Seminar Mijn grote hoofdvraag is “Hoe kan een CMD`er met talent

Seminar
Mijn grote hoofdvraag is “Hoe kan een CMD’er met talent voor muziek zijn eigen
instrumentale muziek produceren?” Wil dit dan ook zeggen dat na het luisteren
van dit hoorcollege jullie je eigen muziek kunnen produceren? Het simpele
antwoord hierop is nee.
Om je eigen muziek te kunnen produceren is een zekere kennis van muziek
nodig, heel veel oefenen en het allerbelangrijkste een liefde voor muziek. Maar
wat jullie dan wel wijzer zullen worden na dit hoorcollege is als volgt: “Jullie
weten welke procedure je moet volgen om erachter te komen welke muziek het
beste bij je visuele uiting past, of hoe je dit over kunt brengen naar een
componist zodat hij of zij dit voor jou kan produceren zoals jij het in gedachte
heb.”
Maar waarom heb ik hiervoor gekozen ten eerst en waarom kan ik jullie hier
meer over vertellen.
Bij het CMD werd er ons vaak verteld tijdens het blok AV dat audio net zo en
soms belangrijker kan zijn dan het beeld. Met verschillende audio kun je een
ander gevoel mee geven bij het zelfde beeld. En ondanks dat het dus een zeer
belangrijk communicatiemiddel is in ons vakgebied, wordt er nauwelijks
aandacht aan besteed en kan het dus gebeuren dat je je eigen filmpje minder
goed doet laten overkomen, simpel en alleen vanwege je audio keuze.
Toen ik een jaar zestien was, iets meer dan tien jaar geleden, begon ik net aan het
laatste jaar van mijn opleiding. Ik was nog vrij jong, verlegen en hopeloos
verliefd op een meisje uit mijn klas. Maar goed, verlegen en jong zijn is op het
VMBO niet de beste combinatie om vrouwen op je te laten vallen. Oftewel, ik
moest iets anders hebben waarmee ik als het ware als een pauw mee kon lopen
pronken. Mijn vader had nog een oude gitaar in het schot liggen, oftewel, ik ging
muziek maken. Muzikant worden.
En dat was me toch verdomde moeilijk. Het lijkt altijd heel simpel op tv of als je
het iemand anders ziet doen, maar zodra je zo een ding zelf vast heb, begrijp je
ineens niet meer hoe je handen überhaupt werken. En niet alleen dat, ook is er
dan nog iets zoals noten die, mits verkeerd gespeeld, verschrikkelijk kunnen
klinken.
Oftewel, ik ging hulp zoeken bij een gitaarleraar. Hier leerde ik akkoorden spelen
en korte rifjes. Maar waarom bepaalde noten en akkoorden dan weer wel bij
elkaar paste en waarom niet. Geen idee, dit leer je namelijk niet ook al kun je
super leuke liedjes spelen van Christina Aguilera.
Waarom bepaalde noten bij elkaar passen en sommige niet is gedeeltelijk
aangeboren en gedeeltelijk cultureel bepaald. Het is namelijk zo dat wat voor ons
vals klinkt in Bulgarije bijvoorbeeld wel klopt. En zo kan dit verschillen per
cultuur. In India kunnen zij bijvoorbeeld meer noten onderscheiden van elkaar
dan dat wij doen of kunnen. Maar zoals ik al zei is muziek ons ook aangeboren. In
al die duizenden jaren van evolutie zit muziek als het waren in ons gebakken. Als
ik nu tegen jullie zal zeggen “Do re mi fa” dan zullen jullie in je hoofd de
toonhoogtes na kunnen doen. Misschien weet je de woorden niet maar je zult het
deuntje kunnen. Overal ter wereld zit dit deuntje in het menselijk bloed. Zelfs als
ik nu naar een stam in Afrika ga waar zij dit deuntje nog nooit gehoord hebben
en ik dit zing, zullen zij begrijpen wat de volgende stappen zijn.
Er is bewijs gevonden dat in het stenentijdperk er al gebruik gemaakt werd van
muziek. Naar schatting begon de mens 250 duizend jaar geleden met zingen.
Nu was ik het zelf na een tijdje zat om covers te spelen van artiesten die ik
verafschuwde en ben toen zelf op onderzoek gegaan. Ik werkte toen in
Freerecord shop en mijn toenmalige baas speelde ook gitaar. En wist er wat
meer van af dan ik. Hier kwam mijn eerste beetje kennis van muziektheorie
tevoorschijn. Ik leerde waarom een nummer vrolijk kan zijn of juist als verdrietig
opgevat kan worden. Dit had natuurlijk te maken met de toonladders. Maar niet
alleen dat. Want wanneer is een nummer vrolijk, of verdrietig ligt niet alleen aan
de toonladder.
In Westerse muziek wordt de mineurtoonladder geassocieerd met verdrietige
muziek. Het klopt dat Westerse nummers die als verdrietig worden ervaren
gebruik maken van een mineurtoonladder. Echter is het niet zo dat elk nummer
die gebruik maakt van een mineurtoonladder ook als verdrietig bestempeld kan
worden.
Volgens muziekwetenschapper Aline Honingh is het zo dat er vijf aspecten in een
nummer zijn die wereldwijd bepalen of een nummer als verdrietig ervaren
wordt. Deze vijf zijn als volgt:
Gebruik van lage tonen.
Een langzame melodie.
Geluidsniveau vaak zachter.
Een donkere klankkleur. (Het kenmerk van een klank dat ontstaat door de
boventoon)
Een mineurtoonladder.
En dit zijn ook de kenmerken waar een nummer uit bestaat. Namelijk een klank,
het ritme van een nummer en de melodie. Om over te brengen als CMD’er wat je
wil vertellen aan een componist is het handig om sommige van deze kenmerken
te kunnen beantwoorden.
Wat de meeste mensen wel zullen wegen is dat geluid eigenlijk een golf is. Deze
golf is de klank. Wanneer ik dan spreek over een donkere klank dan heb je het
over een klank die lager ligt en weinig gebruik maakt van hoge noten. Als ik
bijvoorbeeld “oe” zing dan is dit een donkere klank. De “ie” is dan natuurlijk het
tegenovergestelde. Hoge noten voeren de boven toon en dit noemen we een
heldere klank.
Een ritme is het herkenbare patroon wat je vaak in nummers hoort. Het geen wat
het nummer vooruit duwt om het zo te noemen. Het ritme zorgt ervoor dat je
voet begint te tikken, je hoofd heen en weer beweegt en in de beste gevallen, dat
je gaat dansen. Om erachter te komen wat het ritme is kun je simpelweg
meetellen. De meeste muziek maakt gebruik van een vier kwarts maat. Dat wil
zeggen dat als je met de drum meetelt tot 4 en dan opnieuw begint je meetelt
met het ritme. Een ander bekend en veel gebruikt ritme is de drie kwarts maat.
Dit wordt vooral gebruikt in wals muziek.
Wat voor jullie het belangrijkste is om te weten is wat je kunt bereiken met een
snel ritme en wat met een langzaam ritme.
Een sneller ritme is meer energiek, soms ook vrolijker. De aandacht wordt
opgeëist van de luisteraar.
Een langzaam ritme kan rust uitstralen. Droevig of serieus zijn. De aandacht
wordt meer gevraagd.
De melodie is wat er als laag overheen gaat. Meestal springt deze het meest in
het oog. Of in het dit geval het oor. Samen met het ritme zorgt deze voor het
muzikale gestalte. Ook de melodie kan bepalen wat voor een gevoel het nummer
uitstraalt. Dit hoeft niet perse hetzelfde te zijn als het ritme. Het ritme kan
vrolijkheid oproepen terwijl de melodie er een laag van melancholie over kan
gooien.
Waar komt dit vandaan? (Muziekgeschiedenis)
En een vraag die je je hierna eigenlijk zou moeten stellen is, waarom? Waarom
werkt dit zo? Waarom werkt de westerse muziek zoals die werkt? Want net als
dat je met grafisch design enig inzicht nodig hebt in het verleden werkt dit ook
zo met muziek.
De belangrijkste tijdsperiodes in de westerse muziek begint in de middeleeuwen.
Het gewone volk kon niet lezen en schrijven en als er iets belangrijk was in de
middeleeuwen was het de bijbel wel. En hier kwam muziek om de hoek kijken.
Tijdens de diensten in de kerken zongen de mensen de psalmen. Op deze manier
werd het ongeletterde volk opgeleid tot gehoorzame Christenen. Grappig om te
vermelden is dat de muziek uit die tijd juist vooral zang was. Instrumenten
zouden namelijk afleiden van het woord van God en dat was natuurlijk niet de
bedoeling.
Tijdens de renaissance in 1450 zag de drukmachine het levenslicht. Dit had
natuurlijk een ontzettende impact op het verspreiden van boeken maar ook voor
de verspreiding van muziek. Dit zorgde er dus voor dat bekende muziek beter
verspreid werd. Het notenschrift was makkelijker te leren dan letters en dit
zorgde er dan ook weer voor dat ongeletterde ook mogelijkheden kreeg om
muziek te leren en te verspreiden. De functie bleef echter vrijwel hetzelfde. De
kerk had nog steeds veel macht en muziek was nog steeds vooral een manier om
te informeren.
Muziek gebruiken om te leren is trouwens ook een interessant gegeven. Het
gebeurt namelijk nog steeds. Vooral bij jonge kinderen werkt dit heel goed en
wordt dit vaak gedaan doormiddel van het alfabet te zingen. Ook in programma’s
als sesamstraat wordt muziek gebruikt, niet alleen om te entertainen, maar ook
als ezelsbruggetje voor informatie.
Na de renaissance kwam de barok tijd en hier kreeg muziek een nieuwe functie.
Commercie werd steeds belangrijker in de maatschappij want moet geld en goud
kon je spullen kopen maar ook entertainment. En hier was muziek een heel goed
medium voor. Componisten als Vivaldi en Bach werden afgehuurd door de
aristocratie. Ook werden er gebouwen gebouwd specifiek voor muziek. De eerste
operahuizen openden hun deuren.
De klassieke tijd was de tijd van openbaring. De midden klasse werd sterker en
de aristocratie verloor steeds meer zijn macht. De meest bekende componisten
uit die tijd ware Mozart en Beethoven. Voor hun werd het mogelijk om veel vrijer
te componeren dan tot nu toe de bedoeling was. Er was meer flexibiliteit in ritme
en melodie. Ook was dit de tijd dat er muziekstukken werden opgevoerd voor
het publiek.
In de Romantiek werd muziek ook steeds meer iets om je individueel te uiten. De
bekende componisten hiervoor speelden nog steeds voornamelijk voor de rijke
klasse. Maar tijdens de romantiek kwam er ruimte voor individuele expressie. Er
werd hier ook veel geëxperimenteerd met het contrast tussen hard en zacht
spelen.
Van hier uit komen we uiteindelijk bij de moderne muziek uit. In 1900 werd jazz
en blues en volksmuziek steeds populairder. Jazz werd gebruikt om vrij te
spelen. Los te laten van wat er bedacht was en spelen met de regels. De
volksmuziek vertelde vaak verhalen en de blues ontstond uit het verdriet van de
slaven uit Afrika. Alan Lomax heeft de beginselen van de blues als een van de
weinige opgenomen.
In de jaren ’50 begonnen artiesten zoals Bob Dylan door te breken met
maatschappij kritische nummers. Maar niemand brak het plafond af zoals Elvis
Presley deed. Hier werd muziek ineens seks. De verzuiling brak af en er was een
roep naar vrijere seksualiteit die Elvis Presley met zijn heupbewegingen ook
bracht.
Vanaf dit punt gaat het steeds sneller. Tijdens de hippietijd komt rock om de
hoek kijken. Een hardere variant op de blues. Het werd tevens steeds
makkelijker om zelf je eigen muziek op te nemen wat ervoor zorgde dat indie
muziek geboren werd. Deze vorm had natuurlijk overeenkomsten met de andere
muzieksoorten maar iemand hoefde niet uitgenodigd te worden (en te voldoen
aan criteria) om gehoord te worden.
En tegenwoordig hebben we natuurlijk ontzettend veel muziek soorten waarbij
de belangrijkste te onderscheiden zijn als dance, rock, hiphop en pop muziek.
Met deze kennis op zak werd ik het full time werken ook wel een beetje zat en
besloot ik op reis te gaan. Met de trein van Amsterdam naar Beijing wat me
ongeveer drie maanden lang bezig hield. Natuurlijk had ik mijn gitaar
meegenomen en in de winter zat ik op de trein in Rusland in de 3de klasse. Ik kan
hier een heleboel over vertellen maar om onze vraag niet uit het oog te verliezen
vertel ik er maar een verhaaltje over. Ik zat in de trein en werd even “lastig”
gevallen door een hele dronken rus. Hij bedoelde geen kwaad maar het
frustreerde hem dat hij zich in zijn dronken toestand niet goed kon uiten. En
voor ik het wist stond er ineens een vent van 2 bij 2 meter achter hem en trok
hem met Russische vriendelijkheid de coupé uit. Een tankbestuurder uit het
Russische leger en of hij even op mijn gitaar mocht spelen. Wat natuurlijk mocht.
En ondanks dat ik er geen woord van begreep voelde ik toch een vorm van
comfort uit het nummer komen. Een troostend gevoel.
En dit deed mij dan ook denken aan de verschillende functies die muziek kan
hebben. Zoals ik al eerder zei kan het informerend zijn, maar ook als
entertainment of als troost.
Uit onderzoek van Daniel J. Levitin is gebleken dat je muziek kunt onder verdelen
in zes functies.
Troostend. Zoals het nummer van de tankbestuurder.
Vriendschap. Dit zijn nummers die gaan over groep cohesie. Dit kan gaan over
nummers over oorlog of over situaties van school.
Plezier. Nummers om op te feesten, dansen, springen en al het andere wat er bij
komt kijken.
Kennis. Dat zijn dus bijvoorbeeld de sesamstraat liedjes.
Liefde. Spreekt voor zich neem ik aan.
Ritueel. Dit zijn de kerkliederen of sjamanistische liederen.
Met deze zes functies in het achterhoofd gaan we weer vijf jaar verder. Ik begon
aan het CMD, waar we voornamelijk opgeleid worden tot concepters. Veel bezig
met beeld en de daarbij horende audio. Voor de mensen die al muziek maken is
audio een stuk makkelijker. Zij begrijpen wel over het algemeen welke muziek
bij welk beeld past en wanneer het goed werkt. Maar wat nu als je een mooi
concept heb, waarbij een van de uitwerkingen een filmpje is en je niet weet niet
hoe je hier zelf een nummer voor kunt maken? Je kunt wel een bekend pop liedje
stelen en dat is voor nu nog geen probleem, maar wanneer het voor het echt is, is
dit natuurlijk een ander verhaal.
Een componist is natuurlijk wel te vinden, maar wat moet je die gene dan
vertellen zodat hij of zij goed begrijpt wat jij wil?
Hier komt eigenlijk een klein beetje onderzoek bij kijken. Een deel heb je
waarschijnlijk al onderzocht voor het gehele concept maar het is goed om dit
toch even op een rijtje voor jezelf neer te zetten.
Wat zijn de kernwaardes van het concept? Als je dit kunt noteren dan weet je al
beter welke functie de muziek heeft. Stel je wilt muziek die de kernwaarde
“community” wilt uitstralen. Dan weet je al dat een nummer niet troostend moet
klinken. Je kunt deze kernwaarde het beste nog verder uitdiepen. Geef er een
emotie aan. Brengt de community een fijn gevoel? Of een veilig gevoel? Beide
gevoelens vragen om een ander soort nummer.
Het volgende wat je moet uitzoeken is voor wie de audio bedoeld is. Je kunt wel
je eigen smaak van muziek gebruiken, maar dat is hetzelfde als dat je een kleur
gebruikt alleen omdat jij dit een “mooie” kleur vind. Stel het concept van een
community met een fijn gevoel moet dit oproepen bij de National Geographic
lezers. Deze doelgroep wordt aangetrokken tot andere muziek dan als je
doelgroep bestaat uit Libelle lezeressen.
Als je hier antwoord op heb kun je de functie gaan bepalen van het nummer. In
ons geval van een community voor de Libelle lezeres zul je waarschijnlijk gaan
zoeken in de functie van vriendschap.
En dan is het een kwestie van inspiratie opdoen. Welke nummers vind je erbij
passen? Wat zijn andere nummers die over vriendschap gaan? Naar welke
muziek luistert je doelgroep? Als je hier antwoordt op vind heb je genoeg
materiaal om met jou beeld en onderzoek naar een componist te gaan. Deze zal
vanwege je aangeleverde inspiratie en kernwoorden begrijpen welke kant het
nummer op zal moeten gaan.
Zoals jullie nu in elk geval weten is de keuze van muziek zeer belangrijk als deze
moet samenwerken met beeld. Een goede samenwerking tussen deze twee
brengt de uiting naar een nieuwe hoogte die het anders nooit gehaald had. En
hopelijk na dit hoorcollege kunnen jullie ervoor zorgen dat al je uitingen ook
daadwerkelijk een nieuw hoogtepunt bereiken doordat je de juiste zorg hebt
gestoken in de muziek.
Bedankt voor het luisteren.
Zelfde beeld andere muziek
http://www.shutterstock.com/blog/same-video-different-song-how-musicguides-perception
4 kwarts maat
https://www.youtube.com/watch?v=liLF9pbi0GM
Bulgaarse muziek
https://www.youtube.com/watch?v=5yr2gZSz-iE 7:45
Bach
https://www.youtube.com/watch?v=6JQm5aSjX6g
Mozart
https://www.youtube.com/watch?v=Zi8vJ_lMxQI
Alan Lomax
https://www.youtube.com/watch?v=RmMyPVLqyzE