Voeding en lichaamsbeweging — belang- rijke wegen

Voeding en lichaamsbeweging — belangrijke wegen naar een betere gezondheid
EU-ondersteuning voor het
stimuleren van gezonder eten en
meer beweging
Slechte eetgewoontes en te weinig beweging zijn belangrijke oorzaken van de toename van
obesitas en niet-overdraagbare ziektes zoals hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en kanker,
waaraan meer EU-burgers sterven dan aan alle andere oorzaken samen. Als onderdeel van een
multisectorale, pan-Europese reactie stimuleerde het tweede EU-gezondheidsprogramma 20082013 een gezondheidsbevorderende gedragsverandering met betrekking tot voeding en beweging.
Voeding en beweging hebben een grote invloed op de levenskwaliteit en levensverwachting, de gezondheidszorg en de
economische productiviteit en daarom vormen het verbeteren
van de voeding en het stimuleren van lichaamsbeweging de
voornaamste prioriteiten voor de volksgezondheid. Ze worden
echter door een veelheid aan biologische, sociale en omgevingsfactoren beïnvloed. Reacties moeten dan ook verschillende
beleidsgebieden omvatten, van regelgeving voor de voedingsmiddelenindustrie tot stedenbouw en gezondheidszorg.
In 2007 nam de Europese Commissie het witboek “Een strategie voor Europa met betrekking tot voeding, overgewicht
en aan obesitas gerelateerde onderwerpen” aan. Dit werd
gevolgd door EU-richtlijnen, een aanbeveling van de Raad over
stimulering van gezondheidsbevorderende lichaamsbeweging
(2013/0603), een EU-actieplan tegen obesitas bij kinderen en
door conclusies van de Raad inzake voeding en lichaamsbeweging. Twee kerngroepen ondersteunen de uitvoering van de
strategie: de Groep op hoog niveau inzake voeding en lichaamsbeweging brengt nationale bevoegde autoriteiten bij elkaar en
het Europees actieplatform op het gebied van eetgewoonten,
lichaamsbeweging en gezondheid verenigt de industrie, ngo’s en
de academische wereld.
© D.R.
Levenswijze en vermijdbare slechte gezondheid
Uitvoerend Agentschap
voor consumenten,
gezondheid, landbouw
en voeding
© iStock
Een gecoördineerde reactie
1 op de 3 kinderen in de
EU heeft overgewicht of
obesitas.
Gezondheidsbevordering staat in alle EU-gezondheidsprogramma’s
centraal en het ondersteunen van een gezonde levenswijze is
één van de vier overkoepelende doelstellingen van het derde
programma, dat in 2014 is gelanceerd.
Met de acties uit de gezondheidsprogramma’s komen alle zes prioriteiten aan bod die in de strategie voor Europa zijn opgenomen:
• beter geïnformeerde consumenten;
• de gezonde optie beschikbaar maken;
• lichaamsbeweging stimuleren;
• werken met prioritaire groepen en locaties (met inbegrip
van kinderen);
•feitenmateriaal ontwikkelen om beleidsmakers te
ondersteunen;
• controlesystemen ontwikkelen die de voortgang meten en
de doeltreffendheid evalueren van de programma’s die
obesitas aanpakken.
Overgewicht en obesitas bij vrouwen en mannen als
percentage van de bevolking, 2009.
Mannen
Vrouwen
BE
BG
CZ
DE
EE
EL
ES
Omdat de problemen zo complex zijn, is er veel nadruk komen
te liggen op de aanpak „gezondheid op alle beleidsgebieden”
en op het versterken van samenwerking tussen beleidssectoren.
FR
IT
CY
Tot het programma behoren ook partnerschappen met het
Regionaal Kantoor voor Europa van de Wereldgezondheids­
organisatie. Dit heeft geleid tot het ontwikkelen van databases
van referentiegegevens voor prioriteitsgebieden, het bevorderen van geharmoniseerde benaderingen, bij bijvoorbeeld
gezondheidsadviezen, en het stimuleren van informatie- en
kennisuitwisseling.
Strategieën worden opgezet volgens het subsidiariteitsbeginsel
en werken het beste als ze worden aangepast aan de nationale, regionale en plaatselijke omstandigheden. Het gezondheidsprogramma biedt alle EU-landen die het gebruiken een
toegevoegde waarde, het pakt grensoverschrijdende problemen
aan en ondersteunt nationale beleidsvorming. Het programma
omvat onder andere gecoördineerde acties om informatie in
de hele EU te bundelen en harmoniseren, de uitwisseling van
ervaringen en kennis over beleid dat zich richt op voeding
en lichaamsbeweging, en de opsporing en verspreiding van
modellen voor doeltreffende praktijken en methodes.
LV
HU
MT
AT
PL
RO
SI
SK
UK
50
40
30
20
10
0
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Obesitas
Overgewicht
Bron: Eurostat, Sommige gegevens komen uit een onderzoek naar aspecten
in het dagelijks leven in Italië („Aspects of daily living survey”) en een gezondheidsonderzoek in het Verenigd Koninkrijk („Health Survey for England”).
2 | Voeding en lichaamsbeweging – belangrijke wegen naar een betere gezondheid
Betere informatie voor
betere
beleidsvorming
Projectnaam: Monitoring van de uitvoering van de Europese
strategie voor voeding en lichaamsbeweging (NOPA II)
Aantal partners: rechtstreekse subsidie aan één begunstigde. EU-financiering: € 700 000. Duur: 24 maanden.
In de periode 2008-2011 heeft de Europese Commissie
subsidie verstrekt aan het Regionaal Kantoor voor Europa van
de Wereldgezondheidsorganisatie voor de monitoring van de
uitvoering van de Europese strategie voor voeding en lichaamsbeweging (project NOPA I). Na 2011 is de NOPA-database in
een twee jaar durende follow-up, NOPA II, verfijnd en uitgebreid.
Praktische hulp bij
acties die zich richten
op jongeren
De database is een gezaghebbende bron van gegevens over
voeding, obesitas en lichaamsbeweging, zoals onderzoeksgegevens, beleidsdocumenten, acties voor beleidsuitvoering en voorbeelden van goede praktijken.
NOPA II heeft verder gebouwd op deze fundering, met nieuwe informatie en functionaliteiten. Bovendien bevorderde het project het
contact tussen informatiepunten en zorgde het voor de verbinding
tussen relevante initiatieven met betrekking tot gegevensverzameling en informatiebronnen. Er zijn 53 landen in de database opgenomen, zodat beleidsmakers de lacunes en behoeften in gegevensverzameling en beleidsontwikkeling kunnen opsporen.
Ga naar www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/activities/monitoring-and-surveillance/
joint-whoec-project-to-monitor-progress en data.euro.who.
int/nopa/
Aantal partners: 21 uit 15 landen: BE, DK,
DE, IE, EL, ES, FR, HR, IT, LT, NL, AT, PT, FI, UK.
EU-financiering: € 1 000 00. Duur: 42 maanden.
HEPCOM streeft naar meer en kwalitatief betere acties die overgewicht en obesitas bij jongeren aanpakken.
HEPCOM is in 2013 gelanceerd en het ontwikkelt een online leerplatform om belanghebbenden – gemeenschappen, scholen,
onderwijsinstanties, beleidsmakers en anderen – praktische instrumenten, informatie en hulpbronnen te bieden voor het ontwerpen
Gezonder eten op de
werkplek: de vraag
stimuleren, het aanbod
vergroten
Projectnaam: Obesitas bestrijden door vraag en aanbod
(FOOD)
Aantal partners: 18 uit 6 landen: BE, CZ, ES, FR, IT, SE.
EU-financiering: € 499 642. Duur: 28 maanden.
De doelstelling van het project was om gezonde en uitgebalanceerde voeding op de werkplek te bevorderen door zowel de
vraag als het aanbod aan te pakken – werknemers stimuleren
om gezondere keuzes te maken, maar ook de verkooppunten
stimuleren om het aanbod van gezondere opties te vergroten.
Ze kunnen worden gebruikt
als richtlijn voor beleidsontwikkeling, strategische planning en operationele planning
van interventies en gezondheidsbevorderende activiteiten, en evaluatie.
Om ervoor te zorgen dat het platform tegemoet komt aan de
behoeften van de gebruikers worden er 45 lokale proefprojecten uitgevoerd om praktische richtlijnen en goede praktijkvoorbeelden te ontwikkelen.
Ga naar www.hepcom.eu
Na onderzoek onder werknemers en restaurants stelde het
project zes eenvoudige aanbevelingen vast voor werknemers en één voor restaurants
die in alle Europese landen
toegepast kunnen worden.
Ze vormden de basis van de
communicatietools die zijn
ontworpen om werknemers en
verkooppunten te informeren
over een uitgebalanceerd en gezond dieet.
Het project bereikte 4 miljoen werknemers en bijna 200 000
voedseluitgiftepunten. De tools zijn in negen talen beschikbaar op de website van FOOD en – om de waarde en duurzaamheid ervan onder de aandacht te brengen – hebben de
projectpartners afgesproken dat ze doorgaan met het initiatief en dat er twee nieuwe landen bijkomen.
Ga naar www.food-programme.eu/
Voeding en lichaamsbeweging – belangrijke wegen naar een betere gezondheid | 3
© Thinkstock
Projectnaam: Bevorderen van gezond eten en lichaamsbeweging in lokale gemeenschappen (HEPCOM)
© Thinkstock
en uitvoeren van strategieën die jongeren stimuleren gezonder te leven. De
instrumenten richten zich op
eten, lichaamsbeweging en
psychosociale gezondheid.
Ruimte maken voor
lichaamsbeweging
Projectnaam: Verbeteren van de lokale infrastructuur voor
lichaamsbeweging in de vrije tijd (IMPALA)
Aantal partners: 12 uit 11 landen : CZ, DK, DE, ES, FR, IT, LT, NL, AT, PT,
FI. EU-financiering: € 517 91. Duur: 24 maanden.
Het project richtte zich op de ontwikkeling en het beheer van
lokale infrastructuur voor lichaamsbeweging.
Sport en andere lichaamsbeweging vereisen geschikte voorzieningen en locaties. De wijze waarop steden dergelijke
voorzieningen aanbieden, kan daarom grote invloed hebben
op de hoeveelheid lichaamsbeweging.
IMPALA analyseerde het beleid dat moet voorzien in dergelijke
locaties en voorzieningen en zag te weinig voorbeelden van strategische of sectoroverschrijdende benaderingen bij de ontwikkeling ervan. Om deze lacune aan te pakken, is er een reeks richtlijnen ontwikkeld voor het verbeteren van de lokale infrastructuur.
Deze richtlijnen zijn online beschikbaar in vijf talen en ze
zijn geïntegreerd in het EU-kader voor de monitoring van
de uitvoering van beleid om gezondheidsbevorderende
lichaamsbeweging te stimuleren.
Ga naar www.impala-eu.org/
Samen ouderen in
beweging
krijgen
Projectnaam: Beleidscapaciteit opbouwen voor betere gezond-
heid door middel van lichaamsbeweging bij inactieve ouderen
(PASEO)
Aantal partners: 14 uit 13 landen : CZ, DE, EL, ES, FR, IT,
LT, NL, AT, PL, PT, FI, SE. EU-financiering: € 800 000. Duur:
30 maanden.
Ondanks de vaak aangetoonde voordelen bewegen ouderen
weinig. Dit project richtte een netwerk op van invloedrijke
academici, beleidsmakers en ngo-afgevaardigden met het
doel capaciteit te ontwikkelen om lichaamsbeweging bij
ouderen te stimuleren.
Goed advies voor
gerichte gezondheidsbevordering
Projectnaam:
Lichaamsbeweging
bevorderen
–
Netwerkvorming en actie voor een gezonde en betaalbare
omgeving voor lichaamsbeweging (PHAN)
Aantal partners: rechtstreekse subsidie aan één begunstigde. EU-financiering: € 500 000. Duur: 24 maanden.
In het PHAN-project werkten de Europese Commissie
en het Regionaal Kantoor voor Europa van de
Wereldgezondheidsorganisatie samen voor vergroting van
de nationale mogelijkheden om gezondheidsbevorderende
lichaamsbeweging (health-enhancing physical activity –
Er werden intersectorale samenwerking en organisatorische
vermogens ontwikkeld, bijvoorbeeld door ouderen te raadplegen en landelijke partnerschappen op te richten.
Ieder land ontwikkelde en implementeerde nationale actieplannen, en veel nationale bondgenootschappen zijn na het
project blijven bestaan.
Activiteiten die in het kader van PASEO werden gefinancierd,
worden voortgezet door het Europees netwerk voor actie
inzake vergrijzing en lichaamsbeweging (European Network
for Action on Ageing and Physical Activity).
Ga naar www.eunaapa.org/
HEPA) te stimuleren bij twee belangrijke bevolkingsgroepen:
jongeren en kansarme groepen.
Het project was gebaseerd op netwerkvorming tussen landen
en tussen sectoren, met inbegrip van vervoer, stedenbouw,
sport en vrije tijd. Er werd gebruik gemaakt van verschillende
bestaande netwerken, waarbij HEPA Europe fungeerde als
een gezamenlijk „netwerk van netwerken”.
Er werden goede praktijken geïdentificeerd door het ontwikkelen en verspreiden van gevalsstudies en beleidsrichtlijnen.
Een van de netwerken onderzocht ook de vervoersinfrastructuur in steden en ontwikkelde instrumenten om stedenbouw
aan te moedigen waarin meer mogelijkheden voor lichaamsbeweging worden gecreëerd.
In het project werd ook met jongeren van gedachten gewisseld om manieren te vinden hoe lichaamsbeweging voor hen
aantrekkelijker gemaakt kan worden.
Ga naar www.euro.who.int/PHAN
Nadere informatie
Directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid
Strategie voor Europa inzake voeding, overgewicht en aan obesitas
gerelateerde onderwerpen
ec.europa.eu/health/nutrition_physical_activity/policy/
index_nl.htm
ec.europa.eu/health/nutrition_physical_activity/docs/eu_platform_visual.pdf
Uitvoerend Agentschap voor consumenten, gezondheid, landbouw
en voeding (Chafea)
ec.europa.eu/health/nutrition_physical_activity/docs/
childhoodobesity_actionplan_2014_2020_en.pdf
Databank van acties medegefinancierd in het kader van de
EU-gezondheidsprogramma’s
Actieplan over obesitas bij kinderen
© Europese Unie, 2014
Overneming met bronvermelding toegestaan.
ec.europa.eu/chafea/index.html
ec.europa.eu/chafea/projects/database.html
EB-02-14-929-NL-C (Gedrukte versie)
EEB-02-14-929-NL-N (PDF)
978-92-9200-550-4 (Gedrukte versie)
978-92-9200-527-6 (PDF)
10.2818/52638 (Gedrukte versie)
10.2818/94974 (PDF)