PowerPoint-presentatie

Geslachtelijke voortplanting
-Vermeerdering door versmelting van twee geslachtscellen.
Eén afkomstig van de ene ouder en de andere van de andere
ouder.
-Genotype van nakomelingen verschillend van dat van de ouders.
Ongeslachtelijke voortplanting
-Groei/vermeerdering door celdeling
-Genotype van nakomelingen gelijk aan dat van de ouders.
-Voorbeelden:
Stekken
Knollen en bollen
Erfelijke informatie
- ligt op de genen
- de genen liggen op chromosomen
- chromosomen zijn gepaard, dus óók de genen zijn gepaard
- alle chromosoomparen zijn identiek, m.u.v de geslachtschromosomen bij een man
Chromosomen-portret
Vrouw
Man
Celdeling:
“gewone” celdeling;
copie
Lichaamscel
van de mens:
22 paar “gewone” chromosomen
1 paar geslachtschromosomen
“reductie” deling:
chromosoomparen
gesplitst
geslachtscel
Geslachtscel
van de mens:
22 “gewone” chromosomen
1 geslachtschromosoom
Verwarrend……………………
Genen worden voor het gemak aangeduid met Letters
De gebruikte letters kunnen wisselen maar meestal
gebruiken we de A of B
Echter …..óók de geslachtschromosomen
worden aangeduid met letters.
We hebben twee soorten:
het ene is ongeveer half zo groot als het
andere.
X
Y
XX
XY
Let op!
1.
Elke lichaamscel bevat twee
geslachtschromosomen.
2 Bijv. in een spiercel,
zenuwcel, beencel enz.
3 Het is een paar  dus 2x
4 Als de chromosomen
ongelijk van vorm zijn:
is het een jongen.
Namelijk een X
en een Y
Let op:
In cellen van bijv. een haar
kun je al zien of het een
jongen of een meisje is.
1.
Ook een geslachtscel bevat
een geslachtschromosoom.
2. Bijv. zaadcel/spermacel of
eicel
3. Er komt er maar één in voor,
want de paren zijn gesplitst.
4. Als een geslachtscel een Xchromosoom heeft kan deze
van een jongen (zaadcel) of
van een meisje (eicel) zijn.
Let op:
Een eicel heeft altijd
een X en een zaadcel
heeft 50% kans op een
X-chromosoom
Geslachtelijke voortplanting
De vrouwelijke geslachtscel (eicel) smelt samen met de mannelijke
geslachtscel (zaadcel).
+
Zaadcel
Eicel
Vrucht =
lichaamscel
Hierdoor ontstaan nieuwe combinaties van de chromosoom-paren….
….en dus ook…… nieuwe combinaties van de genen-paren
A
+
a
Aa
Tweelingen
Eéneiige tweeling
• Kernen van één eicel en één zaadcel
smelten samen en je krijgt één bevruchte
eicel.
• Daarna deelt deze bevruchte eicel zich in
twee “bevruchte” eicellen.
• Ze hebben hetzelfde erfelijk materiaal.
Kind 1
Kind 2
Twee-eiige tweeling
• Twee aparte eicellen worden
bevrucht door de twee verschillende
zaadcellen.
• Dus verschillende erfelijke
eigenschappen bij zowel de eicel als
de zaadcel en dus bij het kind.
Kind 1
Kind 2
Begrippen
Genotype
De informatie voor erfelijke eigenschappen
v/e organisme
(informatie op de harde schijf)
Fenotype
Uiterlijke verschijningsvorm v/e organisme
(wat zie je)
Bepaald door:
Genotype
Invloeden uit het milieu
Begrippen 2
Homozygoot
Het genenpaar voor een eigenschap
bestaat uit twee gelijke genen.
heterozygoot
Het genenpaar voor een eigenschap
bestaat uit twee ongelijke genen
Dominant gen -Een gen dat altijd tot uiting komt in het
fenotype (“baas”)
-aangegeven met een HOOFDLETTER
Recessief gen -een gen dat allleen tot uiting komt in het
fenotype, als het dominante gen afwezig is (slaaf)
-aangegeven met kleine letter
Hoe was het ook al weer??
De vrouwelijke geslachtscel (eicel) smelt samen met de mannelijke
geslachtscel (zaadcel).
+
Eicel
Zaadcel
Vrucht =
lichaamscel
Hierdoor ontstaan nieuwe combinaties van de chromosoom-paren….
….en dus ook…… nieuwe combinaties van de genen-paren
Kruisingsschema`s
Een kruisingsschema van een kruising tussen een cavia die
homozygoot dominant is voor een zwarte vacht (A) en een witte
cavia :
Homozygoot dominant:
AA
Homozygoot recessief:
aa
P (parent)
Geslachtscellen
F1 (1e generatie)
AA
A
X
Aa
aa
a
Volledig kruisingsschema
AA
P (parent)
aa
X
a
A
Geslachtscellen
Aa
F1 (1e generatie)
Aa
F2 (2e generatie)
A
óf a
A
Geslachtscellen
Aa
X
A
a
A
AA
Aa
a
Aa
aa
óf
a
F2
A
a
A
AA
Aa
a
Aa
aa
Welke genotypes zien we in de F2?
AA
In welke verhouding?
1
:
2
25%
Welke fenotypes zien we in de F2?
Zwart
In welke verhouding?
3
75%
aa
Aa
:
50%
Wit
:
1
25%
1
25%
Wat kan je van de ouders vertellen van iemand met een
bekend genotype?
Aa
De ene ouder heeft minimaal een A
De andere ouder heeft minimaal een a
(A?)
(a?)
Deze persoon heeft een broer met aa. Geeft je dit nu meer informatie?
Je weet nu dat beide ouders een a hebben!!
Gecombineerd met de eerdere info
De ene ouder heeft een A en een a
De andere ouder heeft minimaal een a
(Aa)
(a?)
Gegevens: Bruin haar is dominant over blond haar.
Wat zou een juiste benaming voor het gen voor bruin haar zijn???
A
óf B, of C etc
Vul in onderstaande stamboom in wat je weet!!
a- a-
A
- a-
A
- a-
A
- a-
a- a-
A
- -
A
- -
A
- -
A
- -
Vader en/of moeder
heeft een a
A
- a-
A
- a-
a- aA
- -
A
- -
A
- -
mutaties
Mutatie =
Plotselinge verandering van het genotype door
een beschadiging aan een gen
In een lichaamcel?
Meestal geen problemen
Eventueel ongeremde groei v/d cel
kanker
Het blijft beperkt tot één individu
In een geslachtscel?
Mogelijk doorgegeven aan het nageslacht
Wat kunnen we met deze kennis doen??
# VeredelingAlleen individuen met gunstige
eigenschap gebruiken om mee te
fokken. =
Kunstmatige selectie:
Onderzoek naar de kans dat iemand
# Genetisch advies
een kind met een bepaalde erfelijke
ziekte of afwijking krijgt.
Vóór de geboorte wordt onderzocht of
# Prenataal onderzoek
een kind een afwijking heeft
(echoscopie, vlokkentest, vruchtwaterpunctie)
# Biotechnologie
Kunstmatige selectie
Handelaar: oranje
vlinders zijn meer
waard.
Alleen met oranje
vlinders voortplanten
Biotechnologie
Productie van voedingsmiddelen,hormonen en geneesmiddelen
*Voorbeelden:
Gist
Bier, brood, wijn
Bacteriën:
Yoghurt, zuurkool
*Recombinant DNA-technieken:
Genetische modificatie:
Erfelijke eigenschappen verandert
DNA van het ene organisme
inbouwen in een ander organisme
Uit één cel vele nakomelingen laten komen
Alle nakomelingen zijn genetischidentiek aan elkaar
*
Kloneren
*
Misdaadbestrijding door DNA onderzoek
Recombinant DNA techniek
Soort B
Soort A
-Té klein
-Grote oogst
voor verkoop
-Grote
aardappelen
-Ongevoelig
-Gevoelig voor voor ziekten
ziekten
Transgeen
-Grote oogst
-Grote aardappelen
-Ongevoelig voor ziekten
Maar pas op………………………………