Thema-update: Gezondheidszorg

Pa
Rabobank Cijfers & Trends
an
er v
rtn
Thema-update: Gezondheidszorg
Huisarts: boegbeeld van de Nederlandse gezondheidszorg
De huisarts vormt de belangrijkste schakel in de
gezondheidszorg in Nederland. De Rabobank
verwacht dat tot 2020 zo’n 2.000 huisartsen hun
praktijk zullen overdragen of beëindigen. Minimaal
2.500 nieuwe huisartsen zijn nodig om het huidige
hoge kwaliteitsniveau op peil te houden en kleinere
praktijken mogelijk te maken. Dan kunnen meer
activiteiten in de eerste lijn gerealiseerd worden
en wordt meer parttimewerk mogelijk.
Dé samen­werkingsvorm voor de toekomst is het
eerstelijns­gezondheidscentrum. Het aantal eerste­
lijnsgezond­heidscentra zal richting 2020 meer dan
verdubbelen, tot zo’n duizend. In Nederland ontstaat
naar verwachting geen schaarste aan huisartsen.
Wel is er sprake van een regionaal verschil in vraag
en aanbod.
Uitdagingen zijn er op het gebied van de toe­­ne­men­de
werkdruk, het versterken van het onder­nemerschap en het
behouden van voldoende huisartsen in alle Nederlandse
regio’s. De ontwikkeling van het beroep van huisarts
– waarin zowel samen­werken, innovatie en specialisatie
steeds belangrijker worden – vertaalt zich in een nieuw
verdienmodel. Hierin is naar ver­wachting meer ruimte voor
gezondheidswinst en nieuwe werkvormen.
Perspectief huisartsen positief
De huisartsenzorg heeft de poortwachter- en coördinator­
functie in het zorgakkoord versterkt en vormt hiermee de
belangrijkste schakel in de gezondheidszorg in Nederland.
De huisarts heeft het aantal activiteiten in de praktijk kunnen
vergroten door taakdelegatie en ketenzorg voor chronisch
zieken en GGZ. De verwachting voor 2014 is een volumegroei
van 1-3%. De vraag naar huisartsenzorg zal de komende
jaren nog verder toenemen door emancipatie van de patiënt,
innovatie, vergrijzing, het langer thuis wonen van ouderen
en overname van taken uit de tweede lijn. Hiervoor is in
het zorgakkoord nog extra groeiruimte voor de huisarts
gereserveerd. Gelet op de belangrijke strategische rol van
huisartsen is het langjarig perspectief positief.
Het aanbod van huisartsenzorg is de laatste jaren sterk
veranderd. Oorzaken zijn deeltijdwerk, feminisering, groeps­
praktijken, werken in loondienst en samenwerkings­verbanden.
Het aanbod van huisartsen neemt af door vergrijzing en meer
parttimers. Verder zijn er regionaal grote verschillen in aanbod.
Daarnaast zien we een toename van de samenwerking in de
branche door de groei van duo- en groeps­praktijken. Ook
neemt samenwerking in de eerste lijn toe.
Met het oog op deze ontwikkelingen zijn er diverse
uitdagingen voor huisartsen. Zoals de hogere eisen van
zorgverzekeraars, de afspraken in het zorgakkoord en de
toename van de werkdruk.
38e jaargang, maart 2014
1
Rabobank Cijfers & Trends Thema-update: Gezondheidszorg
Deze uitdagingen vragen om strategische keuzes van de huisarts:
1. samenwerking in de wijk en/of met de gemeente;
2. samenwerking in de eerste lijn en/of met de tweede lijn;
3. het overnemen van taken uit de tweede lijn en het inzetten van e-health;
4. het ontwikkelen van nieuwe markten;
5. het opstarten van nieuwe diensten.
Bij voorkeur worden deze keuzes gemaakt op basis van een gezamenlijke regiovisie. Dit
leidt tot nog meer nieuwe activiteiten en vraagt om toenemend ondernemerschap van
de huisarts, zeker doordat het nieuwe verdienmodel naar verwachting meer ruimte voor
nieuwe dienstverlening zal geven.
Rabobank Cijfers en Trends
en Rabo Kennis App Speciaal voor
ondernemers is de Rabo Kennis
App ­ontwikkeld. Daarmee
­vergaart u snel en gemakkelijk
kennis op macro-economisch en
sector­niveau. Hierdoor blijft u op
de hoogte van wat er speelt in de
eerstelijns­gezond­heids­zorg, zodat
u beter kunt anticiperen op
economische ontwikkelingen in
uw branche. De app
is gratis beschikbaar
voor iPad, Android
en o
­ verige iOS.
1 Gemeten in contactminuten per jaar.
2 Het huidige aantal huisartsen correleert
De Rabobank constateert dat het merendeel van de huisartsen nu al samenwerkt
binnen de eigen branche. Naar verwachting ontwikkelt de huisarts van de toekomst
in samenwerkings­verbanden een eigen specialisme. Dit specialisme zal afhankelijk zijn
van de eigen interesse, de behoefte in het werkgebied en de strategische keuzes van
het samen­werkingsverband. Hierbij is een tweedeling te maken naar doelgroep en
distributiemodel. Denk aan specialisme op het gebied van verstandelijke beperkingen,
chronische zorg of ouderen­zorg. Of specialisme naar distributiemodel, zoals ouderen­
zorg, een navigatierol voor patiënten in het zorglandschap, samenwerking met medisch
specialisten of virtueel. Het nieuwe meekijkconsult, die wordt voorgesteld in het nieuwe
bekostigings­model, is een goed voorbeeld van nieuwe diensten voor patiënten die
ontstaat door samenwerking in de zorg.
Markt/dienst
Bestaande dienst
Nieuwe dienst
Bestaande markt
– Solist-HOED
– Palliatieve zorg
– Chronisch zieken
– Buurtcentra in samenwerking met gemeente
– Navigatierol patiënt in het zorglandschap
– GGZ
– Virtueel consult
Nieuwe markt
– Preventiezorg
– Eerstelijnscentrum
– Arts verstandelijk gehandicapten
– Specialist Ouderengeneeskunde eerste lijn
– Anderhalvelijnscentrum
– Meekijkconsult
Grote regionale verschillen in werkdruk huisartsen
De werkdruk kan als indicator worden beschouwd van de extra behoefte aan huisartsen.
De toekomstige werkdruk1 per regio is berekend op basis van bevolkingsprognoses2
en afgezet tegen het landelijke gemiddelde. Figuur 1 laat zien dat de werkdruk van
huisartsen het grootst is in de regio Groot-Rijnmond. Opvallend is dat de werkdruk
bovengemiddeld hoog is in met name de stedelijke gemeenten in dit gebied
(Barendrecht, Ridderkerk en Schiedam). Hetzelfde geldt voor West-Noord-Brabant (o.a.
Breda en Etten-Leur) en Twente (Enschede, Hengelo en Almelo). Ook hier zijn de steden
bepalend voor het regionale tekort aan huisartsen. In de meeste regio’s waar in 2016
een huisartsentekort wordt verwacht, speelt dat nu al een rol. Ten slotte valt op dat in
de grootste steden van ons land, zoals Amsterdam, Almere, Utrecht en Den Haag, de
werkdruk relatief laag is. Hier lijkt dus sprake te zijn van een overschot aan huisartsen.
sterk met aantal inwoners per gemeente.
Bevolkingsprognoses zijn hierdoor een
goede voorspeller voor het toekomstig
benodigde aantal huisartsen.
38e jaargang, maart 2014
2
Rabobank Cijfers & Trends Thema-update: Gezondheidszorg
Samenwerking De Startende
Huisarts en de Rabobank
Pa
De Rabobank wil de Landelijke
Huisartsen Vereniging (LHV)
helpen om de positie van startende
huis­artsen te versterken.
Activiteiten zijn:
• bijdrage aan de cursus
‘Praktijkstart voor huisartsen’,
met als doel kennisoverdracht
over het ondernemerschap;
• een stand en een workshop
op de jaarlijkse Startersdag;
• pitchgesprekken over onder­
nemingsplannen.
Figuur 1 Tekort/overschot huisartsen 2016 (in FTE)
> 5 FTE
(4)
0 tot 5 FTE
(8)
-5 tot 0 FTE
(10)
-10 tot -5 FTE (11)
< -10 FTE
(7)
Twente
Veluwe
Achterhoek
Groot-Rijnmond
West-Noord-Brabant
ZO Noord-Brabant
an
er v
rtn
Bron: Nivel, bewerking Analyzus
Tips bij bedrijfsoverdracht:
• goodwill in de huisartsen­branche
is officieel verleden tijd. Toch
blijkt in de praktijk dit onderwerp
steeds vaker onderdeel te zijn
van de overdracht. Bepaal een
reëel bedrag aan goodwill op
basis van prognoses en cijfers
van de afgelopen drie jaar.
Bedragen boven de € 75.000
vragen om extra onderbouwing;
• ken de kwaliteit van de over
te nemen praktijk door ver­
vanging of HIDHA-situatie;
• zorg voor goede adviseurs, zoals
accountants of LHV;
• maak een ondernemingsplan om
de strategie helder te krijgen;
• onderbouw investeringen met
offertes. Hou hierbij rekening
met onvoorziene kosten (circa
10% van de totale investering).
Onderzoek startende huisartsen
Uit onderzoek van de Rabobank onder honderd startende huisartsen blijkt dat zij een
grote voorkeur hebben om te gaan werken in een eerstelijnsgezondheidscentrum (81%).
Startende huisartsen werken in meerderheid graag samen (55%). Opvallend is dat 16% van
de starters er de voorkeur aan geeft om te beginnen als solist. Dit is ongeveer gelijk aan
het huidige aantal solisten. Bijna een derde van de starters (29%) heeft nog geen keuze
gemaakt voor een samenwerkings­verband. Als samenwerkings­verband worden zowel een
praktijk met twee huisartsen als een groepspraktijk met minimaal drie artsen genoemd.
We zien dat huisartsen veelal eerst als branchegenoten gaan samenwerken en pas daarna
de stap maken naar eerstelijnsgezondheidscentra met diverse zorgdisciplines.
Uitdagingen startende huisartsen
Aantal keren
10
20
30
40
50
60
70
Het vinden van een praktijk in een goed werkgebied/locatie
Het maken van een ondernemingsplan
Financiering bij een bank
Goede huisvesting
Het betalen van goodwill
Personeelsmanagement
Het vinden van een parttime functie
Een passende functie voor mijn partner
Balans werk-privé
Het afbetalen van de studieschuld
Overige zaken
Bron: onderzoek Rabobank maart 2014
38e jaargang, maart 2014
3
Rabobank Cijfers & Trends Thema-update: Gezondheidszorg
De belangrijkste uitdaging is het vinden van de juiste praktijk. Startende huisartsen oriën­
teren zich nu veelal via hun ervaringen als vervanger of HIDHA (huisarts in loon­dienst).
De tweede uitdaging is het verkrijgen van een financiering bij een bank. Belangrijk hierin is
het opstellen van een degelijk (ondernemings)plan en het betalen van goodwill. Startende
huisartsen maken zich onder andere zorgen over een passende huisvesting met voldoende
spreekkamers. Opvallend is de uitdaging op het gebied van personeelsmanagement:
de vergroting van de praktijken vraagt immers ook om leiding­geven. Tot slot blijken
persoonlijke zaken ook van invloed op de uiteindelijke keuze van de praktijk.
Eerstelijnszorgvastgoed is welkom bij de Rabobank
Figuur 2 geeft de ontwikkeling van het aantal gezondheidscentra weer. Landelijk steeg
hun aantal van een kleine 200 in 2003 naar 470 in 2013. Het merendeel staat in de meer
verstedelijkte gebieden. De laatste jaren is echter op landelijk gebied een inhaalslag
te zien. De Rabobank verwacht dat het aantal eerstelijnsgezondheidscentra in 2020 is
verdubbeld tot 1.000.
Figuur 2 Ontwikkeling aantal gezondheidscentra per regio,3 2003-2013
Het onderzoek van Rabobank
onder startende huisartsen
vond plaats van oktober 2013 –
februari 2014. Doelgroep waren
deelnemers aan LHV-activiteiten.
Meer informatie?
U kunt contact opnemen met
uw lokale Rabobank.
Of kijk op: www.rabobank.nl/
gezondheidszorg
Contactgegevens
Geert van der Heijden:
[email protected]
Marleen Jansen:
[email protected]
Deze thema-update kwam tot
stand in samenwerking met:
Abraham Rutgers (huisarts in
Uithoorn), Peter Meulesteen
(huisarts in Eindhoven), Anouk
Smeltink-Mensen (Analyzus) en
Sergej Bulterman (Bureon).
Bron: ABF/Nivel (2013), bewerking Bureon
De Rabobank ondersteunt ondernemers in de eerste lijn bij het realiseren van hun
huisvestigingswensen. Dat kan in huurvorm, via verbouwing van een bestaande pand
of nieuwbouw. Uitgangspunten voor de financiering zijn: eigendom van zorgaan­
bieders, langlopende huurcontracten (10 jaar of langer), 25 jaar aflossing en circa 20%
eigen inbreng. Verbouwen van bestaande panden is steeds vaker een uitstekende
optie, gezien het overschot aan gebouwen op de markt. Als er sprake is van duurzame
nieuwbouw of verbouw volgens de regeling Groenprojecten van de overheid, kan men
gebruikmaken van de gunstige groenfinanciering. Daarin is er speciale aandacht voor
het plaatsen van zonnepanelen.
3 Ingedeeld naar CBS Corop-regio’s.
Disclaimer: deze publicatie is met zorg samengesteld, maar beoogt niet volledig te zijn.
Deze informatie is gebaseerd op de situatie van maart 2014. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend.
38e jaargang, maart 2014
4