Collegiaal BIM-advies V06 19 juni 2017 GJ Verkade

Collegiaal BIM-advies
V06 19 juni 2017 GJ Verkade
Indiener: Gemeente Den Haag
Introductie Gemeenten en BIM
Vanuit diverse perspectieven wordt het voor gemeenten al maar belangrijker om te beschikken over actuele en
complete digitale informatie over onze fysieke leefomgeving. Gemeenten staan voor een grote opgave om zich
voor te bereiden op digitale ontwikkelingen, die om ons heen en ook in de bouw gaan plaatsvinden. Als eerste
wordt daarbij gedacht aan de rol van bevoegd gezag voor de Omgevingsvergunning en om
beleidsverantwoordelijkheid voor ruimtelijke ordening (Omgevingsplan). Een ander belangrijk perspectief is dat
van de instandhouding en ontwikkeling van de openbare ruimte. Denk daarbij aan de rol van
opdrachtgever/inkoper voor (bouw)werken, de rol van beheerder van openbare ruimte en gebouwen, en
bronhouder en leverancier van gegevens over (objecten in) het openbare ruimte). Welke keuze een gemeente ook
maakt ten aanzien van taken die zij zelf doet, of uitbesteedt, deze rollen zijn steeds van toepassing.
Data speelt ook een steeds grotere rol in het monitoren van beleidsdoelen. Denk daarbij aan doelen op het
gebied van openbare orde en veiligheid, circulaire economie, duurzaamheid, bouwdossiers en dergelijke. Het gaat
om het slim omgaan met het gemeentelijk bezit en met de data die daar bij hoort. In het licht van een
terugtredende overheid is dit van groot belang, om kennis te kunnen inbrengen en initiatiefnemers in een
gemeente te kunnen faciliteren.
De processen die met de genoemde rollen verband houden, zullen steeds meer digitaal worden ondersteund.
Gegevens worden digitaal overgedragen tussen onderdelen van de gemeente en ook naar derden. Omgekeerd zal
digitale informatie van derden, zoals bouwbedrijven, bij de gemeente terecht komen om op te nemen in de
(basis)registraties. Hoe de gemeentelijke organisatie hierop voor te bereiden is een belangrijke vraag, waarop
werkende weg een antwoord moet worden gevonden.
Om dit zoekproces te ondersteunen kunnen we vanuit de ervaringen die in de kring van BIM-loket en BIR zijn
opgedaan een aantal handreikingen doen aan gemeenten. Daartoe zijn twee voorstellen uitgewerkt. De twee
voorstellen hangen samen met elkaar.
De eerste is gericht op een stappenplan (roadmap): welke keuzes kun je maken en welke stappen kun je zetten
om aspecten van BIM, gekoppeld aan de diverse rollen, in te voeren in de eigen gemeente. Wat doe je als je nog
helemaal aan het begin staat?
De tweede (dit voorstel) is gericht op het verlenen van advies vanuit het netwerk van het BIM-loket/BIR. Dit
betreft kennisverspreiding op beperkte schaal en binnen de mogelijkheden door koplopers naar een grotere groep
gemeentelijke gebruikers.
Urgentie en doel:
Digitalisering en het werken met Bouwwerk Informatie Model (BIM) draagt bij aan het slimmer omgaan met de
stad; circulaire economie, monitoring van het beleid, archiveren van assets, veiligheid van bouwwerken en
openbare ruimte, aansluiting van bouwwerken op de ondergrond (riool, water, gas en diverse andere kabels en
leidingen) en omgeving. Plannen kunnen worden aangeleverd in BIM en de informatie kan worden getoetst en
verwerkt in de eigen systemen. Zie ook 3D stadsmodel gemeente Den Haag als stip op de horizon
https://www.youtube.com/watch?v=prRQjA02thY Een goed BIM kan de gemeente ten behoeve van het beheer
voorzien in de informatiebehoefte gedurende hele levenscyclus van de openbare ruimte.
De introductie van BIM sluit aan bij het landelijk beleid waarbij burgers en bedrijven verantwoordelijk zijn voor
hun eigen data met betrekking tot hun objecten en maakt het mogelijk dat de gemeente haar rol(len) naar
behoren kan vervullen met actuele data (Digitale agenda 2020).
Kennis en praktijkervaring zijn cruciaal om BIM (informatiemanagement) bij gemeenten te stimuleren. Wanneer
een medewerker, afdeling dienst of directie met BIM aan de slag gaat leven er tal van vragen: Hoe start ik het
proces op? Hoe krijg ik anderen mee? Wat is de meerwaarde van BIM voor mijn organisatie? Hoe verbind ik het
1
met diverse bestuurlijke opgaven? Hoe krijg ik een datakoppeling naar de (basis-)registraties? Etc.
Een aantal wat grotere gemeenten hebben de eerste ervaringen met BIM opgedaan en kunnen naar elkaar een rol
vervullen bij de onderlinge kennis- en ervaringsdoorwerking maar ook naar gemeenten in hun eigen regio.
Het hier uitgewerkte voorstel van collegiaal advies zoals benoemd op de workshop Gemeenten en BIM 23 maart jl
(http://bimloket.nl/vruchtbare-bijeenkomst-gemeenten-en-bim) richt zich primair op het op gang brengen van
het ontwikkelproces. Kennis en inzicht van introductie van BIM bij een organisatie met als doel samenwerking
intern en nadrukkelijk ook in de keten van initiatief tot en met realisatie en beheer te vergroten. Hier speelt de
relatie met de markt ook een rol.
Activiteiten:
1. Met pioniers uitwerken van het programma” Collegiaal advies”;
2. Benoemen van de veel gestelde vragen (gezamenlijke leeragenda) en eerste ervaringsantwoorden;
3. 2 a 3 Pilots/praktijkbijeenkomsten;
4. Uitwerken financieringsmodel “Collegiaal advies” fase 2.
Omschrijving van de innovatie
“Collegiaal” advies: reflectie en inhoudelijke
feedback op voorgenomen maatregelen
Samen met een ervaren professional uw plannen
aanscherpen om de ambities in 2020 te realiseren.
De praktijk leert dat “collegiale” adviezen tussen
gemeenten een impuls kunnen geven. De kracht zit
hierbij in een 'blik van buiten'. Het programma zal
deze collegiale adviezen faciliteren en ondersteunen
als aanvulling op informele uitwisselingen in
workshops en symposia. Het collegiale advies geeft
het kennisdelen meer structuur en legt bovendien
de verbinding met de resultaten van onderzoek, de
pilots en de praktijkprojecten.
✓
Resultaten op meerdere niveaus:
 concreet resultaat in projecten;
 algemene leerervaringen te delen met derden;
 aanzet of bijdrage aan gezamenlijke leeragenda.
Deelnemende gemeenten en partners:
Gemeenten: Den Haag, Rotterdam, Amsterdam,
Nieuwegein, Harderwijk, Wijchen, xxx, yyy, zzz.
Bijdrage aan ambities:
✓
Partners: Gegevenshuis, BIM-Loket (met CROW),
BIM-Campus (met Building Changes), Dataland.
✓
Aansluiting bij netwerken als De Bouwcampus en de
BIR (Bouw Informatie Raad).
✓
2
Hoe kijken belanghebbenden naar deze ontwikkeling? {i.r.t. bijdrage aan ambities}
BIM-Loket
Om dienstverlening te vergroten en om mee te gaan in echte (digitale) informatie uitwisseling is het noodzakelijk
dat er ervaring wordt opgedaan met BIM. Dit moet een gemeenschappelijke actie worden: Gemeente Den Haag,
Edward de Wit
Digitale ondersteuning is een belangrijke manier om innovatie, samenwerking en efficiency bij het beheren en
bouwen te verhogen. Als grote gemeente voelen we ons verantwoordelijk om de ervaringen die we hebben
opgedaan rond dit onderwerp te delen met andere gemeenten, ook om daar zelf weer van te leren: Gemeente
Rotterdam, Henny Stolwijk.
Toen in gemeente Amsterdam de eerste praktische BIM-stappen werden gezet, hebben wij ontzettend veel
geleerd van gemeente Rotterdam. Dat heeft ons snel op ‘vlieghoogte’ gebracht en vormt nu de basis van waaruit
we nu weer een heel andere impuls geven aan BIM voor asset management. Die ervaring geef ik heel graag weer
door aan andere gemeenten: Gemeente Amsterdam, Joseph Steenbergen.
Wat is het resultaat van de afgelopen periode?
Workshop BIM en gemeenten 23 maart 2017, waaruit de behoefte aan uitwisseling van kennis en ervaring door
de deelnemers is benoemd op basis van concrete praktijkervaringen en niet alleen op basis van succesverhalen:
 ervaringen gemeenten Den Haag, Rotterdam en Amsterdam met BIM;
 dynamisch 3D stadsmodel gemeente Den Haag;
 ontwikkeling en vaststelling BIM-standaarden (BIR, BIM-loket)
 individuele BIM-projecten in het hele land.
Er liggen kansen voor BIM in de openbare ruimte. Denk aan het beheer van kabels en leidingen. Hebben we het
over dezelfde dingen? Uitwisselbaarheid. De basis: Objectgericht, Vastleggen van eisen in een vraagspecificatie,
Welke informatie wil ik digitaal teruggeleverd krijgen van de bouwer?, etcetera. Hierbij kan BIM een
schakelfunctie vervullen. Dit geldt voor het vullen en actualiseren van de basisregistraties. Het gaat dan tevens om
het aanbieden van diensten voor gemeenten op het gebied van de informatie-huishouding rond openbare ruimte
en vastgoed, gebruik makend van landelijke standaarden voor (gemeentelijke) objecten (IMGeo/BGT, IMBOR,
NEN, CB-NL e.d.). Organisatie van de informatie-uitwisseling binnen een gemeente en gemeenschappelijk gebruik
van informatie over openbare ruimte en bouwwerken. Soms zal deze informatie ook gedeeld worden met externe
partijen.
Gemeenten hebben behoefte aan een duidelijk groeipad: Waar gaat het eigenlijk om (doel), en welke stappen kan
ik zetten als gemeente om aan te haken op de ontwikkeling? Wat maakt het aantrekkelijk om hier in te stappen?
Wat is de visie op het gebruik van informatie in gemeentelijke processen? Hoe krijg je mensen mee? Wat is de
meerwaarde? Hoe kunnen onderdelen van BIM als middel worden ingezet. Daarbij moet er aandacht zijn voor
schaalverschillen tussen gemeenten. Digitale vaardigheden zijn van groot belang. Kennisopbouw via leren van
pilots (ook met aannemers). Is er een volgorde aan te geven? Wat kan de gemeente nu al doen? Eerste stappen:
data op orde, hergebruik informatie, slimmer gebruik informatie. De ervaring leert dat de benadering zowel top
down (beleid, opleggen, wetgeving) als bottom up (gewoon doén, voorbeelden oppakken) moet zijn.
Beschrijving voorgestelde, in de praktijk uit te werken, oplossing
Collegiale adviseurs geven zetjes en voegen kwaliteit toe. De collegiale adviseur is vertrouwd en onafhankelijk en
ziet in de betreffende situatie kansen, geeft nieuwe inzichten en grijpt procesmatig aan op het niveau dat nodig is.
Er bestaat geen blauwdruk die met wat knippen en plakken voor elke situatie een oplossing geeft. De BIMkennisadviseur doorgrondt het speelveld, het spel en de spelers. Hun houding is kritisch-opbouwend. Een BIMkennisadviseur is een katalysator en geen adviseur die met kant en klare oplossingen komt. De professional bij de
gemeente of regionale overheid blijft zelf verantwoordelijk voor de aanpak en inhoudelijke invulling ervan en
3
maakt met zijn/haar eigen kennis en ervaring de keuzes in het uitwerkingsproces. Een collegiale kennisadviseur
helpt daarbij. Hij spiegelt en helpt de betrokkenen de vraag zelf te beantwoorden. De collegiale BIMkennisadviseur is werkzaam bij een gemeente of bij een van de partijen betrokken bij Agenda 2020/BIMloket/BIM-campus
Het programma van collegiaal advies is vraaggestuurd. Dat betekent dat een gemeente of andere regionale
overheid zelf bepaalt of een kennisadviseur wordt ingezet en met welke vraag. Voorwaarde is wel dat de vraag
past bij en bijdraagt aan het realiseren van de doelen van Digitale agenda 2020 en de BIM agenda.
Het programma vergoedt maximaal de helft van de kosten voor de inzet van kennisadviseur. De andere helft van
de kosten betaalt een gemeente of regio zelf. De bijdrage van het programma is gemaximeerd op eenmalig 1 tot
max 10 dagen per gemeente of regio van samenwerkende partijen. Inzet van een kennisadviseur is laagdrempelig.
Er zijn geen uitgebreide verantwoording en rapportages aan verbonden.
Wat is het plan voor de volgende fase?
Genoemde gemeenten en betrokken partners als het BIM-loket willen samen met elkaar het programma
uitwerken en vormgeven. Zowel een functionele organisatie, de financiering als de begeleiding van de collegiale
BIM-adviseurs. Waarbij kleinschalig wordt begonnen om ervaring op te doen met deze manier van collegiaal
advies.
Onderdeel van de uitwerking vormt de begeleiding van de collegiale adviseurs: gezamenlijke start, intervisie en
kennisborging en communicatie.
De groep bestaat uit praktijkdeskundigen die vanuit vergelijkbare werkervaringen de urgentie voor innovatieve
doorbraken delen. De aandacht is primair gericht op deze innovaties.
In het programma worden concrete oplossingen (instrumenten, werkmethoden, praktijken etcetera) ontwikkeld
Dit gebeurt aan de hand van urgente praktische problemen die bij een van de deelnemers spelen.
De groep start bij de urgente realisatievragen: benoemd in de gezamenlijk geformuleerde agenda.
De werkmethodes zijn open: kennis delen is kennis vermenigvuldigen.
Over zorgvuldigheid, vertrouwelijkheid en openheid worden afspraken gemaakt.
Per bijeenkomst staat één locatie/vraagstuk centraal.
De bijeenkomsten worden samen met de deelnemers voorbereid.
Elke sessie is gericht op het ontwerpen van concrete oplossingen en het benoemen van de noodzakelijke
voorzieningen.
Eventueel worden per sessie deskundigen, bestuurders en externe professionals bijeen gebracht die een bijdrage
kunnen leveren aan de oplossing.
Opbrengsten van deze eerst fase:
1. Concrete resultaten in projecten/organisaties en algemene leerervaringen (FAQ’s)
2. Uitgewerkt en in de praktijk getoetst programmavoorstel fase 2 ten behoeve van Praktijkbeproeving (samen
ontwikkeld).
Met een financiële bijdrage van € 25.000 aan de ontwikkeling vanuit de Digitale Agenda 2020 kan het programma
worden opgezet een 2 a 3 pilots worden gedraaid.
Naast de financiële bijdrage zullen VNG en KING gevraagd worden de verantwoordelijkheid te nemen om de
communicatie met gemeenten over dit initiatief en als opdrachtgever voor dit initiatief op te treden.
Gevraagd besluit:
Het GPO wordt gevraagd
1. Collegiaal BIM-advies op te nemen in het portfolio van de Digitale Agenda 2020
2. In te stemmen met een Financiële bijdrage aan de ontwikkeling opzet en faciliteren. Gevraagd wordt dus een
bijdrage van € 25.000,--..
3. Bij de VNG de verantwoordelijkheid te beleggen om de communicatie met gemeenten over dit initiatief te
verzorgen.
4. De VNG/KING als opdrachtgever te benoemen voor dit initiatief.
4
Alternatieven: (bij stoppen/aanhouden/aanscherpen)
Gemeenten zullen alles zelf moeten uitzoeken en veelal in dezelfde valkuilen stappen als hun collega’s.
Binnen veel middelgrote en kleinere gemeenten is de capaciteit te beperkt om zonder het inschakelen van
externen een dergelijk traject te starten. Zonder de benodigde kennis en ervaring zal geen doelmatige uitvraag
kunnen worden opgesteld.
Wanneer een gemeente afhankelijk is van de informele kennisuitwisseling op symposia waar veelal de
succesverhalen worden verteld zal de introductie van BIM beperkt en traag verlopen.
5