De werking van het geheugen

De werking van het
geheugen
Deel 1
Het geheugen
‘Zonder het geheugen kan er
géén leren plaats vinden
en verliest alles zijn betekenis’
Leren = leidt tot blijvende gedragsveranderingen
leidt tot cultuur = geheel van voortbrengselen
van een gemeenschap.
Back-up
Eerste ideeën
Eerste ideeën over de werking van het
geheugen:
-
De geest als wasafdruk (Plato)
Ladenkast
Magnetische band
Computer(chipsysteem)
Geheugensporen (McConnel
Overzicht
1. Introductie
2. Hoe zit het brein in elkaar?
3. Welke soorten geheugens kunnen
onderscheiden worden?
2. Hoe zit het brein in elkaar?
Anatomie van een neuron
Het geheugen is opgeslagen
in de verbindingen (synapsen)
tussen de neuronen
Er zijn heel veel verbindingen
• Het brein bevat meer dan 40 miljard
neuronen
– De neocortex bevat er bijna 10 miljard
– De neocortex heeft meer opslagcapaciteit dan 10.000
PC harddisks van 10 Gb
• Ieder neuron heeft verbindingen met
ongeveer 10.000 andere neuronen.
– Dat is 100.000 miljard verbindingen, of wel
100 maal 1000 maal 1000 maal 1000 maal
1000 verbindingen
Sommige dieren hebben er nog meer…
Walvis
(5 x mens)
Mens
1. Hippocampus
• Een belangrijke rol bij het opslaan van
nieuwe herinneringen.
• Het helpt je onthouden waar je je sleutels
gelaten hebt, maar ook bij het leren van
iets nieuws.
• Prikkels die interessant of belangrijk
bevonden worden zullen vervolgens
worden opgeslagen in de neocortex (het
lange termijn geheugen).
Herinneringen worden eerst
kortstondig opgeslagen in de
hippocampus
2.Temporaalkwabben
• De temporaalkwabben of slaapkwabben
zijn gelegen aan beide zijkanten, ongeveer
boven de oren. De temporaalkwabben
bevatten o.a. Hippocampus.
• De temporaalkwabben zijn betrokken bij
het gehoor, het verbale geheugen en de
taalfuncties, en ook bij visuele herkenning.
3.Neocortex
• De neocortex is een deel van de hersenen dat
bij zoogdieren voorkomt.
• Het bestaat uit de bovenste laag (2-4 mm dik)
van de twee hersenhelften.
• De neocortex maakt deel uit van de cerebrale
cortex en is betrokken bij de "hogere" functies,
zoals zintuigelijke waarneming, bewuste
bewegingen en (bij mensen) redeneren, abstract
denken en taal.
– Abstract denken = denken over iets wat je niet of enkel gefragmenteerd
kunt waarnemen in de werkelijkheid.
4. Welke soorten geheugens
kunnen onderscheiden worden?
Theorie van informatieverwerking (Gagné)
1. Sensorisch register /geheugen
–
Selectieve waarneming, afhankelijk werking
zintuigen en van vele factoren, enkele seconden
2. Korte termijn geheugen of werkgeheugen
–
–
–
Aandacht, vasthouden, seconden tot minuten
Zeven eenheden (chunks). Beperkte capaciteit
Elaboreren = bewerken van de informatie
3. Lange-termijn geheugen
–
–
–
–
Coderen en decoderen
Herhalen, koppelen voorkennis en zinvol
organiseren
Associatief netwerk
Opslag: dagen, maanden en jaren
Informatieverwerkingssysteem
Associatief netwerk
1. Begrip niveau
2. Affectiereflectie
niveau
3. Procedureel niveau
De werking van het
geheugen
Deel 2
Overzicht
1. Informatieverwerkingssysteem (herhaling)
2. 8 leerpsychologische fasen van het
leerproces.
•
•
•
Aandacht en het KTG
Herinneren en Vergeten en het LTG
Leren om te onthouden
Informatieverwerkingssysteem
Aandacht en het korte termijn
geheugen
KTG en aandacht hangen sterk
samen
• Je kunt aandacht schenken zien als in het
geheugen houden.
• Aandacht is noodzakelijk voor elaboreren;
het interne herhaal- en verwerkingsproces.
• Hoe langer je aandacht schenkt aan iets,
hoe groter de kans dat het zal worden
onthouden (doorgegeven wordt aan het
LTG)
Specifiek activeren
• Apen werden getraind om op commando de
aandacht te richten op één blokje in een rijtje
blokjes.
– Vervolgens werd gekeken naar het vuren van
bepaalde zenuwcellen in het visuele gebied.
– Het bleek dat sommige zenuwcellen alleen vuurden
als de aandacht werd gericht op het ene blokje. Bij
andere blokjes waren andere cellen actief.
– De kijkrichting bleef bij dit alles onveranderd!
• Zo specifiek kan aandacht delen in het brein
activeren.
Vertekening
• Neiging ongewenste informatie onbewust
te vervormen.
• Cognitieve vrekken: neiging de
makkelijkste weg nemen.
• Neiging tot conformeren (aanpassen)
Lange-termijn geheugen,
herinneren en vergeten
Herinneren
• We herinneren door het terug te zoeken!
• Hulpmiddel zijn attributen (de codes):
informatie, kennis wordt voorzien van
eigenschappen tijdens coderingsproces.
3 belangrijke attributen:
– Temporale attribuut: eigenschap tijd
– Ruimtelijk attribuut: eigenschap ruimte
– Associatief attribuut: affectieve associatie
Vergeten
• Vergeten is (tenminste het tegendeel is niet
bewezen) kwijt raken omdat het te weinig
gebruikt wordt en/of slecht opgeslagen/
verkeerd gecodeerd is.
3 andere verklaringen voor vergeten:
– Een attribuut ontbreekt helemaal
– Interferentietheorie, klontering
– Verdringing gemotiveerd vergeten als
beschermingsstrategie
Vergeten kan weer gegeven worden in
een formule (machtsfunctie)
Percentage Onthouden
100
50
0
Week 1
Week 2
Week 3
Week 4
5. Leren om te onthouden
Leren volgt wetmatigheden
Masses versus spaced effect:
• Regelmatige leerperioden geven steeds
minder extra resultaat.
• Als leerperioden ‘te dicht’ op elkaar volgen
is het resultaat minder dan wanneer ze
‘voldoende’ gespreid zijn.
Uitpluizen
van het geheugen en leerproces
Bedenk op basis van het
informatieverwerkingssysteem & de
acht leerpsychologische fasen (boek:
blz.164 of 143) hoe je als docent het
leerproces optimaal kan ondersteunen.
Bevorderen van verwerken en
onthouden.
• Aandacht (het opzettelijk aan of over iets denken)
• Concentratie (zeer gespannen, op één punt gerichte aandacht)
• Activeren juiste netwerk
• Aansluiten beleving
• Meerdere zintuigen aanspreken
• Samenhangende context
• Kleine delen / opbouw
• Rust/sfeer
• Activiteit/ inspannen
Hoe kan je als docent hier aan bijdragen?
TEST
Beantwoord de volgende vragen na het
lezen van de powerpoint:
Wie vergeleek het geheugen met
wasafdrukken?
Wat is de rol van de hippocampus?
Waar wordt de informatie opgeslagen?
Welke soorten geheugens kunnen er
onderscheiden worden?