Document

Rechten van kinderen in de CGG:
(goede?) praktijk en knelpunten
Dirk Kaethoven, CGG Andante
Open Forum kinderrechtencoalitie
Schaarbeek, 15 juni 2011
Inhoud
1)
2)
3)
4)
5)
Korte voorstelling CGG (jeugdteams)
Welke rechten hebben ki&jo in de CGG en GGZ?
Recht op toegang tot de GGZ
Rechten van ki&jo in de CGG
Knelpunten
1) Voorstelling CGG (jeugdteams)



CGG = onderdeel van de (Vlaamse)
gezondheidszorg
organisatie op basis van decreet 18/05/1999
betreffende de GGZ (met fusie van 84 naar 20
CGG)
max. 2 CGG/werkingsgebied, heel Vlaanderen +
Brussel afgedekt -> begin van recht op hulp
1) Voorstelling CGG (jeugdteams)


doelgroep: personen met ernstige psychische,
psychiatrische problemen (voor ki&jo: of
ontwikkeling). Vb: ADHD, autisme, depressie,
angst, trauma’s, hechting, gedragsstoornissen, …
opdracht: verantwoorde zorg aanbieden met het
oog op het herstel van het psychisch evenwicht of
het draaglijk maken van psychische stoornissen
voor patiënten en hun leefomgeving, opdat aldus
patiënten competenties verwerven of ontwikkelen
die de basis vormen voor hun emancipatie en
hun maatschappelijk geïntegreerd functioneren
(art. 7 §1)
1) Voorstelling CGG (jeugdteams)




aparte multidisciplinaire teams voor ki&jo,
voor volwassenen, voor ouderen
ambulante zorg (max. 1à2u/week) -> zeer
beperkte impact op de leefsituatie van kinderen
(in vgl. met residentiële hulp, gedwongen
hulpverlening)
diagnostiek en behandeling
ook ondersteuning en dienstverlening aan
derden (BJZ, CAW, VAPH, …)
2) Welke rechten?
Vanuit GGZ-decreet 1999
 IVRK (art. 5) !!!
 rechten van de mens (art. 6)
 respect voor de persoonlijke levenssfeer van de
patiënt (art. 8)
 maximaal een beroep doen op de
medeverantwoordelijkheid en de zelfredzaamheid
(art. 8)
 beroepsgeheim respecteren (art. 9 §1, 8°)
2) Welke rechten?
Eveneens van toepassing in CGG:
 wet patiëntenrechten (WPR)
 decreet rechtspositie minderjarige in IJH (DRM)
 privacywetgeving
2) Welke rechten?
Knelpunten:
 rechten van ouders en de verhouding tussen
rechten ouders/MJ niet vermeld in GGZ-decreet
en niet duidelijk gearticuleerd in WPR en DRM!!!
 GGZ-actoren met verschillende regelgevende
overheden (Vlaams, federaal) -> verschillende
rechten aan ki&jo
2) Welke rechten?
Hoe omgaan met deze rechten?
-> rechten dienen zich vooral te vertalen in:
 houding/attitude van zorgverleners
 soms ook in procedures (vb. klachten)
 uitgangspunten van de zorg
2) Welke rechten?
Uitgangspunten ggz ki&jo:
(ontwerpadvies aan permanente werkgroep
psychiatrie NRZV)



zorg zoveel mogelijk aanbieden in de gewone
leefsituatie
subsidiariteit: minst ingrijpende zorgvorm die
doeltreffend is verdient de voorkeur
inspelen op aanwezige kwaliteiten met als doel
maximale deelname aan de samenleving (ook als
herstel/normalisatie niet volledig mogelijk is)
3) Recht op toegang tot GGZ?
= recht op zorg van elk kind met ggz-problemen
= recht op autonome hulpvraag van ki&jo
-> is NIET gewaarborgd !!!
3) Recht op toegang tot GGZ?
(ontwerpadvies aan permanente werkgroep
psychiatrie NRZV)
 prevalentie van psychische stoornissen bij ki&jo
wereldwijd rond 20% (WHO, 2005)
 4 à 6% heeft nood aan klinische interventie
 slechts 60 à 70% van het benodigde zorgaanbod
is gerealiseerd
 22% van de bevolking is -18jaar: budget GGZ
ki&jo zou ook minstens 22% moeten bedragen!
3) Recht op toegang tot GGZ?
Knelpunten:
 ongelijke verdeling per regio (niet overal
volwaardige ki&jo-teams in CGG, niet overal Kdiensten)
 vooral nood aan ambulante zorg en partiële dagof nachtopname
3) Recht op toegang tot GGZ?
Gevolgen:
 hoge drempel, strenge selectie aan de voordeur,
wachtlijsten i.p.v. ‘uitnodigend en toegankelijk,
actief tegemoetkomend waar aangewezen’
 ondervertegenwoordiging 0-6jarigen
 ¼ van de opnames van MJ in A-diensten
(volwassenen) i.p.v. K-diensten
4) Rechten van MJ in de CGG
Rechten volgens het DRM (en WPR):
 recht om geïnformeerd in te stemmen met de jeugdhulp (of
deze te weigeren) (art. 8)
 recht om jeugdhulpaanbieder vrij te kiezen (art. 9)
 recht om een interventie te weigeren (art. 10)
 recht op informatie (art. 11, 12)
 recht op inspraak, evaluatie en participatie (art. 16, 17 en
19,1°)
 recht op bijstand (art. 24, maar WPR geeft ruimere
rechten)
 recht op dossier (art. 20, maar vooral volgens WPR)
 recht op privacy (art. 25,1° en 2°)
 klachtrecht (art. 29,1° en 3°; maar volgens WPR)
4) Rechten van MJ in de CGG
Rechten m.b.t. (semi-)residentiële hulp niet relevant:
 recht op respect voor het gezinsleven (art. 13-15)
 recht op collectieve inspraak (art. 18 en 19, behalve 1°)
 specifieke rechten i.v.m. privacy in (semi-)residentiële
voorzieningen (art. 25,3° en 4°)
 recht op een vrij besteedbaar bedrag (art. 26)
 regelingen m.b.t. sancties (art. 27 en 28)
 klachtrecht over leefomstandigheden (art. 29,2°)
4) Rechten van MJ in de CGG
Audit DRM in CGG (zomer 2009):
Werk aan de winkel voor:
 geven van informatie over rechten in de
jeugdhulp
 idem voor informatie over de eigen
hulpverleningsvorm
 invulling van recht op inspraak in werking
(inspraak in eigen hulpverleningstraject OK via
behandelplan)
 ‘vertaling’ van klachtenprocedure naar
minderjarigen?
 visie/praktijk omtrent bepalen van de
(on)bekwaamheid van de minderjarige
 aandacht voor vorming en duidelijke richtlijnen
(te integreren in deontologische code?)
4) Rechten van MJ in de CGG
Conclusies:
 fundamenteel eigenlijk geen probleem in termen
van ‘schending’ van de rechten van ki&jo
 beter articuleren van een aantal afspraken en
richtlijnen (werden sectoraal uitgewerkt op de
studiedag van 14/01/2011)
 onderbenutting van bepaalde rechten
(bijstands/vertrouwenspersoon, inzagerecht) ->
ook zo bij volwassenen
4) Rechten van MJ in de CGG
Rechten sluiten aan bij uitgangspunten van de zorg
en de houding van professionals:
 emancipatorische visie (ontwikkelingsperspectief,
groei naar autonomie)
 zelfbeschikkingsrecht (hulpverlening in dialoog
met de cliënt, geen hulp tegen de wil in)
 belang van het kind staat voorop (bescherming
waar nodig: mishandeling, suïcidedreiging)
 verantwoorde zorg: wat is nodig/wenselijk, hulp
op maat


meestal hulp op vraag en in overleg
met de mening van MJ wordt altijd rekening
gehouden
4) Rechten van MJ in de CGG
Toepassing: instemming en bekwaamheid van MJ
Relativiteit t.a.v. ‘onbekwame’/jonge kinderen
 moeilijk om therapie te geven aan kinderen onder
12jaar die zich hiertegen verzetten
 jonge kinderen hebben vaak ook een goed beeld
van hun noden als ze goed geïnformeerd worden
 dialoog met de MJ is steeds van belang (WPR)
Relativiteit t.a.v. ‘bekwame’ MJ
 te formele opstelling omtrent instemming bij
+12jarigen kan noodzakelijke/wenselijke hulp
onmogelijk maken
4) Rechten van MJ in de CGG
Toepassing: instemming en bekwaamheid van MJ
(Good?) practice
 visie van MJ en ouders op probleem, mogelijke
oplossingen en gewenste hulp verkennen
 visie van HV/team over gepaste zorg ontwikkelen
 zolang MJ, ouders en HV akkoord zijn = geen
probleem
 indien geen overeenstemming: de ouders/MJ
trachten te verleiden om met de hulp in te stemmen
 bekwame MJ in zorg nemen (criteria aftoetsen), ook
als ouders niet (helemaal) akkoord zijn
 afwegingen bespreken met ouders en MJ en
opnemen in het dossier)
5) Knelpunten:
1.
2.
3.
Onvoldoende toegang tot de zorg wegens
ontoereikende capaciteit (zie hoger)
Kinderen zijn voor zorg afhankelijk van hun
ouders
Grenzen aan de vrijwillige instemming:
bemoeizorg om bestwil?
5) Knelpunten
Kinderen zijn voor zorg afhankelijk van hun ouders:
 geen probleem bij ‘good enough’ zorgende,
responsieve ouders: zij nemen de zorg van het
kind op en staan open voor advies van
professionals
 onderzoek: 60% van de ouders is veilig gehecht,
in klinische populatie slechts 14%!
 wat als ouders over onvoldoende draagkracht en
(pedagogische) mogelijkheden beschikken?
 wat als ouders zelf (een deel van) het probleem
zijn (KOPP, kindermishandeling, kinderen
slachtoffer van partnergeweld, vechtscheidingen,
…)?
 wat als ouders de wenselijke hulp weigeren?
5) Knelpunten
Grenzen aan de vrijwillige instemming: bemoeizorg
om bestwil?
 eigen aan sommige ziektebeelden en
problematieken is dat probleeminzicht en
motivatie ontbreekt of minimaal is (vb. bij
oppositionele stoornissen, eetstoornissen, …), het
goed bedoelde autonome recht van MJ op
instemming schiet dan tekort
 schiet vrijwillige hulpverlening die (enkel) uitgaat
van hulpvraag en motivatie vanuit de cliënt niet
tekort?
 kunnen/moeten we andere vormen van
bemoeizorg ontwikkelen in de GGZ naast of in de
plaats van gedwongen opname en verplichting
door jeugdrechters? Hoe waarborgen we dan de
rechten/belang van MJ?
Dank voor uw aandacht!
[email protected]