Algemene informatie over Turkije Inleiding De Turkse economie

Algemene informatie over Turkije
Inleiding
De Turkse economie presteert sinds jaar en dag heel goed met een gemiddeld groeicijfer van
5,3% in de periode 2002 tot en met 2011. Dit jaar groeit de Turkse economie met 3,5 tot 4% en
in 2030 heeft Turkije naar verwachting de vijfde economie van Europa. De verwachting is dat de
Turkse economie in 2014 de Nederlandse in zal halen. Bovendien transformeert de Turkse
economie zich steeds meer van een economie afhankelijk van landbouw en zware industrie tot
een meer gediversifieerde economie met een steeds grotere en internationale dienstensector.
Daarbij beschikt Turkije over een jonge en goed opgeleide bevolking.
Turkije heeft de beschikking over een aanzienlijke industriële basis en is gespecialiseerd in de
medium and low technology industrie (automotive, consumer goods, chemie, textiel, voedsel
etcetera). Na een gesloten en een importgebaseerde ontwikkelingsstrategie te hebben gevolgd
sinds de jaren vijftig, heeft Turkije zich onder leiding van president Özal sinds de jaren tachtig
ontwikkeld tot een open economie gericht op het buitenland. Liberalisatiebeleid omvatte
maatregelen gericht op het bevorderen van export, het liberaliseren van import, het dereguleren
van de financiële sector en het bevorderen van buitenlandse investeringen. Buitenlandse
investeringen namen een vlucht sinds 2000 en sinds 1995 heeft Turkije een douaneunie met de
Europese Unie (EU).
De belangrijkste drijfveren van het Turkse economische beleid richten zich op het stimuleren van
productie voor lokale consumptie, importsubstitutie en het bevorderen van de export. Dit zou
moeten leiden tot meer werkgelegenheid en een kleiner tekort op de handelsbalans. De Turkse
overheid richt zich daarbij op middel en hoogtechnologische producten zoals de productie van
motorvoertuigen, machinebouw, medische hulpmiddelen, optisch gereedschap, vliegtuigen en
elektrische auto’s, elektronica en geneesmiddelen.
Daar komt bij dat er sinds 2002 geen grote politieke wisseling van de macht is geweest en dat
de huidige machthebbers sinds 2002 een koers hebben uitgezet naar verdere economische
hervorming en aansluiting bij de EU op tal van beleidsterreinen. Turkije is een parlementaire
democratie met een sterk centraal georganiseerde overheid. De uitvoerende macht berust bij
het parlement. De president fungeert als staatshoofd en heeft bevoegdheden op het gebied van
uitvoering, wetgeving en benoeming van de rechterlijke macht. Hij deelt zijn macht met de Raad
van Ministers, die wordt voorgezeten door de premier. Sinds 2002 is de AK Partij aan de macht,
die een koers heeft uitgezet gericht op het stabiliseren van de economische groei, aansluiting bij
de EU en een sterker buitenlands beleid. Daardoor is Turkije nu een economische en politieke
factor van belang geworden, met een stevig fundament voor de toekomst. Het economische
fundament, samengaand met een transitie naar een op de dienstensector gebaseerde
economie, biedt de mogelijkheid om te investeren in duurzame economische groei. Deze
duurzame economische groei zal voornamelijk het resultaat zijn van grotere investeringen in
R&D en innovatie, iets waar de Turkse overheid stevig op inzet.
Zo bedroegen in 2011 investeringen in Research and Development (R&D) 0,87% van het Bruto
Binnenlands Product (BBP). In 2023 zouden deze gestegen moeten zijn naar 3%. De sectoren
waar Turkije zich daarbij op richt, zijn: automotive, machinebouw, ICT, defensie, ruimtevaart,
energie, water, voedsel en de gezondheidszorg. Ook zet Turkije sterk in op het verbeteren van
samenwerking tussen verschillende actoren in het innovatielandschap, voornamelijk tussen de
gouden driehoek
overheid,
bedrijfsleven en universiteiten.
Zo
krijgen
universiteiten
ondersteuning om hun Technology Transfer Offices in te richten die verantwoordelijk zijn voor
het bevorderen van samenwerking tussen academici en bedrijven, worden er steeds meer
zogenaamde Technoparks opgericht waarbinnen start ups en bedrijven incentives krijgen om aan
R&D activiteiten te doen en krijgen Regional Development Agencies een grotere rol in het
bepalen van regionaal innovatiebeleid.
Hoewel de Turkse innovatiecapaciteit volgens de internationale innovatieranglijsten nog niet op
een hoog niveau is, maakt de Turkse ambitie alsmede politieke en economische drijfveren (o.a.
verminderen van afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen, importsubstitutie en de
sterke regionale rol die Turkije zichzelf toedicht) Turkije een interessant land om Nederlandse
kennis en expertise te introduceren en samenwerking aan te gaan op het gebied van R&D en
innovatie op relevante terreinen. Turkije neemt sinds 2004 ook actief deel aan de EU
Kaderprogramma’s (FP6, FP7, EUREKA, CIP en vanaf 2014 Horizon 2020) en verschillende
universiteiten, bedrijven (ook MKB) en kennisinstellingen hebben inmiddels ervaring opgedaan
met het werken in dergelijke internationale projectconsortia.
De logistieke sector in Turkije
Door de unieke ligging van Turkije tussen Europa en Azië, is Turkije bij uitstek geschikt om
goederenstromen tussen Europe, het Midden-Oosten en Azië te verzorgen. Nieuwe deep sea
ports en treinverbindingen (o.a. BALO verbinding naar Duitsland en de VIKING verbinding naar
Litouwen) maken Turkije een aantrekkelijk alternatief voor non-bulk goederen. De Turkse
overheid heeft dan ook de ambitie uitgesproken om een regionale logistieke hub van formaat te
worden. Initiatieven en projecten die daarbij aan moeten bijdragen zijn bijvoorbeeld het EU
Twinning Project Strengthening Intermodal Transportation in Turkey, deelname in Transport
Corridor Europe-Caucasus-Asia (TRACECA), de BALO treinverbinding naar Duitsland, de Viking
treinverbinding naar Litouwen, de inrichting van het Transport Cluster of East Marmara
(TRaceM), de Kars Tiflis Baku treinverbinding, de Samsun-Kavkaz Train Ferry Project, het
Tekirdağ-Derince Ferryboat Project, het Van-Tatvan Train Ferry Projec,t investeringen in
verschillende havens (Mersin, Filyos, Candarli) en de constructie van 16 logistieke terminals in
Turkije (waarvan er al 7 gereed zijn).
Traditioneel maakt het wegtransport een groot deel uit van het Turkse logistieke netwerk. In
2003 werd 93% van alle goederen via de weg vervoerd. Andere methoden van vervoer werden
nauwelijks gebruikt. Het ontbreken van effectieve wetgeving, standaarden en
stimuleringsregelingen ten aanzien van intermodaal goederenvervoer gekoppeld aan een
ineffectief management van de sector lagen daaraan ten grondslag. Sinds 2003 heeft de Turkse
overheid zich ten doel gesteld de transportsector te moderniseren en te werken naar een
effectief werkende intermodale vorm van goederenvervoer in Turkije. Hoewel intermodaal
transport nu steeds meer gebruikt wordt door de goederenvervoerders, is er behoefte aan een
allesomvattende strategie met betrekking tot intermodaal transport. De uitdagingen waarvoor
Turkije zich momenteel gesteld ziet, zijn als volgt:

Turkije moet een National Master Plan opstellen dat het raamwerk vormt voor het
stimuleren van intermodaal transport en ontwikkelingen in de logistieke sector. Naar
verwachting komt dit plan uiterlijk 2016 beschikbaar.

Binnen het ministerie van Transport, Maritime Affairs and Communication moet een
afdeling zich specifiek bezighouden met logistiek en intermodaal transport. Deze
afdeling is inmiddels ingericht.

Er moet meer overlegd worden met relevante actoren die actief zijn in intermodaal
transport (bedrijfsleven, overheid, universiteiten).

Er moet worden geïnvesteerd om de infrastructuur van grote havens groeibestendig te
maken.

Er moeten maatregelen genomen worden om privaat kapitaal aan te trekken om
diensten ten aanzien van intermodaal transport te ontwikkelen en te versterken.

Het Turkse Ro-Ro1 systeem en de verbinding met Zuid-Europa zijn succesvol. Deze
verbindingen moeten worden uitgebouwd met name als het gaat om binnenlandse
goederenstromen, andere delen van het Middellandse Zeegebied en de Zwarte Zee.

Verbindingen vanuit de havens naar het hinterland moeten worden verbeterd, met name
de treinverbindingen.

Om het aandeel van het spoor te vergroten in goederenvervoer, moet het spoornetwerk
worden verbeterd. Er staan projecten op stapel om hogesnelheidslijnen te ontwikkelen
(een aantal zijn al in operatie), deze infrastructuur moet ook ten goede komen aan
goederenvervoer.
Om aan een aantal van deze punten tegemoet te komen, voert Spanje in samenwerking met het
Turkse ministerie van Transport, Maritime Affairs and Communication een EU Twinning project
uit getiteld Strenghtening Intermodal Transport in Turkey dat eind 2013 afgerond moet zijn. De
doelstelling van dit project is om Turkse wetgeving op het gebied van intermodaal transport in
lijn te brengen met relevante EU richtlijnen. Daarnaast stimuleert het project het gebruik van
1
Ro-Ro (Roll-on/Roll-off) zijn schepen ontworpen om auto’s, vrachtwagens, trailers en
treinwagons te vervoeren die bij aankomst gelijk van het schip afgerold kunnen worden en
zo hun weg kunnen vervolgen. Dit in tegenstelling tot Lo-Lo (Lift-on/Lift-off) schepen,
waarbij cargo via een kraan op en af het schip wordt geladen.
andere vormen van goederentransport en om de verschillende vormen van transport beter te
combineren. Het project wordt eind 2013 afgerond, waarbij nieuwe wetgeving en relevante
regelingen ook klaar moeten zijn die er toe moeten leiden dat er een naadloze transportketen
ontstaat, waarbij de meest efficiënte manier van transport wordt gekozen voor elke stap in de
keten. Vanwege de coördinatie die dat vereist tussen de verschillende spelers en de
ontwikkeling van intermodale transport terminals, zal dat nog enige tijd in beslag nemen.
Andere ontwikkelingen die relevant zijn voor de ontwikkeling van de logistieke sector, zijn de
privatiseringsprojecten van de havens en de spoorwegen in Turkije. Zo ontwikkelt APM
Terminals (hoofdkantoor in Den Haag) in samenwerking met Turkse chemiegigant Petkim de
Petkimhaven in Izmir, die geschikt gemaakt gaat worden voor grote deep sea containers. Ook
wordt het mogelijk voor private ondernemingen om spoorwegdiensten te exploiteren en
spoorweginfrastructuurprojecten op te zetten.
Conclusie
Hoewel innovatie in de Turkse logistieke sector nog geen hot item is, maakt het bovenstaande
duidelijk dat Turkije ten eerste de potentie heeft om uit te groeien tot een belangrijke regionale
logistieke hub en dat ten tweede de sector de komende jaren behoorlijk gaat veranderen als
gevolg van harmonisatie met EU wetgeving. Kansen voor innovatieve oplossingen en het
overdragen van Nederlandse kennis en expertise liggen met name in de uitvoering en realisatie
van alle nieuwe wetgeving en het Logistieke Masterplan. Zo zal er een follow up van het
Twinning project komen: de ontwikkelde wetgeving moet immers geïmplementeerd worden en
Turkije zal voor deze implementatie middels IPA Technical Assistance projecten de expertise van
EU landen zoeken. Bovendien moeten alle infrastructuurprojecten en privatiseringsinitiatieven
zodanig op elkaar gaan aansluiten dat inderdaad een naadloze transportketen ontstaat. Ook
kunnen de verschillende privatiseringsinitiatieven interessant zijn voor Nederlandse ingenieursen planningsbureaus. De Turkse autoriteiten staan in ieder geval open om kennis te nemen van
de Nederlandse expertise op deze gebieden en de Innovatie Adviseur kan indien gewenst daar
een voortrekkersrol in spelen.