1-Galaten

1. Paulus, apostel voor de heidenen.
sabbat 1 juli 2017
Dit kwartaal bestuderen we opnieuw een brief, nl. Paulus’ brief aan de Galaten. Deze brief heeft een
grote rol gespeeld in de kerkgeschiedenis: hij was een hulp voor de hervormers, maak ook voor de
Adventpioniers, om een wettische instelling achter te laten en de rechtvaardigmaking door geloof
te herontdekken.
Vooraleer een diepgaande studie aan te vatten, zijn enkele inleidende opmerkingen op hun plaats,
zowel betreffende de auteur als de brief zelf.
 1. Auteur
De brief wordt toegeschreven aan Paulus (Gal 1:1: zie 5:2). Aan het einde van de brief zien we dat hij
beroep deed op zijn secretaris: “U ziet het aan de grote letters: ik schrijf u nu eigenhandig.” (6:11). Deze
persoonlijke secretarissen of publieke schrijvers waren niet ongewoon in die tijd. Soms schreven ze gewoon op wat gedicteerd werd, soms waren ze medeauteurs, gerechtigd om een brief samen te stellen aan de hand van een klad dat de opdrachtgever ter beschikking stelde. De gedreven stijl van
de brief aan de Galaten laat er echter geen twijfel over bestaan: het vurige temperament van Paulus is
goed herkenbaar wanneer hij bijvoorbeeld de Galaten uitscheldt voor dwazen… (3:1,3)
 2. De Galaten
“Van Paulus, een apostel die niet is aangesteld of gezonden door mensen, maar door Jezus Christus
en God, de Vader, die Christus uit de dood heeft opgewekt. 2Aan de gemeenten in Galatië, ook
namens alle broeders en zusters die bij mij zijn.“ (1:1,2)
Paulus schijft een omzendbrief, bestemd om voorgelezen te worden in de verschillende kerken in de
regio. Over welke streek het precies gaat is men het niet altijd eens. In Klein Azië wordt een onderscheid gemaakt tussen de etnische Galaten en het politieke Galatië. De bewoners van de streek ten
noorden van het huidige Ankara (Turkije) waren van Gallische oorsprong – vandaar hun naam
‘Galaten’. Het is ook mogelijk dat die kerkgemeenschappen zich bevonden in het zuiden van Klein
Azië, in de Romeinse provincie die Galatië werd genoemd. Naargelang de keuze die men hierin maakt
dateert de brief van kort voor of kort na het concilie van Jeruzalem (Handelingen 15). De inhoud van
de brief is nauw verbonden met deze belangrijke gebeurtenis in de jonge Kerk.
 Samen overleggen
1. Welke verzen, welke ideeën uit de brief aan de Galaten kun je je spontaan herinneren?
2. In deze brief komt Paulus soms brutaal over… Hij maakt zijn lezers meermaals uit voor onverstandigen,
dwazen (3:1,3). Is dit een goed voorbeeld om na te volgen? Durf jij zo je broeders en zusters te behandelen? Was Paulus geïnspireerd toen hij dit deed? (*) Of is dit een voorbeeld van een onvolmaakte
christen die zich laat meeslepen?
 (*) Dit is wat Ellen White schreef over inspiratie en de grenzen van inspiratie: “De Bijbelschrijvers
waren Gods schrijvers, niet zijn pen (…) Niet de woorden van de Bijbel zijn geïnspireerd, maar de
mensen. Inspiratie slaat niet op de woorden of de uitdrukkingen van de schrijver, maar op de mens
zelf die, onder invloed van de Heilige Geest, doordrongen wordt van ideeën. De woorden dragen
wel de stempel van de individuele geest.” (EGW manuscript n° 24, 1886)
 3. Het probleem van de Galaten
Wie de Galaten precies waren is dus moeilijk vast te stellen. Wat wel duidelijk naar voor komt in Paulus’
brief is dat hij zelf de stichter was van de kerken tot wie hij zich richt. Hij maakte zich ernstige zorgen
over hun evolutie. Ook al drukt hij zijn diepe affectie uit voor de christenen van Galatië, de droefheid
en de bezorgdheid nemen de overhand: “Kinderen, zolang Christus geen gestalte in u krijgt, doorsta
ik telkens weer barensweeën om u.” (4:19)
Van bij de inleiding is Paulus’ bezorgdheid duidelijk merkbaar: “Het verbaast me dat u zich zo snel hebt
afgewend van hem die u door de genade van Christus heeft geroepen en dat u zich tot een ander
evangelie hebt gekeerd.” (1:6). Paulus heeft hen het evangelie gebracht en onderricht, maar nu
verneemt hij dat de Galaten zich tot een ander evangelie wenden. Zijn reactie is niet mals…: “Galaten,
u hebt uw verstand verloren! Wie heeft u in zijn ban gekregen?”(3:1) “Bent u werkelijk zo dwaas?” (3:3)
3de kwartaal 2017 – Het evangelie in de brief aan de Galaten – studie 1
L.D.
Je voelt hoezeer die ommekeer Paulus bedroeft en verontrust: “Hoe graag zou ik nu bij u willen zijn en op
een andere toon met u spreken, want ik maak me zorgen over u.” (4:20)
 Wat is nu eigenlijk het probleem? Christenen van joodse oorsprong zijn na Paulus gekomen om
het belang van de joodse religieuze rites te onderstrepen, de besnijdenis in het bijzonder. Het is hetzelfde
probleem als dat waar het concilie te Jeruzalem om draaide (Hand 15). Hun boodschap was duidelijk:
“de broeders moeten zich laten besnijden, overeenkomstig het door Mozes overgeleverde gebruik,
anders kunnen ze niet gered worden.” (Hand 15:1). De besnijdenis wordt gezien als een absolute voorwaarde om gered te zijn. Paulus aarzelt niet om in te gaan tegen deze theorie die het christendom kan
doen ontaarden tot een wettische joodse sekte. Bovendien zou de toegang tot de kerk ontzegd worden
aan gelovigen uit de heidenen. Paulus’ schrijven is een strijdbrief, waar Paulus duidelijk positie kiest.
 Samen overleggen
1. Vandaag spreken wij niet meer over de besnijdenis als absolute voorwaarde. Maar hoe is het gesteld
met andere vormen van wetticisme? Enkele voorbeelden: tienden, rein en onrein voedsel, de gezondheidsboodschap in het algemeen, het houden van de sabbat, enz.: absoluut nodig voor verlossing?
2. Hoe zou u het verband omschrijven tussen ‘verplichtingen’ of ‘religieuze riten’ en de verlossing: absolute
voorwaarden, gevolgen, vrije keuze, cadeaus,..?
3. Paulus pakt een probleem aan dat geloof en kerk kon doen ontaarden. Welke problemen zou hij
aanpakken als hij vandaag zou schrijven?
 4. Saulus van Tarsus, farizeeër
“Enkele gelovigen die tot de partij van de farizeeën behoorden, gaven te verstaan dat ook de nietJoodse gelovigen dienden te worden besneden en opdracht moesten krijgen zich aan de wet van
Mozes te houden.” (Hand 15:5)
Het verslag over het concilie van Jeruzalem toont dat de wettische eisen kwamen van Joodse christenen
die lid waren van de partij van de farizeeën. De aanwezigheid van farizeeën in de jonge kerk kan vreemd
lijken: de evangeliën geven immers de indruk van grote incompatibiliteit. De ontmoeting van Jezus met
de Farizeeër Nicodemus echter (Joh 3) nodigt ons uit om veralgemening te vermijden. De farizeeën waren
de godsdienstige groep die het dichtst bij het volk stond. Ze waren populair en heel talrijk in Jezus’ tijd
(volgens Flavius Josefus zo’n 6000). Ze benadrukten het belang van persoonlijke studie van de TORAH
door iedereen.
Als rabbi die dicht bij het volk stond, stak Jezus niet schril af in de kring der farizeeën. Door de nadruk te
leggen op de liefde voor de naaste, benaderde hij heel sterk het onderricht van Hillel, een van de meest
invloedrijke rabbi’s in de 1ste eeuw.  De Talmoed vertelt de anekdote van een man die hem komt
vragen om de betekenis van de TORAH uit te leggen terwijl hij op één been staat. Hillel antwoordt:
“Wat je niet wil dat anderen doen aan jou, doe jij dat de anderen niet aan. Dat is de hele wet; de
rest is commentaar: ga, en leer dat.” (Shabbat 31a). Onvermijdelijk denk je dan aan Jezus’ gulden
regel (Mat 7:12) of zijn samenvatting van de TORAH in het tweevoudige liefdesgebod (Mat 22:34-40).
 Paulus aarzelt niet om zichzelf farizeeër te noemen: “‘Broeders, ik ben een farizeeër uit een geslacht
van farizeeën!” (Hand 23:6 – vgl. met Hand 26:4,5 en Filip 3:4-6)). Hij zegt te zijn onderricht door rabbi
Gamaliël, een van de meest invloedrijke farizeeërs uit de school van Hillel, de meest vrije school.
De oppositie tussen Paulus (farizeeër /ex-farizeeër) en de farizeïsche christenen kan vreemd lijken.
Toch is het een essentieel gegeven, op minstens twee manieren:

 De farizeeërs meenden ‘barrières’ te moeten oprichten rond de TORAH. De bezetting door de Romeinen werd ervaren als een verlengstuk van de ballingschap. Die ballingschap was het gevolg, zo
was hun overtuiging, van de ontrouw van het volk aan de TORAH. Alleen een stipte heiligheid en gehoorzaamheid aan Gods wet kon bevrijding brengen. Om zekerheid in te bouwen dachten ze dat het
risico op overtreding zo veel mogelijk moest beperkt worden, bv. door de TORAH in zoveel mogelijk
gedetailleerde regels te gieten (de 613 geboden). Het vermoeden van wetticisme is niet ver…
 Paulus benadrukt de ware betekenis van de wet: “De wet hield toezicht op ons totdat Christus kwam
zodat we door ons vertrouwen op God als rechtvaardigen konden worden aangenomen. (Gal 3:24)

 Een ander doel van het onderricht van de farizeeën was om zich af te scheiden van wat onrein
was, en bijgevolg van alles wat niet joods was (cfr. citaat bij vraag 3 hieronder).
3de kwartaal 2017 – Het evangelie in de brief aan de Galaten – studie 1
L.D.

 In Jezus’ spoor zou Paulus de scheidingsmuur tussen joden en heidenen slopen: “Er zijn geen
Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen – u bent allen één in Christus Jezus.
29En omdat u Christus toebehoort, bent u nakomelingen van Abraham, erfgenamen volgens de
belofte.” (Gal 3:28,29)
De besnijdenis opleggen samen met alle wetten waaraan Joden zich hielden, was in Paulus’ ogen een
perversie van de essentie van het goede nieuws dat hij had ontdekt in Jezus. Een nutteloos juk op de
schouders van heidenen die christen wilden worden.
 Samen overleggen
1. De farizeeën waren de mensen die het dichtst bij Jezus hadden kunnen staan. En toch ziet Jezus zich
genoodzaakt om te waarschuwen: “‘De schriftgeleerden en de farizeeën hebben plaatsgenomen op
de stoel van Mozes. 3Houd je dus aan alles wat ze jullie zeggen en handel daarnaar; maar handel niet
naar hun daden, want ze doen zelf niet wat ze jullie voorhouden. 4Ze bundelen alle voorschriften tot
een zware last en leggen die de mensen op de schouders, terwijl ze zelf geen vinger uitsteken om die
te verlichten.” (Mat 23) Analyseer wat Jezus hen verwijt en probeer te actualiseren…
2. Jongeren die opgroeien in de kerk kunnen de indruk krijgen dat geloof bestaat uit een lijst van dingen
die je moet doen of laten… Wat is jouw ervaring? Wat kan het gevolg (of: de gevolgen) zijn voor de
ontwikkeling en de beleving van het geloof? Hoe kunnen we elkaar helpen om een ‘vrij’ en evenwichtig
geloof te ontwikkelen zonder te vervallen in laksheid?
3. Reageer op het citaat uit een joodse zendingstekst uit ± 100 v. Chr. : « In zijn wijsheid heeft de wetgever
(Mozes), door God begiftigd met een universele kennis (door God geïnspireerd) (…) ons omringd met
een hek zonder bres en ijzeren muren om elke vermenging met de andere volken te vermijden, zodat
we rein blijven van lichaam en geest, vrij van zinloze overtuigingen, de ene machtige God aanbiddend
(…) Om te vermijden dat het onreine contact en de conversaties van onwaardige mensen ons zou
bezoedelen, heeft God ons omringd met een heel netwerk van reinheidsvoorschriften: voedsel, drank,
contacten, dingen die we horen of zien…” (Brief van Aristeas 139,142)
 5. Paulus, apostel voor de heidenen
“U hebt gehoord hoe ik vroeger volgens de Joodse godsdienst leefde, dat ik de gemeente van God
fanatiek vervolgde en haar probeerde uit te roeien. 14Ik leefde de Joodse wetten heel wat strikter na
dan velen van mijn generatie en zette mij vol overgave in voor de tradities van ons voorgeslacht. 15Maar
toen besloot God, die mij al vóór mijn geboorte had uitgekozen en die mij door zijn genade heeft geroepen, 16zijn Zoon in mij te openbaren, opdat ik hem aan de heidenen zou verkondigen.” – Gal 1:13-16)
Van bij het begin van zijn brief brengt Paulus de grote verandering die hij onderging in herinnering. Zijn
ijver als farizeeër had hem ertoe gebracht de christenen te vervolgen (hierin volgde hij zijn meester
Gamaliël niet die veel toleranter was, zie Hand 5:34-39). Van gedreven farizeeër en christenvervolger
was hij echter veranderd in boodschapper van het goede nieuws over Jezus bij de niet Joden.
Handelingen 9 vertelt hoe hij op de weg naar Damascus werd ter aarde geworpen door een verblindend licht en geïnterpelleerd door Jezus die hij vervolgde.  Na drie dagen van blindheid ontmoet hij
een discipel van Jezus, nl. Ananias, en vindt het zicht terug. “Meteen was het alsof er schellen van
Saulus’ ogen vielen; hij kon weer zien” (Hand 9:18). Eindelijk zag hi het licht dat hij ervoor niet kon of wilde
zien. God geeft het gevolg aan: licht zien houdt in dat je zelf licht wordt voor de anderen – in Paulus’
geval voor de niet Joden: “Want de Heer heeft ons het volgende opgedragen: “Ik heb je bestemd tot
een licht voor alle volken om redding te brengen, tot aan de uiteinden van de aarde.” (Hand 13:47).
De genezing van Paulus was niet enkel lichamelijk: de schellen van de farizeïsche traditie en het joodse
exclusivisme vielen van zijn ogen. Dat verblindende licht en zijn ontmoeting met Jezus hebben hem geholpen om zijn overtuigingen in vraag te stellen. We kunnen er van uitgaan dat de leer en het voorbeeld
van die Jezus, in wie hij de Messias had ontdekt, hem zo ver gebracht hebben. Voor Jezus betekende
het herstel van het Godsrijk immers niet een lijdzame gehoorzaamheid aan allerlei regels, maar een dagelijks consequent beleven van de liefde voor God en de naaste. En dat begrip ‘naaste’ sloot niemand
uit, ook de heidenen niet, die de joden zo veel mogelijk probeerde te vermijden om niet onrein te
worden. Paulus’ waarden en overtuigingen werden compleet overhoopgegooid. Zonder dit gebeuren
zou het evangelie nooit de heidenen bereikt hebben, waar wij deel van uitmaken!
3de kwartaal 2017 – Het evangelie in de brief aan de Galaten – studie 1
L.D.
 Samen overleggen
1. De ultraorthodoxe vervolger Saulus van Tarsus wordt de gedreven evangelist Paulus. Hoe verklaar je
zo’n radicale ommekeer? Heb jij een gelijkaardige ervaring meegemaakt? Of was jouw bekering
eerder een langzaam proces? Deel met elkaar hoe u tot bekering bent gekomen…
2. Vandaag zou Saulus van Tarsus beschouwd worden als een geradicaliseerde. Hoe is volgens jou dat
fenomeen van radicalisering te verklaren (niet alleen bij moslims, maar ook in christelijke middens)? Hoe
kunnen dergelijke radicale houdingen vermeden worden?
3. Ben jij ooit ‘op kruistocht getrokken’ voor je eigen ideeën en overtuigingen? Zo ja, wat dreef je ertoe?
is het verstandig, of eerder contraproductief?
4. Is het jou al overkomen te beseffen dat je je compleet vergist had m.b.t. je godsdienstige overtuiging?
Deel uw ervaringen met elkaar…
 6. Paulus, apostel voor de heidenen
“De brief aan de Galaten spreekt aan om verschillende redenen. Het is een strijdschrift, levendig en
direct. Meer nog dan de andere brieven van Paulus voel je het vurige temperament van de apostel, zijn
boosheid, zijn tederheid, zijn passie om het evangelie te verkondigen, zijn liefde voor Christus. Onze
hedendaagse gevoeligheid wordt vooral geraakt door de brief aan de Galaten als pleidooi voor
vrijheid en openheid. Aangezien God redt door het geloof in Christus, dan niemand slaaf zijn van een
wet, een instituut of een systeem, hoe mooi en noodzakelijk dit alles ook moge zijn. Paulus nodigt uit tot
het geloofsavontuur, dat niet rekent, maar afrekent met angst en zekerheden.” (Marc Sevin, cahier
Evangile n° 34, L’épitre aux Galates, p. 4)
Samen overleggen
1. Reageer eens op de laatste regels van dit citaat…
3de kwartaal 2017 – Het evangelie in de brief aan de Galaten – studie 1
L.D.