Toelichting Neutronendosimetrie

Toelichting Neutronendosimetrie
Algemeen
De dosimetrische dienst van NRG te Arnhem verstrekt op basis van de
door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid verleende
erkenning, persoonsdosismeters aan zijn relaties. De dosismeters zijn
bedoeld voor gebruik als persoonlijk controlemiddel zoals omschreven in het Besluit stralingsbescherming. Er zijn verschillende typen
dosismeters beschikbaar. De voorliggende toelichting heeft betrekking
op persoonsdosismeters voor het bepalen van de dosis ten gevolge
van blootstelling aan gamma-, bèta- en neutronenstraling. Een in het
Engels vertaalde versie van deze toelichting is te downloaden van onze
website www.dosimetrie.nl.
Combi-dosismeter
Figuur 1 toont de combi-dosismeter, bestaande uit een thermoluminescentiedosismeter (TL-dosismeter) en een PADC-dosismeter. De
PADC-dosismeter staat borg voor een nauwkeurige meting van de
neutronendosis, maar heeft een relatief hoge detectiedrempel. Daarom
is de TL-dosismeter, die elke vier weken wordt gewisseld, uitgerust
met een specifieke detector, die zeer gevoelig is voor neutronen, maar
waarmee de neutronendosis niet voldoende nauwkeurig kan worden
bepaald. Op basis van de indicatie van deze detector wordt beoordeeld
of de neutronendosis daadwerkelijk dient te worden gekwantificeerd
en de PADC-dosismeter moet worden teruggeroepen voor evaluatie.
Wanneer de neutronengevoelige detector daartoe geen aanleiding
geeft, blijft de PADC-dosismeter gedurende een jaar bij de drager. De
geschatte detectiedrempel voor de jaardosis ten gevolge van neutronenstraling bedraagt in dat geval ca. 0,2 mSv. Deze detectiedrempel is
onafhankelijk van de bijdrage van fotonen.
PADC-dosismeter
Het principe van deze dosismeter is gebaseerd op het feit dat neutronen kleine beschadigingen veroorzaken in een folie gemaakt van
polyallyl-diglycolcarbonaat (PADC). Figuur 3 toont de geopende PADCdosismeter met de folie. In het laboratorium wordt de folie geëtst,
waarna deze beschadigingen met behulp van beeldverwerkingsapparatuur kunnen worden geteld. Het aantal sporen per cm2 vormt vervolgens een maat voor de blootstelling. Figuur 4 toont een voorbeeld van
een geëtste en een niet-geëtste folie. De PADC-dosismeter heeft als
voordelen boven een TL-dosismeter dat deze veel minder gevoelig
is voor het type neutronenbron en niet gevoelig is voor fotonen en de
draagomstandigheden.
Figuur 2: De TL-dosismeter van binnen gezien. Boven de bètadetector, links en
rechts de fotonendetector en onder de neutronendetector.
Dosisgrootheden
Aansluitend op de aanbevelingen van de International Commission on
Radiation Units and Measurements (ICRU), de Europese richtlijnen en
het Besluit stralingsbescherming is de door NRG verstrekte dosismeter
ontworpen om de dosis te meten in de grootheid persoonsdosisequivalent. Met de dosismeters van NRG kan het persoonsdosisequivalent op
een diepte van 10mm in zacht weefsel, ook wel dieptedosis genoemd,
worden bepaald. Daarnaast wordt ook het persoonsdosisequivalent op
een diepte van 0,07mm bepaald, de oppervlaktedosis.
Figuur 1: De combi-dosismeter bestaande uit de combinatie van een TL-dosismeter (boven) en een PADC-dosismeter.
Thermoluminescentiedosismeter
Naast de neutronengevoelige detector bevat de thermoluminescentiedosismeter nog drie detectoren. Deze drie detectoren verschaffen
informatie over de blootstelling aan fotonen- en bètastraling.
De detectoren bestaan uit thermoluminescentiemateriaal. Door ioniserende straling worden elektronen in dit materiaal naar een hoger
energieniveau gebracht.
Bij verhitting van de detectoren tot ongeveer 200 ºC vallen deze elektronen terug naar hun oorspronkelijke energietoestand waarbij energie
in de vorm van licht vrijkomt. De hoeveelheid licht wordt bepaald en is
een maat voor de door de detector ontvangen stralingsdosis. Figuur 2
biedt een blik in het inwendige van de TL-dosismeter.
Neutronendosimetrie
•
Dosisregistratie
Alle meetresultaten worden vastgelegd in het Nationaal Dosisregistratie- en Informatiesysteem (NDRIS) dat in opdracht van het Ministerie
van SZW door NRG wordt beheerd. Individuele dosisgegevens worden
uitsluitend gebruikt ten behoeve van de stralingsbescherming. Ter bescherming van de persoonlijke gegevens verstrekt NRG informatie over
individuele dosisgegevens slechts aan houders van abonnementen en,
als daarom wordt gevraagd, aan de Arbeidsinspectie.
De persoonsregistratie is aangemeld bij het College bescherming persoonsgegevens onder nummer m1010955. Het reglement is als pdf-file
beschikbaar op onze internetsite www.dosimetrie.nl
Periodieke dosisrapportage
De meetresultaten worden vierwekelijks gerapporteerd. De dosis wordt
gemeld in de eenheid millisievert (mSv). Resultaten van PADC-uitlezingen worden in het dosisrapport gemeld als nagekomen rapportage. Bij
overschrijding van de dosislimiet wordt een opvallende waarschuwing
afgedrukt. Indien een voor een drager ongebruikelijk hoge dosis is
In Search of excellence
gemeten en deze dosis overschrijdt daarnaast de waarde van 1 mSv,
dan wordt telefonisch contact opgenomen. De achterzijde van elk
dosisrapport bevat een toelichting. Omstreeks april wordt een overzicht
gezonden van de individuele dosisgegevens van het afgelopen jaar.
Mutaties
Voor opgave van wijzigingen in een abonnement wordt verzocht
gebruik te maken van het mutatieformulier dat automatisch wordt toegezonden bij ieder dosisrapport. Mutaties moeten tenminste vijf weken
voor verzending van de dosismeters in ons bezit zijn. De achterzijde
van elk mutatieformulier bevat een toelichting. De mutatieformulieren
worden bij voorkeur niet ingesloten bij de gebruikte dosismeters, doch
separaat per post, e-mail of fax verzonden.
Identificatie combi-dosismeter
Zowel de TL- als de PADC-dosismeter is voorzien van een etiket. De
kleur van de rand en het NRG-vignet op dit etiket wisselt van periode
tot periode. Op het etiket zijn de volgende gegevens vermeld (figuur 1):
• de naam van de drager (maximaal 20 posities). Reserve
dosismeters worden bedrukt met de tekst ‘RESERVE’ in plaats
van een naam
• het abonneenummer gevolgd door het abonnementsnummer
• de periodiciteit (4W betekent vierwekelijks), jaartal en periodenummer. Voor de PADC-dosismeter is dit de periode van uitgifte
• het nummer van de desbetreffende dosismeter
De TL-dosismeters behoren niet toe aan één bepaalde persoon, doch
rouleren willekeurig. Voor iedere uitgifteperiode wordt een koppeling
gemaakt tussen de drager en een TL-dosismeter. De PADC-dosismeter
wordt eenmalig aan een drager toegewezen. De relatie persoon/dosismeter/periode wordt vastgelegd in de dosisregistratie van NRG.
Bevestigingsplaats
Voor het bevestigen van de dosismeter moet een representatieve
plaats op het lichaam worden gekozen. In het algemeen is een kraag,
borstzak of een riem om de heup een geschikte plaats. Omdat de
dosismeter niet geheel symmetrisch is, moet de achterzijde van de
combihouder naar het lichaam zijn gekeerd.
Figuur 4: Voorbeeld van een geëtste en een niet-geëtste folie.
Terugzending
Na ontvangst van de nieuwe dosismeters worden de gebruikte zonder
combihouder per omgaande aan NRG teruggezonden. Voor de terugzending kan dezelfde verpakking worden gebruikt als waarin de nieuwe
dosismeters werden ontvangen. Gelieve voor het sluiten geen gebruik
te maken van een nietmachine. Door gebruik van het bijgevoegde
adreslabel met het antwoordnummer van NRG kan de verpakking binnen Nederland ongefrankeerd worden verzonden. Bij beëindiging van
het abonnement wordt ook de combihouder teruggezonden.
Verlies en beschadiging
De dosismeters worden in bruikleen ter beschikking gesteld en blijven
eigendom van NRG. De dosismeters zijn relatief kostbaar met name
door het detectormateriaal. In het belang van de betrouwbaarheid van
de dosismetingen en de verwerking van de dosismeter in de apparatuur, is het van belang dat de dosismeters schoon en onbeschadigd
blijven. Bij beschadiging, vervuiling zoals door plakband en viltstift, of
bij verlies, worden de in de tarievenlijst vermelde kosten voor vervanging in rekening gebracht.
Figuur 3: De geopende PADC-dosismeter met folie
Wisseling en bevestiging
Voor de TL- en PADC-dosismeter is een combihouder beschikbaar
(figuur 1). De rechthoekige PADC-dosismeter kan vanuit de achterzijde via de aangebrachte sparing op zijn plaats worden gebracht.
Daarna kan de ronde TL-dosismeter aan de voorzijde in de houder
worden vastgedrukt. Bij ontvangst van de nieuwe dosismeter kan de
TL-dosismeter gemakkelijk vanuit de achterzijde van de houder worden
losgedrukt. Vervolgens kan dan de PADC-dosismeter via de achterzijde
worden weggenomen. Zoals hiervoor reeds vermeld wisselt u alleen
de dosismeter die u nieuw is toegezonden. In het algemeen ontvangt u
alleen een nieuwe ronde dosismeter en blijft de rechthoekige PADCdosismeter gewoon op zijn plaats. De combihouder is standaard
voorzien van een clip, maar kan ook op verzoek worden uitgerust met
een veiligheidsspeld of anderszins. Voor vragen kunt u terecht bij de
contactpersoon. De combihouder blijft bij de gebruiker tot het abonnement wordt beëindigd.
Andere dosimetriesystemen
Het hier beschreven persoonsdosimetriesysteem is bedoeld voor
het controleren van de stralingsdoses van personen door gamma-,
bèta- en neutronenstraling. Indien er geen mogelijkheid bestaat om
aan neutronen te worden blootgesteld, wordt geadviseerd een andere
NRG-dosismeter te gebruiken. Hiervoor is een aparte toelichting
beschikbaar. Voor het meten van de dosis aan de pols, handen of op
andere plaatsen op het lichaam biedt NRG zogenoemde extremiteitendosismeters aan. Voor het meten en registreren van omgevingsdoses,
zowel binnen als buiten, en voor experimenten heeft NRG speciale
oplossingen beschikbaar. Het dynamisch bereik van de systemen loopt
van minder dan 1 μGy tot 1000 Gy.
Contact: F.A.I. Busscher
Telefoon: (026) 356 85 96 - Fax: (026) 356 85 39
E-mail: [email protected] - [email protected]
Internet: www.nrg.eu
Neutronendosimetrie
•
In Search of excellence
•
b-08-032