Soorten aandelen

Actualiteiten Ondernemingsrecht:
‘Soorten aandelen’
mr. dr. R.A. Wolf
18 december 2014
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Programma
•
•
•
•
•
•
•
•
Wat zijn aandelen?
Soorten aandelen in de flex-BV
Orgaan en BVA
Bepaalde soort en bepaalde aanduiding
Stemrechtloze aandelen en knelpunten
Afbreuk doen en instemming
Certificaten en art. 8
Participatiebewijzen
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Wat zijn aandelen?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Bewijs van gewoon aandeel?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Aandeel aan toonder?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Preferent aandeel?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Verzamelbewijs?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Niet-royeerbaar certificaat?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Participatiebewijs?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Wat zijn aandelen?
NV: art. 2:79 BW:
“Aandelen zijn gedeelten, waarin het maatschappelijk kapitaal bij de statuten is verdeeld.”
Negatieve definitie van aandeel in de flex-BV:
“Rechten die stemrecht noch aanspraak op uitkering van winst of reserves omvatten, worden niet als
aandeel aangemerkt.” (art. 2:190 BW)
De wet noch de toelichting daarop geven een - echte, positieve – definitie van een aandeel.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Definitie BV
Definitie BV (art. 2:175 BW):
“De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid is een rechtspersoon
met een in een of meer overdraagbare aandelen verdeeld kapitaal. De aandelen zijn
op naam gesteld. Een aandeelhouder is niet persoonlijk aansprakelijk voor hetgeen
in naam van de vennootschap wordt verricht en is niet gehouden boven het bedrag
dat op zijn aandelen behoort te worden gestort in de verliezen van de
vennootschap bij te dragen, onverminderd het bepaalde in artikel 192. Ten minste
één aandeel met stemrecht wordt gehouden door een ander dan en anders dan
voor rekening van de vennootschap of een van haar dochtermaatschappijen.”
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Literatuur
‘een aandeel is een aandeel indien het als zodanig uitgegeven is’
Gemene deler:
- lidmaatschapsverhouding tot de vennootschap;
- vermogensrecht (art. 3:6 BW) van eigen aard.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Rechtsverhouding
Aandeelhouder   vennootschap: lidmaatschapsverhouding
ingevuld door wet, statuten en (eventueel) reglement.
in beginsel financiële en zeggenschapsrechten (bijv. dividend en stemrecht)
open norm: vennootschappelijke redelijkheid en billijkheid, kring van betrokkenen (art. 8)
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
SOORTEN AANDELEN IN DE FLEX-BV (1)
•
Aandelen met volledig stemrecht: aandelen met stemrecht ten aanzien van alle voorkomende
•
Stemrechtloze aandelen: aandelen die geen stemrecht hebben in de algemene vergadering
•
Beperkt stemgerechtigde aandelen: aandelen met beperkt stemrecht ten aanzien van alle
onderwerpen in de algemene vergadering (ongeacht het aantal stemmen dat op deze aandelen
kan worden uitgebracht) (art. 2:228 lid 1 BW);
(ongeacht of deze aandelen stemrecht toekomt in een vergadering van houders van stemrechtloze
aandeelhouders) (art. 2:228 lid 5 BW);
besluiten in de algemene vergadering (art. 2:228 lid 2 jo. lid 4 BW);
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
SOORTEN AANDELEN IN DE FLEX-BV (2)
•
Winstrechtloze aandelen: aandelen die geen recht geven op uitkering van winst of reserves (art.
•
Beperkt winstgerechtigde aandelen: aandelen die beperkt recht geven op uitkering van winst
•
2:216 lid 7 BW);
en/of reserves (art. 2:216 lid 7 BW);
Aandelen met gedifferentieerd stemrecht: aandelen waarop meer dan één stem kan worden
uitgebracht ten aanzien van alle besluiten in de algemene vergadering (art. 2:228 lid 3 jo. lid 4
BW).
NB: dit zijn nieuwe soorten aandelen naast reeds bestaande mogelijkheden als (cumulatief) preferente
aandelen en prioriteitsaandelen
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
ORGAAN EN BVA
Art. 2:189a BW: uitgebreid met aandelen van bepaalde aanduiding.
Orgaan van de BV is onder meer de vergadering van houders van aandelen van een bepaalde soort of
aanduiding. Dus bijvoorbeeld ook de vergadering van winst- of stemrechtloze aandeelhouders.
Tal van mogelijkheden (tenzij dwingend recht) om aan een orgaan bepaalde bevoegdheden toe te
kennen (bijvoorbeeld):
• benoeming bestuurders/commissarissen (art. 2:242/252 BW);
• instructierecht (art. 2:239 lid 4 BW);
• toekennen van vergaderrecht aan certificaten (art. 2:227 lid 2 BW);
• bestemming winst en vaststelling uitkeringen (art. 2:216 BW).
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
ORGAAN EN BVA
•
•
•
•
toekenning van bevoegdheid van een enkel besluit kan, nl. aan BVA
besluitvorming BVA niet wettelijk geregeld
tip: in statuten vastleggen
Zie WPNR 2013/6962, en 6969 (Boschma e.a. vs. Stokkermans)
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Soortaanduiding?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Stelling 1
Het onderscheid tussen aandelen van een bepaalde soort en aandelen van een
bepaalde aanduiding is vaag. Daarom moet in art. 2:178 lid 1 BW ook ‘aandelen van
een bepaalde aanduiding’ worden vermeld.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Soort of aanduiding
Aandelen van een bepaalde soort of aanduiding:
• Aanduiding bijvoorbeeld nummering of letter;
• Soort of aanduiding vermelden in aandeelhoudersregister (art. 194);
• Soort ook vermelden in statuten, aanduiding echter niet (art. 178);
• Onderscheid tussen bepaalde soort of bepaalde aanduiding niet duidelijk.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Parlementaire geschiedenis
• ‘Zeggenschap kan niet alleen worden toegekend aan een nieuw uitgegeven soort
aandelen, maar ook aan bestaande aandelen met een bepaalde aanduiding.’ (EK
2011/12, 31 058 en 32 426, nr. E, p. 24);
• In art. 178 geen ‘bepaalde aanduiding’: ‘Zou een dergelijke aanduiding is de
statuten moeten worden vermeld, dan zou de beoogde flexibiliteit niet worden
gerealiseerd’ (EK 2011/12, 31 058 en 32 426, nr. C, p. 16);
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Parlementaire geschiedenis
Voorbeeld art. 242:
“Om de mogelijkheden van besluitvorming te verruimen, voorziet artikel 242 in de mogelijkheid
dat de statuten bepalen dat bestuurders worden benoemd door een vergadering van houders van
aandelen van een bepaalde soort of aanduiding. Het wordt hiermee mogelijk dat aandeelhouders
of groepen van aandeelhouders ieder een eigen bestuurder benoemen.” en “De expertgroep heeft
opgemerkt dat de expliciete grondslag in artikel 242 voor een statutaire regeling desondanks
gewenst is vanwege haar eenvoud en ondubbelzinnigheid. Deze aanbeveling is overgenomen.”
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Conclusie
•
•
•
•
Zeggenschapsrechten moeten sowieso in de statuten worden omschreven en aan (de vergadering
van houders van die) aandelen worden toegekend (art. 201 lid 3);
Redenering van minister (dus) niet juist. In art. 178 kan ook ‘bepaalde aanduiding’ worden
opgenomen;
Onderscheid is vaag, zie art. 228 lid 5: stemrechtloze aandelen zijn soort aandelen en worden in
de statuten als stemrechtloos aangeduid;
Bepaalde aanduiding voor de praktijk makkelijk om aandelen en de houders daarvan makkelijk te
kunnen onderscheiden (identificatie).
Zie verder Wolf, JBN 2014/11.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
STEMRECHTLOZE AANDELEN
• statutair creëren voor of na uitgifte (na: met instemming) (zie Wolf, WPNR
2014/7011).
• alle aandeelhoudersrechten, behalve stemrecht in algemene vergadering (ook
enquêterecht en vordering art. 15 jo. 8)
• houder van SA wel stemrecht in vergadering van houders van SA’s
• aandelen van bepaalde soort en aanduiding
• ten minste enig recht op uitkering van winst of reserves (vgl. art. 190)
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
STEMRECHTLOZE AANDELEN
• alleen in de BV, niet in de NV (pleidooi daarvoor: Wolf, TvOB 2014-2, p. 42 e.v.)
• aanbiedingsregeling van art. 195: wel reflecteren op SA, niet op gewone aandelen,
tenzij
• voorkeursrecht van art. 206a: uitgesloten ook voor SA, tenzij
• belangrijke bescherming in art. 216 lid 6 jo 8 en 231 lid 4
• berekening meerderheden en quora: hoofdregel = nee, zie 24d lid 1, tenzij (zie lid
2)
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Definitie
Eigen definitie:
Het stemrechtloze aandeel is een vermogensrecht op naam, in de vorm van een
aandeel uitgegeven door de BV, dat kapitaal in een BV vertegenwoordigt, waaraan de
rechten en verplichtingen volgens de wet en de statuten van de BV zijn verbonden,
waaronder het recht op winst en/of reserves van die BV, doch aan welk aandeel geen
stemrecht in de algemene vergadering is verbonden.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Voor- en nadelen
Voordelen:
• financiële deelname zonder aantasting (aanvankelijke) stemverhoudingen
• lage invoeringskosten
• internationaal bekend
• echt geen stemrecht in AV
Nadelen:
• complexiteit van statutaire regelingen
• geen flexibele figuur
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
KNELPUNTEN
• Fusie
• Splitsing
• Omzetting
BV kent wel SA. NV niet!
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
FUSIE | BV MET SA EN NV
•
•
•
•
•
•
Verdwijnende BV met SA en verkrijgende NV;
Uitgangspunt: aandeelhouderschap van SA wordt voortgezet in NV, art. 2:311 lid 2 BW;
“Stemt SA niet in”, dan schadeloosstelling ex art. 2:330a BW;
NV kent echter geen SA;
Aandeelhouder in NV met gering stemrecht? Wijziging van zeggenschapsverhoudingen;
Bijzondere rechten toegekend aan SA? Art. 2:231 lid 4 BW wel bij fusie van toepassing!
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
SPLITSING | BV MET SA EN NV
•
•
•
•
•
•
•
Splitsende BV met SA en verkrijgende NV;
Uitgangspunt: aandeelhouderschap van SA wordt voortgezet in NV, art. 2:334e lid 1 BW;
Uitzondering art. 2:334e lid 3 sub d BW:
“Stemt SA niet in”, dan schadeloosstelling ex art. 2:334ee1 BW;
NV kent echter geen SA;
Aandeelhouder in NV met gering stemrecht? Wijziging van zeggenschapsverhoudingen;
Bijzondere rechten toegekend aan SA? Art. 2:231 lid 4 BW wel bij splitsing van
toepassing!
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
OMZETTING BV MET SA IN NV
•
•
•
•
•
•
•
•
BV heeft SA en zet zich om in NV;
Uitgangspunt: aandeelhouderschap van SA wordt voortgezet in NV;
“Stemt SA niet in”, dan schadeloosstelling ex art. 2:181 lid 3 BW;
Art. 2:181 lid 4 BW geeft regeling over schadeloosstelling;
NV kent echter geen SA;
Aandeelhouder in NV met gering stemrecht? Wijziging van zeggenschapsverhoudingen;
Kapitaalgrens NV van € 45.000. Bijstorten?
Bijzondere rechten toegekend aan SA? Art. 2:231 lid 4 BW n.v.t. (wel bij fusie en
splitsing), zie art. 2:181 lid 5 BW
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Afbreuk doen & instemming
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Stelling 2
‘Afbreuk’ als bedoeld in art. 2:216 lid 8 BW en ‘specifiek afbreuk’ als bedoeld in art.
2:231 lid 4 BW moet eng worden geïnterpreteerd.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Instemming art. 216 lid 8
Instemming van alle houders van aandelen aan wier rechten de statutenwijziging afbreuk doet;
1. daadwerkelijk afbreuk doen;
2. afbreuk: (i) ruime en (ii) enge opvatting;
Ruime opvatting: “Een hoger winstrecht voor houders van bepaalde aandelen leidt de facto tot een
lagere winstuitkering aan houders van andere aandelen. Dit moet worden gekwalificeerd als
‘afbreuk’.” (EK 2011/12, 31 058/32 426, nr. C, p. 23);
Enge opvatting: statutaire wijzigingen van het direct aan het aandeel verbonden financiële recht (o.a.
Dortmond en Stokkermans).
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Goedkeuring art. 231 lid 4
•
•
•
•
•
•
Besluit tot statutenwijzing;
Specifiek afbreuk aan recht van houders van aandelen van bepaalde soort of aanduiding;
Goedkeurend groepsbesluit (per soort/aanduiding aandelen);
Tenzij wijzigingsbevoegdheid voorbehouden en onverminderd evt. instemmingsvereiste (bijv.
216 lid 8);
Afbreuk: wijziging in statutaire rechten die aan die soort aandelen zijn verbonden, waaronder ook
invoering van wijzigingsbevoegdheid;
Welke gevolg heeft ontbreken goedkeuring? PG laat zich daarover niet uit. Nietig/vernietigbaar (?)
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Conclusie
Ruime opvatting zou leiden tot een - onbedoeld - ‘vetorecht’ (bijvoorbeeld voor de
stemrechtloze aandeelhouder)
In voorkomend geval niet in het belang van de vennootschap.
Art. 8 zou in voorkomend geval voor de beknelde aandeelhouder een oplossing
kunnen bieden.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Kring van betrokkenen ex art. 8
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Stelling 3
De certificaathouder zonder vergaderrecht behoort niet tot de kring van betrokkenen,
zoals bedoeld in art. 2:8 BW. Aan hem komt daarom niet een vordering tot
vernietiging van besluiten ex art. 2:15 lid 1 sub b BW toe.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Certificaten met of zonder medewerking uitgegeven
Oud recht:
• Bewilligd/niet-bewilligd: geen wettelijke regels
• Ruime leer: iedere vorm van feitelijke betrokkenheid bij certificering leidt tot medewerking van de
vennootschap
• Enge leer: rechtshandeling gerichte benadering. Statuten van vennootschap ‘met medewerking
uitgeven’, uitgifte besluit, aanvaarding in administratievoorwaarden;
• Rechtspraak:
⁻ Hof A’dam (OK) 21 juni 2007, JOR 2007/182 (Kalter/The Greenery), r.o. 3.2
⁻ Rb. A’dam 25 augustus 2010, JOR 2010/301 (CFS), m.nt. Nowak, r.o. 4.3.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Certificaten met en zonder vergaderrecht
Nieuw BV-recht:
• Vergaderrecht (art. 227 lid 1):
recht om AV bij te wonen en daar het woord te voeren;
• De statuten kennen vergaderrecht toe (art. 227 lid 2);
• Aan vergaderrecht gekoppelde rechten, bijvoorbeeld oproeping, machtiging tot bijeenroepen AV
etc., maar ook art. 3:259 BW;
• “Uitgangspunt (…) is dat de vennootschap zelf bepaalt of er certificaten met vergaderrecht worden
toegelaten, en zo ja, aan welke certificaten dat vergaderrecht toekomt. Het zijn (…) in beginsel de
aandeelhouders die bepalen in hoeverre de besluitvorming in de algemene vergadering open staat
voor anderen” (TK, 31 058, nr. 3, p. 81, MvT).
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Voorkomen?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Voorkomen?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Certificaathouder zonder vergaderrecht en art. 8
Behoort de certificaathouder zonder vergaderrecht tot de kring van betrokkenen in de
zin van art. 8?
Drie opvattingen:
1. Ja
o.a. Nowak, Van Schilfgaarde & Huizink
2. Nee
o.a. Dortmond, Hamers, Schwarz, Stokkermans & Wolf
3. Redelijk belang-benadering
o.a. Assink & Brink
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Vernietiging van besluiten ex art. 15 lid 1 sub b
Komt de certificaathouder zonder vergaderrecht de vordering ex art. 15 lid 1 sub b
toe?
Drie opvattingen:
1. Wel behoren tot kring van art. 8, dus wel art. 15
(ruime opvatting)
2. Niet behoren tot kring van art. 8, maar wel art. 15
(redelijk belang-benadering, financieel oogpunt)
3. Niet behoren tot kring van art. 8, dus geen art. 15
(enge opvatting)
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Conclusie
Opvatting 3 is juist, omdat:
• sluit aan bij PG;
• strook met jurisprudentie onder oud recht;
• er heeft geen toekenning en aanvaarding van bevoegdheden tussen
vennootschap en certificaathouder plaatsgevonden;
• certificaathouder heeft andere mogelijkheden voor redres: 6:162, schorsing
besluit in KG en enquêterecht.
Zie verder: Wolf, Ondernemingsrecht 2014/2.
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Participatiebewijzen (I)
• tegen storting of inbreng verkregen en vertegenwoordigen kapitaal in de
vennootschap;
• aan een participatiebewijs zijn soms alle rechten die een aandeelhouder
toekomen verbonden, behalve het stemrecht;
• aanspraak op een deel van de winst en/of het liquidatiesaldo;
• statutaire basis (art. 2:216 BW) en contractuele grondslag
(participatievoorwaarden);
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Participatiebewijzen (II)
• overdracht soms beperkt;
• overdracht door middel van akte van cessie (art. 3:94 BW);
• vennootschappelijke redelijkheid en billijkheid in acht nemen (zie
ECLI:NL:GHAMS:2014. JIN 2014/216 en 217, m.nt. R.A. Wolf);
• een vergeten rechtsfiguur, opleving na de Flex-BV?
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.
Vragen/discussie?
mr. dr. R.A. Wolf
universitair docent Ondernemingsrecht
advocaat Steins Bisschop & Schepel
• 071 – 527 7235
• [email protected]
Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.