PDF - Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde

feuilleton
Westerse psychiatrische literatuur in Oost-Europa: het
publicatieprogramma van het Global Initiative on Psychiatry
R.van Voren
De stichting Global Initiative on Psychiatry (GIP) werd in 1980 opgericht als reactie op het politieke
misbruik van de psychiatrie. Na de omwenteling in Oost-Europa heeft het GIP zich toegelegd op de hervorming van de geestelijke gezondheidszorg in Midden- en Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie.
Het GIP zet zich vooral in om de achterstand op de internationale psychiatrie weg te nemen. Meer dan
30.000 boeken en tijdschriften werden in de VS ingezameld en vanuit Nederland met hulpkonvooien in
Oost-Europa afgeleverd. Deze schenkingen vormen nog steeds de kern van de uitgebreide bibliotheek
van de Oekraïense Psychiatrische Vereniging. Met een vertaal- en publicatieprogramma in het Russisch,
en later ook in andere talen (Oekraïens, Bulgaars, Roemeens, Albanees, Estisch, Litouws, Armeens,
Georgisch en Azeri) werden handboeken zoals de internationale classificatie van ziekten van de WHO
(ICD-10) en andere standaardwerken uitgegeven. Daarnaast wordt vanaf 1998 een uniek tijdschrift
verzorgd: de Review of Contemporary Psychiatry, een tijdschrift voor psychiaters en andere beroepsgroepen,
waarin in Russische vertaling een selectie van de interessantste artikelen in de westerse psychiatrische
literatuur worden aangeboden, zonder reclame van de farmaceutische industrie.
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:155-8
Aan het einde van de jaren tachtig van de vorige eeuw had in
Oost-Europa een politieke aardverschuiving plaats, waarbij
de communistische regimes als dominostenen van het politieke toneel verdwenen en werden vervangen door min of
meer democratisch gekozen regeringen. Ook aan de geestelijke gezondheidszorg ging deze schokgolf niet voorbij. Terwijl de Oost-Europese psychiatrie tot die tijd vooral bekendstond vanwege stagnatie en het politieke misbruik van
de psychiatrie, veroorzaakten de veranderingen een steeds
krachtiger drang tot vernieuwing. Op dat moment bleek
ook dat het politieke misbruik van de psychiatrie slechts het
topje van de ijsberg was en dat de kwaliteit van de zorg voor
de honderdduizenden patiënten zeer tekortschoot. Dit veranderde het werkgebied van de stichting Global Initiative
on Psychiatry (voorheen: Geneva Initiative on Psychiatry
(GIP), opgericht in 1980) ingrijpend. Van een actiegroep die
het politieke misbruik van de psychiatrie bestreed, ontwikkelde de stichting zich in een organisatie die de hervorming
van de geestelijke gezondheidszorg in Midden- en OostEuropa en de al snel voormalige Sovjet-Unie op alle mogelijke wijzen trachtte te ondersteunen.
‘sluipende schizofrenie’
In dit gebied was ook de achterstand op de westerse psychiatrie zeer groot. Vanaf het begin van de jaren zestig was er
Global Initiative on Psychiatry, Postbus 1282, 1200 BG Hilversum.
Hr.dr.R.van Voren, sovjetoloog en algemeen secretaris
([email protected]).
geen enkel psychiatrisch handboek uit het westen in het
Russisch vertaald en vrijwel alle sovjetpsychiaters waren
sinds het einde van de jaren vijftig verstoken van enige
kennis van de ontwikkelingen in de westerse psychiatrie.
Psychotherapie, en uiteraard ook psychoanalyse, werden
beschouwd als uitwassen van de bourgeoisie. Freud was
verboden, extramurale zorg was een onbekend begrip en de
hele sector werd gedomineerd door de Moskouse school
van Andrei Snezjnevski die het concept van de ‘sluipende
schizofrenie’ tot het kernpunt van zijn theorieën had verheven. Dit concept kwam de autoriteiten goed uit, want
symptomen van sluipende schizofrenie waren onder meer
strijd voor de waarheid, religieuze wanen, hervormingsdenkbeelden en volhardendheid, en derhalve was het een
prachtig middel om zich van dissidenten te ontdoen.
vertaal- en publicatieprogramma
Om de eerste bressen te slaan in deze muur besloot het GIP
in 1991 grote aantallen gebruikte literatuur in te zamelen.
Alle medische bibliotheken in de Verenigde Staten werden
aangeschreven met het verzoek om donaties en meer dan
30.000 boeken en tijdschriften werden in de loop van een
jaar ingezameld, per boot naar Nederland getransporteerd
en vervolgens met hulpkonvooien in Oost-Europa afgeleverd. Deze schenkingen vormen nog steeds de kern van de
bibliotheek van de Oekraïense Psychiatrische Vereniging.
Al snel bleek echter dat deze benadering niet de oplossing was: slechts een klein deel van de psychiaters kende
westerse talen en door de enorme achterstand was een groot
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006 21 januari;150(3)
155
Enkele publicaties van het Global Initiative on Psychiatry.
deel van de literatuur een brug te ver. Besloten werd een vertaal- en publicatieprogramma te starten, eerst en voornamelijk in het Russisch, de taal waarmee de hele voormalige
Sovjet-Unie kon worden bereikt, en Oekraïens, later ook in
het Bulgaars, Roemeens, Albanees en vervolgens in beperkte mate ook in het Estisch, Litouws, Armeens, Georgisch
en Azeri. Uitgaven in de nationale talen betroffen meestal
handboeken als de internationale classificatie van ziekten
van de WHO (ICD-10) en andere standaardwerken die in de
eigen taal beschikbaar moesten zijn, maar die door eigen
overheid of plaatselijke uitgeverijen als ‘niet interessant’
werden gezien.
een nieuw tijdschrift
In de jaren negentig nam ons publicatieprogramma een
hoge vlucht. In 1995 werd een eigen drukkerij/uitgeverij
gesticht: Sfera, gevestigd in Kiev, waardoor de productiekosten omlaag konden en herdrukken in kleine oplagen
veel gemakkelijker konden worden uitgevoerd. Een eigen
vertaalafdeling zorgde voor voldoende kwaliteit. Doordat
veel terminologie niet in het Russisch bestond – hoe vertaal
je bijvoorbeeld ‘community-based services’? – werd een
internationale werkgroep in het leven geroepen die consensus over de juiste vertaling trachtte te bewerkstelligen. Als
156
resultaat werd in 2001 een terminologisch woordenboek in
het Russisch uitgegeven, waardoor de standaardisering
van de vertaling eindelijk gestalte kreeg. In 1998 startten wij
met een uniek tijdschrift dat met vaste regelmaat verschijnt:
de Review of Contemporary Psychiatry, een tijdschrift voor
psychiaters en andere beroepsgroepen, waarin in Russische
vertaling een selectie van de interessantste artikelen in de
westerse psychiatrische literatuur wordt aangeboden, zonder reclame van de farmaceutische industrie.
de afgelopen 3 jaar
Gedurende de afgelopen jaren heeft het GIP een belangrijke
ontwikkeling doorgemaakt. Om dichter bij het werkterrein
te staan werden 3 regionale kantoren geopend: in 2001 in
Litouwen voor de regio Rusland, Oekraïne, Baltische staten
en Belarus (Wit-Rusland), in 2002 in Bulgarije voor Zuidoost-Europa en in 2003 in Tbilisi voor de Kaukasus en Centraal-Azië. Dit stelt ons ook in staat om gedecentraliseerder
boeken te drukken daar waar dat efficiënter kan en zo een
beter distributiesysteem op te zetten Daarnaast kunnen de
3 regionale organisaties de beschikbaarheid van de boeken
nog beter en directer bekendmaken aan de beoogde doelgroep doordat zij specifieke boeken kunnen aanraden aan
partners die werken op een bepaald vlak (figuur).
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006 21 januari;150(3)
Naast deze kanalen en de website (www.gip-global.org)
zijn ook de conferenties die het GIP organiseert een goede
manier om relevante literatuur beschikbaar te stellen aan
mensen die zich inzetten voor de hervorming van de psychiatrie in Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie. Toonaangevende werken op het gebied van bijvoorbeeld psychosociale rehabilitatie en geriatrie zijn uitgebracht. Ook is bijvoorbeeld een boekje vertaald en gedrukt over de positie van
de verpleegkundige in de geestelijke gezondheidszorg, een
actueel en belangrijk onderwerp in de regio, daar in vele
gevallen nog onvoldoende gebruikgemaakt wordt van de
capaciteiten van verplegend personeel en van het feit dat zij
degenen zijn die het meest en op de meest directe manier
contact hebben met cliënten. De bijgevoegde tabel toont
alle boeken die in die periode uitgegeven zijn.
De Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde
is in de afgelopen 10 jaar de betrouwbaarste, maar ook de
belangrijkste ondersteuner van ons programma gebleken.
Zonder die jaarlijkse steun zou er al geen Review of Contemporary Psychiatry meer zijn.
Eerder steunden ook andere donoren, zoals het Open
Society Institute, de Royal College of Psychiatrists en de
Stichting Fondsenwervingsacties Volksgezondheid deze
programma’s. De meeste donateurs hebben echter afgehaakt omdat zij van mening zijn dat reguliere uitgevers het
werk moeten overnemen of omdat zij geloven dat ‘het gat’
nu wel moet zijn gedicht. Helaas is dat niet het geval: er is
nog steeds een schrijnend tekort aan literatuur op diverse
vakgebieden, zoals de kinder- en jeugdpsychiatrie, de forensische psychiatrie, de psychiatrische verpleegkunde en
de extramurale zorg, en bovendien zijn westerse uitgaven
onbetaalbaar. Zo bleek een aantal jaren geleden bij navraag
dat het British Journal of Psychiatry precies 3 abonnees had
in Rusland.
slot
De komende jaren wil het GIP enerzijds een aantal van de
bovengenoemde lacunes invullen en anderzijds door middel van de Review of Contemporary Psychiatry de toegang tot
de wereldliteratuur in stand houden. Tegelijkertijd zijn herdrukken nodig; in een regio met alleen al 45.000 Russischsprekende psychiaters is een oplage van 1000 stuks natuurlijk nog steeds een druppel op de gloeiende plaat.
Lijst van belangrijkste publicaties van de Nederlandse afdeling van het Global Initiative on Psychiatry (GIP) sinds 2002
Engelse titel
boek
Schizophrenia
Conduct disorders in childhood and adolescence*
The economic evaluation of mental health care
Psychiatric rehabilitation
The economic cost of mental illness
Training modules on depression†
Multidisciplinary handbook of child and adolescent
mental health for front-line professionals
The environment of schizophrenia
Psychiatry in the elderly part 1
Psychiatry in the elderly part 2
Surviving mental illness
Depressive disorders in older persons (six modules)
Community care and psychiatric rehabilitation
Understanding the ICD-10 classification of mental disorders
Someone to talk to
auteur
taal
oplage
jaar
Maj et al.
Hill et al.
Knapp
Anthony et al.
The Lewin Group
WHO/WPA
Dogra et al.
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch
1000
600
1000
1000 (herdruk)
1000
1000 per module
600
2005
2005
2002
2004
2003
2003
2005
Warner
Jacoby et al.
Jacoby et al.
Hatfield et al.
WPA/PTD
Van Weeghel
Sartorius
Carter
1000 en 600 (herdruk)
1000 (herdruk)
1000
1000
1000
2000 en 1000
250 (herdruk)
1000 per taal
2004
2003
2003
2003
2002
2002
2002
2002-2003
1000
verschillend
1000
2002
2002
2002
1000 per uitgave
3-4 uitgaven
per jaar
A concise handbook of mental health nursing
SILS modules on independent living skills
Psychiatric rehabilitation
Van Bemmel et al.
Lieberman
Anthony et al.
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch
Russisch en Engels
Russisch
Russisch, Litouws,
Georgisch en Roemeens
Russisch
Russisch
Russisch
tijdschrift
Review of Contemporary Psychiatry
diverse
Russisch
WHO = Wereldgezondheidsorganisatie; WPA = World Psychiatric Association; PTD = International Committee for Prevention and Treatment of
Depression; ICD = ‘international classification of diseases’; SILS = ‘social and independent living skills’.
*In samenwerking met de GIP-afdeling in Vilnius, Litouwen.
†4 modules.
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006 21 januari;150(3)
157
De auteur schrijft onder pseudoniem.
Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: onder meer
Vereniging Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.
Aanvaard op 21 oktober 2005
Abstract
Western psychiatric literature in Eastern Europe: the publication
programme of the Global Initiative on Psychiatry. – Global Initiative on
Psychiatry (GIP) foundation was set up in 1980 as a reaction to the misuse of
psychiatry for political purposes. After the revolutions in Eastern Europe,
158
GIP devoted itself to the reform of the mental healthcare in Central and
Eastern Europe and the former Soviet Union. Here, GIP makes a special
effort to eliminate the arrears in comparison with world psychiatry. More
than 30,000 books and journals have been collected internationally and
delivered to Eastern Europe from the Netherlands in convoys with relief
supplies. These gifts still represent the heart of the extensive library
of the Ukrainian Psychiatric Society. Via a translation and publication
programme in Russian and later also in other languages (Ukrainian, Bulgarian, Romanian, Albanian, Estonian, Lithuanian, Armenian, Georgian
and Azerbaijani), handbooks such as the International Classification
of Diseases of the WHO (ICD-10) and other standard works have been
published. In addition, since 1998 a unique journal has been published:
the Review of Contemporary Psychiatry, a journal for psychiatrists and other
professionals in which a selection of the most interesting articles in the
Western psychiatric literature is offered in Russian translation, without
advertising from the pharmaceutical industry.
Ned Tijdschr Geneeskd. 2006 21 januari;150(3)