Mossen Samenvatting Instap cursus

Mossen
Samenvatting Instap cursus
Enschede
H. Rudi Zielman
maart 2017
Mossen
●
●
●
●
●
Samenvatting van de basis/instap cursus mossen
Er zijn ca. 100 slides met afbeeldingen van
mossen die een overzicht van de verschillende
mos groepen geven
De meest algemene mossen worden getoond
Iets van de ecologie wordt behandeld samen met
de wijze waarop mossen groeien
De mosflora verandert, er zijn voorbeelden
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
2
Systematiek en Erfelijkheid
●
Waarom?
●
Mossen verhaal gaat over
●
●
Het mos
●
In het algemeen
“ja maar … net zei je … en nu is het anders...”
●
Rudi Zielman maart-2017
“Help !”
Mossen - samenvatting
3
Systematiek en Erfelijkheid
●
Waarom?
●
Helpen bij het houden van overzicht
●
Snappen waarom het toch anders is / kan
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
4
Systematiek
●
Indeling van Planten / Dieren
●
Wat lijkt op elkaar: vorm & functie
●
Voortplanting moet ‘passen’,
●
structuren dus stabiel,
●
handig voor die indeling
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
5
Systematiek
●
Eerst zoeken naar de overeenkomsten
●
Wat hoort bij elkaar
●
Daarna “ er is toch wel verschil ...”
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
6
Systematiek : soorten
●
Soort
●
is een klontje erfelijke eigenschappen
●
waarvan de indiviuele klontjes
●
erfelijke eigenschappen kunnen mixen
●
en doorgeven aan de volgend generatie:
●
Rudi Zielman maart-2017
levenscyclus
Mossen - samenvatting
7
Erfelijkheid
●
Chromosomen
●
Opslag van erfelijke eigenschappen
–
Individuen hebben :
●
●
Eén setje : n
Twee setjes : 2n
●
Re-mix bij de voortplanting
●
Doorgeven van erfelijke eigenschappen
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
8
Remix
(simpele voorstelling)
●
●
Sporenplanten
●
Plantje (n) maakt voorplantings structuren (n)
●
Versmelten: 2n
●
Teveel → reductie-deling : in het kapsel (mossen)
●
Geeft sporen : n
Hogere planten
●
Plant (2n) maakt (reductiedeling) ei- en zaadcel, elk n
●
Versmelten: 2n => plantenzaadje
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
9
Voortplantings orgaantjes
●
Archegonia (f) {flesjes}
●
Antheridia (m) {knotsjes}
●
Op dezelfde plant: eenhuizig
●
Op verschillende planten: tweehuizig
●
Kan (bij mossen) per soort verschillen
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
10
Het Plantenrijk
niet
blauwwieren
vaatplanten schimmels
algen
sporenplanten
mossen
vaatplanten
varens
bloemplanten zaadplanten
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
11
Mossen
Levenscyclus
1 sporen : n
2 prothallium
3 knop
4 gametophyt
5 gameten
6 bevruchting
7 sporophyt : 2n
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
12
Mos groepen
●
●
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
Levermossen
●
Thalleus
●
Bebladerd
Bladmossen
●
Veenmossen
●
Topkapselmossen
●
Slaapmossen
13
Mos groepen
●
Levermossen :
kapsel rijpt eerst, dan steel omhoog
●
●
●
Thalleus : brede stroken
Bebladerd : afwisselend blaadje links, bl. rechts
soms ‘wortelblaadje’
Bladmossen :
kapsel rijpt op stevige steel
●
Veenmossen: takken in bundels
●
Topkapselmossen: kapsels op eind recht stengeltje
●
Slaapmossen : kapsels op zijstengeltje, st. liggend
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
14
Bouw
●
mossen zijn één cellaag dik
●
{ soms meer : Thalleuse Levermossen }
●
stofwisseling speelt zich af in plasma
●
plasma omgeven door membraan: moeilijk doorlaatbaar
●
daaromheen celwand : relatief dik
●
er zijn géén vaatbundels (nerven)
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
15
Groei
Functioneren gericht op :
●
●
Instandhouding individu
●
Koolstofhuishouding: celademhaling compenseren
●
of overtreffen
Zorgen voor nakomelingschap
●
Herverdeling van voedingsstoffen
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
16
Water
●
●
●
Groeibeheersende factor
Waterbeweging: nodig als compensatie van
verdamping
poikilohydrisch: passief, afhankelijk van
omgeving
●
ectohydrisch: waterbeweging langs de plant
●
endohydrisch: waterbeweging door de plant
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
17
Water “langs” het mos
waterbeweging door capillaire structuren
●
bladpapillen
●
concave bladeren
●
bladschedes
●
paraphyllia
●
rhizoiden (vilt)
●
hoge Leaf Area Ratio
m.a.w. ze staan dicht op elkaar : polletjes
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
18
endohydrische mossen
●
waterbeweging door centrale streng
●
planten van goed vochtvoorziene plekken
●
Fissidens,
●
(Pleurocarpi),
●
Marchantiales
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
19
Brand
●
●
●
Brandplekken karakteristiek:
Funaria, Ceratodon, Bryum, Marchantia
Hei- en veenbrand: snel acrocarpen,
later (met vaatplanten) pleurocarpen
Brand levert zeer zoute plek,
osmotisch probleem voor vaatplanten.
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
20
Voortplanting
Generatief (sex)
●
Geeft kapsels
●
Lastig bij 2-huizigheid
●
Bevruchting door water
Vegetatief (stekjes)
●
Snelle kolonisatie
●
Broedkorrels
●
Rhizoiden / bladoksels
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
21
Sporophyt kenmerken
●
●
Levermossen
●
Seta glazig, kort durend
●
Strekt zich na rijping sporen
●
Kapsel 'knalt' open
●
Sporen in 1 x weg
Bladmossen
●
Seta stevig, bruin rood
●
Groeit gestaag
●
Sporen rijpen na strekking
●
Sporen beschermt door
–
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
peristoom
22
Gametophyt kenmerken
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
23
Komen en gaan
●
Veranderingen door
●
●
Betere kennis → beter zoeken
Introducties → “exoten / neophyten” :
Grijs kronkelsteeltjs
●
Natuurontwikkeling
●
verbetering luchtkwaliteit →minder SO2
–
●
Opwarming
–
●
Kapsels op bijv. Viertandmos
Veel epifyten bijv. Dwergwratjesmos
Ouder worden bossen
–
Mossen van molm hout bijv. Krulbladmos
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
24
Samenvatting
●
●
●
●
Mossen zijn sporeplanten
Mossen kunnen water niet actief transporteren
en zijn derhalve niet groot
Mossen hebben aanpassingen aan de
milieufactoren op de standplaats
Het voorkomen van bepaalde mossen kan iets
zeggen over die standplaats
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
25
Samenvatting vervolg
●
●
●
Levermossen hebben kapsels die er maar kort
zijn
Bladmossen hebben kapsels op stevige
steeltjes
Met name Veenmossen hebben zoveel
waterbergings mogelijkheden dat ze het
landschap kunnen bepalen.
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
26
Hoe verder ?
●
●
www.blwg.nl
●
Excursies
●
Kampen
●
GOEDE loupe (10 x)
(twentsmos.nl)
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
27
Verantwoording
●
De figuren zijn eigen werk
●
Evenals de tekst
●
In mijn presentaties laat ik foto’s van mossen zien
●
Die zijn dan opgenomen met bronvermelding
●
En toestemming voor een presentatie
●
Maar niet voor verdere verspreiding
●
De genoemde mossen zijn te vinden, met verspreidingskaartjes
●
Op www.verspreidingsatlas.nl
●
Overname is mogelijk, maar … MET bronvermelding
Rudi Zielman maart-2017
Mossen - samenvatting
28