Profilering - Nederlandse Vereniging voor Parodontologie

NVvP-Nieuwsbrief
ISSN nummer 1568-4237
nr. 85, september 2014
Fundamenteel
Woord van de voorzitter
Profilering
Parodontologie méér onder de aandacht brengen van
‘het grote publiek’: dat is één van de doelstellingen van onze
vereniging. Hier wordt hard aan gewerkt. Zo besteedt RTL4
in oktober in één van haar programma’s aandacht aan
parodontologie, waarbij verwezen wordt naar de NVvP-website.
Datum en tijdstip van de uitzending worden binnenkort op onze
site bekend gemaakt, houdt deze dus goed in de gaten als u
de uitzending niet wilt missen.
Ook in andere media krijgt ons vakgebied meer aandacht.
breder perspectief beoordelen? Eén van de gastsprekers op
Lezers van de Telegraaf bijvoorbeeld krijgen regelmatig
dit congres is hoogleraar Marianne Rots en in deze editie van
deskundig antwoord op vragen over tandvleesproblemen en
Fundamenteel vertelt zij welke rol haar vakgebied epigenetica
aanverwante aandachtsgebieden. Voor beide initiatieven geldt
kan gaan spelen bij de mogelijkheid tot vroege diagnostiek en
dat ze tot stand komen met medewerking van de NVvP.
nieuwe behandelmogelijkheden. Samen met de andere sprekers
Profilering van de tandheelkunde in z’n algemeenheid
staat Marianne garant voor een meer dan boeiend congres-
geschiedt op andere terreinen. In de mei-editie van Arts & Auto
programma, dat we natuurlijk met zo veel mogelijk deelnemers
houdt NMT-voorzitter Rob Barnasconi een pleidooi voor
willen delen. Onze hoofdsponsor platina 2014 Oral-B® Procter
samenwerking tussen tandartsen en eerste lijn gezondheids-
& Gamble maakt in dat kader dit jaar wederom een sympathiek
zorg. “Met de mond als een soort spiegel van de algehele
gebaar: om studenten tandheelkunde en mondhygiëne in staat
gezondheid kan de tandarts helpen bij het (vroeg) signaleren
te stellen ons congres gratis bij te wonen, geeft de firma zes
van ziekten als diabetes en omgekeerd gevolgen van ziekten
toegangsbewijzen cadeau. Om hiervoor in aanmerking te
voor de mondgezondheid behandelen,” luidt de inleiding van
komen, moeten de studenten een goed gemotiveerde brief
zijn betoog. Voorwaarde daarvoor is een goede samenwerking
sturen naar het NVvP-secretariaat. Het initiatief waarderen wij
met de rest van de eerste lijn en daar zijn tandartsen druk
bijzonder, het onderstreept immers een andere missie van onze
mee bezig, zo stelt Barnasconi vervolgens. De bedoelde
vereniging: zorgverleners ondersteunen bij het verkrijgen van
onderlinge samenwerking biedt veel kansen, hetgeen ook
kennis op het gebied van parodontologie. Zo kunnen zij zich
duidelijk wordt op het NVvP-najaarscongres. Op dit congres,
niet alleen optimaal inzetten voor ons vakgebied, maar het
waarover u in deze Fundamenteel méér kunt lezen en dat de
tevens meer onder de aandacht brengen van ‘het grote
fraaie titel ‘Hollandse Meesters, de kunst van het ouder worden’
publiek’. Komt u ook naar ons najaarscongres, op 28 november
draagt, wordt de relatie tussen ouder worden, lifestylefactoren
a.s. in Ede?
en de gezondheid uitgebreid belicht. Hoe kunt u als
zorgverlener de specifieke ouderenproblematiek vanuit een
Monique Danser, voorzitter NVvP-bestuur
nr. 85 • Fundamenteel
1
NVvP Nieuwsbrief / nr. 85
Colofon
Inhoud
Inhoudsopgave:
NVvP-Nieuwsbrief
ISSN nummer 1568-4237
nr. 85, september 2014
In deze NVvP-Nieuwsbrief treft u onder
Secretariaat, ledenadministratie + bestellen folders:
Postbus 34
1633 ZG Avenhorn
telefoon: 0229-540148
telefax: 0229-543467
E-mail: [email protected]
Website: www.nvvp.org
Voor correspondentie aangaande het
Consilium Parodontologicum, aanvragen erkenning
parodontoloog etc:
Simone Binnema
Molenweg 4
9967 TG Eenrum
Mobiel: 06-4068 2526
email: [email protected]
Redactie:
Hankie Bulthuis – Jeroen Craandijk – SACHA tekst & pr
Vormgeving:
Aat Doek bno
Basisontwerp:
PeterVanPeetzen bv
Mission Statements NVvP
• De Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) is
een wetenschappelijke organisatie van tandheelkundige
zorgverleners.
• De NVvP streeft naar algemene erkenning van het inzicht
dat gezonde weefsels rond tanden, kiezen en tandheelkundige implantaten deel zijn van/horen bij een goede
algemene gezondheid en de basis vormen voor duurzame
tandheelkundige zorg.
• De NVvP spant zich ervoor in noodzakelijke parodontale en
peri-implantaire zorg voor iedereen toegankelijk te maken.
• De NVvP ondersteunt tandheelkundige en andere
medische zorgverleners bij het verkrijgen van kennis op het
gebied van de parodontologie en peri-implantologie.
2
Abstract
NVvP, een gezond fundament
andere de volgende onderwerpen aan:
Abstract
3
SLC23A1 polymorfisme
rs6596473 van het vitamine C
transportgen SVCT1 is geassocieerd
met agressieve parodontitis
Dit Abstract is verzorgd door
Jeroen Craandijk, parodontoloog NVvP
te Leiden
Epigenetica en parodontitis:
wat is de link?
4
Save the date 28-11-2014
NVvP-Najaarscongres
5
Fridus van der Weijden over KiMo
6
EFP-Nieuws
7
Kennisupdate in Göteburg
8
Websitenieuws
9
Van Hitman naar Healer?
10
Uit de paropraktijk
11
Agenda
14
Vitamine C wordt door de WHO beschouwd als een onmisbaar
voedingsbestanddeel met een aantoonbaar effect in de
etiologie van parodontitis. Ernstig tekort van vitamine C kan leiden
tot scheurbuik-gerelateerde parodontitis. Vitamine C reduceert, als
anti-oxidant, oxidatieve stress. Daarnaast is vitamine C essentieel
bij de synthese van collageen. Ook bij leukocyten wordt vitamine C
in hoge concentraties aangetroffen; vermoed wordt dat het een rol
speelt bij de ontstekingsreactie. Transport van vitamine C door het
celmembraam vindt plaats door de transporters SVCT1 en SCVT2,
beide gecodeerd door de genen SLC23A1 en SLC23A2. Uit eerder
onderzoek was duidelijk dat de vitamine C plasmaconcentratie bij
parodontitispatiënten lager was dan bij gezonde subjecten, wat
niet verklaard kon worden door dieetverschillen. De opname van
vitamine C kan beïnvloed worden door verschillen van allel SLC23A1
en SLC23A2. De hypothese van dit onderzoek was dat genetische
variaties van de genen SLC23A1 en SLC23A2 geassocieerd zijn met
een verhoogd risico op parodontitis.
De Jong TMH, Jochems A, Jockel-Schneider Y, Harks I, Dommisch
H, Graetz C, Flachsbart F, Staufenbiel I, Eberhard J, Folwaczny M,
Noack B, Meyle J, Eickholz P, Gieger C, Grallert H, Lieb W, Franke
A, Nebel A, Schreiber S, Doerfer C, Jepsen S, Bruckman C, van der
Velden U, Loos BG, Schaefer AS. SLC23A1 polymorphism rs6596473
in the vitamin C transporter SVCT1 is associated with aggressive
periodontitis. J Clin Periodontol 2014;41:531-540
Materiaal & Methode
In deze case-control studie werden meerdere grote patiëntenpopulaties gebruikt. De inclusiecriteria voor de subjecten met
agressieve parodontitis waren voor alle populaties identiek:
≥ 2 elementen met 50% alveolair botverlies en de subjecten
≤ 35 jaar oud. Voor de chronische parodontitis (CP) waren de
inclusiecriteria: ≥ 7 elementen met 50% botverlies en > 35 jaar
oud. De populatie van de exploratieve stap bestond uit 283 Duitse
subjecten met agressieve parodontitis (AgP) en 979 Duitse
controlesubjecten. Het Duitse eerste replicatiepanel bestond uit
417 AgP subjecten en 1912 AgP controlesubjecten. Het Nederlandse
tweede replicatiepanel bestond uit 164 AgP subjecten en 357 AgP
controlesubjecten. Het Duitse derde replicatiepanel bestond uit
1359 CP subjecten en 1296 CP controlesubjecten.
Resultaten
De aanwezigheid van 27 enkelvoudig nucleotide polymorfismen
(SNP, single nucleotide polymorphisms) werd gevonden. Daarvan
was in de regio SLC23A1 één SNP significant geassocieerd en in
de regio SLC23A2 waren drie SNPs geassocieerd met AgP.
Geen associatie werd gevonden tussen de SNPs en chronische
parodontitis (CP). Vanwege een hoge kans op vals-positieve
associaties, ten gevolge van een lage statistische power, werden
de SNPs van allel SLC23A2 niet verder onderzocht.
Discussie
In deze studie werden, op basis van eerdere inzichten, kandidaat
genen getest op associatie met AgP. Een significante associatie
werd gevonden tussen SNP rs6596473 van het SLC23A1 gen en
AgP in de Duitse populatie. Geen associatie werd gevonden in de
Nederlandse populatie. De onderzoekers wijten dit aan een tekort
van statistische power en menen dat op dit moment de associatie
gezien moet worden als speculatief. De resultaten moeten bij
toekomstige studies niet alleen worden herhaald, de populatie
dient bovendien meer homogeen te worden. De heterogeniteit van
de onderzoeksgroepen kan verklaren waarom de resultaten niet
eenduidig in alle subgroepen naar voren kwamen. Belangrijk is
dat de gevonden associatie onafhankelijk is van de co-variabelen
roken en geslacht. Omdat het allel SLC23A2 niet verder onderzocht
is, is niet duidelijk of dit allel een putatief risico omvat voor
parodontitis, in chronische danwel agressieve vorm. Voor de
onderzoekers is wel duidelijk dat de aangetoonde associatie
tussen het polymorfisme rs6596473 van het allel SLC23A1 het
belang van vitamine C onderstreept bij het ontstaan van parodontitis. Dat betekent overigens niet zonder meer dat deze
subjecten meer vitamine C zouden moeten innemen. Het
mechanisme is hier dat door de genmutatie de opname van
vitamine C verstoord is. Deze studie laat zien dat hedendaags
onderzoek niet alleen disciplineoverstijgend, maar ook grensoverstijgend opgezet moet worden en dat zelfs dan groepsgrootte
van subjecten nog een probleem kan zijn. Bovendien moet
geprobeerd worden om de onderzoeksgroepen meer gelijkmatig
samen te stellen. Een pan-Europese aanpak kan daarbij
behulpzaam zijn.
nr 85 • Fundamenteel
3
Interview Marianne Rots
NVvP Najaarscongres 2014
Hoogleraar Marianne Rots over Epigenetic Editing:
‘Erfelijke veranderingen
in DNA-markeringen zijn
omkeerbaar’
wordt omdat de genen worden dichtgezet, van bepaalde voedingsstoffen
denken we dat ze het tegenovergestelde bewerkstelligen. Het is een interessante uitdaging om precies te achterhalen hoe alle specifieke vlaggetjes
werken en waardoor zij neergezet danwel weggehaald worden.”
Baanbrekende techniek
SAVE THE DATE
28-11-2014 NVvPnajaarscongres
In haar zoektocht naar deze antwoorden ontwikkelde Marianne Rots met
Welke relatie is er
haar onderzoeksgroep in het laboratorium een spectaculaire techniek, die
tussen het ouder
hard werkende genen afremt of zwijgende genen weer inschakelt. Bij dit
worden, lifestylefactoren
‘Epigenetic Editing’ worden zeer precies nieuwe ‘vlaggen’ geplaatst of
en de (mond)gezondheid?
worden juist vlaggetjes verwijderd. “Met bepaalde chemotherapie kun je
Hoe kunt u als
Kunnen we de werking van onze genen beïnvloeden? En zo actief onze gezondheid sturen èn die van ons
epigenetisch uitgeschakelde tumorsuppressor-genen weer inschakelen.
zorgverlener de specifieke
nageslacht? Marianne Rots, hoogleraar moleculaire epigenetica in het UMCG, is daarvan overtuigd.
Deze therapie schakelt echter ook andere genen ongewenst aan.
ouderenproblemtiek
Wij vonden een methode om specifiek de tumorsuppressor-genen op
vanuit een breder
commando blijvend aan te zetten en de andere genen met rust te laten.
perspectief beoordelen?
Dat biedt tal van nieuwe perspectieven, ook voor andere aandoeningen.”
Ouder worden is een
Zij ontwikkelde met haar onderzoeksgroep een nieuwe techniek, om
genen op commando aan- of uit te schakelen. Een veelbelovende
wetenschappelijke noviteit.
Epigenetica betekent letterlijk ‘rondom het DNA’: het vakgebied
bestudeert de ontwikkelingen rondom de bouwstenen van ons
lichaam. Dat levert interessante vernieuwende inzichten op. “Toen
de volgorde van onze DNA bouwstenen in 2000 beschreven werd,
behandelen van ouderen ook! Over dit onderwerp is veel
Extra relevant in dit verhaal is het feit dat de mens veranderingen in
boeiende wetenschappelijke informatie beschikbaar.
DNA-markeringen mogelijk via DNA doorgeeft aan volgende generaties.
Deze krijgt u tijdens het komende NVvP-najaarscongres
“Epigenetic Editing maakt het mogelijk om aangeboren erfelijke
2014 op een presenteerblaadje aangereikt. Laat u
veranderingen in DNA-markeringen terug te draaien. Zo kunnen we deels
inspireren door het congresprogramma en kijk op
zelf invloed uitoefenen op onze gezondheid. Neem de door het roken
www.nvvp.org meer informatie en aanmelding.
voeding omkeerbaar. Van broccoli bijvoorbeeld is bekend dat het
DNA-posities zouden een verhoogde kans op aandoeningen
bevorderend voor onze gezondheid is. Ik ben al benaderd door bedrijven
kunnen aantonen en via wetenschappelijk onderzoek ging men op
die erg geïntesseerd zijn in deze nieuwe wetenschappelijke inzichten en op
zoek naar dergelijke verbanden. Er werd zelfs al gesproken over
basis daarvan ‘functional foods’ willen ontwikkelen. Epigenetic Editing is echt
‘genenpaspoorten’. Uiteindelijk is men hier niet ver mee gekomen,
een revolutie in de biologie met veelbelovende vooruitzichten.”
het lukte niet heel goed om de markers voor erfelijke aanleg voor
ziekten in het genoom terug te vinden.” Aldus Marianne Rots,
zachter moet werken. De enzymen die deze vlaggetjes
hoogleraar moleculaire epigenetica in het UMCG en één van de
onderhouden, worden beinvloed door vele mechanismen en
verrassende gastsprekers op het NVvP-najaarscongres 2014.
reageren bijvoorbeeld op de omgeving. Je wordt dus geboren
met een set genen, maar allerlei omgevingsfactoren
Het juiste vlaggensein
beïnvloeden welke genen harder of zachter aanstaan.
“Inmiddels weten we dat van het hele genoom slechts 1,2 procent
Als deze regulerende mechanismen niet goed functioneren,
de blauwdruk is met de codes voor eiwitten. In de rest van de
ontstaan er ziektes zoals kanker.”
ongeveer drie miljard bouwstenen van ons DNA bevinden zich
instructies voor allerlei regulerende mechanismen. Het hele
De invloed van onze levensstijl
genoom speelt dus belangrijke rollen bij genexpressieregulatie.
Welke omgevingsfactoren zijn op dit proces van invloed? “Eigen-
Dat was voor onderzoekers een eyeopener.”
lijk alles waar we mee in aanraking komen of mee te maken
Het proces werkt als volgt: iedere cel in ons lichaam bezit hetzelfde
hebben en dat is het lastige. Allerlei factoren kunnen effect
DNA. Maar niet alle genen zijn nodig om een cel haar specifieke
hebben op het functioneren van het genoom, maar over het
taak uit te kunnen laten voeren. Per celtype staat een bepaalde set
hoe en wat weten we nog weinig. Leeftijd is bijvoorbeeld van
genen ‘aan’, terwijl andere genen ‘uit’ staan. Een cel kan dit
invloed: DNA-methylatie verandert naarmate we ouder
onthouden door gebruik te maken van bepaalde markeringen.
worden. Maar met name ook onze levensstijl is van groot
“Deze zitten als een soort vlaggetjes op het hele genoom; ze
belang: ongezond gedrag leidt tot ongezonde veranderingen
signaleren of een gen aan of uit moet en ook of het harder danwel
in de markeringen op het DNA en vice versa. Bij rokers bijvoor-
NVvP, een gezond fundament
kunst, maar het adequaat
Zelf veranderingen terugdraaien
dichtgedraaide tumorsuppressor-genen: deze afsluiting is met de juiste
dacht men het boek des levens in handen te hebben. Bepaalde
4
beeld weten we dat de werking van hun tumorsuppressor-genen gedimd
Parodontitis voorspellen?
Tot slot de link met mondgezondheid: kan een afwijkende markering op één
specifieke positie op het genoom aangeven wie er later bijvoorbeeld met
parodontitis bij de tandarts zit? “Dat zou inderdaad zo kunnen zijn, maar
er zijn nog vele onderzoeken nodig om dat definitief te kunnen stellen.
Eén ding is wel duidelijk: dankzij de epigenetica krijgen we in de toekomst
beslist de mogelijkheid tot vroege diagnostiek en nieuwe behandelingsmogelijkheden.”
Congresprogramma
9.40 – 10.30 Andrea Maier
The art of bouncing (back): veroudering en haar geheimen
10.30 – 11.15 koffiepauze
11.15 – 12.05 Marianne Rots
Epigenetica: hoe lifestyle en veroudering de uiting van
genetische aanleg kunnen beïnvloeden
12.05 – 12.55 Wijnand Teeuw
Ouderdom komt met samenhangende gebreken
12.55 – 14.15 lunchpauze
14.15 – 14.30 Uitreiking NVvP - Oral B® onderzoeksprijs
Meer weten over dit onderwerp?
Tijdens het NVvP-najaarscongres 2014, dat op 28 november a.s.
plaatsvindt in Ede, vertelt Marianne Rots meer over Epigenetic
Editing, de mogelijkheden daarvan voor parodontitis èn de
baanbrekende onderzoeksresultaten van haar team.
Kijk op www.nvvp.org voor meer informatie en aanmelding.
14.30 – 15.20 K
ris Verburgh
Over voeding en veroudering
15.20 – 16.00 theepauze
16.00 – 16.50 Bram Bakker
Gewoonten veranderen: hoe?
nr 85 • Fundamenteel 5
EFP Nieuws
Kennisinstituut Mondzorg deel 3
Kennisinstituut Mondzorg KiMo, deel 3
bouwing van de antwoorden. Je moet de juiste literatuur zoeken
en deze kunnen beoordelen op kwaliteit; de wetenschappelijke
onderbouwing van je uitspraken moet stevig genoeg zijn om te
Prof. dr. Fridus van der Weijden:
kunnen gebruiken. Dat alles moet verwerkt worden in een hand-
‘Richtlijnen zijn een belangrijke
voorwaarde om kwaliteit
transparant te maken’
Evalueren, bijschaven, goedkeuren en implementeren zijn dan
Belangrijkste doelstelling van het nieuw op te richten Kennisinstituut Mondzorg (KiMo) is het
komen er ongetwijfeld mensen die zich hierin willen verdiepen.
EFP Nieuws
zaam stuk, dat door diverse partijen beoordeeld moet worden.
ontwikkelen van landelijke klinische richtlijnen in de tandheelkunde. Namen we vroeger genoegen met
de volgende stappen. Een interessant proces.”
Expertise gezocht
Zo’n proces vereist de betrokkenheid van veel - deskundige mensen en dat kan in dit geval een probleem zijn. Fridus:
“In tandheelkundig Nederland hebben we nog niet zo veel
expertise als het gaat om het zoeken en beoordelen van
wetenschappelijke literatuur. Het vinden van de juiste
personen kan dus lastig zijn. Zodra de vraag er echter ligt,
Het gevolg van veel betrokkenen is wel dat dit het proces
tijdrovend èn kostbaar maakt.”
concensus-richtlijnen, tegenwoordig is ‘evidence based’ een vereiste. Parodontoloog en bijzonder hoogleraar
Voordelen
De European Federation of Periodontology (EFP) is
De betrokkenen hopen dat er op 1 januari 2015 accoord bereikt
actief op vele fronten, zoals u onder andere kunt
is over het oprichten van het KiMo, waarna de richtlijnen
ervaren op de website van de EFP. Eind november
kunnen gaan worden opgesteld. Zodra deze door alle partijen
vond bijvoorbeeld de 10e European Workshop in
definitief goedgekeurd zijn, volgt de implementatiefase. Die zal
Periodontology plaats, waarbij diverse werkgroepen
onder andere gepaard gaan met informatieavonden in den
de nieuwste wetenschappelijke onderzoeken
lande. Fridus: “De NMT stelt dat er grote behoefte is aan
bespraken op het gebied van parodontale plastische
landelijke klinische richtlijnen, dat lijkt mij ook. Begrijpelijk, want
chirurgie en soft tissue regeneratie. Alle conclusies zijn
voor de algemeen practicus, die de tandheelkunde in de breedte
gebundeld in een speciale uitgave van het Journal of
moet kunnen overzien, is het onmogelijk om de vakliteratuur in
Clinical Periodontology. Deze Special is onlangs online
alle aandachtsgebieden optimaal bij te houden. Bij de
gezet en is voor NVvP-leden vrij toegankelijk. Bij de
totstandkoming van de wetenschappelijk onderbouwde
volgende European Workshop in Periodontology
uniforme richtlijnen is dat wèl gedaan. Ze bieden dus
(met als onderwerp “Prevention of periodontal and
ondersteuning om te werken volgens de nieuwste
peri-implant diseases”) komende november is
wetenschappelijke inzichten. Dat helpt je niet alleen om
Nederland trouwens goed vertegenwoordigd,
adequate zorg te leveren, het maakt je leven en werk bovendien
daarover leest u meer in een volgende editie van
ligt bij alle ondertekenaars van de intentieverklaring KiMo.
een stuk eenvoudiger. Een ander voordeel van de richtlijnen is
Fundamenteel.
De eerste stappen
Zodra er een accoord bereikt is, kan gewerkt gaan worden aan
dat je aan derden kunt aantonen dat kwalitatief hoogstaande
Dit artikel over het KiMo is het derde in een reeks van
de feitelijke oprichting van het Kennisinstituut. En kan er een
tandheelkundige zorg wordt nagestreeft. De transparantie die
De voorbereidingen voor EuroPerio8, vanaf 3 juni 2018
drie. In het eerste artikel (Fundamenteel maart 2013)
begin gemaakt worden met het opstellen van de richtlijnen.
de richtlijnen bieden, is daarvoor een belangrijke voorwaarde.
in Londen, zijn in volle gang. Ook de laatste
vertelde parodontoloog Julie Graswinckel waarom het
Bestaat daar ook een protocol voor?
Zo bewijzen ze op meerdere fronten hun nut.”
ontwikkelingen hieromtrent leest u op de EFP-site.
prof. dr. Fridus van der Weijden: “Richtlijnen helpen om volgens de modernste inzichten te werken.”
Bij het zorgvuldig ontwikkelen van landelijke klinische richtlijnen
komt heel wat kijken (zie kadertekst ‘De eerste stappen’).
Voor het Kennisinstituut Mondzorg geldt dat er het afgelopen
anderhalf jaar al veel werk verricht is. Er is een concept
opgesteld voor het oprichten en vormgeven van een kennisinstituut. Alle wetenschappelijke verenigingen in ons land zijn
benaderd met de vraag welke richtlijnen zij hanteren en welke
aanvullende behoefte er bestaat. Via de NMT-peilstations is
dezelfde vraag uitgezet. Op grond van de verzamelde
informatie is een eerste keuze gemaakt, die geleid heeft tot
een concept basisplan met daarin een voorstel hoe de
gewenste richtlijnen ontwikkeld kunnen gaan worden. Dit plan
©foto: rosalienderkinderen.nl
KiMo is opgericht en welke stappen er tot nu toe
Natuurlijk vindt u er alle EFP-Newsletters, onder
genomen zijn. In de vorige editie van Fundamenteel
Logisch proces
het kopje ‘current news’ treft u nieuwsfeiten van
(juni 2014) legde parodontoloog Dick Barendregt o.a.
“Er is inderdaad een richtlijn voor het opstellen van richtlijnen
verschillende Europese parodontologieverenigingen
uit welke vier P’s vereist zijn om tot een een goede
die we kunnen benutten, maar eigenlijk verloopt zo’n proces
Meer weten over KiMo?
en ook korte samenvattingen van recente weten-
methodiek voor landelijke klinische richtlijnontwikkeling
heel logisch,” zegt parodontoloog en bijzonder hoogleraar
Op de website van KiMo kunt u alles lezen over het hoe,
schappelijke onderzoeken zijn met één muisklik te
te komen. Heeft u deze edities gemist? Op onze website
parodontologie prof. dr. Fridus van der Weijden. “Eerst kijk je
waarom, wat en wanneer van dit nieuwe instituut:
lezen. U vindt de EFP op www.efp.org.
treft u de pdf van elke uitgave: www.nvvp.org.
naar de vragen die brandend zijn voor de professie, vervolgens
www.kennisinstituutmondzorg.nl
ga je op zoek naar experts voor de wetenschappelijke onder-
6
NVvP, een gezond fundament
Monique Danser, EFP-afgevaardigde
nr 85 • Fundamenteel 7
Websitenieuws / Oproep
Kennis update
Informatieve folders
Kennis update in Göteburg
Haal méér uit uw
lidmaatschap!
Dankzij een schenking van de stichting NVvP mochten alle MSc-studenten parodontologie van het ACTA
Bij de NVvP kunt u diverse informatieve folders bestellen die een
waardevolle ondersteuning bij de uitoefening van uw praktijk
afgelopen mei het tweedaagse ‘4th international Jan Lindhe’-symposium in Göteburg bijwonen.
zijn. Ter opfrissing van uw kennis biedt de vereniging u tevens
de keuze uit verschillende wetenschappelijke naslagwerken.
Conroy Faber en Nicky Beukers doen verslag.
Extra aantrekkelijk: als NVvP-lid krijgt u korting op uw bestelling.
Dr. Ricardo Teles vertelde met name over nieuw onderzoek
naar genexpressie van de subgingivale biofilm. Hij maakte
duidelijk dat niet alleen de informatie over de compositie,
maar ook de ‘werkingstoestand’ de resultaten kan
beïnvloeden. Dr. P. Papapanou sprak over de prevalentie en
classificatie van parodontitis, hij stelde dat een nieuwe
classificatie noodzakelijk is op basis van leeftijd en genetica.
Ook prof. dr. Bruno Loos raakte het onderwerp van de
genetica aan, waarbij hij duidelijk maakte dat parodontitis
een complexe ziekte is en dat genetica hierin een belangrijke
rol speelt. Van Genome Wide Association Studies kwam
informatie over specifieke risico loci geassocieerd met
parodontitis: ondanks de gemaakte progressie verdient dit
gebied nog veel aandacht.
Prof. Iain Chapple haalde het onderwerp over micronutrition
in de parodontologie aan. Hoge consumptie van
koolhydraten en suikers draagt bij aan oxidatieve stress;
anti-oxidanten als vitamine C kunnen beschermend werken
en zouden een deel moeten zijn van de behandeling van
parodontitis.
Het onderwerp over occlusaal trauma werd aangehaald
door Prof. Heitz-Mayfield. Een interessant onderdeel van
haar lezing betrof de laatste onderzoeken over occlusaal
trauma en peri-implantitis, die aantonen dat occlusaal
trauma invloed heeft op de progressie van peri-implantitis.
Prof. Herrera sprak over parodontitis en antibiotica: de
beslissing tot het gebruik van antibiotica kan op empirische
basis worden genomen of op basis van microbiologisch
onderzoek. Antibiotica is met name bij agressieve
parodontitis voordelig.
Dr. Sculean haalde het onderwerp van regeneratie aan.
Hij benadrukte dat het nog steeds onduidelijk is of regeneratie gunstiger is dan conventionele parodontale chirurgie
op de lange termijn. Prof. F. Schwarz besprak de behandelopties voor peri-implantitis. De belangrijkste boodschap is
dat een niet-chirurgische aanpak voor peri-implantmucositis
de beste resultaten geeft, echter voor peri-implantitis is een
chirurgische aanpak noodzakelijk. Prof L. Sailer gaf een
lezing over de verschillende materialen en technieken
die gebruikt kunnen worden in de implantologie en de
biologische complicaties die hierbij komen kijken.
8
NVvP, een gezond fundament
Websitenieuws
Het allerlaatste nieuws over en rondom onze vereniging
treft u op onze website. Natuurlijk kunt u er zich snel en
makkelijk aanmelden voor ons najaarscongres, u treft er
interessante informatie over EuroPerio 8 in Londen en onder
het kopje ‘Nieuws’ vindt u wetenschappelijke artikelen over
obesitas en diabetes. In onze winkel bestelt u eenvoudig
allerlei interessante voorlichtingsfolders en bent u NVvP-lid?
Dan profiteert u vanzelfsprekend van een aantrekkelijke
ledenkorting. Meer weten? Kijk op www.nvvp.org.
Op de foto van links naar rechts: Ilara Zerbo, Chryssoula Delatola, Spyros Paraskevas,
Conroy Faber, Laura Ziukaite, Nicky Beukers, Thijs de Jong, Elefteris Sygkounas,
Ethymios Arvanitidis, Stefano Andreotta, Michaelis Monogyios, Erol Liefferink
Dr. Kasja Abrahamsson maakte duidelijk dat de verwachtingen
van de patiënt, vertrouwen in de clinicus en eerdere ervaringen van
tandheelkundige behandelingen bepalende factoren zijn die de
reacties van patiënten bepalen op de diagnose van parodontitis of
peri-implantitis. Over het opnieuw optreden van peri-implantitis heeft
dr. A. Guerrero laten zien hoe belangrijk nazorg is ter voorkoming van
deze ziekte. Ander belangrijke risicofactoren zijn roken, parodontitis
en mondhygiëne.
Tot slot werd een klinische lezing gegeven door dr. Anders Ekfeld.
Met een scala aan casussen liet hij zien hoe belangrijk een
interdisciplinaire behandelplanning is en dat communicatie naar
de patiënt een uitermate belangrijke rol heeft.
Bij deze willen wij, alle MSc parodontologen in opleiding
parodontologie aan het ACTA Amsterdam, de stichting NVvP
bedanken voor de mogelijkheid om dit bijzondere congres bij te
kunnen wonen. Het was een voorrecht om een aantal vakpersonen
over hun expertise te horen spreken.
Kunt u iets voor
ons doen?
Opr
oep
!
Niet-lid
Lid
Uw tandvlees krijgt een cijfer
100 stuks
23,00
200 stuks
40,00
300 stuks
51,00
500 stuks
75,00
1000 stuks
130,00
20,00
36,00
45,00
65,00
110,00
Mondverzorging: een bewuste keuze
50 stuks
35,00
28,00
100 stuks
69,00
54,00
200 stuks
132,00
102,00
300 stuks
192,00
147,00
500 stuks
305,00 230,00
1000 stuks
560,00 410,00
Parodontitis 1: mondhygiëne, gebitsreiniging
50 stuks
41,00
3100
100 stuks
81,00
69,00
200 stuks
156,00 132,00
300 stuks
228,00 192,00
500 stuks
370,00
306,00
1000 stuks
730,00 610,00
Parodontitis 2: mondhygiëne, gebitsreiniging, flapoperatie
50 stuks
46,00
40,00
100 stuks
91,00
79,00
200 stuks
176,00 152,00
300 stuks
258,00 232,00
500 stuks
420,00 360,00
1000 stuks
830,00 710,00
Parodontologie in de Praktijk
J.P. van Hoeve (172 pag.)
60,00
45,00
De kracht van onze vereniging schuilt met name in de
talloze vrijwilligers die zich voor de NVvP hebben ingezet
of dat nog steeds doen. Zo bouwen we samen verder aan
een stevig fundament.
Als vereniging willen we graag verder groeien. En daarbij
kunnen we altijd extra ondersteuning gebruiken. Heeft ú
Alle vermelde prijzen zijn incl. BTW en exclusief verzendkosten
misschien ideeën die we kunnen benutten? Welke kant
Bestellen kan snel en simpel via e-mail: [email protected]
moeten we met onze vereniging op? En kunt of wilt u
daarin misschien iets voor ons betekenen? Met uw inzet
Bellen of faxen naar het secretariaat mag natuurlijk ook:
levert u een essentiële bijdrage aan de bloei van onze
telefoon 0229 - 540 148, fax 0229 - 543 467. De bestelling wordt zo
vereniging. Wilt u meer weten over wat u voor de NVvP kunt
snel mogelijk per post bij u thuisbezorgd. Bestellen via de website?
betekenen? Neemt u dan contact op met ons secretariaat.
Voor de ledenkorting moet u inloggen.
Uw hulp wordt zeer gewaardeerd!
Extra voordeel dus van uw NVvP-lidmaatschap!
Conroy Faber en Nicky Beukers
nr 85 • Fundamenteel
9
Verslag jubileumsymposium
Dr. John Kois op jubileumsymposium Paropraktijk Utrecht
en Praktijk voor parodontologie en
Implantologie Nijmegen:
Van Hitman naar
Healer?
De Amerikaanse tandarts dr. John Kois hield een inspirerend betoog
op het recente jubileumsymposium van de Paro Praktijk Utrecht en
de Praktijk voor Parodontologie en Implantologie Nijmegen. De kern
van zijn relaas? “Werk volgens een gerichte risicoanalyse.”
Dr. John Kois is oprichter van het Kois Center, een trainingscentrum
voor implantologie, esthetische en restauratieve tandheelkunde.
Als gerenommeerd gastspreker boeit hij zijn publiek met
waardevolle wetenschappelijke informatie, herkenbare
praktijkvoorbeelden en pittige oneliners.
Centraal in Kois’ betoog staat de waarde van een gerichte
risicoanalyse op vier gebieden (parodontaal, biomechanisch,
functioneel en esthetisch). “Patiënten hebben vaak geen idee van
wat er precies aan de hand is. Bovendien denken veel patiënten dat
de tandarts vooral geld wil verdienen. Met hulp van een gerichte
risicoanalyse kun je ervoor zorgen dat patiënten je in een andere rol
zien. Allereerst kun je de patiënt duidelijk maken wat er gaande is
en waar eventuele problemen kunnen ontstaan. En terwijl de data
- denk aan vragenlijsten, lichtfoto’s en modellen - bij eventuele
problemen de rol van ‘Hitman’ spelen, kun je als tandarts de
‘Healer’ zijn die de oplossing daarvoor realiseert,” stelt Kois.
Wellness-model
Door te werken met een gerichte risicoanalyse ontstaat er volgens
Kois een verschuiving van het restauratieve denken van de tandarts
naar een wellness-model. ‘Producten geven je niet de skills’, aldus
een andere stelling van Kois. “Door te begrijpen hoe een
verandering in de mondgezondheid ontstaat, weet je wat je doet’.
Ofwel: ‘Build the why’. Voorspelbaar werken is hierbij belangrijk,
evenals een systematische lange termijn visie bij de behandelplanning, behandelprotocollen en zelfvertrouwen. Patiënten moeten
voorts geen verwijten krijgen, zeg niet dat het iemands eigen schuld
is dat hij een slecht gebit heeft: ‘Patients are our friends’. Tot slot:
wees trots op je werk. “Als je trots bent op je werk, wordt het
méér dan alleen maar ‘a job’”. Een mooie boodschap op een
aangenaam jubileumsymposium.
Een uitgebreider verslag van deze dag is te vinden op
www.paropraktijkutrecht.nl en www.pvpin.nl
10 NVvP, een gezond fundament
Jubilea & Symposia / Oproep
Uit de paropraktijk / Steven W.H. Lim / Hardi Mink
Jubilea & Symposia
Uit de paropraktijk:
Viert uw praktijk een jubileum? Of organiseert
u een symposium danwel ander evenement?
In Fundamenteel kunt u uw collegae hierover
bijtijds informeren óf na afloop een impressie
bieden.
Peri-implantair botverlies na rehabilitatie
Voor tijdige publicatie is het raadzaam om uw tekst
(maximaal 250 woorden) en duidelijke foto (minimaal
800 kB) op tijd in te sturen naar ons secretariaat.
Onze deadlines voor 2014:
december-editie
inleverdatum kopij: 30 oktober
(verschijningsdatum: 21 december)
De redactie behandelt ieder ingezonden bericht op
integere wijze en behoudt het recht om een bijdrage
waar nodig te redigeren danwel niet te publiceren.
Berichten worden geplaatst op volgorde van
binnenkomst en op basis van beschikbare ruimte.
Opr
oep
!
Kent u projecten voor
de stichting NVvP?
De Stichting NVvP is in het leven geroepen om
parondontaal onderzoek en parodontaal onderwijs
in Nederland te stimuleren. Projecten die hiervoor in
aanmerking komen, kunnen worden aangemeld bij het
secretariaat van onze vereniging. Voor meer informatie
over criteria en mogelijkheden kunt u contact opnemen
met het NVvP-secretariaat: telefoon (0229) 54 01 48 of
[email protected].
Proloog
Patiënt heeft sinds 2008 een vaste constructie in de
boven –en onderkaak, afgesteund op implantaten.
De suprastructuur in de maxilla is verschroefd. De suprastructuur in de mandibula is met een definitief cement
gecementeerd op een gefreesde titanium mesostructuur.
Direct na plaatsing was patiënt niet tevreden over de
vormgeving van de incisaallijn en over de vergrote overjet,
aangezien zijn embouchure als saxofonist hierdoor niet
meer optimaal was. Om te kunnen spelen moest hij zijn
mandibula bovendien teveel naar proaal bewegen, wat
zeer vermoeiend was. Over de aanpassing van de
werkstukken belandden tandarts en patiënt in een
impasse, waarna patiënt de samenwerking beëindigde
zonder dat zijn problemen afdoende waren afgehandeld.
In 2009 kwam de patiënt bij ons in het centrum. Tijdens
de meerdere inspecties van de implantaten werd
duidelijk dat patiënt zeer veel moeite had om rondom
de implantaten adequaat te reinigen. Dit kon bijna geheel
toegeschreven worden aan de vormgeving en de keuze
om geen uitneembare constructies te vervaardigen.
Om aan de voorwaarden te kunnen voldoen, een betere
reinigbaarheid en een andere tandopstelling, gaven wij
patiënt het advies om, nog geen jaar na het afronden van
de vorige rehabilitatie, de vaste constructies te laten
vervangen door uitneembare brugconstructies. Pas drie
jaar daarna was patiënt financieel in staat en tandheelkundig min of meer gedwongen om de constructies te
reviseren.
Tussen 2009 en 2012 (afb. 1 en 2) ontstonden er namelijk
forse peri-implantaire ontstekingen, die gepaard gingen
met pusafvloed en fors botverlies rondom enkele
implantaten. Patiënt klaagde over foetor en forse
bloeding na rageren. Op de OPT van 2010 (afb. 3) was
nog geen botverlies waarneembaar rondom de
implantaten; in 2012 is duidelijk botverlies te zien (afb. 4).
1
2
Onderzoek
Door de distorelatie en de keuze om bij de vorige
rehabilitatie niet-uitneembare constructies te vervaardigen, moesten de elementen met een behoorlijke proale
positie worden opgesteld ten opzichte van de geplaatste
implantaten. Op deze manier kon voldoende steun
3
nr 85 • Fundamenteel 11
Uit de paropraktijk / Steven W.H. Lim / Hardi Mink
gegeven worden aan de weke delen en kon een
acceptabel esthetisch resultaat worden verkregen.
De mondhygiëne rondom de implantaten was beperkt
uitvoerbaar door de gecompliceerde vormgeving van
de suprastructuren. De suprastructuur van de maxilla
was zelfs concaaf van onder, wat een grote plaqueretentieplaats bleek te zijn. De mucosa was vurig
rood. Er was vergevorderd peri-implantair botverlies
(50-80%) rondom de implantaten 15, 25, 26, 41.
Elementen 34 en 35 hadden ook terminaal botverlies
en een mobiliteitgraad III.
12
8
Behandelplan
1. Explantatie 15, 25, 26, 41 (afb. 5).
2. Extractie 34, 35.
3. Vervaardigen nieuwe uitneembare constructies op
telescoop/ staaf- mesostructuren.
4. Peri-implantaire nazorg bij de mondhygiënist
elke 3 maanden gedurende het eerste jaar na
plaatsen.
5. Periodieke implantaatcontrole na 1 jaar bij de
parodontoloog.
Na het veilig stellen van de gezonde implantaten
zijn er afdrukken gemaakt ten behoeve van een
beetregistratie met Plaster facebow (afb. 6). De
suprastructuur is een aantal keren gepast in een
wasopstelling (afb. 7), waarbij ook de incisaallijn van
de 11 en 21 is aangepast aan het saxofoonmondstuk.
Hiervoor is een kleine putty-afdruk genomen, die door
de technieker is uitgegoten in een kunsthars (afb. 8).
Nadat de definitieve constructies werden vervaardigd
(afb. 9, 10, 11 en 12), is een peri-implantaire status
(afb. 13) gemaakt. Deze zal volgens een protocolair
interval worden herhaald tijdens de periodieke
implantaatcontroles.
Drie maanden na het plaatsen van de nieuwe
suprastructuren is al duidelijk te zien dat het vurige
aspect van de mucosa vrijwel verdwenen is en dat de
patiënt goed in staat is om rondom de implantaten
en mesostructuren te reinigen (afb 14 + 15). Er zijn
duplicaat protheses vervaardigd, mocht reparatie van
de definitieve constructies nodig zijn.
Tandtechniek: Hardi Mink, Aldente
Steven W.H. Lim, parodontoloog NVvP
Centrum Implantologie Parodontologie Amstelveen
Centrum Parodontologie en Implantologie Amersfoort
4
5
9
13
10
6
14
11
7
De foto’s in deze ‘Uit de paropraktijk’ zijn gepubliceerd met
toestemming van de patiënt.
12
NVvP, een gezond fundament
15
nr 85 • Fundamenteel
13
Agenda congressen / symposia / cursussen / compact clinics / workshops
Agenda
Deze agenda wordt samengesteld uit gegevens zoals bekend
bij de NVvP en het PAOT. Cursusgegevens voor deze rubriek
kunt u inzenden naar het secretariaat NVvP.
Congressen, symposia 2014/2015
Hoofdpijn en Kopzorgen, jaarcongres VMTI
Paroprotocol Locaties ‘on the road’
Sponsors
Sponsorinformatie
Hoofdsponsors 2014 van de NVvP
op locatie, ACTA
Platina: Braun Oral B®
Masterclass orale implantologie 2014-2015
16 woensdagen, ACTA, Amsterdam
Implantaat geplaatst, wat nu?
6 november 2014, KvPA, Amsterdam
3 oktober 2014, Laren
Goud: Zendium®
Indicatiestelling implantologie anno 2014, what’s new? NVvP Najaarscongres 2014 13 november 2014, KvPA, Amsterdam
28 november 2014, Ede-Wageningen
BVP-congres Piezocision for rapid orthodontic treatments
PARO, je moet het zien (zitten)
Zilver: Dentaid BeNeLux (Perio.Aid®,
25 november 2014, KvPA, Amsterdam
Halita®, Desensin R, Interprox®)
5 december, Luik, België
Behandelplanning en restauratie op een enkelvoudig implantaat
EuroPerio8
in de posterieure regio
3-6 juni 2015, Londen
23 oktober & 20 november & 18 december 2014, KvPA, Amsterdam
Op de website van de EFP (www.efp.net) vindt u alle
Infectiepreventie 2.0
Brons: Gaba Dental (Elmex®
internationale congressen in de parodontologie.
28 november 2014, Cine Mec, Wageningen
en Meridol®)
Parodontologie, jaarlijkse update
In onderstaande rubriek worden uitsluitend cursussen
12 december 2014, DCM, Breukelen
aangekondigd die relevant zijn voor de Parodontologie en
Implantologie. De redactie behoudt zich het recht voor om
Basiskwalificatie parodontale chirurgie: een praktische
aanmeldingen zonder opgaaf van redenen niet in deze rubriek
en klinische cursus
op te nemen. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de
drie dagdelen op afspraak, UMCN, Nijmegen
Sponsors
Basiskwalificatie plastische parodontale chirurgie:
Dent-Med Materials
een praktische en klinische cursus
(Geistlich Bio-Gide® Perio,
inhoud van het aangekondigde in overeenstemming hoeft te
zijn met de opvattingen of het beleid van de NVvP.
Cursussen, compact clinics,
workshops okt t/m dec 2014
drie dagdelen op afspraak, Nijmegen
Uitgebreide kwalificatie parodontale chirurgie:
Parodontologie en Golf
een praktische en klinische cursus
2-5 oktober 2014, Parocursus.nl, Marbella
twaalf dagdelen verspreid over langere periode, op afspraak,
UMCN, Nijmegen
diagnostiek bij parodontitis,
twee dagdelen, parocursus.nl
Straumann BV (Emdogain®)
Biomet 3i
Parodontale behandeling in de Algemene Praktijk
BioHorizons
twee dagdelen, parocursus.nl
Henry Schein
10 oktober 2014, DCM, Breukelen
Meer informatie en/of aanmelden:
Zorg voor Nazorg • www.acta-de.nl
31 oktober 2014, LabOral, Houten
• PAOT UMC St. Radboud Nijmegen, • www.mondhygienisten.nl
NVvP, een gezond fundament
(microbiologische en genetische
Philips Oral Health Care (Sonicare®)
Parodontologie, the evidence, part 4
14
Laboral Diagnostics®
Parodontale Diagnostiek
Parodontale plastische chirurgie
9 oktober 2014, KvPA, Amsterdam
en Mucograft®Seal)
cariës- en legionella-onderzoek)
Nazorg implantaten
3 oktober 2014, UMCN, Nijmegen
Bio-Oss® Collagen,Mucograft®
Oral Comp
EMS Electro Medical Systems
• www.laboral.info
www.paotumcn.nl,
• www.kvpa.nl
telefoon 024-3619408 of
• [email protected]
[email protected];
• www.marktwo.nl/cursusaanbod/?cat=67
nr 85 • Fundamenteel 15