Wat verdient Actief Talent?
advertisement
Wat verdient Actief Talent? Een indicatieve MKBA van Actief Talent in Beverwijk, Alkmaar en Den Helder. Koster & van Hooren Maart 2011 Inhoud 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Inleiding ...................................................................................................................... 3 Werkwijze ................................................................................................................... 4 Input en activiteiten van Actief Talent........................................................................ 5 Effecten op deelnemers (output) ................................................................................. 6 Maatschappelijke effecten (outcomes) ....................................................................... 7 Kosten en baten analyses voor Beverwijk, Alkmaar en Den Helder .......................... 8 Conclusies ................................................................................................................. 14 Bijlage 1 Schriftelijke bronnen ................................................................................ 15 Bijlage 2 Lijst van geïnterviewde personen ............................................................. 16 2 1. Inleiding Actief Talent is een organisatie voor maatschappelijke opvang, dagbesteding en arbeidstoeleiding voor mensen met een verslavingsachtergrond. Een groot aantal deelnemers wordt ook begeleid door Brijder Verslavingszorg. De meesten hebben ook nog psychiatrische problemen: naar schatting van een vertegenwoordiger van Brijder Verslavingszorg betreft dat 70% van de deelnemers van Actief Talent.1 Het werkgebied is Noord-Holland Noord. De financiers zijn de gemeenten en het UWV. Een deel van de middelen komt uit de ABWZ. Met de activiteiten van Actief Talent zijn dus de nodige kosten gemoeid. Echter Actief Talent heeft een positieve invloed op het gedrag van de deelnemers zodat op maatschappelijke kosten wordt bespaard of maatschappelijke baten worden gecreëerd. Een voorbeeld hiervan is dat teams iedere werkdag de wijken ingaan en zwerfvuil ophalen, waardoor ze een positieve bijdrage leveren aan de leefomgeving. Deelnemers hangen niet meer op straat rond en de overlast vermindert. Sommige deelnemers komen minder dan voorheen met politie en justitie in aanraking zodat bespaard kan worden op kosten die hiermee samenhangen. In dit rapport geven we eerst aan wat de effecten van Actief Talent op het gedrag van deelnemers is. Daarna wegen we de kosten van Actief Talent en de effecten, zoveel mogelijk vertaald naar maatschappelijke baten, tegen elkaar af. We pretenderen niet dat we hier een volledige Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) presenteren, daarvoor ontbreekt een gedegen effectstudie van Actief Talent. We kunnen echter wel een indicatie geven van de effecten en de kosten en baten op basis van bestaande onderzoeken naar vergelijkbare doelgroepen, en op basis van een inschatting van de effecten door medewerkers van Actief Talent en andere experts. 1 Dit percentage ligt binnen de (ruime) marge van 26 tot 80% die de Raad voor de Gezondhe idszorg en de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling in een gezamenlijk rapport aangeven. Zie: ´Achtergond informatie bij het advies Verslavingszorg Herijkt´, Raad voor de Gezondheidszorg en de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, Zoetermeer/Den Haag juli 1999, pagina 26. 3 2. Werkwijze De eerste stap in een volwaardige MKBA bestaat uit het formuleren van een veranderingstheorie aan de hand van het logisch model. Dat is een (middels onderzoek) onderbouwde beschrijving die aangeeft op welke wijze Actief Talent het gedrag verandert (output) van deelnemers en wat daarvan de outcomes of maatschappelijke effecten zijn (zoals vermindering van criminaliteit en overlastgevend gedrag). De volgende stap is dan deze effecten of outcomes te monetariseren, met andere woorden uit te drukken in geld. Kenmerkend voor interventies in het sociale domein is dat ze maatschappelijke baten (of: besparingen op maatschappelijke kosten) opleveren die niet op een markt tot stand komen maar vaak bestaan uit kostenbesparingen bij diverse stakeholders, zoals een vermindering van kosten bij politie en justitie of bij woningcorporaties (vanwege vermindering overlastgevend woongedrag). Groot voordeel is dat helder wordt tot welke maatschappelijke baten de activiteiten van een organisatie als Actief Talent leiden, en zo een eenzijdige focus op alléén de kosten kan worden voorkomen. Dit alles laat echter onverlet dat mensen meer zijn dan een optelsom van kosten en baten. Uiteindelijk is het ook altijd een politieke afweging om te bepalen of de schaarse middelen ingezet moeten worden voor initiatieven die mensen met een verslavingsachtergrond helpen. Zoals gezegd is dit rapport een indicatieve (geen volwaardige) MKBA van de activiteiten van Actief Talent. Er is immers geen uitvoerige effectstudie naar de veranderingen in gedrag bij deelnemers zelf en de maatschappelijke effecten daarvan gedaan. Hoe zijn we te werk gegaan om toch een indicatie te kunnen geven van de effecten en de maatschappelijke kosten en baten van Actief Talent? Op de eerste plaats hebben we interviews gehouden met medewerkers van Actief Talent, maar ook met stakeholders zoals Brijder Verslavingszorg, de politie, en de gemeente Alkmaar (zie bijlage 2). De bedoeling hiervan was om meer zicht te krijgen op de werkwijze van Actief Talent en hoe de activiteiten van Actief Talent bijdragen aan verbetering van het gedrag van de deelnemers. Vervolgens hebben we ingezoomd op Actief Talent in Beverwijk, Alkmaar en Den Helder. Door de locatiecoördinatoren is nagegaan of het gedrag van deelnemers is verbeterd sinds hun deelname aan de dagbesteding, en waar dat dan precies uit blijkt. We hebben ook gezocht naar studies naar gedragsverandering van mensen met een verslavingsachtergrond die meedoen aan activiteiten zoals Actief Talent die uitvoert. Het is opvallend dat die niet of nauwelijks zijn te vinden. Er is wel enig onderzoek gedaan naar de kosten die met criminaliteit, huisuitzettingen, overlast, etc. gemoeid zijn, waardoor we kunnen inschatten welke besparingen hier mogelijk zijn. Vervolgens zijn deze effecten gemonetariseerd en konden we de totale maatschappelijke kosten en baten inschatten. 4 3. Input en activiteiten van Actief Talent We presenteren in deze paragraaf eerst de input en de activiteiten van Actief Talent die ten grondslag liggen aan de effecten op deelnemers (output, zie verder) en de effecten op de maatschappij (of outcomes, zie verder). Input Onder input verstaan we alle middelen die nodig zijn om de activiteiten van Actief Talent uit te voeren. Dat zijn financiële middelen (de subsidies, sponsorgelden en trajectgelden), maar ook de professionals die bij de organisatie werken, de gebouwen en de hele organisatie. Dit is eigenlijk de investering die gedaan wordt om door de uitvoering van dagbesteding en andere activiteiten een bepaalde output en outcome te bereiken. Activiteiten Actief Talent voert naar eigen zeggen activiteiten uit in het kader van maatschappelijke opvang, dagbesteding, en arbeidstoeleiding. Bekend zijn de teams die de wijken ingaan om zwerfvuil op te ruimen. Daarnaast zijn er nog tal van andere activiteiten die ondernomen worden zoals muziek maken, fietsen repareren, mozaïeken, koken en gezamenlijk eten. Maar Actief Talent is méér dan tijdsbesteding voor mensen met een verslavingsachtergrond. In Beverwijk hebben deelnemers ook de mogelijkheid om een beroepsgerichte opleiding te volgen. En een van de geïnterviewden gaf aan dat de medewerkers van Actief Talent voortdurend bezig zijn met ´spiegelen´. Daarmee wordt bedoeld dat deelnemers voortdurend feedback krijgen op uitspraken en gedragingen. Begeleiders houden hen de gevolgen van bepaald gedrag voor. Zodoende worden deelnemers bewust gemaakt van de consequenties van hun gedrag waardoor ontsporingen zoveel mogelijk worden voorkomen. Uit de interviews blijkt dat Actief Talent veel meer doet dan dagbesteding alléén, het is ook een soort van ´levenscoaching´. Begeleiders verwijzen deelnemers door naar huisarts, maatschappelijk werk of geestelijke gezondheidszorg. Het begrip ´dagbesteding´ brengt onvoldoende tot uitdrukking dat deelnemers actief worden begeleid. Waar mogelijk treedt men actief op om toenemende problemen op het gebied van overlast, criminaliteit, en gezondheid te voorkomen. De deelnemers van Actief Talent bevinden zich, zoals in een van de interviews werd gesteld, in de ´eredivisie van mensen die verder niet veel meer kunnen´. Deze mensen afhouden van problematisch middelengebruik kan alleen maar door te voorkomen dat ze zich vervelen, door hen te helpen volgens een normaal dag- en nachtritme te leven en ze te laten begeven in een sociale omgeving met mensen die ´gezonde´ dingen doen. 5 4. Effecten op deelnemers (output) Op basis van literatuurstudie en interviews met experts mogen we aannemen dat Actief Talent een positief effect heeft op het gedrag van de deelnemers. De dagbesteding zorgt voor sociale contacten, een veilige omgeving, structuur en waardering van het publiek voor het werk dat ze doen. Voor een aantal deelnemers betekent de dagbesteding vermindering van hun (alcohol)gebruik, eenzaamheid en depressieve klachten. Bovendien krijgen deelnemers feedback op uitspraken en vertoond gedrag van de begeleiders van Actief Talent. De eigenwaarde neemt toe en dat heeft tot gevolg dat men minder snel terugvalt in problematisch gebruik. Ook het criminele en agressieve gedrag vermindert. Cliënten van de hulpverlening die door Davelaar c.s. zijn geïnterviewd zeggen dat dagbesteding een cruciale rol speelt om hun leven weer op orde te krijgen: ´Deelname aan activiteiten leidt tot een gezonder leefritme en tot minder gebruik´. 2 We mogen aannemen dat dit ook leidt tot een betere lichamelijke en geestelijke conditie van deelnemers. Er is een aantal deelnemers die zich dusdanig goed ontwikkelen dat zij zelfs een opleiding volgen (bijvoorbeeld tot hovenier) en er een kans is dat zij uitstromen naar een reguliere betaalde baan. Een positief gevolg van de activiteiten van Actief Talent is dat deze chronisch zieke groep beter in beeld is bij hulpverleners en er dus sneller kan worden geholpen om erger te voorkomen. Deelnemers worden gevolgd en als de fysieke of geestelijke gezondheid verslechtert kan snel worden opgetreden door een verwijzing naar bijvoorbeeld huisarts, verslavingszorg, of GGZ. In een onderzoek door Davelaar naar projecten voor verslaafde dak- en thuislozen wordt ook gewezen op het belang van dagbesteding voor het resultaat van hulpverlening: ´dagbesteding is een cruciale motiverende factor om andere stappen te zetten, zoals woonruimte zoeken, sociale contacten herstellen of pogingen ondernemen om af te kicken of het drugsgebruik te verminderen´.3 Experts gaven ook aan dat in een aantal gevallen de deelnemers minder problematisch woongedrag (minder overlast voor de buurt) zijn gaan vertonen en huisuitzettingen worden voorkomen. 2 Van de straat aan het werk, dagbesteding en activering voor dak- en thuislozen in Rotterdam; M. Davelaar, M, van Dongen, R. Rijkschroeff, M. Flikweert; Rotterdam 2007; pagina 49. 3 Ibid, pagina 70. 6 5. Maatschappelijke effecten (outcomes) Alle geïnterviewden gaven aan dat de positieve effecten niet alleen de verdienste is van Actief Talent, maar dat het een samenspel is tussen partijen als Brijder Verslavingszorg, GGZ, wijkagenten, en Veiligheidshuis. Binnen dit netwerk heeft Actief Talent wel een uniek aanbod waardoor volgens geïnterviewden de effectiviteit van dit netwerk groter is dan zonder dit aanbod. We gaan nu na welke maatschappelijke effecten er zijn. Kwaliteitsverbetering publieke ruimte Mensen die voordien nog veel op straat te vinden waren en voor overlast zorgden brengen nu hun tijd voor een groot deel door bij Actief Talent. Volgens de politie is het merkbaar dat notoire overlastgevers veel minder op straat te vinden zijn. De kwaliteit van de publieke ruimte neemt toe. De politie geeft zelf aan nu minder tijd kwijt te zijn met overlastgevers in de binnenstad van Beverwijk en meer tijd te hebben voor andere politiezaken. Sterker nog, de deelnemers leveren via het schoonmaakwerk in de openbare ruimte een positieve bijdrage aan de leefbaarheid in de stad. Daling criminaliteit Voor een aantal deelnemers draagt Actief Talent bij aan het voorkomen of verminderen van recidive. Dat voorkomt kosten die anders door het opsporingsapparaat (politie en jusitie), de rechterlijke macht en het gevangeniswezen voor de uitvoering van de straf gemaakt had moeten worden. Schade door criminaliteit aan goederen en mensen neemt af. Hier worden aanzienlijke maatschappelijke kosten bespaard. Gezondheidszorg Deelnemers van Actief Talent doen eerder een beroep op zorg (bijvoorbeeld verslavingszorg, psychische zorg), mede vanwege doorverwijzingen, en hier zijn kosten mee gemoeid. Aan de andere kant verbetert de gezondheid en is de hulpverlening effectiever, waardoor kosten worden bespaard. We weten niet of per saldo kosten voor de gezondheidszorg worden bespaard. Toevoegen economische waarde Een groepje deelnemers volgt een opleiding en maakt zelfs kans op regulier werk. Op het moment dat uitstroom naar regulier werk wordt gerealiseerd levert dit flinke besparingen op wat betreft maatschappelijke kosten (besparing op uitkeringen) maar bovendien dragen mensen bij aan het genereren van maatschappelijke baten. Mensen voegen per saldo waarde toe aan de samenleving dat tot uitdrukking komt in het salaris dat zij (gaan) ontvangen. Verbetering woonomgeving Actief Talent kent verschillende deelnemers die vanwege hun verslaving vaak in combinatie met psychische problemen voor de nodige overlast in hun woonomgeving zorgden. Door ondermeer een gezonder dag- en nachtritme vermindert de overlast voor de woonomgeving en kunnen soms huisuitzettingen worden voorkomen. Dit voorkomt hoge maatschappelijke kosten en verbetert de kwaliteit van de buurt voor omwonenden. 7 6. Kosten en baten analyses voor Beverwijk, Alkmaar en Den Helder Voor de locaties Beverwijk, Alkmaar en Den Helder hebben we de maatschappelijke kosten en baten van Actief Talent voor zover mogelijk op een rij gezet. Merk op dat we hierin alleen de verschillen meenemen tussen het zogenoemde ´nul-scenario´ waarin er geen voorziening als Actief Talent is en het ´alternatieve scenario´ waarin dat wél het geval is. De outcomes zijn beschreven en zoveel mogelijk gekwantificeerd. Indien mogelijk hebben we de outcomes gemonetariseerd zodat we een beeld krijgen van de maatschappelijke kosten en baten die hiermee gemoeid zijn. In de berekening van de maatschappelijke kosten en baten van Actief Talent hebben we te maken met een aantal onzekerheden en onbekendheden. We hebben immers geen onderzoek onder deelnemers gedaan naar de effecten en zijn afgegaan op secundaire bronnen (interviews en bestaande onderzoeken). Locatie Beverwijk We zetten de directe effecten op de deelnemers in Beverwijk nog eens op een rij. In 2010 telde deze locatie 32 deelnemers. Niet altijd zijn er successen te melden, maar Actief Talent draagt wat betreft de deelnemers in ieder bij aan: Vermindering problematisch gebruik alcohol en drugs Verbetering fysieke en geestelijke gezondheid (bij 8 deelnemers) Vermindering eenzaamheid en depressies (bij 4 deelnemers) Vermindering overlastgevend woongedrag (bij 5 deelnemers) Vermindering overlastgevend gedrag in publieke ruimte (bij 9 deelnemers) Vermindering crimineel en/of agressief gedrag (bij 6 deelnemers) We zien hierna dat tegenover de 150.000 Euro aan kosten er ook maatschappelijke baten (inclusief besparingen op kosten) tegenover staan van minimaal 117.088 Euro. De netto maatschappelijke kosten zijn derhalve 32.912 Euro. Kosten Toelichting berekening Bedrag Voor de locatie Beverwijk rekenen we met gemiddeld 25 trajecten waarvan er ook een aantal in opdracht van de gemeente Velsen en de gemeente Heemskerk wordt uitgevoerd. De gemeenten vergoeden maximaal 3 dagdelen, maar in de praktijk zijn deelnemers 8 dagdelen per week welkom. Financiering wordt aangevuld vanuit AWBZ. De kosten per traject zijn op jaarbasis ongeveer 6.000 Euro, exclusief de vergoeding voor de werkzaamheden die door deelnemers worden verricht omdat dat maatschappelijk gezien baten zijn en de waarderingsgrondslag vormen voor de werkzaamheden. 150.000 Euro 8 Outcomes Toelichting berekening Verbetering kwaliteit openbare ruimte De deelnemers van Actief Talent leveren een bijdrage aan de kwaliteit van de openbare ruimte door het opruimen van zwerfafval. Voor de waardering van deze werkzaamheden gaan we uit van de vergoeding die Actief Talent hiervoor krijgt. Dat is 1.500 Euro per deelnemer per jaar (maximale vrijwilligersvergoeding), gerekend met 25 trajecten. Verder is er minder politie-inzet nodig. Er zijn negen notoire overlastgevers minder op straat. We weten niet wat dat aan kosten scheelt, vandaar dat we dit gemonetariseerde effect pro memorie opnemen. 37.500 Voor vijf deelnemers is relevant dat zij niet meer zijn teruggevallen in criminaliteit. Voorzichtige schatting is dat 90 dagen detentie per persoon per jaar wordt voorkomen. Kosten detentie per dag is 200 Euro. (Gevangenenzorg NL 2009). Attibutie (dat wil zeggen de bijdrage van Actief Talent) stellen we op 50% (5x90x200x0,5). Maar er zijn ook nog andere kosten aan delicten verbonden zoals de kosten van het Justitieel apparaat, de schade die is toegebracht, etc. We gaan hier uit van een beperking van de kosten van 2.435 Euro per persoon per jaar, dat zijn de gemiddelde kosten per delict. (Eggen en Kalidien 2008). (Attributie stellen we op 50%). 45.000 Verbetering gezondheid Deelnemers van Actief Talent doen eerder een beroep op zorg (medisch, verslavingszorg, psychische zorg), mede vanwege doorverwijzingen, en hier zijn kosten mee gemoeid. Aan de andere kant verbetert de gezondheid en is de hulpverlening effectiever, waardoor kosten worden bespaard. We weten niet of per saldo kosten worden bespaard, en nemen het effect hier alleen pro memorie op. Pm Toevoegen economische waarde De locatie van Actief Talent in Beverwijk is erkend als leerbedrijf voor de hoveniersbranche. Acht deelnemers volgen een opleiding tot hovenier en één deelnemer volgt de basisopleiding tot kok en loopt stage bij een extern bedrijf. Op het moment dat deze deelnemers uitstromen naar regulier werk voegen zij economische waarde toe en wordt fors bespaard op maatschappelijke kosten (uitkeringen). Voor dit moment waarderen we de opleidingen op basis van de vergoeding die de deelnemers hiervoor krijgen, dat is 1.500 Euro per jaar. 13.500 Verbetering woonomgeving en voorkomen huisuitzetting Bij 5 deelnemers is verbetering van het woongedrag te zien, dat wil zeggen dat ze minder overlast in hun buurt veroorzaken, en de kwaliteit (en economische waarde) van de woonomgeving doet toenemen. In welke omvang dat het geval is valt moeilijk te bepalen, we nemen het verder niet mee. Wel schatten we in dat dankzij de interventies van Actief Talent 2 huisuitzettingen per jaar worden voorkomen. De bespaarde kosten bedragen dan 15.000 Euro (zie Hoven 2007, p. 19). 15.000 Vermindering criminaliteit Totaal Baten (Euro/jr) Pm 6.088 117.088 Euro 9 Locatie Alkmaar We zetten de directe effecten op de deelnemers in Alkmaar nog eens op een rij. In 2010 telde deze locatie 58 deelnemers. Actief Talent draagt wat betreft de deelnemers in ieder geval bij aan: Vermindering problematisch gebruik alcohol en drugs Verbetering fysieke en geestelijke gezondheid (bij 3 deelnemers) Vermindering eenzaamheid en depressies (bij 2 deelnemers) Vermindering overlastgevend woongedrag (bij 5 deelnemers) Vermindering overlastgevend gedrag in publieke ruimte (bij 13 deelnemers) Vermindering crimineel en/of agressief gedrag (bij 13 deelnemers) We zien hierna dat tegenover de 240.000 Euro aan kosten er ook maatschappelijke baten (inclusief besparingen op kosten) tegenover staan van minimaal 227.691 Euro. Netto maatschappelijke kosten zijn derhalve 7.309 Euro. Kosten Toelichting berekening In Alkmaar rekenen we met 40 fte´s aan trajecten. De gemiddelde kosten per traject zijn op jaarbasis 6.000 Euro. Financiering vanuit gemeenten, UWV en vanuit AWBZ. We rekenen tot de kosten niet de vergoeding voor de werkzaamheden die door deelnemers worden verricht omdat dat maatschappelijk gezien baten zijn en de waarderingsgrondslag vormen voor de werkzaamheden (zie hieronder bij de gemonetariseerde outcomes). Totaalbedrag 240.000 Euro 10 Outcomes Toelichting berekening Verbetering kwaliteit openbare ruimte De deelnemers van Actief Talent leveren een bijdrage aan de kwaliteit van de openbare ruimte door het opruimen van zwerfafval. Voor de waardering van deze werkzaamheden gaan we uit van de vergoeding die Actief Talent hiervoor krijgt. Dat is 1.500 Euro (maximale vrijwilligersvergoeding) per deelnemer per jaar, gerekend met 40 deelnemers. Verder is er minder politie-inzet nodig. Er is namelijk een aantal notoire overlastgevers minder op straat. We weten niet wat dat aan kosten scheelt, vandaar dat we dit gemonetariseerde effect pro memorie opnemen. 60.000 13 deelnemers zijn niet meer teruggevallen in criminaliteit. Het betreft hier veelplegers. Voorzichtige schatting is dat 90 dagen detentie per persoon per jaar wordt voorkomen. Kosten detentie per dag is 200 Euro. Attributie (dat wil zeggen de bijdrage van Actief Talent) stellen we op 50%. (13x90x200x0,5) Maar er zijn ook nog andere kosten aan delicten verbonden zoals de kosten van het Justitieel apparaat, de schade die is toegebracht, etc. We gaan hier uit van een beperking van de kosten van 2.435 Euro per persoon per jaar, dat zijn de gemiddelde kosten per delict. (Eggen en Kalidien 2008). Attributie stellen we op 50%. 117.000 Verbetering gezondheid Deelnemers van Actief Talent doen eerder een beroep op zorg (medisch, verslavingszorg, psychische zorg), mede vanwege doorverwijzingen, en hier zijn kosten mee gemoeid. Aan de andere kant verbetert de gezondheid en is de hulpverlening effectiever, waardoor kosten worden bespaard. We weten niet of per saldo kosten worden bespaard, derhalve nemen we het hier pro memorie op. pm Toevoegen economische waarde Vanuit de locatie van Actief Talent in Alkmaar zijn 2 mensen aan de slag gegaan in een reguliere baan. Voor de waardering gaan we uit van het bruto minimumloon respectievelijk de bespaarde bijstandsuitkering voor alleenstaanden van 27 jaar of ouder. Attributie stellen we ook nu op 50%. 24.864 Verbetering woonomgeving en voorkomen huisuitzetting Bij 5 deelnemers is verbetering van het woongedrag te zien, dat wil zeggen dat ze minder overlast in hun buurt veroorzaken, en de kwaliteit (en economische waarde) van de woonomgeving doet toenemen. In welke omvang dat het geval is valt moeilijk te bepalen, we nemen het verder niet mee. Wel schatten we in dat dankzij de interventies van Actief Talent 2 huisuitzettingen per jaar worden voorkomen. De bespaarde kosten bedragen dan 15.000 Euro (zie Hoven 2007, p. 19). 15.000 Vermindering criminaliteit Totaal Baten (Euro/jaar) Pm 15.827 232.691 Euro 11 Locatie Den Helder De directe effecten op de deelnemers in Den Helder geven we hierna aan. In 2010 telde deze locatie 33 deelnemers. Actief Talent draagt wat betreft de deelnemers in ieder geval bij aan: Vermindering problematisch gebruik alcohol en drugs Verbetering fysieke en geestelijke gezondheid (bij 4 deelnemers) Vermindering eenzaamheid en depressies (bij 1 deelnemer) Vermindering overlastgevend woongedrag (bij 1 deelnemer) Vermindering overlastgevend gedrag in publieke ruimte (bij 4 deelnemers) Vermindering crimineel en/of agressief gedrag (bij 11 deelnemers) We zien hierna dat tegenover de 144.000 Euro aan kosten er ook maatschappelijke baten (inclusief besparingen op kosten) tegenover staan van minimaal 160.824 Euro. Netto maatschappelijke baten zijn derhalve 16.824 Euro. Kosten Toelichting berekening Totaalbedrag In Den Helder rekenen we met 24 fte´s aan trajecten. De gemiddelde kosten per traject zijn op jaarbasis 6.000 Euro. Financiering vanuit gemeenten, UWV en vanuit AWBZ. We rekenen tot de kosten niet de vergoeding voor de werkzaamheden die door deelnemers worden verricht omdat dat maatschappelijk gezien baten zijn en de waarderingsgrondslag vormen voor de werkzaamheden (zie hieronder bij de gemonetariseerde outcomes). 144.000 Euro 12 Outcomes Toelichting berekening Verbetering kwaliteit openbare ruimte De deelnemers van Actief Talent leveren een bijdrage aan de kwaliteit van de openbare ruimte door het opruimen van zwerfafval. Voor de waardering van deze werkzaamheden gaan we uit van de vergoeding die Actief Talent hiervoor krijgt. Dat is 1.500 Euro per deelnemer per jaar, gerekend met 24 deelnemers. Baten (Euro/jaar) 36.000 Verder is er minder politie-inzet nodig. Er zijn negen notoire overlastgevers minder op straat. We weten niet wat dat aan kosten scheelt, vandaar dat we dit gemonetariseerde effect pro memorie opnemen. pm 11 deelnemers zijn niet meer teruggevallen in criminaliteit. Het betreft hier veelplegers. Voorzichtige schatting is dat 90 dagen detentie per persoon per jaar wordt voorkomen. Kosten detentie per dag is 200 Euro. Attributie (dat wil zeggen de bijdrage van Actief Talent) stellen we op 50% (11x90x200x0,5) Maar er zijn ook kosten aan delicten verbonden zoals de kosten van het Justitieel apparaat, de schade die is toegebracht, etc. We gaan hier uit van een beperking van de kosten van 2.435 Euro per persoon per jaar, dat zijn de gemiddelde kosten per delict. (Eggen en Kalidien 2008). Attributie stellen we op 50%. 99.000 Verbetering gezondheid Deelnemers van Actief Talent doen eerder een beroep op zorg (medisch, verslavingszorg, psychische zorg), mede vanwege doorverwijzingen, en hier zijn kosten mee gemoeid. Aan de andere kant verbetert de gezondheid en is de hulpverlening effectiever, waardoor kosten worden bespaard. We weten niet of per saldo kosten worden bespaard, en nemen het hier derhalve op als pro memorie. pm Toevoegen economische waarde Vanuit de locatie van Actief Talent in Den Helder is één deelnemer aan de slag gegaan in een reguliere baan. Voor de waardering gaan we uit van het bruto minimumloon respectievelijk de bespaarde bijstandsuitkering voor alleenstaanden van 27 jaar of ouder. Attributie stellen we ook nu op 50%. 12.432 Verbetering woonomgeving en voorkomen huisuitzetting Bij één deelnemer is verbetering van het woongedrag te zien, dat wil zeggen dat hij minder overlast in de buurt veroorzaakt, en de kwaliteit (en economische waarde) van de woonomgeving doet toenemen. In welke omvang dat het geval is valt moeilijk te bepalen, we nemen het verder niet mee. pm Vermindering criminaliteit Totaal 13.392 160.824 Euro 13 7. Conclusies Actief Talent heeft een positief effect heeft op het gedrag van de deelnemers. Mensen die voordien nog veel op straat te vinden waren en voor overlast zorgden brengen nu tijd door bij Actief Talent. De positieve effecten zijn niet alleen de verdienste van Actief Talent, maar het is een samenspel tussen partijen als Brijder Verslavingszorg, GGZ, wijkagenten, en Veiligheidshuis. Binnen dit netwerk heeft Actief Talent wel een uniek aanbod waardoor volgens geïnterviewden de effectiviteit van dit netwerk groter is dan zonder dit aanbod. Actief Talent doet meer dan dagbesteding alléén, het is ook een soort van ´levenscoaching´. Het begrip ´dagbesteding´ brengt onvoldoende tot uitdrukking dat deelnemers actief worden begeleid en waar mogelijk treedt men op om toenemende problemen op het gebied van overlast, criminaliteit, en gezondheid te voorkomen. Er is ook een aantal maatschappelijke effecten (of outcomes) te melden: verbetering kwaliteit openbare ruimte (vermindering overlast en vermindering zwerfvuil), vermindering criminaliteit, verbetering gezondheid deelnemers (verminderd beroep op gezondheidszorg en verslavingszorg), (op termijn) bijdrage aan productiviteit door uitstroom naar regulier werk, en verbetering woonomgeving en voorkomen huisuitzettingen. Niet alle maatschappelijke effecten zijn op basis van de ons beschikbare informatie te monetariseren. De kosten die een voorziening als Actief Talent vraagt worden deels terugverdiend door de kosten die bespaard worden op bijvoorbeeld het justitieel apparaat (vanwege terugdringen van criminaliteit en overlast). Maar de deelnemers creëren zelf ook maatschappelijke baten door bijvoorbeeld het opruimen van zwerfvuil. Daardoor zijn maatschappelijk gezien de kosten aanzienlijk lager dan de kosten die gemoeid zijn met de financiering van de trajecten van deelnemers. 14 Bijlage 1. Schriftelijke bronnen Onze speurtocht naar wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van dagbesteding, activering en maatschappelijke rehabilitatie van mensen zoals de deelnemers van Actief Talent leverde niet zoveel op. Wel is er onderzoek gedaan naar de maatschappelijke rehabilitatie van mensen met psychiatrische problemen, en is ook onderzoek gedaan naar de effectiviteit van (vaak) klinische interventies bij mensen met een verslavingsprobleem. Echter deelnemers van Actief Talent hebben vaak niet alleen een verslavingsprobleem maar ook een psychiatrische achtergrond. De activiteiten van Actief Talent zijn bovendien niet-residentieel. Dat er zo weinig onderzoek gedaan is naar effectieve interventies voor deze doelgroep komt volgens de Raad voor de Gezondheidszorg doordat de Geestelijke Gezondheidszorg niet is gericht op mensen met verslaving en andersom de Verslavingszorg geen psychische problemen kan behandelen4. Volgens de Raad is in de praktijk zelfs sprake van afwentelingsgedrag. Rapporten M. Davelaar, M, van Dongen, R. Rijkschroeff, M. Flikweert, Van de straat aan het werk, dagbesteding en activering voor dak- en thuislozen in Rotterdam, Rotterdam 2007 Ecorys, Kosten en Baten van Justitiële Interventies, 2005 A. Eggen en S. Kalidien (red.), WODC/CBS, Criminaliteit en rechtshandhaving 2008 Gevangenenzorg Nederland, SROI De Aansluiting, 2009 A. Hoven en J. Mooihuizen, Maatschappelijk rendement Integrale Schuldhulpverlening, Appingedam 2007 LPBL, Maatschappelijk rendement in het sociale domein, Concept december 2010 Raad voor de Gezondheidszorg en Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling, Achtergrondinformatie bij het advies Verslavingszorg herijkt, Zoetermeer/Den Haag juli 1999 A. Vogelzang en A. van der Poel, Reïntegratie en dagbesteding voor harddrugsverslaafden in Vlissingen, Oktober 2005 4 Raad voor de Gezondheidszorg en Raad voor de Maatschappelijke Ontwikkeling, Achtergrondinformatie bij het advies Verslavingszorg herijkt, Zoetermeer/Den Haag juli 1999, p. 24. 15 Bijlage 2. Lijst van geïnterviewde personen Willem Braak, beleidsmedewerker Zorg en Welzijn, gemeente Alkmaar Bernadet van den Broek, teammanager Brijder Verslavingszorg Beverwijk Joyce de Graaf, coördinerend trajectbegeleider Actief Talent, Alkmaar Chantal van Honk, coördinerend trajectbegeleider Actief Talent, Beverwijk Bea Jongejan, coördinerend trajectbegeleider Actief Talent, Den Helder Plien Kok, consulent Brijder Verslavingszorg Jan Luijben, manager bedrijfsvoering, Actief Talent John de Vries, wijkagent Beverwijk 16 ‘Wat verdient Actief Talent?’ is opgesteld in opdracht van Stichting Actief Talent door Koster & van Hooren. Tekst: René van Hooren Nijmegen/Gemonde, maart 2011 www.kosterenvanhooren.nl 17
