Programma`s compleet

Alle programma’s van het Hexagon Ensemble
voor het seizoen 2016-2017
Programma 1: Een ontmoeting met Vincent van Gogh. Samenwerking met lokale (amateur)kunstenaars.
Een nieuwe versie van het succesvolle Hexagon-programma De Verbeelding.
Uitgangspunt voor dit programma is de herdenking van het 125e sterfjaar van Vincent van Gogh.
Lokale (amateur)schilders maken hun eigen ‘Van Gogh’. Het Hexagon Ensemble speelt muziek die past bij de
verschillende stijlperiodes van de grote Hollandse meester.
Tijdens het concert met projectie van de nieuwe ‘Van Gogh’s’ valt alles samen.
Lokale (amateur)kunstenaars wordt gevraagd schilderijen te maken geïnspireerd door het werk van Vincent van
Gogh én de zorgvuldig geselecteerde bijbehorende muziek.
Bekijk en beluister hiervoor de online promo- en instructievideo’s. In deze video’s worden schilderijen uit
verschillende stijlperiodes van Van Gogh getoond, waarbij de bijbehorende muziek van het programma klinkt
(gedeelte na de pauze). In deze muziek is de ontwikkeling die Van Gogh in zijn werk doormaakte hoorbaar: van
donker en somber naar licht en kleurrijk.
In de muziek voor de pauze klinkt muziek waarin een soortgelijke ontwikkeling hoorbaar is. Dit gedeelte voor de
pauze is, wat betreft de muzikale ontwikkeling, min of meer een spiegel van het gedeelte na de pauze.
Het programma voor de pauze ontwikkelt zich van een laatromantisch Kwintet van Gustav Holst via een
melancholiek en tevens briljant Trio van Francis Poulenc naar een kleurrijk en impressionistisch getinte Rhapsody
van Joseph Jongen.
Een selectie van de geschilderde werken wordt tijdens het concert geprojecteerd en geëxposeerd. Speciaal voor dit
programma wordt een diapresentatie samengesteld van de amateur-schilderijen. Het publiek ziet de werken dus op
groot scherm langzaam in elkaar overgaan boven de musici van het Hexagon Ensemble: een gouden combinatie van
beeld en geluid. Door deze interactieve samenwerking met amateurs, die begeleid worden door vakdocenten op
scholen en creativiteitscentra, beoogt het Hexagon Ensemble om klassieke muziek en beeldende kunst dichter tot
elkaar te brengen.
Tijdens de projectie zullen naast de ‘nieuwe Van Gogh’s’ ook oorspronkelijke werken van Van Gogh worden getoond.
Duidelijk is dat door deze samenwerking met lokale kunstenaars een nieuw potentieel aan bezoekers wordt
aangeboord. De deelnemende schilders zullen zeker met hun familie en vrienden naar het optreden komen om hun
eigen kunstwerk en dat van anderen te zien bij de expositie vooraf en bij de projectie tijdens het concert.
Programma
Programma
Gustav Holst (1874-1934)
Kwintet opus 14 in As groot (1903) 15’
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn
Francis Poulenc (1899-1963)
Trio opus 43 (1926) 13’
hobo-fagot-piano
Joseph Jongen (1873-1953)
Rhapsody (1922) 18’
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Pauze
Vanaf hier met projectie van schilderijen.
Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975)
Elegie uit ‘De lady Macbeth uit het district Mtsensk’ (1932) 4’:30”
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Claude Debussy (1862-1918)
Uit Six Épigraphes Antiques: Pour un tombeau sans nom (1914) 4’
fluit-hoorn-piano
Erik Satie (1866-1925)
Gymnopédie no. 1 (1888) 4’
piano
Albert Roussel (1869-1937)
Divertissement (1906) 7’
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
André Caplet (1879-1925)
Uit ‘Quintette’: Scherzo (1898) 4’
fluit-hobo-klarinet-fagot-piano
Henry Purcell (1659-1695)
Uit Dido and Aeneas: When I am laid in earth (1680)
Arr. Christiaan Boers
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Francis Poulenc (1899-1963)
Uit Sextuor: Finale (1932-1939) 6’
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Programma 2: De wonderbaarlijke reis, een Amati cello vertelt (familieprogramma)
Verhaal en verteller: Rosita Steenbeek
Cello (solo): Timora Rosler
Regie: Christine Ewert
Componist: Reza Namavar
Arrangementen: Christiaan Boers
Hexagon Ensemble
Fluit: Wout van den Berg
Hobo: Bram Kreeftmeijer
Klarinet: Arno van Houtert
Fagot: Marieke Stordiau
Hoorn: Christiaan Boers
Piano: Frank Peters
De wonderbaarlijke reis, een Amati cello vertelt is
het nieuwe familieprogramma van het Hexagon
Ensemble. De wonderbaarlijke reis beschrijft het
bewogen leven van een cello die ooit in de 17e eeuw
het levenslicht zag in de werkplaats van
vioolbouwer Nicoló Amati in Cremona. Tot Nicoló
Amati’s beroemdste leerlingen behoorden o.a.
Antonio Stradivari en Andrea Guarneri. Het
instrument maakt lange reizen en wordt deelgenoot
van vele historische en culturele gebeurtenissen.
Het verhaal wordt geschreven door de bekende
auteur Rosita Steenbeek die ook tijdens de
voorstelling het verhaal vertelt.
De cellopartijen worden gespeeld door Timora
Rosler. Op spectaculaire, soms dramatische, soms
vrolijke wijze belandt de cello telkens weer in
andere handen, handen van cellisten, componisten
of zelfs een vrouwenversierder. De cello ziet nieuwe
huizen en concertzalen in Venetië, Wenen, Londen,
Sint Petersburg, Parijs en Jeruzalem. Hij maakt
oorlogen mee, ruzies, liefdesgeschiedenissen, staat
midden in de aandacht, wordt een tijd vergeten, reist per koets, trein, boot en vliegtuig, wordt geroofd maar
teruggevonden. Een bewogen leven van vier eeuwen trekt aan het publiek voorbij om het ten slotte in het
wervelende heden terug te brengen met een compositie van de jonge Iraans – Nederlandse componist Reza
Namavar. Altijd zorgt de muziek voor troost, inspiratie, vreugde. De voorstelling is geschikt voor een publiek vanaf 7
jaar.
Voor alle multidisciplinaire voorstellingen van het Hexagon Ensemble geldt dat er een breder publiek wordt bereikt
dan alleen het reguliere concertpubliek. Dit zal zeker ook weer gelden voor het nieuwe familieprogramma De
wonderbaarlijke reis. Het programma heeft meerdere lagen en iedereen, ongeacht de leeftijd, zal geboeid raken
door deze reis door Europa en de Europese geschiedenis aan de hand van de belevenissen van ‘onze’ Amati cello.
Vele belangrijke steden worden bezocht, het leven aan het hof en in aristocratische kringen in de 18e eeuw wordt
meebeleefd, de Russische revolutie wordt van dichtbij meegemaakt en de bezoekers worden meegenomen in de
sensationele opschudding die de Ballets Russes veroorzaakten.
Het programma is natuurlijk ook bij uitstek geschikt als schoolvoorstelling.
Speelperiodes:
September/oktober/november 2016
Januari/februari 2017.
Rosita Steenbeek (r) en Timora Rosler (l)
Locatie: Spoorwegmuseum Utrecht
Fotografie: Wout van den Berg
Programma
George Crumb (*1929)
Fantasia, cello solo (1955)
Antonio Vivaldi (1678-1741)
Celloconcert RV 411 in F groot (1720) Arr. Christiaan Boers
Unico Wilhelm van Wassenaar (1692-1766)
Uit Concerti Armonici nr.1: Grave (1740) Arr. Christiaan Boers
Joseph Haydn (1732-1809)
Uit Londens Trio no. 1: Allegro moderato (1794)
Franz Schubert (1797-1828)
Twee delen uit: Rosamunde (1823) Arr. Christiaan Boers
Robert Schumann (1810-1856)
Uit: Fünf Stücke im Volkston (1849): no. 4 (Nicht zu rasch) no. 5 Stark und markiert
Arr. Christiaan Boers
Sergei Rachmaninov (1873-1943)
Uit Sonate voor cello en piano opus 19: deel 3
Igor Stravinsky (1882-1971)
Delen uit Pulcinella Suite/Suite Italienne (1920/1932: Piatigorski) Arr. Christiaan Boers
John Williams (*1932)
Thema uit Schindler’s List (1993) Arr. Christiaan Boers
Reza Namavar (*1980)
Nieuw werk (2016)
Programma 3: Tussen Wenen en Parijs… Instrumentaal sextetprogramma
Anton Reicha (1770-1836)
Kwintet in G groot opus 99 nr. 6 (1818)
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn
Ludwig van Beethoven (1770-1827)
Kwintet in Es groot opus 16 (1796)
hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Pauze
André Caplet (1879-1925)
Quintette (1898)
fluit-hobo-klarinet-fagot-piano
Jean Françaix (1912-1997)
L’Heure du Berger (1947)
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Toelichting:
In dit programma zijn drie kwintetten en een sextet opgenomen.
Elk van de kwintetten heeft een andere bezetting waardoor de concertbezoeker telkens wordt geconfronteerd met
een andere klankkleur.
Anton Reicha was een Tsjechisch-Franse componist. Hij begon zijn loopbaan als musicus in 1785, toen hij met zijn
oom toetrad tot het orkest van de Keulse keurvorst in Bonn. Vanaf 1794 leefde hij eerst in Hamburg en later in
Wenen. In 1808 vertrok hij naar Parijs, waar hij voor de rest van zijn leven blijft. Behalve zijn composities zijn ook zijn
geschriften over compositieleer en het pianospel van grote betekenis. Tot zijn leerlingen behoorden onder anderen
de componisten Franz Liszt, Charles Gounod, César Franck en Hector Berlioz. Grote bekendheid verwierf Reicha,
samen met Franz Danzi, als grondlegger van het blaaskwintet. Hij schreef maar liefst 24 kwintetten voor deze
bezetting. Zijn Kwintet in G groot kenmerkt zich door grote virtuositeit, een expressieve melodievoering en originele
harmonieën.
Het Kwintet voor piano en blazers opus 16 van Ludwig van Beethoven is vermoedelijk een van de belangrijkste
werken uit Beethovens eerste periode. Het werk werd in 1796 besteld door enkele Praagse blazers. Beethoven
modelleerde zijn kwintet naar het twaalf jaar eerder ontstane kwintet van Mozart in dezelfde bezetting. Zelfs de
toonsoort is identiek. Veel valt te zeggen over de overeenkomsten met Mozarts opus, maar de verschillen zijn niet
minder frappant. Gaat het bij Mozart om pure kamermuziek, Beethoven lijkt een pianoconcert in kleine bezetting
geschreven te hebben. Bovendien is Beethovens muziek op grotere schaal opgezet, met name het eerste deel dat
ongeveer de helft van het gehele werk beslaat. De grootse langzame inleiding verraadt duidelijk de invloed van
Haydn, één van Beethovens leermeesters. Hier en verderop in het openingsdeel, bij de doorwerking, heeft de
muziek een haast symfonische inslag en meer dan in welk ander vroeg werk lijkt Beethoven alvast een voorschot te
nemen op de negen symfonieën die hij later zou schrijven. Net als het eerste deel is ook het lyrische Andante
complexer van aard dan het overeenkomstige deel bij Mozart. Dit Kwintet wordt op uiterst luchtige wijze afgerond
met een speels Rondo.
André Caplet werd in zijn tijd beschouwd als één van de begaafdste leerlingen van het Parijse conservatorium. Zijn
Quintette werd kort na het ontstaan in 1898 onderscheiden met een prestigieuze prijs. Drie jaar later versloeg hij
Ravel bij het dingen naar de Prix de Rome met de cantate Myrrha. Caplet begon aan een dubbele loopbaan als
componist en dirigent. Vanaf 1907 was hij bevriend met Debussy, die onder meer de orkestratie van Le Martyre de
Saint Sébastien aan hem toevertrouwde. Mede door zijn andere activiteiten liet Caplet slechts een klein maar zeer
verfijnd oeuvre na, met nadruk op vocale muziek. Tot Caplets weinige kamermuziekwerken behoort het Quintette
voor fluit, hobo, klarinet, fagot en piano. Het werd voor het eerst uitgevoerd op 30 maart 1900 door de Société des
Instruments à Vent. Het vernieuwende element zit in het Quintette vooral in Caplets gebruik van kleur. Het
openingsdeel is geschreven in sonatevorm. Met een grote verbreding wordt dit Allegro con brio triomfantelijk
afgesloten. Prachtig van sfeer is het lyrische langzame deel. Hierin is een glansrol weggelegd voor de klarinet, die een
mooi melancholieke solo heeft, waarbij Caplet noteerde ‘avec un grand sentiment de tristesse’. Op het Adagio volgt
een kort maar luchtig scherzo, waarin de piano en de blazers over elkaar heen buitelen. Een groots opgezette finale
sluit het werk af. Het coda geeft een samenvatting van thematisch materiaal uit het eerste deel. Dit prille maar fraaie
werk van Caplet werd, vreemd genoeg, in de twintigste eeuw sterk verwaarloosd. Gelukkig neemt de belangstelling
voor Caplets oeuvre de laatste jaren weer toe.
Maurice Ravel zei over de jonge Jean Françaix: ‘Onder de gaven van dit kind zie ik de meest waardevolle waarover
een vruchtbaar kunstenaar kan beschikken, die van de nieuwsgierigheid.’ Françaix was inderdaad een vruchtbaar
componist. Hij schreef meer dan 200 werken. Zijn stijl wordt gekenmerkt door lichtvoetigheid en humor, maar ook
door soms onverwacht verstilde momenten. Flitsend, virtuoos en hier en daar een tikkeltje uitdagend is het quasipastorale l'Heure du Berger, waarin de componist het vrouwelijke deel van La Douce France (jong, rijp, oud) een
bijna onbarmhartige spiegel voorhoudt.
Programma 4: Dichtbij Hexagon. Instrumentaal sextetprogramma
György Ligeti (1923-2006)
Zes Bagatellen (1953)
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn
Bohuslav Martinů (1890-1959)
Sextet (1929)
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Judith Shatin (b. 1949)
Ockeghem Variations (2000)
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Pauze
Willem Pijper (1894-1947)
Sextet (1923)
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Micha Hamel (b. 1970)
Compilatie uit ‘De Rode Kimono’ (2012)
fluit-hobo/althobo-klarinet/bassethoorn-fagot/contraforte-Wagner tuba-piano
Gioacchino Rossini (1792-1868)
Suite uit La Cenerentola (1817) Arr. Hans van der Heide
fluit-hobo-klarinet-fagot-hoorn-piano
Toelichting:
In dit programma zoekt het Hexagon Ensemble het avontuur. De werken van Shatin en Hamel werden speciaal voor
het Hexagon Ensemble geschreven, de bewerking van Rossini werd door Hans van der Heide gemaakt voor de
familievoorstelling La Cenerentola van het ensemble. Alle werken zijn de ensembleleden erg dierbaar en zo komt het
publiek dus ‘Dichtbij Hexagon’.
Optioneel bij dit programma is de medewerking van componist/dichter Micha Hamel.
Micha schreef een gedicht bij De Rode Kimono en draagt dit gedicht tijdens de voorstelling voor.
György Ligeti verliet zijn vaderland Hongarije na de opstand in 1956 en vestigde zich in Duitsland. De evolutie van
Ligeti als componist is interessant: eerst de ontworsteling aan de post-Bartók stijl, dan het experimenteren met
diverse vormen en klanken tot de nieuwe, heel transparante polyfonie. Ondanks alle experimentele inspanningen,
bijvoorbeeld op elektronisch gebied in de jaren na zijn vlucht, werd zijn reputatie als een van de belangrijkste avantgarde componisten gevestigd met het traditionele, vanuit het klassiek-romantische orkest ontwikkelde,
instrumentarium. De wortels van zijn behandeling van de verschillende instrumenten tekenen zich al vroeg af in zijn
Zes Bagatellen voor blazers uit 1953. In dit werk wordt een brug geslagen tussen de Hongaarse folklore, de
imposante ritmische vernieuwingen van Bartók en Stravinsky en de kleurgevoeligheid van Debussy en Janaçek. Met
als resultaat een suggestieve klanktaal van een verbluffende originaliteit
In zijn Sextet uit 1929 voor fluit, hobo, klarinet, fagot, hoorn en piano toont de Tsjech Bohuslav Martinů zich een
eclecticus pur sang. Dit is ongetwijfeld mede het gevolg van het feit dat hij in verschillende landen, waaronder
Frankrijk en de Verenigde Staten, woonde en werkte en daar met grote gretigheid kennis nam van de lokale
muzikale cultuur. In zijn Sextet is de invloed van zijn Franse tijdgenoten en Stravinsky hoorbaar, maar verrast hij de
luisteraar in het vierde deel ook plotseling met een jazzy getinte blues.
De titel Ockeghem Variations van de Amerikaanse componiste Judith Shatin doet al vermoeden dat deze muziek
wortelt in het verleden. Voor haar werk put Shatin vaak inspiratie uit literaire maar ook uit muzikale gegevens. Door
haar belangstelling voor de polyfonie van de Renaissance ontdekte zij de muziek van Johannes Ockeghem. Zijn Missa
Prolationum vormt het vertrekpunt voor de Ockeghem Variations. Vooral in het eerste en het vierde deel probeert
Shatin dicht bij de sfeer van Ockeghems muziek te blijven. Gegevens uit Ockeghems muziek komen door het gehele
werk terug, zij het niet in een opbouwende reeks variaties, maar in vijf afgeronde delen. Shatin schrijft in een geheel
eigen, twintigste eeuws idioom, maar weet op bijzondere wijze de Renaissance-uitstraling van haar vertrekpunt te
herscheppen. In het eerste deel lijkt zelfs even de basstem van een luit te horen in de klank van de geprepareerde
piano. Shatin benut de specifieke kleurmogelijkheden van elk van de vijf blaasinstrumenten goed, maar combineert
ze soms ook in een orgelachtige klank waarin de afzonderlijke instrumenten moeilijk zijn te herkennen. Ockeghem
Variations werd gecomponeerd in opdracht van het Hexagon Ensemble, dat op 20 maart 2000 de wereldpremière
gaf in het Amsterdamse Concertgebouw. Ook nam het ensemble dit werk op voor de cd The Dutch Connection.
Willem Pijper schreef zijn Sextet voor het Utrechtsch Sextet, waarvan hijzelf deel uitmaakte als pianist. De vijf
blazers waren afkomstig uit het Utrechtsch Stedelijk Orkest, waarin ze eerste lessenaars bezetten. Pijper was,
behalve door muziek, van jongs af gefascineerd door de biologie. Die laatste belangstelling klinkt door in zijn
‘kiemceltechniek’. Zoals een plant ontstaat uit één zaadje, wilde Pijper complete werken ontwikkelen uit één
kiemcel, een kort muzikaal gegeven, dat vaak bestaat uit vier noten. Ook het Sextet is kenmerkend voor deze
periode in Pijpers oeuvre. De kiemcel van het Sextet is meteen aan het begin van het eerste deel te horen in de vier
noten van de klarinet. Dit motief wordt overgenomen door de andere instrumenten. De overige drie delen zijn
eveneens afgeleid van de kiemcel die vaak terugkeert in, om met Pijper te spreken, ‘vele ritmische en coloristische
gestalten’. De sfeer van het derde en het vierde deel is beïnvloed door de Italiaanse volksmuziek, in het bijzonder uit
Ticino, de streek rond het Lago Maggiore en het meer van Lugano, waar Pijper goede vakantieherinneringen aan
bewaarde. Ook dit werk werd, net als het Sextet van Pijper, opgenomen voor de cd The Dutch Connection.
In juni 2012 ging De Rode Kimono van componist Micha Hamel in première tijdens het Holland Festival in het
Muziekgebouw aan ’t IJ. Micha Hamel schreef zijn Rode Kimono speciaal voor het Hexagon Ensemble. In dit
programma klinkt alleen (een deel van) de muziek uit dit multimediale programma rondom het gelijknamige
schilderij van Georges Breitner. Het ensemble is op het podium opgedeeld in twee groepen: aan de ene kant Wagner
tuba en piano, aan de andere kant fluit, hobo/althobo, klarinet/bassethoorn en fagot/contraforte. De Rode Kimono
was indertijd een coproductie van het Holland Festival en het Stedelijk Museum.
Het concert wordt besloten met een suite uit La Cenerentola. In deze zorgvuldig samengestelde suite uit Rossini’s
opera buffa La Cerentola gaan virtuositeit en lyriek hand in hand. Kortom, een feestelijke afsluiting van dit
programma. De bewerking werd speciaal voor het gelijknamige familieprogramma van het Hexagon Ensemble
gemaakt door Hans van der Heide.