gebruikmakend van
toegankelijke en betrouwbare informatiebronnen, hun scope kunnen verbreden.
Het informatieplatform kan een bijdrage leveren aan het herstel van vertrouwen
tussen de verschillende partijen.
12
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=141413
13
Bron: http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=140798
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Hoofdstuk 3
In gesprek met betrokken partijen
Op basis van de stakeholderanalyse hebben we 5 organisaties geselecteerd voor een gesprek.
We hebben gekozen voor organisaties die naar ons oordeel bij elkaar een min of meer
representatief beeld geven van verschillende gezichtsvelden en standpunten in het gebied: de
gemeente Loppersum in het hart van het aardbevingsgebied, de NAM als de producent van
gaswinning en onder meer verantwoordelijk voor de klachtenafhandeling, de Groninger Bodem
Beweging als belangenbehartiger voor de bevolking in het gebied, de onafhankelijke raadsman
die zicht heeft op de afhandeling van klachten rond schade, en de provincie vanuit een
regionale verantwoordelijkheid. Andere organisaties zijn omwille van de beschikbare capaciteit
in dit stadium niet benaderd, wat overigens geenszins wil zeggen dat ze geen relevante input
zouden kunnen leveren. We hebben ons gericht op de vraag naar het nut en de noodzaak van
een informatieplatform en aspecten die daarbij naar de mening van de organisaties een rol
spelen.
Hieronder presenteren we thematisch de belangrijkste uitspraken en standpunten. We hebben
getracht het standpunt van de betrokken partijen zorgvuldig weer te geven.
In bijlage 2 vindt u een opgave van degenen die wij hebben gesproken.
3.1. Statements
Opvallend is dat 3 partijen het niet duidelijk vinden waar, geografisch gezien, de begrenzing
van het aardbevingsgebied ligt. De onafhankelijke raadsman stelt dat de 20km-zone
willekeurig door de NAM lijkt te zijn bepaald, en vraagt zich af of hier wetenschappelijk bewijs
aan ten grondslag ligt. Gemeente Loppersum meldt dat het gebied dat getroffen is, groter is
dan de 9 gemeenten die een financieel akkoord sloten met het ministerie van EZ.
Geconstateerd wordt dat de omliggende gemeenten nog geen afspraken hebben gemaakt met
de Rijksoverheid en dat het hierbij mogelijk ontbreekt aan organisatiekracht.
Dat de effecten van de aardbevingen op burgers en gebouwen groot zijn, blijkt uit alle
interviews. De NAM geeft aan dat er op de langere termijn onzekerheid bestaat over de
zwaarte van de bevingen, en de vraag is wat dat betekent voor bewoning van het gebied. De
NAM heeft als missie om gas te winnen en wil dat blijven doen met inachtneming van de
normen. Loppersum benadrukt de enorme uitdaging om in het gebied in de toekomst de
leefbaarheid te behouden. De Groninger Bodem Beweging stelt dat het bij de bevolking gaat
om veiligheid, maar dat het in Den Haag draait om geld. De GBB wil dat de kraan veel verder
wordt dicht gedraaid. Ook de provincie staat op het standpunt dat dat moet gebeuren in het
belang van de veiligheid. In de rol van openbare bevoegdheid richting de burger speelt de
provincie een coördinerende, en ook een samenbindende rol.
In veel van de gesprekken werd het toegenomen gebrek aan vertrouwen genoemd tussen
burgers en de rijksoverheid en de NAM. Maar ook tussen bestuurslagen onderling spelen
verschillende belangen een rol, die een goede samenwerking bemoeilijken.
3.2. Behoefte aan een informatieplatform
Tijdens de interviews is de vraag gesteld of er behoefte is aan een informatieplatform over de
aardbevingenproblematiek. Alle organisaties zijn het erover eens dat dit wenselijk is. Op de
vraag waarom een dergelijke voorziening er dan nog niet is, wordt door de meeste
organisaties aangegeven dat een informatieplatform niet direct de eerste prioriteit heeft in het
geheel van vraagstukken waar het gebied mee te maken heeft. De NAM geeft aan vanuit een
eigen verantwoordelijkheid naar de omgeving een gegevensbank te hebben opgezet. De
7
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Groninger Bodem Beweging stelt dat ze zelf gegevens zijn gaan verzamelen omdat dat elders
niet gebeurt en dat men zelf wil kunnen toetsen of de gegevens betrouwbaar zijn of niet.
Waarom is een informatieplatform dan wenselijk? De onafhankelijke raadsman stelt dat er
behoefte is aan duidelijke, vindbare en betrouwbare informatie. Loppersum geeft aan dat er
een database moet komen waarin mensen duidelijk antwoord kunnen vinden op hun vragen
over hun eigen woning, en bijvoorbeeld hoe je huis bouwkundig versterkt kan worden. De
Groninger Bodem Beweging vindt het niet passen bij een vrijwilligersorganisatie om (met
name) overheidsgegevens te moeten assembleren tot een gebiedsgerichte database; dat zou
een taak van de overheid moeten zijn. Men stelt een tweetrapsladder voor: een website met
uitgebreide, verdiepende data en een vereenvoudigde website voor mensen die snel informatie
willen hebben over hun situatie.
De provincie benadrukt dat een informatieplatform een middel kan vormen waarmee alle
partijen kunnen beschikken over dezelfde en juiste gegevens. Wellicht dat dan blijkt dat we
misschien wel meer weten dan we nu denken te weten. De NAM is er van overtuigd dat alle
partijen de handen op elkaar krijgen voor een informatieplatform. De inhoud echter is lastig te
bepalen. De NAM worstelt er mee welke gegevens op de website van de NAM moeten worden
opgenomen. Wat is voor wie relevant? De NAM oppert dat privacygevoelige informatie door
middel van een sleutel (bijvoorbeeld DigiD) voor individuele burgers inzichtelijk gemaakt zou
kunnen worden.
3.3. Eisen aan informatie
Op de vraag wat er precies in het informatieplatform moet komen, zijn de nodige opmerkingen
gemaakt. De onafhankelijke raadsman noemt 2 perspectieven die van belang zijn: allereerst
het perspectief van de streek / het gehele gebied en daarnaast het perspectief van de
individuele burger: wat gebeurt er met mijn huis, wat is het effect van de gaswinning?
De NAM noemt 3 schillen wat betreft informatievoorziening, namelijk een individuele schil
(mijn huis, mijn kerk, enzovoorts), in de tweede plaats informatie waar mensen naartoe
moeten als ze schade hebben en waar duidelijk wordt wat ze moeten doen en ten derde een
schil over toekomst en perspectief van het gebied. Loppersum geeft aan dat er behoefte is aan
gegevens over hoeveel gas er uit de grond is gehaald, waar de bevingen zijn geweest en wat
het aantal / percentage schademeldingen is. Daarnaast wil de gemeente graag dat burgers in
de database antwoorden kunnen vinden op hun vragen over hun eigen woning, wat er op
stapel staat en hoe huizen bouwkundig versterkt kunnen worden.
De Groninger Bodem Beweging noemt een aantal vragen die via de eenvoudige website
beantwoord zouden moeten worden. Hoeveel aardbevingen waren er in de buurt van mijn
huis? Hoe sterk en hoe diep waren die bevingen? Ligt mijn huis in een aardbevingsgebied?
(een Kadastrale kaart zou hierbij helpen). Kan het aangetast zijn door boringen? Waar liggen
de kabels en leidingen? Welke afstand heb ik tot een chemisch bedrijf? Moet ik bang zijn of
niet? Heb ik recht op schadevergoeding? Wat zijn de voorwaarden die daarbij spelen?
De gemeente Loppersum geeft een beeld van de benodigde gegevens die voornamelijk bij de
NAM vandaan zouden moeten komen. Genoemd worden een NAM-rapport over
plaatsgebonden risicoberekening, informatie over grondgesteldheid en grondsoorten,
kenmerken van gebouwen in de regio, en informatie over schade. Hoeveel schadegevallen
hebben bijvoorbeeld meer dan 1.000, 4.000 en 10.000 euro schade, actueel inzicht in het
aantal schadegevallen, enzovoorts.
3.4. Partij bij wie het regisseren van het informatieplatform belegd kan worden
De meningen verschillen over bij welke partij(en) het regisseren van het informatieplatform
belegd moet worden. De onafhankelijke raadsman stelt dat dit het ministerie van Economische
Zaken kan zijn, omdat de overheid een informatieplicht heeft richting haar burgers. Ook de
8
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Provincie is
Groningen,
Loppersum
Een andere
in zijn ogen een optie. De NAM pleit voor de akkoordpartijen, te weten de provincie
het Ministerie van EZ, de NAM, en de gemeente Loppersum. De gemeente
noemt als mogelijkheid de provincie, al heeft ook de provincie een zeker belang.
optie is wellicht een ander ministerie dan EZ, zoals I&M of BZK.
De Groninger Bodem Beweging stelt voor om het informatieplatform bij de provincie te
beleggen met drie toezichthouders: de Rijksuniversiteit Groningen, de Groninger Bodem
Beweging en een private partij als Geon. Daarmee kan vertrouwen ontstaan in de juistheid van
de gegevens.
De provincie geeft aan dat er afgelopen jaar gesproken is over het inrichten van een regionale
kennisinfrastructuur. Daarmee gaat de beschikbare kennis stromen, kunnen opleidingen
daarvan profiteren en kan spin-off gegenereerd worden via economische waarde. Het voorstel
is besproken met Loppersum, provincie, NAM en EZ. Het ministerie heeft nog geen besluit
genomen.
Door verschillende organisaties wordt verder nog de nuttige rol van de Dialoogtafel genoemd
bij het besluitvormingsproces of voor public relations.
9
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Hoofdstuk 4
Gegevensbronnen
Uit de interviews zijn diverse informatievragen naar boven gekomen en is een behoefte
vastgesteld voor het beter toegankelijk maken van de gegevens en feitelijke informatie over
de gaswinning en aardbevingen. Om in beeld te krijgen welke gegevensbronnen nodig zijn
voor een gedeelde informatiepositie van alle betrokkenen is het kader van dit onderzoek een
globale informatieanalyse uitgevoerd door het Groningse bedrijf GEON (zie bijlage 4). Tezamen
met de verkregen informatie uit de interviews is in dit hoofdstuk een overzicht gemaakt van
relevante informatiebronnen, die een rol spelen en kunnen gaan spelen in de
informatievoorziening in het Groninger aardbevingsgebied.
Er is een groot aantal gegevensbronnen, die relevant zijn in het kader van gaswinning en
aardbevingen. Twee organisaties hebben een deel van die gegevensbronnen over
aardgaswinning en aardbevingen gebiedsgericht bij elkaar gebracht, de NAM en de Groninger
Bodem Beweging (GGB). Dat gebeurt via een informatieplatform, respectievelijk het ‘NAM
platform gaswinning en aardbevingen’ (http://www.namplatform.nl/) en het ‘Gasbevingen
Platform GBB’ (http://opengis.eu/gasbevingen/).
Gebiedsgericht betekent, dat de informatie op de kaart is gezet en op een informatieplatform
via het aan en uitzetten van kaarten en kaartlagen te raadplegen is. Het betreft voornamelijk
gegevens uit het publieke domein; gegevens die door of in opdracht van de overheid worden
ingewonnen en beheerd. Het beschikbaar stellen van deze gegevens door overheid op het
Internet is ook gemeengoed aan het worden vanwege het open data beleid van de
Nederlandse overheid. In veel gevallen is het beschikbaar stellen van een gegevens over het
milieu en de fysieke leefomgeving geregeld via wettelijke regelingen, zoals de Nederlandse
basisregistraties, de Risicokaart en/of via milieuwetgeving.
In wat meer detail, gaat het om de volgende gegevensbronnen, waarbij de bronhouder de
beschikbaarheid, actualiteit en gemak van verkrijgen zijn opgenomen (tabel 4.1).
10
Naam
Bronhouder
Aardbevingen
KNMI
Beschikbaar
1
Actualiteit
1
Gemak
1
Aardgasvelden
Olie en gasplatform TNO
1
0
0
KNMI Meetstations
KNMI
1
1
1
Platforms
Olie en gasplatform TNO
1
0
0
Zoutplatforms
Olie en gasplatform TNO
1
0
0
Boorgaten
Olie en gasplatform TNO
1
0
0
Winvergunningen (olie/gas/zout)
Olie en gasplatform TNO
1
0
0
Aanvragen (olie/gas)
Olie en gasplatform TNO
1
0
0
Breuken
Olie en gasplatform TNO
1
-1
0
Gasleidingen
Risicokaart (Provincie)
1
-1
1
Buisleidingen
Risicokaart (Provincie)
1
-1
1
Risicovolle inrichtingen
Risicokaart (Provincie)
1
-1
1
Kwetsbare objecten
Risicokaart (Provincie)
1
-1
1
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Aardbevingsgebied
Risicokaart (Provincie)
1
-1
1
Overstromingsdiepten
Risicokaart (Provincie)
1
-1
1
Hoogtekaart AHN1
PDOK/Kadaster
1
0
0
Hoogtekaart AHN2
PDOK/Kadaster
1
0
0
Panden
PDOK/Kadaster
1
1
-1
Adressen
PDOK/Kadaster
1
1
-1
1
-1
1
1
-1
1
1
-1
1
Stads- en Dorpsgezichten
Rijksmonumenten
Archeologische monumenten
Rijksdienst v.h. Cultureel
Erfgoed
Rijksdienst v.h. Cultureel
Erfgoed
Rijksdienst v.h. Cultureel
Erfgoed
Geomorfologie
Provinciaal Georegister
1
-1
1
Aardkundig waardevol
Provinciaal Georegister
1
-1
1
Landschapstypen
Provinciaal Georegister
1
-1
1
Geologie
TNO
1
-1
1
Dijken
Rijkswaterstaat
1
-1
0
Schaliegasvoorkomen
Olie en gasplatform TNO
1
-1
1
Kunstwerken
Objectcatalogus
1
0
1
Bodemdaling
NAM Platform
1
1
0
Schademeldingen kaart
NAM Platform
1
1
0
Schademeldingen grafiek
NAM Platform
1
1
0
Schademeldingen statistiek
NAM Platform
1
1
0
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
Inspectiegegevens waterkeringen
Gegevens uit proeven stabiliteit
waterkeringen
Hoogteligging Boezemwaterkeringen
Hoogteligging Primaire (zee) kering
Calamiteitenplan
Inzetprotocollen Waterbergingsgebieden
Waterschap Hunze en
Aa's
Waterschap Hunze en
Aa's
Waterschap Hunze en
Aa's en NZV
Waterschap Hunze en
Aa's en NZV
Waterschap Hunze en
Aa's en NZV
Waterschap Hunze en
Aa's
Sloop/vergunningen
Gemeente (Loppersum)
-1
-1
-1
Werkgelegenheid/uitkeringen/bedrijven
Gemeente (Loppersum)
-1
-1
-1
Tabel 4.1: Overzicht van informatiebronnen
Beschikbaar: 1= beschikbaar/openbaar, 0= beschikbaar/niet openbaar, -1= niet beschikbaar
Actualiteit: 1= elke week of vaker, 0= elk jaar of vaker, -1= minder vaak dan jaarlijks
Gemak: 1= eenvoudig te downloaden, 0= technisch goed te doen, -1= moeilijk te downloaden
Lang niet alle relevante gegevensbronnen zijn momenteel publiek toegankelijk voor
(her)gebruik). Uit de gesprekken blijkt bijvoorbeeld dat de NAM zich regelmatig beroept op het
bedrijfsgeheim om gegevens vrij te geven of op de privacy van burgers, zoals informatie uit de
geofoons. Daarnaast zijn er relevante gegevens, die wel bestaan, maar niet toegankelijk zijn,
zoals bijvoorbeeld de contour van het aardbevingsgebied. Verder ontbreken relevante
gegevens zoals bijvoorbeeld risicokaarten, die momenteel ontwikkeld worden. Uiteraard
11
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
zullen in de toekomst door nieuwe kennis en inzichten vanuit onderzoek weer nieuwe
gegevens ontstaan. Nieuwe, moderne initiatieven van burgerparticipatie, zoals de
aardbevingenmelder (app van RTV Noord) en het meten van trillingen met mobiele telefoons
(zie Bevingmeter-app initiatief van Schuddema) passen in de categorie van min of meer nog
niet toegankelijke gegevens. Ook analyse van social media data kan bijdragen tot meer inzicht
in de wijze waarop bewoners de problematiek beleven en activiteiten die in het Groninger
aardbevingsgebied spelen.
In de gevoerde gesprekken zijn denkrichtingen en kansen naar voren gekomen op het vlak
van psychosociale gevolgen voor en gezondheid van bewoners. Een eerste kans is aansluiting
op het grootschalige gezondheidsonderzoek in Noord Nederland Life Lines. Hierin wordt de
gezondheid van meer dan 150.000 personen voor een periode van 30 jaar gevolgd. Natuurlijk
zijn ook de GGD en particuliere gezondheidsorganisaties genoemd als gegevensbron om
inzicht te gegeven in de mentale en fysieke gezondheid van de bewoners in het
aardbevingsgebied. Wellicht heeft het RIVM ook gezondheidsgegevens beschikbaar.
Zoals uit tabel 1 blijkt zijn de gegevens zijn afkomstig van verschillende, voornamelijk (semi-)
publieke organisaties: KNMI, TNO, Economische Zaken, Provincie Groningen, Kadaster/PDOK,
Rijksdienst voor het cultureel erfgoed, Rijkswaterstaat, GGD, Veiligheidsregio Groningen,
Waterschap Hunze en Aa's en NZV, Gemeenten (o.a. Loppersum). Maar ook gegevens
afkomstig van niet-publieke bronnen, waaronder de NAM, maken deel uit van de portalen.
In figuur 4.1 geeft een schets van de gegevensbronnen, gecategoriseerd naar thema:
gaswinning, economie, seismiek, geologie en bodem, (kritische) infrastructuur, geografische
referentie data, schade aan gebouwen en infrastructuur, bewoners gezondheid en veiligheid,
cultuurhistorie, natuur en landschap en water.
SEISMIEK,
GEOLOGIE en
BODEM
GASWINNING
Aardgasvelden
Aardgasvelden
Meetstations
Meetstations
Platforms
Platforms
Zoutplatforms
Zoutplatforms
Boorgaten
Boorgaten
Winvergunningen
(olie/gas/
Winvergunningen (olie/gas/
zout)
zout)
Aanvragen
(olie/gas)
Aanvragen
(olie/gas)
Schaliegasvoorkomen
Schaliegasvoorkomen
Aardbevingen
Aardbevingen
Meetstations
Meetstations
Breuken
Breuken
Bodemdaling
Bodemdaling
Geologie
Geologie
kennisinfrastructuur
INFRASTRUCTUUR
Gasleidingen
Gasleidingen
Buisleidingen
Buisleidingen
Risicovolle
inrichtingen
Risicovolleobjecten
inrichtingen
Kwetsbare
Kwetsbare objecten
Aardbevingsgebied
Aardbevingsgebied
GEOGRAFISCHE
REFERENTIE
Hoogtekaart AHN1
HoogtekaartAHN2
AHN1
Hoogtekaart
Hoogtekaart
Adressen
(BAG)AHN2
Adressen
(BAG)
Panden (BAG)
Panden (BAG)
Luchtfoto’s
Luchtfoto’s
Sattelietbeelden
Sattelietbeelden
RISICO’S
Risicokaart
Risicokaart
Risicoberekeningen
Risicoberekeningen
woningen
woningen
GASWINNING &
AARDBEVINGEN
WATER
SCHADE
GEBOUWEN EN
INFRA
ECONOMIE
Opbrengsten gaswinning
Opbrengsten gaswinning
Prijsontwikkeling
Prijsontwikkeling
woningmarkt
woningmarkt
Ontw.
lokale economie
Ontw.uitkeringen
lokale economie
Schade
Schade uitkeringen regio
Compensatieregeling
Compensatieregeling regio
Schademeldingen kaart
Schademeldingengrafiek
kaart
Schademeldingen
Schademeldingenstatistiek
grafiek
Schademeldingen
Schademeldingen
statistiek
Schadeherstel
Schadeherstel
Bouwkundige
informatie
Bouwkundige informatie
BEWONERS
GEZONDHEID &
VEILIGHEID
Psychosociale klachten en
Psychosociale
klachten en
stress
bij bewoners
stress bij bewoners
Veiligheidsgevoel
Veiligheidsgevoel
Social
media
Social media
CULTUUR
HISTORIE
Stads- en Dorpsgezichten
Stads- en Dorpsgezichten
Rijksmonumenten
Rijksmonumenten
Archeologische
Archeologische
monumenten
monumenten
NATUUR EN
LANDSCHAP
Geomorfologie
Geomorfologie
Aardkundig
waardevol
Aardkundig waardevol
Landschapstypen
Landschapstypen
Dijken
Dijken
Overstromingsdiepten
Overstromingsdiepten
Inspectiegegevens
Inspectiegegevens
waterkeringen
waterkeringen
Gegevens
uit proeven
Gegevens
uit proeven
stabiliteit
waterkeringen
stabiliteit waterkeringen
Hoogteligging
Hoogteligging
Boezemwaterkeringen
Boezemwaterkeringen
Hoogteligging
Primaire (zee)
Hoogteligging Primaire (zee)
kering
keringWatergangen
Ligging
Ligging
Watergangen
Ligging Keringen
Ligging Keringen
Calamiteitenplan
Calamiteitenplan
Inzetprotocollen
Inzetprotocollen
Waterbergingsgebieden
Waterbergingsgebieden
Figuur 4.1 Overzicht van informatiethema’s die ‘in ieder geval’ toegankelijk dienen te worden gemaakt.
12
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Hoofdstuk 5
Naar een ‘open’ informatieplatform
Voor het verkrijgen van een eenduidige informatiepositie voor alle betrokken partijen is het
zaak met openheid en transparantie één open informatieplatform te creëren. De gegevens,
afkomstig van uiteenlopende organisaties, worden daarin toegankelijk gemaakt en beschikbaar
gesteld aan uiteenlopende doelgroepen. Het ligt voor de hand om de informatie gericht
beschikbaar te stellen: begrijpelijk, overzichtelijk en inzichtelijk in brede zin voor algemeen
gebruik door burgers en bedrijven, maar soms ook in al zijn detail voor professioneel gebruik
door bestuurders, ambtenaren en kennisinstellingen. Het platform kan zo bijdragen aan
informatieoverdracht, kennisontwikkeling, en ook aangewend worden voor voorlichting en
educatie. Als zodanig is het informatieplatform te beschouwen als onderdeel van een brede
kennisinfrastructuur.
Overigens wil ‘open’ niet zeggen, dat alle gegevensbronnen zonder enige restrictie toegankelijk
zijn voor alle betrokkenen. Sommige gegevensbronnen zijn vanwege privacy, concurrentieen/of veiligheidsoverwegingen niet voor iedereen toegankelijk. Dit kan geregeld worden via
een toegangsmechanisme (bijv. DIGID voor burgers en E-herkenning voor bedrijven) op het
informatieplatform. Zo kan zeer gericht informatie beschikbaar worden gesteld over
bijvoorbeeld aan de burger over zijn/haar huis of aan de ondernemer over zijn/haar bedrijf.
Denk bijvoorbeeld mijnoverheid.nl voor burgers of aan het ondernemingsdossier voor
bedrijven. Overheidsorganisaties en kennisorganisaties (o.a. wetenschap, TNO) kunnen zelf
vanwege hun professionele achtergrond hiervoor adequate mechanismen inrichten.
5.1. Gegevensknooppunten
De interviews geven aan, dat onnauwkeurigheid en traagheid in het toegankelijk maken van
informatie soms aan de orde is. Door rechtstreeks vanaf de gegevensbron de gegevens
toegankelijk te maken, wordt voorkomen dat de gegevens te laat, onvolledig of helemaal niet
toegankelijk worden. De bronhouders of data providers dienen dan wel een aansluiting met
hun transactiesystemen te maken, zodat gegevens ‘near-real time’ toegankelijk worden.
Technisch is dat eenvoudig te realiseren, zeker als het gaat om kaartgebonden gegevens.
De gegevensinfrastructuur bestaat uit decentrale gegevensknooppunten (zie figuur 5.1) en een
centraal gegevensplatform in de vorm van een register, een webplatform en ook apps voor
telefoon en tablet. De gegevensknooppunten stellen de gegevens als gestandaardiseerde
services ofwel web API’s beschikbaar. De gegevens van de data-knooppunten worden accuraat
beschreven (metadata) evenals de semantiek. Deze beschrijvingen van gegevens en web
(services) API’s worden in een register centraal opgeslagen en beheerd door de data
providers.
Het webplatform geeft gericht toegang tot de gegevens aan de doelgroepen. Dat hoeft
overigens niet de enige toegang te zijn tot de gegevens. Door de gegevensknooppunten ook
toegankelijk te maken via gestandaardiseerde services en/of open web API’s kunnen de (open)
gegevens ook hergebruikt wordt in nieuwe apps. Dit past geheel in het (open data) beleid van
de rijksoverheid.
13
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
RIVM
RCE
Citizen
apps
NAM
TNO
GGD
Kadaster
(PDOK)
Social
media
Informatieplatform
gaswinning &
aardbevingen
Min. van
Economische
Zaken
Gemeenten
Waterschappen
Rijkswaterstaat
Provincie
Groningen
KNMI
Veiligheidsregio
Groningen
Figuur 5.1 Overzicht van potentiële gegevensknooppunten
5.2. Ontwikkeling, organisatie en beheer
Voor het informatieplatform moeten een aantal aspecten centraal geregeld worden: om te
beginnen een gezamenlijk afsprakenstelsel voor de gegevensuitwisseling, een register met een
beschrijving van alle beschikbare gegevens, en een webportaal. In de interviews is het
vraagstuk wie verantwoordelijk zou moeten zijn voor de opzet en het beheer van deze
aspecten aan de orde gesteld. Daarbij is overwegend naar voren gekomen dat deze taak bij de
overheid belegd dient te worden, omdat openheid en transparantie een overheidsverplichting
is (o.a. door de Wet openbaarheid van het bestuur). Bij de vraag welke overheidsorganisatie
dit moet oppakken zijn in de interviews verschillende opties genoemd. Belangrijkste criterium
voor het vaststellen welke organisatie aan de lat staat voor de informatievoorziening is
‘vertrouwen’. Het moet een partij zijn, waarin alle actoren voldoende vertrouwen hebben. Van
verschillende kanten is de provincie genoemd als mogelijke partij. Overigens kwam uit de
gesprekken ook naar voren dat de organisatie en het beheer in gezamenlijkheid zou moeten
plaatsvinden. Het argument van draagvlak is hierbij vaak genoemd.
Er zal uiteraard ook een bestuurlijke beslissing genomen moeten worden om het
informatieplatform gezamenlijk te ontwikkelen en exploiteren. Een incentive vanuit het
ministerie van EZ ligt hierbij voor de hand.
5.3 Haalbaarheid
Bij de opzet van het informatieplatform ligt het, zowel financieel als qua beheersing, voor de
hand te kiezen voor een stapsgewijze aanpak, waarbij in eerste instantie organisaties, die al
een gegevensinfrastructuur met bouwstenen beschikbaar hebben, als eerste worden
‘aangesloten’. De investeringen daarvoor zijn betrekkelijk laag, zo niet verwaarloosbaar. Voor
het centrale informatieplatform, en de onderliggende bouwstenen zijn wel enige investeringen
nodig. Dat zal naar verwachting voor een eerste initiële opzet 100-300 kEuro bedragen. Het
gaat dan om een eerste opzet van het informatieplatform met bouwstenen, zoals het
14
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
afsprakenstelsel, een register en een webportaal. Kortom, een stapsgewijze aanpak, waarbij
eerst het laaghangende fruit wordt geplukt en stap voor stap de gegevensinfrastructuur en het
informatieplatform wordt opgebouwd en uitgebreid. De e-overheid heeft inmiddels veel
bouwstenen voor toegangsverlening en ook de geo-informatie infrastructuur in Nederland
heeft hoogwaardig bouwstenen beschikbaar. Het is dan ook geen ‘rocket science’ meer.
15
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
16
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Hoofdstuk 6
Conclusies
In deze studie staat de vraag naar nut en noodzaak van een informatieplatform voor het
Groninger aardbevingsgebied centraal. En als dat zo is, aan welke voorwaarden moet dan
worden voldaan qua inhoud, organisatie en governance? En wat kan in het bestek van deze
verkenning gezegd worden over de technische haalbaarheid en financiële inspanning?
1. Eerste conclusie is dat er een duidelijke, gedeelde behoefte bestaat aan een
centrale gegevensvoorziening in de vorm van een informatieplatform.
Alle partijen onderschrijven dat dit belangrijk is vanwege de bijzondere omstandigheden in
het gebied. Het belang bestaat er uit dat (a) iedereen over dezelfde set gegevens beschikt,
en (b) dat iedereen kan uitgaan dat deze gegevens betrouwbaar zijn. Alle partijen
constateren dat een dergelijke
publieke voorziening thans ontbreekt. Een
informatieplatform kan een belangrijke rol spelen bij de opzet van een bredere regionale
kennisinfrastructuur. Op de vraag waarom een dergelijke voorziening niet eerder is
ontwikkeld wordt door de meeste organisaties aangegeven dat een informatieplatform nog
niet direct de eerste prioriteit heeft gekregen in het geheel van vraagstukken waar het
gebied mee te maken heeft.
2. Tweede conclusie is dat veel basisgegevens al beschikbaar zijn.
Met beschikbare datasets van met name publieke organisaties, maar ook van de NAM, kan
een forse eerste stap gezet worden bij het inrichten van een informatieplatform. De
toegankelijkheid van de gegevens zal afhangen van de aard van de gegevens en de
doelgroep. Gegevens zijn in het gebruik niet altijd waardevrij, vallen soms onder
privacywetgeving of worden vanwege bedrijfsbelangen niet publiekelijk ter beschikking
gesteld. Toegangsmechanismen zijn dan ook onontbeerlijk.
3. Derde conclusie is dat de technische en financiële haalbaarheid groot is.
Met een kleine, haast verwaarloosbare investering kunnen reeds beschikbare,
toegankelijke datasets worden aangesloten op het platform. Voor het centrale
informatieplatform, en de onderliggende bouwstenen zijn wel enige investeringen nodig.
Dat zal naar verwachting voor een eerste initiële opzet 100-300 kEuro bedragen.
4. Vierde conclusie is dat er de governance nadere aandacht verdient.
De wijze van aansturing en besturing verdient nadere aandacht. De organisatie, het
ontwikkelen en het beheer van het informatieplatform zou bij voorkeur zo geregeld
moeten worden dat verschillende partijen, zowel publiek als privaat, hierbij betrokken
worden. Dat zal het draagvlak en vertrouwen bevorderen. De overheid is aan zet om het
voortouw te nemen. Een incentive vanuit EZ en coördinatie door de provincie zijn
veelgenoemde opties.
5. Een afsluitende conclusie is dat een informatieplatform alleen tot stand komt
door het samen te doen.
Verschillende partijen, elk met hun belang en expertise, zullen moeten samen werken. In
een gebied waar het wantrouwen tussen partijen de afgelopen periode sterk is
toegenomen kan het samen werken aan een gegevensvoorziening die betrouwbaar is en
aanvaard wordt als een gemeenschappelijk uitgangspunt, mogelijk een bijdrage leveren
aan het herstel van vertrouwen.
17
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Bijlage 1: Media analyse
De invloed van fysieke schade op verkopen van woningen rond het Groningenveld
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aardbevingen-in-groningen/documenten-enpublicaties/rapporten/2014/10/06/de-invloed-van-fysieke-schade-op-verkopen-van-woningen-rond-hetgroningenveld.html
Vooralsnog
kan
geen
directe
invloed
van
fysieke
aardebevingsschade
worden
aangetoond
op
verkoopprijzen. Wel geldt dat woningen met een schademelding langer te koop staan en vaker uit de
markt worden teruggetrokken. De woningmarkt lijkt daarmee ongunstiger voor woningen met fysieke
schade dan voor woningen zonder fysieke schade.
8 oktober op RTV Noord
http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=139710
De uitspraak van minister Kamp dat de huizenprijzen in het aardbevingsgebied nauwelijks gedaald zijn,
roept veel verbazing op bij makelaars, actiegroepen
en de stichting Waardevermindering door
Aardbevingen Groningen (WAG).
9 oktober op NU.nl
http://www.nu.nl/politiek/3898764/pvda-boos-kamp-uitspraak-bevingen-groningen.html
De PvdA heeft geen goed woord over voor het optreden van minister Henk Kamp (Economische Zaken)
vorige week dinsdag na de aardbeving in het centrum van Groningen. Kamp zei toen dat de bevingen in
Groningen een "fact of life” zijn.
29 oktober in Trouw
http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/3778151/2014/10/29/Opnieuw-hoorzitting-overGroningse-aardbevingen.dhtml
In de Tweede Kamer zijn plannen voor een nieuwe hoorzitting over de gevolgen van de aardbevingen door
aardgaswinning in Groningen en de wijze waarop die gevolgen worden aangepakt en vergoed. PvdA Kamerlid Jan Vos bevestigde een bericht daarover van de NOS.
30 oktober in het NRC
http://www.nrc.nl/next/van/2014/oktober/30/documentaire-big-brother-in-aardbevingsgebied-1433279
In dit huis worden 32 camera’s opgehangen. Niet voor een realityserie, maar voor een documentaire over
aardbevingsgevaar in Groningen. Twee gezinnen worden twee jaar non-stop gevolgd. Het project is een
samenwerking tussen Nieuwsuur, NOS Journaal en RTV Noord.
31 oktober op RTV Noord
http://rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=140658
Het facilitair bedrijf van de Rijksuniversiteit Groningen heeft na de aardbeving van eind september
ongeveer 25 schademeldingen binnengekregen.
18
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
31 oktober op NU.nl
http://www.nu.nl/geldzaken/3917094/nam-biedt-woningeigenaren-compensatie.html
De Nederlandse Aardoliemaatschappij (NAM) heeft 24 mensen een financiële compensatie aangeboden
omdat ze hun woning als gevolg van de aardbevingen voor minder geld hebben verkocht.
1 November in de Volkskrant:
http://www.volkskrant.nl/binnenland/de-kloof-met-de-randstad-is-niet-meer-te-dichten~a3780161/
Een cocktail van aardbevingen, bevolkingskrimp, investeringen die alsmaar uitblijven ondermijnt in
Groningen, Friesland en Drenthe het vertrouwen dat er ooit nog iets ten goede zal keren.
2 november op NOS:
http://nos.nl/artikel/717037-veh-weg-met-schaderegeling-nam.html
De regeling die de NAM hanteert voor het behandelen van aardbevingsschade moet in de prullenbak. Er
moet een heel nieuw schadeprotocol worden ontwikkeld, waarmee de nieuwe uitvoeringsorganisatie die de
schades vanaf 1 januari gaat afhandelen aan de slag kan. Dat is de conclusie van ee n rapport van de
Vereniging Eigen Huis (VEH), dat komende week in Groningen wordt gepresenteerd.
3 november op RTV Noord:
http://rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=140761
Het Rijk en de NAM moeten woningen opkopen als ze in het aardbevingsgebied staan en niet verkocht
kunnen worden. Dat wil het CDA in Provinciale Staten van Groningen.
3 november op RTV Noord:
http://www.rtvnoord.nl/artikel/artikel.asp?p=140798
Water kan een einde maken aan de aardbevingsellende in Groningen. Althans, dat is de heilige overtuiging
van Gerrit Wigger, een oud-medewerker van de NAM.
4 november op de Groninger internet courant
http://www.gic.nl/nieuws/moorlag-krijgt-taart-van-groninger-bodem-beweging
PvdA-gedeputeerde William Moorlag krijgt van de Groninger Bodem Beweging een taart aangeboden.
Volgens de Bodem Beweging heeft Moorlag de moed om te erkennen dat de maatregelen tegen de
aardbevingen qua veiligheid niet helpen.
5 november in de Volkskrant:
http://www.volkskrant.nl/vonk/het-debat-over-het-opgegeven-noorden~a3783493/
'Doen de drie noordelijke provincies er nog toe?', schreef Ana van Es in haar laatste stuk als correspondent
Noord-Nederland. Brieven, tweets en e-mails, het maakte veel los, van instemmende ontroering tot
ergernis.
19
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
5 november op NU.nl
http://www.nu.nl/politiek/3921320/groningen-eist-minder-gaswinning-als-bevingen-dichter-bij-stadkomen.html
Als de aardbevingen dichter bij de stad Groningen komen en daar ook voor schade zorgen, dan moet de
gaskraan verder worden dichtgedraaid. Die eis legde het gemeentebestuur van Groningen woensdag bij de
NAM neer.
5 november via de Groninger Internet Courant
http://www.nu.nl/gaswinning-groningen/3920743/nieuwe-schadeprotocol-aardbevingen-forse-kritiek.html
De NAM wil meewerken aan het verbeteren van de regeling. Volgens NAM-directeur Gerald Schotman is de
kritiek ,,een cadeautje”. “We hebben daar echt iets aan. De mens moet meer centraal gesteld worden”,
vindt hij.
6 november op NU.nl
http://www.nu.nl/groningen/3921963/aantal-schademeldingen-beving-zandeweer-loopt-390-.html
Het aantal mensen dat bij de NAM heeft gemeld dat ze schade hebben aan hun woning door de beving bij
Zandeweer is opgelopen tot 390.
28 januari op NOS.nl
http://nos.nl/artikel/2015904-nam-wij-gaan-niet-over-omvang-gaswinning.html
De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) zal de gaswinning in Groningen voorlopig niet verminderen.
Volgens directeur Schotman is dat een beslissing die de overheid moet nemen.
28 januari
http://nos.nl/artikel/2015944-burgemeester-gaswinning-flink-terugschroeven.html
De gaswinning in Groningen moet vergaand worden teruggeschroefd, zei burgemeester Rodenboog van
Loppersum in een hoorzitting in de Tweede Kamer.
20
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Bijlage 2: Lijst met benaderde organisaties/contactpersonen
Er zijn vijf interviews gehouden met vertegenwoordigers van sleutelorganisaties
rondom de aardbevingsproblematiek in Groningen.
Het gaat om:
 Leendert Klaassen, onafhankelijke raadsman (gesprek op 10-10-2014)
 Jinko Rots (projectsecretaris aardbevingen), gemeente Loppersum (gesprek op
20-11-2014)
 Chiel Seinen (manager communicatie), NAM (gesprek op 20-11-2014)
 Corine Jansen (voorzitter) en Dick Kleijer (secretaris), Groninger Bodem
Beweging (gesprek op 6-1-2015)
 Gert-Jan Swaving (programmamanager Gaswinning) en deels Jeroen Bakker
(programma-assistent gaswinning), Provincie Groningen (gesprek op 20-1-2015)
In voorbereiding op het onderzoek is gesproken met:
 Mark Hoenders (projectleider gaswinning Groningen, Ministerie van Econmische
Zaken (gesprek op 1-10-2014)
Verder gaat bijzondere dank uit naar enkele informanten die nadere informatie rond
dit onderwerp hebben verschaft:
 Alex Schuiling (DLG-EZ)
 Charles Odekerken (NOK-C)
 Ron Wardenier (provincie Groningen)
21
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Bijlage 3: Informatie analyse
In deze bijlage vindt u de door GEON uitgevoerde informatie analyse.
Inleiding
Het Groningenveld hoort bij de 10 grootste gasvelden ter wereld. Gaswinning levert de schatkist veel geld
op. Een negatief effect is echter dat gaswinning in Groningen aardbevingen veroorzaakt. Het kabinet heeft
laten onderzoeken wat de gevolgen hiervan zijn voor gebouwen, huizen, buisleidingen, dijken en
hoogspanningskabels. Naar aanleiding hiervan heeft de Rijksoverheid een besluit genomen over de
toekomst van de gaswinning in Groningen.
Project Geonovum en Twijnstra Gudde
Geonovum en Twijnstra Gudde hebben het initiatief genomen om de informatievoorziening en in het
bijzonder de gegevens- en geo-informatie infrastructuur rondom dit dossier onder de loep te nemen.
Aanleiding is een bezoek aan diverse betrokkenen bij het onderwerp, waarin naar boven is gekomen dat
diverse elementaire informatievragen niet goed zijn geadresseerd. Genoemd zijn: onvoldoende overzicht
op en inzicht in de beschikbare informatie; onvoldoende of onduidelijke transparantie en openheid;
wantrouwen t.a.v. sommige partijen; verantwoordelijkheid over (onafhankelijke) informatie is niet goed
belegd. Kortom: het ontbreekt aan een gedeelde informatiepositie (level playing field) voor betrokkenen.
Op basis hiervan wordt de sleutelpartijen rond deze problematiek gevraagd of het zinvol is een dergelijk
level playing field voor relevante gegevens te realiseren, en zo ja, via welke weg of organisatie dat tot
stand gebracht dient te worden en wat hun eigen rol en die van andere betrokkenen daarbij kan zijn. Dit
levert een beeld op van de behoefte en urgentie van meer gedeelde informatie. Indien nodig, worden ook
andere partijen geraadpleegd. Hiervoor is een stakeholder analyse uitgevoerd.
Opzet gegevens inventarisatie
In het kader van bovenstaand project is er behoefte aan een informatie analyse, welke zich vooral richt op
de beschikbare informatie van publieke partijen. Het resultaat is een antwoord op de vraag in hoeverre
publieke gegevens beschikbaar en toegankelijk zijn voor betrokkenen. En als hierin belemmeringen
bestaan, hoe deze kunnen worden weggenomen.
Aanpak
Onze aanpak bestaat uit een viertal stappen: Een bureaustudie, een schriftelijke inventarisatie door middel
van een enquête, en enkele interviews.
Voorbereiding / bureaustudie
Er is hier een begin gemaakt met het zoeken naar relevante gegevensbronnen omtrent aardbevingen in
Groningen. Veel informatie is openlijk te vinden. Hiernaast heeft Geon eerder een onderzoek gedaan naar
veiligheid in de regio Groningen. Dit onderzoek, Crisis in Control is bijgevoegd als bijlage. Tevens zijn in
dit stadium mogelijke respondenten benaderd en is een vragenlijst opgezet om te versturen.
Organisatie
Gemeente Loppersum
Waterschap
Noorderzijlvest
Waterschap Hunze en
Aa's
Provincie Groningen
Veiligheidsregio
Groningen14
Interview Telefonisch Enquete
interview
Contactpersoon Mail
x
x
Jinko Rots
[email protected]
x
x
Tamar Bakker
[email protected]
x
Schelte Kooistra
[email protected]
x
Ron Wardenier
[email protected]
x
mevr. Alrita
Borst
[email protected]
x
x
KNMI
x
Bernard Dost
[email protected]
TNO
x
Rico Tönis
[email protected]
14
Het was helaas niet mogelijk om binnen de tijdscope van dit onderzoek de Veiligheidsregio Groningen te
interviewen.
22
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Enquête
De enquête is geformuleerd aan de hand van een aantal thema’s. Naar ons inzien zijn er veel sectoren die
mogelijkerwijs interessante gegevens kunnen hebben met betrekking tot aardbevingen in Groningen. Er is
een zestal thema’s gekozen:

Veiligheid

Vastgoed

Bevolking

Landschap

Water

Economie
Aan de hand van deze thema’s is vervolgens de enquête opgesteld waarbij verschillende aspecten belicht
zijn; namelijk de aanwezigheid van relevante gegevens, de toegankelijkheid van gegevens, en de
openbaarheid van gegevens.
De enquête is als bijlage toegevoegd aan het eind van deze notitie.
Interview
Er is ter verdieping van de enquête een viertal interviews afgenomen op locatie. In tabel 1 is te zien welke
partijen dit waren. Tevens zijn bij 2 organisaties na overleg telefonische interviews afgenomen in plaats
van het invullen van de enquête.
Gegevensoverzicht en output
Tijdens de bureaustudie werd ons al gauw duidelijk dat er al een redelijk compleet portaal in het leven was
geroepen
door
de
Groningen
Bodem
Beweging.
Het
zogenaamde
Gasbevingen
Portaal
(http://opengis.eu/gasbevingen/) is een vrij compleet overzicht van openbare (geo)bronnen die zijn
verzameld en samengebracht in een kaart portaal. Vanuit deze portaal worden de verschillende bronnen
geserveerd. Een deel van de portaal is de metadata. Hier wordt duidelijk dat een groot deel van de data
afkomstig is vanuit het publieke domein en openbaar beschikbaar is. Er bleek in de praktijk veel overlap te
zijn tussen de respons op de enquêtes en het metadata portaal van het Gasbevingen Portaal.
Naast het Gasbevingen Portaal is er een andere grote informatiebron, namelijk het NAM platform
(http://feitenencijfers.namplatform.nl/). Dit is een website met een ‘feiten en cijfers’ sectie. Dit deel bevat
ook een kaart portaal met verschillende data, afkomstig van eigen bronnen maar ook van de KNMI. Het
verschil tussen het Gasbevingen Portaal(GP) en de het NAM platform is dat bij het GP er uitgebreid
aandacht wordt besteedt aan metadata en wordt verwezen naar originele bronnen en worden er links
gegeven om zelf data te downloaden. Bij het NAM Platform is dit niet het geval. Er wordt wel verwezen
naar de originele bronnen, maar de oorspronkelijke data is niet in te zien.
De respons tezamen met de metadata vanuit het Gasbevingen Portaal en het NAM Platform is verwerkt tot
twee overzichten. In het eerste overzicht zijn de databronnen aanwezig die vanuit het Gasbevingen Portaal
naar voren komen, aangevuld met bronnen die in de enquêtes dan wel de interviews duidelijk worden. Er
wordt hier onderscheid gemaakt tussen 3 verschillende hoofdbronnen, het Gasbevingen Portaal, en het
NAM Platform.
In het tweede overzicht is er een waardering toegekend aan verschillende kwaliteitsaspecten van de
databronnen. Dit is gedaan zodat er snel inzicht wordt verkregen in de toepasbaarheid van deze bronnen
in een eventueel nieuw gegevensportaal.
Naast het vinden van verschillende gegevensbronnen is er gaandeweg ook geïnventariseerd of er bij de
geïnterviewde organisatie draagvlak is voor een gegevensportaal. De resultaten van deze gesprekken zijn
in het volgende hoofdstuk toegelicht.
Draagvlak voor gedeelde informatie
Tijdens de interviews is er geleidelijk meer nadruk komen te liggen op het aspect van een gezamenlijk
portaal. Aangezien veel databronnen bij de partijen al bekend waren dan wel wegens privacy redenen niet
ontsloten konden worden, is tijdens de afgenomen interviews ook onderzocht of de verschillende partijen
de toegevoegde waarde zagen van een gedeelde informatie voorziening. De benaderde partijen zullen
hieronder besproken worden.
Provincie
Bij de provincie Groningen zijn Herman van de Veen (Medewerker GEO) en Ron Wardenier (‎GIS Specialist
en Consultant bij Provincie Groningen ) geïnterviewd. Zij zijn beiden werkzaam bij de Geo Afdeling van de
provincie Groningen. Er blijkt uit het interview dat de Provincie momenteel zelf niet van veel gegeve ns
bronhouder is. Zij zijn wel beheerder van kabels (camera en bruggen) en kunstwerken. Deze data is
openbaar.
23
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
De Provincie erkent wel dat er voor hen in de andere domeinen een rol weggelegd zou moeten zijn. Vooral
in het domein economie en gezondheid en welzijn liggen kansen. Hier wordt wel onderzoek gedaan naar
eventuele gevolgen van aardbevingen, de gegevens die hiervoor gebruikt worden, zijn niet altijd
openbaar. De informatie die als spin-off van een onderzoek gezien kan worden, wordt echter niet
geïmplementeerd en gedeeld. Hier ligt een rol voor de Provincie. Zij ziet zeker ook de toegevoegde waarde
van een gedeeld gegevensplatform. In hun optiek zou dit een goede zet zijn om zo de angel uit het conflict
te halen: een platform met gegevens waar iedereen het over eens is en daarmee een groot draagvlak
heeft.
KNMI/TNO
De contactpersoon bij het KNMI was Bernard Dost (Head Seismology KNMI), bij TNO was dit Rico Tonis
(Account Manager Dutch E&P data). Er is besloten om een aangepast enquête naar het KNMI en TNO te
sturen. Zij zijn instellingen waarvan vooraf duidelijk is dat zij voornamelijk gegevens over een bepaald
thema zullen hebben. Hierdoor zijn minder vragen in de verstuurde enquête opgenomen. Uiteindelijk is
gekozen om deze vragen middels telefonische interviews af te nemen.
De data die TNO beheerd is zeer omvangrijk. Niet alles hiervan is openbaar beschikbaar. Op basis van de
mijnbouwwet van 2003 is de mate van openheid weergegeven, sommige data wordt zo snel mogelijk
openbaar gemaakt, andere na een bepaalde tijdsperiode, en sommige data wordt nooit openbaar
gemaakt. De data die nooit openbaar wordt gemaakt betreft commercieel gevoelige informatie.
Het KNMI is beheerder van de seismologische apparatuur die in Groningen aanwezig is. Zij leveren
momenteel niet heel veel data producten. Zij zijn voornemens om het aantal gegevens producten uit te
breiden zodra nieuwe seismologische apparatuur geplaatst wordt. Dit wordt momenteel gedaan door de
NAM, zodra het geplaatst is zal het beheer weer in handen komen van de KNMI.
Beide partijen zien het als zeer positief dat de data openbaar gedeeld wordt. Zij zijn ook van mening dat
het KNMI en TNO als organisaties hier ver in zijn en Nederland als land op dit vlak voorop loopt. Er is
geen uitgesproken mening over een gedeeld informatie platform, echter de open data van het KNMI en
TNO zal hier wel goed gebruikt kunnen worden.
Gemeente
Bij de gemeente Loppersum is Jinko Rots, projectsecretaris aardbevingen en gaswinningen gemeente
Loppersum,
aanspreekpunt. Door hem is zowel de enquête ingevuld en ook is er een interview
afgenomen. Al snel wordt duidelijk dat de gemeente veel (potentieel) interessante gegevens kan hebben.
Feit is alleen dat veel van deze gegevens privacy gevoelig zijn (bijvoorbeeld GBA). Tevens wordt veel
informatie waar de gemeente zelf niet over beschikt ingekocht bijvoorbeeld woningmarkt rapportages. De
gemeente is hier dus niet de beheerder van de gegevens.
Het valt wel op dat de gemeente Loppersum zelf weinig extra gegevens (buiten de basisregistraties)
bijhoudt over aardbevingsproblematiek. Dit komt voornamelijk omdat de gemeente druk bezig is met ‘de
problemen van de dag’. Een grotere taak van gegevens bijhouden en de bijpassende infrastructuur
hiervoor in te richten schiet er momenteel begrijpelijkerwijs bij in. Het belang en de toegevoegde waarde
van een gedeeld gegevensplatform wordt wel erkend.
Waterschap
Bij het waterschap Noorderzijlvest is een interview afgenomen met Tamar Bakker, Coördinator
Gegevensbeheer. Aardbevingen zijn wel een issue bij het waterschap. Met name de waterveiligheid
(keringen) is daarbij van belang. Er is recentelijk een onderzoek uitgevoerd (Deltares) naar de
aardbevingsgevoeligheid van de waterkeringen. Risicostudies naar gevolgen van calamiteiten (waaronder
aardbevingen) worden niet structureel uitgevoerd. Wel zijn er in de primaire keringen en – als proef – in
een regionale kering sensoren geplaatst in het kader van het IJkdijk project. Voor de opslag van deze
gegevens is een aparte voorziening ingericht (DDSC). Schades aan persleidingen als gevolg van
aardbevingen zijn vooralsnog niet bekend. Voor de waterkeringen geldt een beleid dat inspecties moeten
worden uitgevoerd bij aardbevingen zwaarder dan 3.0 (Richter). Tot nu toe hebben dergelijke inspecties
nog niet plaatsgevonden.
Samenvattend
Gegevensoverzicht
De Groninger Bodem Beweging (GBB) heeft een portaal ontwikkeld waarin een groot aantal
gegevensbronnen die relevant zijn in het kader van aardbevingen, bij elkaar gebracht in een kaartportaal.
Dit betreft grotendeels gegevens vanuit het publieke domein en zijn openbaar beschikbaar. Deze gegevens
zijn in dit onderzoek aangevuld met enkele andere gegevensbronnen.
24
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
Een deel van de gegevens wordt aangeboden via webservices, maar bij een aanzienlijk deel van de
gegevens zijn handmatige handelingen nodig om de gegevens beschikbaar te krijgen (downloaden,
aanvragen e.d.). Dit zijn belangrijke aandachtspunten voor het beheer van het huidige Gasbev ingen
portaal, maar net zozeer voor andere mogelijke gelijksoortige voorzieningen.
Draagvlak voor gedeelde gegevens
Er is draagvlak voor het delen van relevante gegevens. Maar uiteraard binnen de mogelijkheden van
privacy en openbaarheid van gegevens. Het beschikbaar stellen van een groot aantal gegevens is echter al
geregeld via wettelijke verplichtingen zoals INSPIRE en de Risicokaart.
Wel is duidelijk dat een initiatief voor ontwikkeling op dit moment ontbreekt. De provincie Groningen ziet
mogelijk een rol voor zich weggelegd om dit initiatief of in elk geval de regie op te pakken.
Kansen
Hoewel het geen onderdeel van het onderzoek was, zijn in gesprekken met betrokkenen enkele
denkrichtingen en kansen naar voren gekomen op het vlak van psychosociale gevolgen en gezondheid.
Een eerste kans is aansluiting op het grootschalige gezondheidsonderzoek in Noord Nederland Life Lines.
Hierin wordt de gezondheid van meer dan 150.000 personen voor een periode van 30 jaar gevolgd.
Gegevens zijn beschikbaar voor onderzoek.
Aansluitend hierop heeft mogelijk het RIVM ook gegevens beschikbaar.
In het kader van dit onderzoek zijn de beschikbaarheid van deze gegevens evenals de mogelijkheden voor
vervolgonderzoek naar psychosociale aspecten, gezondheidskenmerken en beleving van inwoners van het
aardbevingsgebied niet verder onderzocht.
Dat zou eventueel onderwerp kunnen zijn van een vervolgonderzoek.
25
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets
De auteurs




26
Paul Padding, procesmanager Beter Benutten, Geonovum
Michel Grothe, senior-adviseur geo-informatie Geonovum
Jont Groenendaal, adviseur Adviestalent
Marloes Hoekman, adviseur Adviestalent
Nut en noodzaak van een informatieplatform voor het Groninger aardbevingsgebied
Een situatieschets