kind 15-obstipatie bij uw kind.indd

KINDER- EN JEUGDPSYCHOLOGIE
Obstipatie
bij uw kind
KINDEREN
Obstipatie bij uw kind
Verstopping bij kinderen komt vaak voor. Meestal gaat het
vanzelf weer over, maar soms is het een hardnekkiger probleem. De Maag-Lever-Darmstichting heeft een brochure
gemaakt over verstopping bij kinderen. Daarin vindt u veel
goede informatie over de spijsvertering, de oorzaken van
verstopping en wat eraan te doen is.
De folder die u nu in handen hebt, is bedoeld als aanvulling op
de brochure van de Maag-Lever-Darmstichting. In deze folder
leggen wij vooral de nadruk op wat u als ouders/opvoeders kunt
doen als uw kind last heeft van hardnekkige verstopping.
Obstipatie bij kinderen
Zindelijkheid
We spreken van obstipatie (verstopping)
als het regelmatig voorkomt dat een kind
dagenlang geen ontlasting heeft. De poep
wordt hard en droog, het kind klaagt over
buikpijn en over pijn bij het poepen. Soms
heeft het kind ook ongelukjes en vieze
onderbroeken. De oorzaak is meestal dat
dunne poep langs de harde prop ontlasting
lekt en in de onderbroek terechtkomt. Om
dit te voorkomen gaan kinderen hun ontlasting ophouden, waardoor al gauw een
vicieuze cirkel ontstaat.
Baby’s poepen en plassen als in een reflex:
als de darmen en blaas vol zijn, krijgen de
hersenen een seintje en direct volgt de ontlasting. Voordat ze naar de basisschool gaan,
krijgen de meeste kinderen controle over
hun sluitspieren. Ze leren om deze te spannen en daarmee de reflex even uit te stellen. Op deze manier kunnen ze de plas en
poep even ophouden totdat ze die op een
geschikt moment (niet tijdens het winkelen
of de autorit) en op een geschikte plaats (op
het potje of op de wc) kwijt kunnen.
1
Oorzaken
moet plassen, terwijl je blaas nog niet vol is.
Dat is verwarrend.
Obstipatie kan verschillende oorzaken hebben, zowel lichamelijk als psychisch:
• aanleg (een te trage of te snel werkende
darm, kan erfelijk zijn);
• vezelarme voeding (de darmen worden
te weinig gestimuleerd en de ontlasting
wordt hard);
• weinig drinken (de ontlasting wordt
droog);
• weinig lichaamsbeweging (de darmen
worden sloom en lui);
• niet durven poepen (het kind kan bang
zijn om naar de wc te gaan of bang
zijn om te poepen; ook als er een klein
scheurtje bij de anus zit en het poepen
pijn doet, kunnen kinderen hun poep
gaan ophouden);
• veel onrust en weinig regelmaat in het
dagelijks leven;
• psychische factoren (moeilijk meekomen op school, geplaagd worden, stress,
heimwee, alleen maar thuis kunnen
poepen);
• de zindelijkheidstraining is mogelijk wat
vroeg gestart, waardoor het kind nog
niet goed begrijpt wat er van hem of
haar wordt verwacht.
Vermijdingsgedrag
Volwassenen die pijn en onzekerheid voelen, gaan die meestal proberen te vermijden. Kinderen met obstipatieproblemen
doen dat ook. Als ze aandrang krijgen, negeren ze die signalen en gaan niet naar de
wc, uit angst voor pijnlijke ontlasting.
Soms ook houden kinderen actief hun ontlasting op: ze voelen aandrang en houden
deze tegen door hun benen te kruisen. Je
ziet dat ook als kinderen last hebben van
‘overloopdiarree’; het kind heeft dan geen
controle over de waterige poep die langs de
harde poep in de darmen lekt.
Reactie ouders
Wat begint als een lichamelijk probleem kan
zo een gedragsprobleem worden. Kinderen reageren op de pijn en verwarring die
ze voelen met gedrag dat de obstipatie in
stand houdt. Ouders reageren op hun beurt
weer op het gedrag van hun kind, bezorgd
als ze zijn over de problemen die hun kind
heeft met de ontlasting. Vanuit de vurige
wens dat het weer goed gaat met hun kind,
proberen ze van alles en nog wat om hun
kind maar te laten poepen. Maar afdwingen kun je het niet; je kind is zelf de baas
over zijn of haar ontlasting. Toch heb je als
ouders veel mogelijkheden om je kind te
helpen bij dit probleem. Hoe kun je hem of
haar zover krijgen dat de ontlasting weer
‘vanzelf’ gaat? Eerst noemen we een aantal
‘niet doen’-tips, vervolgens een aantal positieve adviezen.
Lichamelijk probleem
Verstopping is om te beginnen een technisch, lichamelijk probleem: de ontlasting
zit te lang vast in de darmen, droogt uit
en dikt in. Het kind krijgt buikpijn en het
poepen lukt alleen nog maar met pijn en
moeite. Daarbij komt dat de volle darmen
vaak tegen de blaas aan gaan drukken. Dan
kun je als kind een seintje krijgen dat je
2
Niet doen
• ze voelen zich betrapt als ze de ontlasting ophouden;
• ze gaan zich verstoppen als ze aandrang
voelen;
• ze verstoppen vieze broeken, uit angst
voor straf of afkeuring;
• ze lopen een hele poos rond met een
vieze broek, terwijl iedereen het ruikt en
ze er zelfs mee geplaagd worden.
Wat u beter niet kunt doen is:
• uw kind voortdurend aanmoedigen om
naar de wc te gaan, ook als het geen
aandrang heeft;
• uw kind steeds naar de wc sturen als u
ziet dat uw kind aandrang heeft of poep
ophoudt (het is beter als uw kind zelf
de aandrang leert voelen en uit zichzelf
naar de wc gaat);
• uw kind waarschuwen dat het moet
poepen omdat het anders buikpijn of
vieze broeken krijgt;
• uw kind straffen voor bijvoorbeeld vieze
broeken of voor ophoudgedrag (dus niet
dreigen);
• uw kind beloningen beloven als het gaat
poepen (dus niet paaien); achteraf belonen als het iets goed gedaan heeft is
juist wel weer goed, zie onder Uw kind
helpen;
• uw kind in plaats van de WC weer het
potje aanbieden en hopen dat het poepen in de kamer op het potje dan wel
lukt;
• uw kind maar weer de luier aanbieden,
omdat je dan geen last meer hebt van
vieze broeken of omdat een luier voor
een kind misschien makkelijker is dan
de wc.
Zo kunnen er bij u en uw kind gemakkelijk
gedragspatronen ontstaan die niet altijd
helpen om het probleem op te lossen. Als
alles wat u probeert niet helpt en het onderwerp ‘ontlasting’ steeds meer lading krijgt,
kan het contact tussen u en uw kind er zelfs
onder gaan lijden.
Uw kind helpen
U kunt veel doen om uw kind te helpen.
Sleutelwoorden zijn daarbij: stimuleren en
voorwaarden scheppen. Hoe doet u dat?
In de eerste plaats: volg de adviezen op uit
de brochure van de Maag-Lever-DarmStichting over voeding, drinken, beweging
en toiletgang. Vanuit het oogpunt van opvoeding willen we hier graag nog wat tips
aan toe voegen:
• benader uw kind altijd positief;
• maak van de verstopping geen machtsstrijd en voorkom conflicten rond het
poepen;
• stel u als doel dat uw kind regelmatig
poept op dewc of het potje;
• beloon al het gedrag van uw kind wat op
dit doel is gericht, bijvoorbeeld het onderbreken van zijn spel om naar de wc
te gaan;
Reacties kind
Kinderen reageren natuurlijk op hun beurt
weer op alles wat u als ouder probeert.
Bijvoorbeeld:
• ze worden boos dat u als ouders ze
steeds maar naar de wc willen hebben;
3
werken aan de afspraken die u met uw
kind hebt gemaakt over beloningen en
vraag of uw kind bij aandrang naar de
WC mag gaan; maak dezelfde afspraken
met eventuele (sport)clubs.
• als uw kind angst heeft voor de wc of
het gaan naar de wc, pak dit dan eerst
aan, eventueel met hulp;
• maak een stappenplan met kleine, haalbare stapjes, die steeds beloond worden
• gebruik voor de toilettraining bijvoorbeeld het volgende stappenplan:
- beloon uw kind eerst voor het zitten
op de pot (minimaal drie keer per dag,
een half uur na de maaltijd, gedurende
vijf minuten),
- beloon uw kind daarna voor ontlasting
op de wc,
- beloon uw kind wanneer hij/zij, afhankelijk van de leeftijd, zelf de billen
afveegt.
• gebruik eenvoudige beloningen, bijvoorbeeld een punten- of stickersysteem, in combinatie met complimenten
van de ouders; daar zijn de meeste kinderen zeer gevoelig voor;
• houd een dagboekje bij, waarin gegevens rond de toiletgang en ontlasting,
zoals tijd, hoeveelheid, dik/dun, makkelijk/moeizaam, spontaan/op verzoek,
eten, drinken, bewegen, laxeermiddelen;
dit kan u helpen om samen met uw kind
aan de doelen te werken;
• reageer niet of neutraal op ongelukjes,
ophouden van ontlasting of het tegenhouden van aandrang;
• verschoon luiers of ondergoed op een
neutrale manier (dus niet mopperend),
zonder aandacht te geven aan het
poep-/obstipatieprobleem;
• wat uw kind zelf kan, laat hem/haar dat
zelf doen (ontzie of verwen uw kind
niet);
• overleg bij schoolgaande kinderen met
de leerkracht; vraag of deze wil mee-
Meer lezen
Vooral voor jonge kinderen zijn er aantrekkelijke boekjes geschreven over poepen en
plassen. We geven u een paar suggesties.
Er zijn drie boeken die speciaal voor ouders
zijn geschreven.
Boekjes voor kinderen over zindelijkheid, poep(en) en plassen
1. Het grote billenboek- Guido van Genechten (tot 4 jaar)
Alle soorten billen passen op een
potje…een speels verhaal over het gaan
zitten op een potje.
2. Over een kleine mol die wil wetenwie er
op zijn kop heeft gepoept - Werner Holzwarth en Wolf Erlbruch (vanaf 4 jaar)
Prentenboek over verschillende dieren
en hun eigen poep en hoe de mol erachter komt van wie de poep is op zijn koppie…
3. Het poepboek - Pernilla Stalfelt (vanaf 5
jaar)
Iedereen plast en poept …wat is poep
en wat zijn windjes, waar komt poep
vandaan en waar gaat het naar toe?
4. Het rottige buikenboekje - Maag, Lever,
Darmstichting (vanaf 8 jaar)
Als je moeilijk kunt poepen en het liefst
een buik zonder buikpijn zou hebben…
Grappig en informatief boekje over hoe
de spijsvertering werkt, wat verstopping
is en wat je er aan kan doen.
4
en poepen …voor ouders en kinderen
tot 5 jaar uitleg en tips in “eigen” taal.
14.Je blaas de baas - Joke Groot
Informatief boekje voor kinderen vanaf
4 jaar over hoe je blaas werkt en hoe je
er zelf meer de baas over kan worden
… geschreven voor kinderen en ouders,
met speelse uitleg.
5. Ik moet zo nodig - Sieneke Rooij (tot 4
jaar)
Een meisje moet erg nodig naar poepen
en vindt net op tijd het potje…
6. De eend op de pot - Nannie Kuiper (tot
6 jaar)
Over hoe Marijke met hulp van de eend
durft te plassen op de pot en later zelfs
op de wc…
7. Liselotte op het potje - Marianne Busser
en Ronn Schröder (tot 6 jaar)
Voorleesverhaal in dichtvorm over hoe
de koning leert plassen op het potje van
prinses Liselotte
8. Hoera ik krijg een potje- Marianne Busser en Ron Schröder (tot 6 jaar)
Leren plassen en poepen op het potje …
dat kan op veel manieren en alle inspanningen worden beloond…
9. Potverdrie - Virginia Miller (tot 6 jaar)
Mamma beer vraagt of kleine beer het
potje nodig heeft…”nah”, zegt kleine
beer. Bij het buitenspelen voelt hij toch
ineens dat hij wel moet …hij rent en
rent …; over leren voelen dat je moet….
10.Waar is mijn potje - Tony Ross (tot 6
jaar)
Over weerzin tegen het potje, natte
ongelukjes en hoe je dat kan overwinnen…
11.Op het potje (jongens en meisjesversie)
- Alona Frenkel (tot 4 jaar)
12.Potje! - Mylo Freeman (tot 4 jaar)
Boeken voor ouders
15.Uit de luiers. Over zindelijk worden - H.
Marx, NIZW Opvoedingsreeks
16.Als zindelijk worden niet vanzelf gaat T.P.V.M. de Jong
17. Zindelijk worden - Opvoedingsreeks;
St. Jeugdinfo. Nederland, Postbus 1373
3500 BJ Utrecht
Tot slot
Als u na het lezen van deze folder nog
vragen hebt, neem dan contact op met de
behandelaar van wie u deze folder hebt
gekregen of met onze poli (bel met Kindergeneeskunde en vraag naar Kinder- en
Jeugdpsychologie; het nummer vindt u op
de volgende pagina).
Boeken voor ouders én kinderen
13.Hillie en Billie leren poepen en plassen Liesbeth Geerdes en Francien Nijman
De koeien Hillie en Billie leren van hun
moeder hoe ze zindelijk kunnen worden
en geen problemen krijgen met plassen
5
St. Antonius Ziekenhuis
T 088 - 320 30 00
E [email protected]
www.antoniusziekenhuis.nl
Spoedeisende Hulp
088 - 320 33 00
Kindergeneeskunde
088 - 320 63 00
Locaties en bezoekadressen
Ziekenhuizen
Poliklinieken
St. Antonius Ziekenhuis Utrecht
Soestwetering 1, Utrecht
(Leidsche Rijn)
St. Antonius Polikliniek
Utrecht Overvecht
Neckardreef 6, Utrecht
St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein
Koekoekslaan 1, Nieuwegein
St. Antonius Polikliniek Houten
Hofspoor 2, Houten
St. Antonius Spatadercentrum
Utrecht-De Meern
Van Lawick van Pabstlaan 12,
De Meern
6
Meer weten?
Ga naar www.antoniusziekenhuis.nl
KIND 15/11-’09
Dit is een uitgave
van St. Antonius Ziekenhuis