We hebben de muur in Berlijn gehad

Elf kilometer muur om sloppen van Rio
‘We hebben de muur in Berlijn gehad, hebben de muren van Palestina, en nu in Rio de Janeiro, de
Cidade Maravilhosa, de fantastische stad van de samba en het carnaval. En dat terwijl de
georganiseerde misdaad welig tiert, met verticale en horizontale medeplichtigen in de overheid en
in de maatschappij in het algemeen. Wat te doen?’
Zo schreef José Zaramago afgelopen week verbitterd in zijn blog. Het was een reactie van de
Portugese schrijver op het begin van de bouw van drie meter hoge muren rondom elf sloppenwijken
in het rijke zuiden van Rio de Janeiro.
Niet alleen Zaramago reageerde geschokt. Itamar Silva, coördenator van het Braziliaanse Instituut
van Sociale en Economische analyses, zei tegen de krant Folha de São Paulo: ‘De muur scheidt,
creëert guetto’s. Gaat in tegen onze strijd om de favelas onderdeel van de stad te maken.’
Maar volgens de gouverneur van de provincie, Sérgio Cabral, is het doel van de muren
natuurbescherming. De sloppen, favelas genaamd, zouden het tropisch bos op de pittoreske bergen
van de stad bedreigen. En dus wordt er 40 miljoen reais (13,3 miljoen euro) uitgetrokken om elf
kilometer muur te bouwen. Zoals rond Pavão-Pavãozinho en Cantagalo, die gelegen zijn tussen de
beroemde stranden van Copacabana en Ipanema, en rond de grootste sloppenwijk van Latijns
Amerika, Rocinha, met naar schatting 200.000 inwoners.
Voor sociale projecten als een crèche, een ziekenhuis en twee sociale centra in Rocinha worden
momenteel 32 miljoen reais (ruim 10 miljoen euro) uitgetrokken. Dat geld maakt onderdeel uit van
een investeringsprogramma van de federale overheid, PAC, programma ter versnelling van de groei.
De ‘voorzitter van de favelas’ van Rio, Rossino de Castro, vertelde dat de gemeenschapsleiders uit de
sloppen nu bang zijn dat hun gemeenschappen worden uitgesloten van deze investeringen, als ze
zich uitspreken tegen de bouw van de muren.
Opvallend is dat die muren alleen in het rijke zuiden van Rio de Janeiro worden gebouwd, terwijl
daar de groei van de sloppenwijken juist het langzaamste gaat. Tegenover een gemiddelde van 6,88
procent tussen 1999 en 2008, groeiden de uitgekozen favelas slechts 1,18 procent in die periode,
gebaseerd op luchtfoto’s, niet op bevolkingsgroei.
En zelfs de milieubeweging is tegen. Volgens Marcia Hirota, van de ngo SOS Mata Atlantica, is een
muur niet de beste methode om illegale bouw tegen te gaan. Volgens haar zou de gemeenschap
actief betrokken moeten worden bij de natuurbescherming.
Columnist en historicus Elio Gaspari concludeert dat het draait om typisch beleid van Rio de Janeiro,
gebaseerd op dreiging, het preferen van belangen van de rijke bevolking en corruptie. Rio heeft een
politie die binnen Brazilië het meeste moordt: 41 gedode burgers per gedode agent (tegenover 14 in
São Paulo, ook geen lekkertjes), 1.330 mensen in 2007.
Stijntje Blankendaal