Wede, Indigo, het blauwe Blauw

1
Boeiend Blauw
De natuur geeft veel kleurstoffen af om kleding en andere textiele voorwerpen te verven.
Ongelooflijk veel schakeringen groen, geel, bruin, grijs, paarsachtig, oranjeachtig, van donker naar
licht, geven de planten van het noordelijk halfrond af, waarbij rood en vooral blauw in mindere mate.
In het noordelijk halfrond is er maar een plant die opgewassen is tegen de klimatologische
omstandigheden en blauw afgeeft: de Wede (Isatis tinctoria). Toen de indigo struik (Indigofera
tinctoria) in Europa nog onbekend was, was men voor de kleur blauw aangewezen op de Wede.
Wede in het veld
Waarom maar een plant op het noordelijk halfrond een goede blauwe kleur afgeeft ,vraag ik me nog
steeds af. Waarom naast al die verschillende tinten die planten leveren, maar een plant met de
blauwe kleurstof?
Een hele industrie is rondom de Wede onstaan vooral in Duitsland, Groot-Brittanniё en Frankrijk.
Magische eigenschappen werden aan blauwververs toegeschreven in een tijd waarin magie en
symbolisme een belangrijke rol speelde.Naast respect en aanzien, viel met Wede veel geld te
2
verdienen . De Duitse deelstaat Thüringen is in de Middeleeuwen schatrijk geworden aan het winnen
van de kleurstof indigo uit Wede.
Men kan zich voorstellen dat het gewone volk in die tijd (Middeleeuwen tot aan de 16e eeuw) niet of
nauwelijks blauwe kleding droeg of andere blauwe textiele dingen bezat. Het was erg duur, heel
bewerkelijk, tamelijk ingewikkeld en het stonk. De Gebroeders van Limburg* schilderden in hun
prachtige middeleeuwse taferelen veel mensen in blauwe kleding waaronder ook het gewone volk.
Het indringende en fameuze blauw dat de Gebroeders van Limburg gebruikte werd gewonnen uit
een half edelsteen: lapis lazuli. In die tijd kostbaarder dan goud. Lapis lazuli is geen verfstof voor
textiel. De blauwe kleding in de tijd van deze schilders moet geverfd zijn met Wede, als het gewone
volk al blauw droeg. Het proces om de kleurstof indigo uit Wede te halen is ingewikkeld en vraagt
veel tijd en kunde. Wedeverbouwers, -handelaren en –markten waren aan strikte regels gebonden.
Gebroeders van Limburg, les tr s riches heures du Duc du Berry, juni
Bovendien is tot ongeveer halverwege de 12e eeuw blauw nauwelijks gebruikt. Kon men het blauw
uit de Wede nog niet tevoorschijn toveren? Zag men blauw niet zoals wij blauw zien?
Halverwege de 19e eeuw onstonden discussies onder wetenschappers over het feit of onze
voorouders zoals de Grieken en de Romeinen de kleur blauw wel konden zien. Ze baseerden dit op
de oude geschriften waarin de kleur blauw niet besproken noch genoemd werd, tot aan de
beschrijving van de kleuren van de regenboog toe, zoals bij Homerus*. Andere wetenschappers die
3
de Rig Veda* hadden bestudeerd kwamen tot de conclusie dat blauw als definitieve kleur in deze
geschriften ook niet wordt genoemd.
Veda manuscript
“In den beginne was alles vaag van kleur maar langzaamerhand kon men verschillen waarnemen en
mensen werden genoodzaakt tot het zoeken naar termen voor deze nieuwe waarneming...groen
werd lang tijd aangezien voor geel....Niet alleen werd de hemel nooit blauw genoemd maar niets
werd blauw genoemd en het was onmogelijk iets ook maar blauw te benoemen...niets werd door de
mensen blauw genoemd. Zij konden dat niet.” Een citaat uit het boek van Lazarus Geiger*: Ursprung
und Entwickelung der menschlichen Sprache und Vernunft (Oorsprong en ontwikkeling van de
menselijke Taal en Verstand)
En zelfs in het Nibelungenlied* dat veel later is geschreven, worden alleen de kleuren geel en rood in
veel verschillende nuances genoemd maar niet de kleur blauw. Een andere wetenschapper uit de 19e
eeuw schrijft dat in het epos Beowolf* de kleuren groen en blauw ook niet beschreven werden.
Datzelfde geldt voor het epische gedicht Heliand*.
Rudolf Steiner*heeft een interessante theorie over de blauwblinheid van de vroegere Grieken. Hij
zegt dat de Grieken het blauwe in het groene nauwelijks konden onderscheiden. Wel het geel in het
groen en dat de Grieken toendertijd alles meer in rood/geel zagen. Zijn theorie baseert hij op de
metamorfosische ontwikkeling van de mensheid in z’n geheel. Het geestelijk lichaam van de mens in
die tijd laat doorstroming en waarneming van de materiële wereld, zoals bij ons in het fysieke
lichaam, in andere, ‘mindere’ mate toe. Een landschap met blauwe luchten en blauwgroene zeeën
moet er voor de Grieken anders hebben uitgezien dan voor ons. Het blauw zou dan vernist moeten
zijn met het geelgroene, roodgele en is voor ons moeilijk voor te stellen. De Grieken gebruikten voor
groen, een woord dat ook voor gele honing, gele herfstbladeren en hars gebruikt werd.
4
Grieks landschap door de ogen van de oude Grieken?
Onze wereld is in materieel opzicht zo precies en nauwkeurig gedefinieerd dat we ons dit bijna niet
kunnen voorstellen, maar wanneer je je in de logica van onderzoekers zoals Steiner en Geier
verdiept is het redelijk te volgen en aannemelijk.
Feit is dat etymologisch gezien het woord blauw in veel talen en ook de onze, verwarrend en
onduidelijk is. Wordt vervolgd.
-Homerus, Griekenland, dichter, tussen 800 v. Chr. tot 750 v. Chr.
-Gebroeders van Limburg, Nederland, schilders 1375,1378,1385 tot 1416
-Lazarus Geiger, Duitsland filosoof, filoloog 1829 tot 1870
5
-Rudolf Steiner, Oostenrijk, antroposoof 1861 tot 1925
-Rig Veda, 1 van de 4 oudste heilige hindoeteksten in het Sanskriet onstaan tussen 1700 en 1100
v.Chr.
-Nibelungenlied, heldendepos, Midden Hoogduits, 13e eeuw
-Beowulf, heldenepos in de oud Engelse taal, vermoedelijk rond 8ste of 10e eeuw
-Heliand, episch gedicht in de oud Engels, halverwege 9e eeuw.