Een warme deken voor Groningen

m De
verbinding
Platform Kerk en Aardbeving hoopt op solidariteit uit de rest van Nederland
Groningen
Een warme deken
voor Groningen
De aardbevingen in het gaswingebied brengen kerken in Groningen bij elkaar.
Ze willen mensen ondersteunen die getroffen zijn én het probleem aankaarten
bij de overheid. Maar het gaat niet alleen Groningen aan, benadrukt diaken Ate
Faber. “We hebben deze problemen met z’n allen veroorzaakt.”
“Zie je hoe scheef het paslood hangt? Ik denk
dat de muur 7 cm overhelt.” Koos IJzerman uit
Appingedam staat naast zijn huis en legt uit dat
de zijmuur alleen nog op de hoeken vast zit. Als
er weer een grote schok komt, kan die fataal zijn.
De afgelopen jaren heeft IJzerman zo’n zeven
aardbevingen meegemaakt. Pas hoorde hij ‘s
nachts twee keer een enorme knal. “Er verschuift
iets in de aarde en dan ‘zet’ het huis zich opnieuw,
werd mij later uitgelegd.”
Toen IJzerman in 2004 met zijn vrouw en kinderen
naar Appingedam verhuisde, stak het stel flink
wat geld in een verbouwing. Na een maand zat de
nieuwe badkamer echter al vol scheuren. Jaren
van inspecties, rapporten en discussies volgden.
Een inspecteur gaf hem het advies om maar aan
de andere kant van zijn huis te gaan slapen.
Onveilig
IJzerman voelt zich inmiddels al jaren onveilig.
Hij slaapt slecht en kan niet verhuizen. “Wie koopt
hier nu nog een huis?” Hij is sinds ruim drie jaar
gescheiden. “Mijn vrouw hield het niet meer uit.”
En zijn bedrijf lijdt eronder, want hij steekt onevenredig veel tijd in “deze rotsituatie”. Hij schat dat
het hem op jaarbasis zo’n zevenduizend euro kost.
Overal kent en spreekt IJzerman mensen die
soortgelijke problemen hebben. “Mensen voelen
zich onveilig en worden letterlijk ziek van de
situatie”, weet IJzerman. In Groningen leeft veel
wantrouwen richting de overheid en de NAM.
Niet alleen is het leefklimaat van gedupeerden
voor een groot deel verwoest, ze hebben ook te
maken met onduidelijkheden en onzekerheden.
Over slepende schadeprocedures bijvoorbeeld,
waarna ze uiteindelijk soms zelf hun portemonnee
moeten trekken. Over wat er moet gebeuren met
onveilige gebouwen: stutten, oplappen of slopen?
Of over de rol van de NAM die zélf de schade
komt opnemen en dan soms zomaar bepaalt dat
de scheuren níet veroorzaakt kunnen zijn door de
aardschokken.
Foto: Marusja Aangeenbrug
Mond opentrekken
H
et huis van de buren van Koos IJzerman staat leeg.
Zij zijn vertrokken omdat instortingsgevaar dreigde.
4
| Diakonia April 2017
IJzerman is zelf geen lid van een kerk, maar onder­
houdt wel een warme band met Jitse van der
Wal, de gereformeerd-vrijgemaakte predikant in
zijn woonplaats en tevens voorzitter van het platform Kerk en Aardbeving. “Jitse trekt zijn mond
open”, zegt IJzerman waarderend. “Hij praat
met gedupeerde bewoners en stelt het probleem
overal aan de orde.” En dat is precies wat de
kerk volgens hem moet doen: “Een heel duidelijk
geluid laten horen als het gaat om onrecht.” Ook
betrekt de predikant IJzerman bij activiteiten om
zijn verhaal te vertellen.
Het platform is in 2014 opgericht dankzij een
aantal bezorgde voorgangers uit het aardbevingsgebied. Zij klopten bij de Protestantse Theologische
Universiteit (PThU) aan met de vraag: wat kunnen
kerken doen? Er volgden gesprekken, een gebedszondag en een symposium.
Foto: Milieudefensie/Annet Eveleens
Middelbare scholieren doen mee aan de breiactie van Milieudefensie.
Jacobine Gelderloos, promovenda aan de PThU,
was in die tijd net begonnen met haar onderzoek naar de bijdrage die kerken leveren aan de
leefbaarheid van het platteland. “Kerken kunnen
een cruciale rol spelen door mensen bij te staan
die getroffen zijn, mensen door te verwijzen, te
helpen met het invullen van formulieren, mee te
gaan als er moeilijke gesprekken moeten plaatsvinden. En dan niet alleen voor de eigen gemeenteleden, maar voor het hele dorp.”
‘Mensen worden letterlijk
ziek van de situatie’
Ging het aanvankelijk om een handjevol bezorgde
voorgangers, inmiddels zijn er heel veel kerken
bij het platform aangesloten, variërend van
protestantse en gereformeerd-vrijgemaakte
gemeenten, tot evangelische gemeenten en een
rooms-katholieke parochie. Ze wisselen ervaringen
en ideeën uit en brengen het probleem op
verschillende manieren onder de aandacht bij
politici en media. Het platform is uitgegroeid tot
een volwaardige gesprekspartner in het debat en
overleg rond de gasboringen.
Reuring
IJzerman zoekt zelf ook veelvuldig de publiciteit
met de actie ‘Baas over eigen huis’. Die heeft hij
samen met het bedrijf Save Groningen opgezet
met als doel om zijn huis te laten verstevigen
door een bedrijf dat hij zelf (en niet de NAM)
kiest. Hij zoekt de publiciteit bewust, want nog
lang niet iedereen begrijpt volgens hem wat
gedupeerden doormaken.
“Er zijn altijd mensen die het overdreven vinden”,
beaamt Ate Faber, diaken in de protestantse
gemeente Winsum. “Het is ook moeilijk voor te
stellen als je het zelf niet hebt meegemaakt. En
sommige mensen zijn er zat van.”
Ook hoort hij soms dat het niet de taak van de
5
m De
verbinding
kerk is om zich ermee bezig te houden. “Maar”,
zegt Faber, “je moet als kerk niet lichtzinnig
doen over de impact van de aardbevingen.” Hij
begrijpt dat cabaretier Freek de Jonge, die in
februari voor reuring zorgde met zijn petitie, de
situatie vergelijkt met de watersnoodramp in
1953. “Natuurlijk zijn er verschillen, want in Zeeland zijn veel doden gevallen. Maar de overeenkomst is dat er je als mens te maken hebt met
een onberekenbare dreiging. Dat moet je niet
onderschatten.”
Zo heeft de burgemeester een keer een soort
‘Preek van de Leek’ gehouden op biddag en
vraagt de predikant regelmatig aandacht voor de
aardbevingen en voor duurzaamheid. Eind 2015
deed de kerk mee aan de Klimaatloop, toen mensen
van over de hele wereld naar Parijs trokken om
te pleiten voor een rechtvaardig klimaatbeleid.
Faber: “Winsum was een beginpunt van de
Klimaatloop in Nederland. Als symbool heb ik
toen een steen neergezet met een scheur erin.
Ook heb ik een gedicht voorgedragen om aandacht te vragen voor de problematiek.”
Duurzaam leven
“De problemen in Groningen gaan niet alleen
gedupeerden aan”, benadrukt Faber. De oorzaak is
tenslotte menselijk handelen: zolang er vraag is
naar fossiele brandstoffen, zal de NAM blijven boren.
“We hebben dit met z’n allen zélf veroorzaakt.
Vanuit het oogpunt van rechtvaardigheid en
solidariteit heeft de kerk heel duidelijk een rol”,
benadrukt hij daarom. Ook in Winsum is veel
schade geweest, maar doordat het dorp wat
verder van het gaswinningsgebied ligt, heeft het
minder met aardbevingen te maken dan bijvoorbeeld Appingedam. Maar zijn gemeente wil wel
solidair zijn.
In januari hield de kerk een breicafé, als onderdeel van een actie van Milieudefensie om een
megadeken te breien voor het kleinste huisje van
Groningen. Milieudefensie wilde met deze actie
aandacht vragen voor het belang van duurzaamheid en solidariteit tonen met mensen in het
aardbevingsgebied. In het hele land breiden
groepjes mensen mee. “In Winsum kwamen
er echt niet alleen mensen uit de kerk op af”,
zegt Faber. “Mensen vinden het prettig om iets
concreets te kunnen doen.” De actie was zo'n
succes, dat hij doorgaat. Nu luidt het motto: Gas,
we breien er een einde aan.
Naam: Ate Faber
Woonplaats: Winsum
Functie: diaken protestantse
gemeente Winsum-Halfambt
Naam:
Jacobine Gelderloos-Commandeur
Woonplaats: Groningen
Functie: promovenda Protestantse
Theologische Universiteit Groningen
Naam: Koos IJzerman
Woonplaats: Appingedam
Wat kunnen kerken elders in Nederland doen?
“Kom een keer langs in Groningen, om te zien
hoe mooi het hier is”, suggereert Gelderloos.
Het platform organiseert een bedevaart op 7 mei
door het aardbevingsgebied, met als afsluiting
een viering waarin ook aandacht zal zijn voor
duurzaamheid en solidariteit. Tot september is
er bovendien een tentoonstelling in het Hooge­
landmuseum in Warffum. “Rond biddag zouden
kerken aandacht kunnen besteden aan de
aardbevingsproblematiek en aan duurzaamheid”,
oppert ze verder. “Biddag krijgt dan een heel
andere dimensie.”
Faber voegt daaraan toe dat het belangrijk is dat
kerken aandacht besteden aan duurzaamheid.
“Welke leefstijl willen we hebben? Wij kunnen
Groningen wel energieneutraal maken, maar als
de rest van Nederland dat niet doet, schiet het
niet op.”
Ook IJzerman hoopt op de betrokkenheid van
kerken in het hele land. “Ze kunnen gemeente­
leden oproepen om de petitie te tekenen op
www.laatgroningennietzakken.nl, ze kunnen
wijzen op het belang van duurzame energie en
ze kunnen hun stem laten horen als het er in Den
Haag over gaat. De kerk moet een voortrekkersrol hebben als het gaat om recht en onrecht.”
Functie:
zelfstandige (klussenbedrijf)
6
| Diakonia April 2017
Meer informatie over het platform Kerk en
Aardbeving en de bedevaart: sites.google.com/
site/kerkenaardbeving.
Tekst: Marusja Aangeenbrug. Foto’s: Milieudefensie/Annet Eveleens, Marusja Aangeenbrug
Bedevaart