Jonge kinderen, smart phones en tablets, wat is

Auteur: Leontien Vreeburg –
promovenda Lectoraat Jeugd en
Opvoeding. De Haagse Hogeschool
Redactie: Jet Pruijssers –
onderzoeks- en onderwijsassistent
Fontys Hogeschool Pedagogiek
Datum: Januari 2015
Factsheet: Jonge kinderen, smart phones en tablets, wat is wijsheid?
Te beantwoorden kwestie(s)
Een huilende peuter in de auto krijgen ouders stil door ze met hun telefoon te laten spelen, een koortsig
en hangerig dreumesje vermaakt zich met de filmpjes op de iPad, een ouder die na een drukke dag
werken even wat rust wil hoeft alleen zijn telefoon af te geven. Ouders geven hun kinderen graag deze
mobiele apparaten, 80% van de kinderen van vier maken gebruik van een tablet als die in huis is. Ouders
maken zich ook zorgen. Is het niet slecht voor mijn kind als ze veel achter deze apparaten zitten?
Jonge kinderen zijn dol op mobiele apparaten. Waarom eigenlijk? Mobiele telefoons en tablets zijn
uitgerust met een touch screen. Zo’n scherm is heel geschikt voor jonge kinderen, want het sluit naadloos
aan bij hun motorische en cognitieve ontwikkeling. Met hun kleine vingertjes kunnen ze makkelijk zo’n
touch screen bedienen. En zelfs baby’s van nog geen één jaar oud begrijpen dat je met de ronde knop op
de iPad je weer naar het begin gaat.
Naast gemakkelijk bedienbaar bieden mobiele apparaten –net als computers en tv- kleurrijke en
contrastrijke plaatjes, aantrekkelijke geluiden en bewegingen in filmpjes, en spelletjes. Deze plaatjes,
geluiden en bewegingen prikkelen de rechterhersenhelft. Jonge kinderen functioneren vooral uit deze
hersenhelft. Juist door te mogen spelen met een telefoon of tablet krijgen deze kinderen een grote
beloning. Dat is een heel fijn gevoel en dan hebben ze verder nergens meer aandacht voor.
Het gebruik van mobieltjes en tablets door jonge kinderen is een topic dat veel ouders bezig houdt. Deze
factsheet geeft antwoord op de volgende vragen over jonge kinderen (tot vier jaar) over mobiele
apparaten (smart phones en tablets) en het gebruik:
- kunnen jonge kinderen dingen leren door een mobiel apparaat?
- is het gebruik van mobiele apparaten mogelijk schadelijk voor een kind?
- hoe kunnen ouders omgaan met het gebruik van mobiele apparaten door hun kind?
www.dejeugdprofessional.info
Methode van onderzoek
Mobiele apparaten zijn snel ingeburgerd geraakt en heel populair. Bijna iedereen (92% van de
Nederlandse volwassenen onder de 40 jaar) bezit een smart phone, en gebruikt hem zeer regelmatig.
Bijna alle ouders in Nederland met jonge kinderen hebben minimaal een, maar vaak ook meer mobiele
apparaten in huis die ze veel gebruiken. Onderzoek naar de effecten van het gebruik van mobiele
apparaten door kinderen wordt sinds enkele jaren gedaan. Dit betekent dat we vanuit onderzoek wel wat
kunnen zeggen over een aantal zaken maar nog niet iets kunnen zeggen over de effecten van het
gebruik van mobiele apparaten op de lange termijn.
Hieronder vind je een samenvatting van de literatuur, uit diverse onderzoeken (zie referenties).
Resultaten
Onderzoek laat zien dat mobiele apparaten niet in staat zijn om voor baby’s en jonge kinderen tot twee
jaar ervaringen te bieden die van belang zijn voor de hersenontwikkeling van deze kinderen. Zij hebben
juist zintuigelijke ervaringen in de echte wereld nodig. De ervaringen die ze opdoen door te luisteren,
kijken, voelen, bewegen en contact met mensen, zijn bepalend voor de hersenontwikkeling. Dit is van
belang voor hun ontwikkeling op lange termijn. Zoals cognitieve vaardigheden, creativiteit, probleem
oplossen, taalgebruik, sociaal-emotionele vaardigheden. Een telefoon of een tablet kan deze ervaringen
niet bewerkstelligen en hebben geen meerwaarde voor het jonge kind. Echter kinderen van nu groeien op
in een wereld met technologie en krijgen er al op jonge leeftijd mee te maken.
Voor zover we nu weten is het gebruik van een beeldscherm ook niet schadelijk als een jong kind een
keertje een paar minuutjes erop speelt of naar kijkt. Echter, als jonge kinderen veel tijd bezig zijn op een
tablet of telefoon dan kan dat wel ten koste gaan van de ontwikkeling. Voor de ontwikkeling van jonge
kinderen is het belangrijk dat hun beide hersenhelften worden gebruikt. Bijvoorbeeld door te spelen,
muziek te maken, praten met anderen. Telefoons en tablets kunnen deze ervaring niet bieden. Deze
ervaringen prikkelen de rechter hersenhelft.
Voor baby’s en heel jonge kinderen is het niet nodig om ze met mobiele apparaten te laten spelen. Deze
kinderen vermaken zich heel goed met kletsen, aanraken, tegen het wangetje blazen, met een balletje
spelen of voorlezen.
Met kinderen vanaf twee jaar kan je samen af en toe op een spelletje spelen op de telefoon of een filmpje
kijken op de tablet. Belangrijk is dat ouders samen met het kind het spelletje doen of filmpje kijken. Zo
kunnen ze hun kind begeleiden. Door het samen te doen is er contact en door te praten stimuleer je
beide hersenhelften van het kind. Voor kinderen tussen twee en vier jaar is maximaal vijf a tien minuten
per keer en maximaal een half uur per dag genoeg. Dat is ongeveer één puzzel of filmpje per keer.
Belangrijk is dat wat het kind doet achter de smart phone of tablet is afgestemd op de ontwikkeling van
het kind. Baby’s zijn er bijvoorbeeld dol op om mensen te zien en andere baby’s. Peuters beginnen heel
korte en simpele verhaaltjes te begrijpen. Oudere peuters en kleuters zijn bezig met kleuren en tellen. De
app, het spelletje of filmpje dat aansluit bij de ontwikkeling van het kind, biedt een mogelijkheid om te
leren.
Een digitaal prentenboek kan soms jonge kinderen wel helpen. Digitale prentenboeken zijn boeken
waarin veel multimedia onderdelen zitten. Zoals muziek, bewegende wolken, groeiende bloemen.
Onderzoek heeft laten zien dat als de animatie de tekst goed ondersteunt –denk aan muziek die past als
het om een verdrietige gebeurtenis gaat- het verhaalbegrip en taalontwikkeling van het kind kan
toenemen. Dit zou kunnen komen omdat digitale prentenboeken goed in staat zijn om de aandacht van
kinderen vast te houden. En ze kunnen helpen om de rode draad uit de tekst te begrijpen. Kinderen
onthielden details beter en leerden beter nieuwe woorden. Met name werkt multimedia goed als kinderen
een tweede taal moeten aanleren of voor kinderen uit laagopgeleide gezinnen. Digitale prentenboeken
laten een even groot effect zien op begrip en woorden leren dan kinderen die zelfstandig door een
prentenboek bladeren. Digitale boeken zijn niet beter dan papieren boeken. Juist het contact tussen
ouder en kind is zo belangrijk voor de ontwikkeling van jonge kinderen. Samen lezen.
Ouders hebben een voorbeeldfunctie, ook bij het gebruik van mobiele apparaten. Kinderen besteden
meer tijd achter een telefoon of tablet als de ouders daar ook meer tijd aan besteden. Hoe meer tijd
www.dejeugdprofessional.info
ouders aan hun mobiele apparaat besteden, des te groter is de kans dat kinderen zich misdragen om de
aandacht van hun ouders te krijgen, wat vervolgens weer leidt tot boze reacties van de ouders.
Digitaal Prentenboek Heksje & Willem, winnaar van de Medi@ Ukkie Award 2015
Discussiepunten / aanbevelingen
Deze factsheet illustreert de huidige stand van zaken. De ontwikkelingen gaan heel snel en er komt
steeds meer onderzoek beschikbaar. In de aankomende jaren zal onderzoek meer inzicht gaan geven in
de effecten van het gebruik van mobiele apparaten en in nieuwe ontwikkelingen. Daarmee zullen ook
mogelijk nieuwe richtlijnen komen voor het gebruik van smart phones en tablets voor jonge kinderen.
Kernboodschappen




Heel jonge kinderen (baby’s en peuters) hebben geen baat bij het spelen op tablets of
telefoons, gebruik ze dus zo min mogelijk.
Ouders met kind ( in de leeftijd van twee tot vier jaar) kunnen het beste samen met het kind
een filmpje kijken of puzzel op de tablet.
De tijd gaat snel achter een tablet, spreek met je kind af twee filmpjes of een puzzel te doen.
Ouders geef het goede voorbeeld! Zien beeldschermen, doet beeldschermen.
Meer lezen? www.mijnkindonline.nl
www.dejeugdprofessional.info
Bronnen:

Lerner, C., & Barr, R. (2014). Screen Sense: Setting the Record Straight: Research-Based
Guidelines for Screen Use for Children under 3 Years Old. Washington, DC: Zero to Three.

Pijpers, R., & Pardoen, J. (2011). App, Noot, Muis.

Takacs, Z. K., Swart, E. K., & Bus, A. G. (2014). Can the computer replace the adult for
storybook reading? A meta-analysis on the effects of multimedia stories as compared to
sharing print stories with an adult. Frontiers in psychology, 5.

Valkenburg, P. (2014). Schermgaande jeugd: over jeugd en media. Prometheus.

Whitepaper - mediawijzer.net (2014). Ukkies: hun brein en mediaopvoeding.

www.mijnkindonline.nl
Factsheet © Online tools voor de jeugdprofessional, januari 2015, colofon en disclaimer
www.dejeugdprofessional.info
www.dejeugdprofessional.info