Veiligheid, mij een zorg - Nederlandse Officieren Vereniging

Werkgroep Defensiebeleid en Krijgsmacht
Veiligheid, mij een zorg
Hoe krijg je een geloofwaardige krijgsmacht als de
Veel Nederlanders maken zich
niet echt druk over de internationale politieke situatie. Dit valt
op te maken uit onderzoek van
het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in 20161. Op de
vraag in hoeverre men zich zorgen maakt, blijkt uit de antwoorden dat 11% zich heel veel zorgen maakt, 31% tamelijk veel,
44% een beetje, 5% helemaal
niet en 10% (afgerond) weet het
niet. Het rapport vermeld verder
dat dit nauwelijks afwijkt van
eerdere metingen: ’Ook de argumenten verschillen niet wezenlijk. Wie zich geen zorgen maakt,
doet dat op een enkeling na niet
omdat het wel goed gaat, maar
omdat men er niet mee bezig is
of omdat het geen zin heeft zich
zorgen te maken’.
Illustratie van het gebrek aan zorgen (foto van LinkedIn, Jacky Stevens, december 2016)
Dit artikel werd op 2 februari in verkorte
vorm gepubliceerd in dagblad Trouw.
Wat betekent dit voor partijprogramma’s en een regeerakkoord?
Voor een beroepsvereniging die zich ‘een
voor zijn taken berekende krijgsmacht´ ten
doel heeft gesteld, zijn dit geen opbeurende onderzoeksuitkomsten. Juist voor een
organisatie als de krijgsmacht, een van de
machtsmiddelen van vooral het buiten-
lands beleid, is het belangrijk dat de bevolking een goed beeld heeft van de
veiligheidsontwikkelingen, niet de kop in
het zand steekt en bereid is voldoende
geld aan veiligheid te besteden. Voldoende
budget om weer als een betrouwbare
bondgenoot aan de afschrikking van de
NAVO bij te dragen. Voldoende budget,
niet pas als tegenstanders door onze straten lopen, maar nu.
Afschrikken doe je vooraf, niet achteraf.
Daar zijn vooruitziende volksvertegenwoordigers voor nodig. En daar wringt
nu net de schoen. Bij hen overheerst de
kortetermijnblik. In een gesprek met een
Kamerlid eerder dit jaar gaf deze onomwonden aan dat meer geld voor Defensie
niet uit de zorg kon komen omdat dat politiek onhaalbaar zou zijn. Politieke partijen
wegen af, óf en hoe de kiezer zal reageren.
Als meer dan vijftig procent van die kiezers zich nauwelijks zorgen wil maken over
internationale dreigingen, dan wekt het
geen verbazing dat voorgaande kabinetten zonder enig tumult in de samenleving
de krijgsmacht vele honderden miljoenen
konden afnemen. Dat daarmee een krijgs-
10 | Carré 2 | 2017
ca02veiligheid.indd 10
28-02-17 09:23
als de bevolking zich geen zorgen wil maken?
macht ontstond die niet meer aangepast
en toegerust is om te reageren op snel veranderende dreigingen, bleef buiten beeld.
Tanks werden nog maar twee jaar geleden
verkocht en worden op dit moment al
weer node gemist. In een Duits tankbataljon worden nu Nederlandse bemanningen
opgeleid om de kennis en vaardigheid
te behouden. Een ander voorbeeld uit
een rij: Nederland koos voor goedkopere
patrouillevaartuigen. Fregatten werden
wegbezuinigd, met gevechtskracht die we
nu missen. Kijk je over de afgelopen twee
eeuwen naar de bereidheid in Nederland
om geld uit te trekken voor Defensie, dan
valt op dat die bereidheid stijgt op het moment dat de dreiging zo duidelijk wordt,
dat het te laat is om nog een goed functionerend leger op te bouwen2.
Marketing?
Hoe overtuig je een bevolking die zich
geen zorgen wil maken, met een volksvertegenwoordiging die beperkt vooruitkijkt? Dreigingen enorm opblazen om de
bevolking te overtuigen komt neer op
manipulatie en is een ongepaste weg. In
het eerder genoemd SCP-verslag werd een
74-jarige HBO-opgeleide mevrouw geciteerd: ’Vroeger wist je niet veel over wat in
andere landen speelde, nu krijg je alle ellende van de hele wereld op je bord, maar
eigenlijk weet je niet genoeg over de achtergronden en dan gaat het op een grote
brei ellende lijken. Dan bestaat de kans dat
er hier onrust ontstaat over problemen die
eigenlijk hier niet echt spelen, waardoor de
onrustgevoelens kunnen worden misbruikt
door politici die hiermee hun eigen doelen
willen bereiken’.
Militairen als ambassadeurs van de krijgsmacht kunnen wel een beeld scheppen in
hun omgeving over het wel en vooral het
wee van het huidige dienen in de krijgsmacht met een tekort aan gevechtskracht
en logistiek. Maar of dit een overtuigende
bijdrage zal zijn voor het algeheel veiligheidsbewustzijn, zodanig dat er bereidheid
ontstaat om ook geld uit te trekken, is de
vraag. Denken vanuit je doelgroep schijnt
een belangrijke marketingwet te zijn. De
struisvogelbenadering van een groot deel
van de bevolking zal zeker een psychologische uitleg kennen. Onderzoek zou ons
helpen hoe deze benadering te pareren.
Vooralsnog resten slechts ervaringsgegevens uit de marketingwereld waar herhaling van de boodschap wordt benadrukt.
Voortdurende herhaling van een correct
beeld van de veiligheidssituatie lijkt hier de
enige weg.
Van korte naar lange termijn
Toch laten de uitkomsten van de diverse
onderzoeken van het SCP zien, dat het
niet snel zal lukken om de grote weerzin
om zich zorgen te maken, weg te nemen.
Het lijkt erop dat alleen een crisis een algemeen beeld fundamenteel kan wijzigen.
Pas na de bankencrisis kantelde de algemene opvatting over de a-moraliteit in
de financiële sector en ontstond er een
negatieve wantrouwende houding en
steeds meer maatschappelijke druk om het
moreel besef in de sector te verbeteren.
Wachten op een veiligheidscrisis is echter
ook niet de weg. Nee, we moeten naast
voorlichting aan de bevolking ook kijken
naar de volksvertegenwoordiging.
Het kortetermijndenken in de politiek
wordt veroorzaakt door electorale druk.
Voor een fundamentele staatsverantwoordelijkheid als veiligheid is dat onverteerbaar. Verschillende partijen hebben in de
afgelopen twee jaar daarom voorstellen
gedaan om voor Defensie over te gaan
naar het systeem van meerjarige akkoorden. In zo’n systeem zijn de afspraken
over de toekomst van Defensie en het
daarbij behorende budget geen onderdeel
van verkiezingsprogramma’s en coalitieonderhandelingen. Partijen van coalitie
en oppositie committeren zich los van de
verkiezingen aan een langetermijnvisie
en spreken een daarbij behorend budget
af. De afgelopen jaren is er door PvdAKamerlid Angelien Eijsink uitgebreid voor
gepleit en lieten partijen als de VVD, CDA
en CU zich positief uit. In Zweden en
Denemarken wordt al geruime tijd met
deze aanpak gewerkt en op die wijze de
discussie over deze fundamentele staatsverantwoordelijkheid gedepolitiseerd3.
Kortetermijn-kapitaalvernietiging en onnodige uitholling van de krijgsmacht worden
zo voorkomen. Waarom is het nu zo stil
geworden rondom dit idee van meerjarige
akkoorden? Is er angst dat hiermee een
gemakkelijke, kritiekloze bezuinigingspost
wegvalt? Uitspraken over meer budget
door diverse politieke partijen in het afgelopen half jaar duiden hier niet op. Tegenwerpingen dat hiermee het democratisch
beslissingsrecht overboord wordt gezet,
lijken op koudwatervrees. In Denemarken
en Zweden worden de afspraken door het
parlement als geheel in goed overleg gemaakt. Zo nodig deinst het parlement er
niet voor terug om de afspraken open te
breken indien de veiligheidssituatie daarom
vraagt. Wij hopen daarom dat in de verkiezingsdebatten en in de nieuwe Tweede
Kamer dit thema weer wordt opgepakt.
Onze onbezorgde bevolking verdient het
dat op zijn minst hun vertegenwoordigers
in het parlement zich die veiligheidszorgen
wel maken.
Eindnoten
1. Continue Onderzoek Burgerperspectieven 2016|3,
Sociaal Cultureel Planbureau, paragraaf ‘Internationale zorgen’.
2. Bijlage Langetijdreeksen Defensie-uitgaven bij
Kamerbrief Toezegging debat Najaarsnota 2015:
Defensie-uitgaven, minister van Financiën Dijsselbloem, Den Haag, 14 januari 2016.
3. Margriet Drent en Minke Meijnders, Multi-year
Defence Agreements - A Model for Modern
Defence?, Clingendael Raport, Den Haag,
September 2015.
11
ca02veiligheid.indd 11
28-02-17 09:23