Nr - Joods Leven

SJABBAT SJALOM
Sjabbat Weekblad voor Nederland
Nr. 36
Parasjat Wajjesjev
25 Kislev 5763
Overzicht Parasjat Wajjesjev
a’akov vestigt zich in het land Kena’an. Zijn lievelingszoon Joseef brengt hem onrustbarende berichten
over zijn broers. Ja’akov maakt voor Joseef een mooi kledingstuk met veelkleurige strepen. Joseef
wakkert de haat van zijn broeders nog verder aan door hen te vertellen over zijn profetische dromen –
korenschoven die zich voor zijn schoof buigen, en de zon, de maan en de sterren die voor hem buigen – ze
zijn een aanwijzing dat zijn familie hem tot koning zal benoemen. De broeders beschuldigen Joseef van
ursupatie en besluiten hem te executeren. Wanneer Joseef in Sjechem aankomt, waar zijn broers de kudden
weiden, besluiten zij hem, op aanwijzing van Reoeween, niet te doden maar hem in een put te werpen. Het
was Reoeweens bedoeling Joseef te redden. Jehoeda overreedt vervolgens de broers om Joseef uit de put
te halen en hem te verkopen aan een karavaan voorbijrijdende Ismaëlieten. Reoeween komt terug naar de
put en vindt die leeg. Hij verscheurt van smart zijn kleren. De broers hebben het kledingstuk van Joseef in
het bloed van een geslacht geitje gedoopt en tonen dat aan Ja’akov, die veronderstelt dat Joseef verscheurd
is door een wild beest. Ja’akov is ontroostbaar. Intussen is Joseef in Egypte verkocht aan Potifar, de
commandant van de lijfwacht van Par’o. Een apart hoofdstuk in de parasja is gewijd aan Jehoeda, wiens
zoon Er voor straf sterft omdat hij weigert zijn vrouw Tamar zwanger te maken. Onan, Jehoeda’s tweede
zoon trouwt met Tamar in een zwagerhuwelijk. Hij wordt onder vergelijkbare omstandigheden gedood.
Wanneer de vrouw van Jehoeda overlijdt, probeert Tamar kinderen te krijgen van Jehoeda, omdat zij weet
dat uit haar nakomelingen via de lijn van Jehoeda en de dynastie van David de masjiach zal voortkomen.
Intussen stijgt Joseef in macht in het huis van zijn meester in Egypte. Zijn buitengewone schoonheid trekt
ongewild de aandacht van de vrouw van zijn meester. Woedend als hij haar avances verwerpt, beschuldigt
zij Joseef ervan geprobeerd te hebben haar te verleiden. Joseef wordt in de gevangenis gegooid. In de
gevangenis voorspelt Joseef met succes de droom van de opperschenker van Par’o, die in ere hersteld
wordt, en de droom van de chef-kok van Par’o die wordt opgehangen. Ondanks diens belofte, vergeet de
opperschenker Joseef te helpen, en Joseef moet in de gevangenis blijven zitten.
J
Met toestemming vertaald uit Torah Weekly van Ohr Somayach in Jerusalem, Israel
©1998 Ohr Somayach International - All rights reserved.
Inzicht in de parasja
En Jehoeda … zei: „Zij heeft gelijk, het is van mij,
want ik had haar niet aan mijn zoon Sjela gegeven”
Tora verhaalt hoe Joseef van zijn broers scheidt,
trouwt en drie zonen krijgt, ’Eer, Onan en Sjela. ’Eer
trouwt Tamar, maar sterft zonder kinderen na te
laten. Onan trouwt dan de weduwe Tamar om de
familie van zijn broer ’Eer op te bouwen in een zwagerhuwelijk – Jibboem, maar ook Onan sterf spoedig daarna. Jehoeda laat Tamar niet met zijn derde
zoon Sjela trouwen want hij is bang dat die ook zal
sterven, net als zijn broers. Tamar verkleedt zich nu
als hoer en Jehoeda, die haar niet herkent, maakt
gebruik van haar diensten en geeft haar als betaling
enkele voorwerpen. Wanneer later aan Jehoeda
verteld wordt dat Tamar zwanger werd aangetroffen,
veroordeelt hij haar tot de brandstapel, want zij was
door jibboem aan de Sjela gebonden en pleegde
dus overspel. Tijdens haar proces beschuldigt zij
Jehoeda niet maar toont de voorwerpen die hij haar
gegeven heeft. „Zij heeft gelijk, van mij is zij in verwachting” vertaalt Rasji Jehoeda’s reactie, en Ramban vertaalt: „Zij is rechtvaardiger dan ik.”
De Tora verbiedt expliciet een vader huwelijksrelaties te hebben met zijn schoondochter (Wajjikra
18:15). De mitswa van jibboem – het voortzetten
van de familie-lijn van een overleden familielid – is
door Tora aan de broers gegeven, nooit aan de
vader. Hoe dan kon Jehoeda zeggen dat Tamar
verdienstelijk gehandeld had?
De Ramban beschrijft de jibboen, waarbij de ziel
van de overledene nieuw leven krijgt, als één van de
grote mysteries van Tora. Hij schrijft dat zelfs voordat de Tora op de Berg Sinai onthuld werd, de mensen reeds de geestelijk voordelen van jibboen kenden en in die vroege tijden kon de mitswa van
jibboen door alle familieleden worden uitgeoefend,
niet alleen door de broers.
Wanneer wij naar dit probleem vanuit een wijder
perspectief kijken, dan vinden wij in het boek
Bereisjiet verschillende voorvallen, waarbij verteld
wordt dat de Aartsvaderen gehandeld hebben tegen
de voorschriften van Tora in. Eén zo’n voorbeeld is
het huwelijk van Ja’akov met Lea en Rachel, twee
zusters. De Tora schijnt zich te bekommeren om de
truc van Lawan om Ja’akov met Lea in plaats van
met Rachel te laten trouwen, maar nergens wordt er
in de tekst een afkeuring van het gedrag van
Ja’akov gesuggereerd.
De Almachtige schiep Hemel en Aarde. Hij onthulde
aan Mosjé en de Israëlieten hoe wij het beste
kunnen maken van onze 120 jaren of zo op aarde,
door ons de sleutel te geven van de Schepping – de
Onthulde Tora. Dat is Zijn Instructieboek voor ons –
hoe wij met de Schepping in harmonie kunnen
leven, hoe wij onze positieve potentialen kunnen
maximaliseren en hoe wij een partner kunnen zijn in
Zijn Schepping.
Uitgave: Zwi Goldberg – P.O.Box 3220 – Netanya 42132 – Israël – E-mail: [email protected]
1
Nr. 36
Parasjat Wajjesjev
De Almachtige schiep Hemel en Aarde. Hij gaf aan
de mensen intelligentie en de capaciteit om Zijn
Schepping in acht te nemen en Zijn wonderen te
appriciëren. (Een wetenschapper vertelde onlangs
dat een simpele cel veel gecompliceerder is dan de
meest sophisticated computer, door mensen uitgedacht. Wanneer wij ons realiseren hoeveel herinneringen er in een mensen-geheugen ligt opgeslagen, hoeveel beelden van mensen en dingen die wij
ooit gezien hebben in ons leven, hoeveel complete
symfonieën en andere muziekstukken, wegenroutes, geluiden en reuken, woorden, zinsconstructies
en wat niet al meer liggen opgeslagen binnen onze
schedel en hoe wij al die details a la minuut kunnen
herkennen en dat alles vergelijken met wat u kunt
opslaan in uw moderne computer…) Hij leert ons de
Schepping als het ware te „lezen”. Wanneer men
een boek leest, leert men de auteur kennen. Door
de Schepping te lezen, leert men de Schepper
kennen en komt dichter bij G-d. Wanneer men het
werk van Zijn Handen ziet, gaat men G-d liefhebben en wil men dichter bij Hem zijn. Wanneer G-d
ziet hoe serieus iemand is, helpt Hij hem langs dat
pad. Men kan zo geestelijk groeien en Hij inspireert
ons tot een dieper begrip van Zijn geheimen en hoe
de Schepping in elkaar zit. Dit komt dichter bij de
mystieke benadering.
Deze twee benaderingen zijn niet noodzakelijkerwijze aan elkaar tegengesteld. Het mystieke pad
heeft de voorkeur van bepaalde Chassidische secten heden ten dage, maar uitsluitend binnen het
raamwerk en de discipline van de Onthulde Tora en
de Halacha. Echter, de Patriarchen en hun leerlingen bezaten geen onthulde Tora als zodanig. Hun
begrip van Tora was voor een groot gedeelte
gebaseerd op hun diepe kennis en begrip van de
Schepping.
Dus toen Ja’akov de twee zusters huwde, „las hij de
Schepping.” Ja’akov was ook dicht genoeg bij G-d
om van Hem zijn eigen individuele doel in de schepping te leren – dat hij de derde in lijn was van de
Aartsvaders van het Joodse Volk. Zoals de zegeningen van Ja’akov aantonen (Bereisjiet 49), had
25 Kislev 5763
iedere zoon unieke karakteristieken die hij door zou
geven en die uiteindelijk deel zouden uitmaken van
het rijke mozaiek van de Twaalf Stammen van
Israël. Hoewel aanvankelijk bedrogen door Lawan,
zag hij in dat deze sterk verschillende, maar elkaar
aanvullende stromen binnen het Volk vanTora alleen in de wereld konden komen wanneer hij beide
zusters zou huwen. Dat is waarschijnlijk de reden
waarom hij geen gebruik maakte van de mekach
ta’oet-formule (verkeerde aankoop), het halachische
argument dat voldoende zou zijn geweest om het
huwelijk met Lea te annuleren. Hij voelde dus aan
dat hij de Schepping op een hoger plan zou brengen
door zijn huwelijk met Rachel zowel als met Lea, in
plaats van die te verlagen. Dit alles klopt met het feit
dat het verhaal nergens een expliciete veroordeling
geeft van Ja’akovs huwelijk met Lea en Rachel
onder die omstandigheden.
Het geval met Jehoeda en Tamar kan langs dezelfde lijnen worden verklaard. Tamar las ook in de
Schepping en begreep de bedoeling daarvan. En zij
begreep dat haar bestemming was het voortbestaan
van Jehoeda’s familie – waaronder begrepen de
toekomstige Koning David. Daar zij niet aan Sjela
tot vrouw gegeven was, had zij geen alternatief dan
zwanger te worden van Jehoeda zelf, haar schoonvader. De Rambam (Hilchot Isjoet 1:4) legt uit dat
hoererij in die tijd was toegestaan. Hoewel de
Aartsvaderen en waarschijnlijk ook hun familie de
Tora in acht namen voordat die gegeven werd,
deden zij dat vrijwillig: in die tijd hadden zij de optie
om „de Schepping te lezen” en de algemene wetten
opzij te schuiven voor de dringende behoeften van
het moment.
(Gebaseerd op gedachten van Jacob Salomon)
door Marshall Roth
Joden vieren acht dagen feest ter ere
van de historische overwinning van de
Maccabeeën en het wonder van de olie.
Het Hebreeuwse woord Chanoeka betekent „inwijding.” In de 2de eeuw VGJ [Voor de Gewone
Jaartelling] trachtte het Syrisch-Griekse regime van Antiochus de Joden weg te trekken van het
Jodendom, in de hoop dat zij in het Hellenisme – de Griekse cultuur – zouden assimileren.
Antiochus verbood de Joden te leven volgens hun eigen traditie – met inbegrip van Tora-studie –
waardoor de fundamenten van het Joodse leven verloren dreigden te gaan. Gedurende deze
periode begonnen vele Joden zich te assimileren met de Griekse cultuur, namen Griekse namen
aan en trouwden met niet-Joden.
2
Nr. 36
Parasjat Wajjesjev
25 Kislev 5763
In antwoord hierop trok een groepje Joden de heuvels van Judea in en begonnen een openlijke
opstand tegen deze dreiging van het Joodse leven. Geleid door Matitiahoe, en later door zijn zoon
Jehoeda de Maccabeeër („De Hamer”), leidde deze kleine groep vrome Joden een guerilla-oorlog
tegen het Syrische leger.
Antiochus zond duizenden goed-bewapende soldaten om de opstand de kop in te drukken, maar
de Maccabeeën slaagden erin de buitenlanders uit hun land te verdrijven.
Joodse strijders trokken in december 164 VGJ Jeruzalem binnen. De Heilige Tempel was als een
mesthoop, vervuild en ontheiligd door de vreemde soldaten. Zij ruimden de troep op, maakten de
Tempel weer schoon en wijdden hem opnieuw in op de 25ste dag van de Joodse maand Kislev.
Toen het tijd werd om de Menora aan te steken – de zeven-armige kandelaar die in de grote hal
van de Tempel stond en dagelijks door de priesters moest worden aangestoken [zie Exodus 37:1724], zochten zij de hele Tempel af, maar vonden slechts één klein kruikje zuivere olie met het
„kasjroet zegel” van de Hoge Priester, voldoende om de Menora één dag te laten branden.
Wonderbaarlijk echter brandde de Menora acht dagen op de olie uit dat kleine kruikje, totdat een
nieuw vooraad olie kon worden gebracht.
Sedert dien vieren de Joden ieder jaar acht dagen feest, ter ere van deze historische overwinning
en het wonder van de olie.
Nu steken wij ter ere van Chanoeka de lichtjes aan in een speciale Chanoeka-menora, ook wel
chanoekia genoemd, een kandelaar met acht armen (en een hulp kandelaar). Iedere avond wordt
een extra lichtje aangestoken. Andere gewoonten met Chanoeka zijn het spelen met de dreidel
(een tolletje met Hebreeuwse letters op de zijkanten), het eten van voedsel dat met olie bereid is,
zoals aardappel latkes [een soort pannekoekje] en soefganiot [een soort oliebollen], en het geven
van Chanoeka-gelt [munten, vaak tegenwoordig van chocola] aan kinderen.
De originele Engelse versie van dit artikel is te vinden op
http://www.aish.com/chanukahbasics/chanukahbasicsdefault/What_is_Chanukah$.asp
Copyright © 1995-2002 Aish.com - http://ww.aish.com
Met toestemming van de eigenaars vertaald door Zwi Goldberg, [email protected]
De naam „Chanoeka”
door Rabbi Shimon Apisdorf
Opvoeding, wijding en begin. Dit zijn de 3 betekenissen van het woord „Chanoeka”.
Wat willen zij zeggen?
Het Hebreeuwse woord „Chanoeka” heeft drie betekenissen:
opvoeding
wijding
begin
Toen de Maccabeeën de Tempelbevrijdden van de Grieken, ontdekten zij dat de heiligste plaats van het
Jodendom bevuild en ontheiligd was. (Toen de Nazi-Duitsers synagogen in paardenstallen veranderden en
Torarollen gebruikten als lampekappen, en toen de Arabieren Joodse grafstenen gebruikten om hun wegen
mee te plaveien, waren zij niet de eerste die zich vergrepen aan voorwerpen van Joodse heiligheid.)
De Tempel had veel meer nodig dan alleen een grondige schoonmaakbeurt en reparaties: hij moest weer
opnieuw worden ingewijd. Deze inwijding markeerde een nieuw begin voor de Tempel en het Joodse volk en
is de oorsprong van de naam van deze feestdag.
BEGINSELEN VAN OPVOEDING
Het geheim van goed ouderschap is de nuances van de aard en natuurlijke aanleg van uw kinderen te
begrijpen en hen op te voeden overeenkomstig die aard en aanleg. Koning Salomo zei in Spreuken:
„Voedt een kind op [chanoch] overeenkomstig zijn aard; wanneer hij opgroeit en ouder wordt, zal hij dat niet
meer loslaten.”
Hoewel geen twee kinderen hetzelfde zijn, moet toch aan ieder kind geleerd worden dat het slecht is om te
stelen. Karakters en temperament kunnen verschillen, maar de noodzaak om vriendelijk te zijn, meelevend
en zich moreel te gedragen is universeel. Het ene kind kan verlegen zijn, het andere creatief en weer het
3
Nr. 36
Parasjat Wajjesjev
25 Kislev 5763
andere altijd gehaast. Maar zij moeten allemaal leren wat het betekent een mensch te zijn.
Joodse ouders hebben de taak om hun kinderen niet alleen te leren hoe zij zich in het leven moeten
gedragen – zoals het eten met mes en vork of hoe zij met een computer moeten omgaan – maar zij moeten
hen ook waarden en idealen bijbrengen die betekenis gevent aan het leven van hun kinderen.
De essentie van Joods ouderschap is je kinderen te leren waar zij zich aan moeten wijden. De Talmoed
zegt: zodra een kind kan spreken, moeten zijn ouders hem Tora leren en Sjema’ te zeggen.
Zoals wij hen niet laten wachten om te beslissen tot zij ouder zijn geworden of zij willen leren lezen of
schrijven, zo ook moeten wij het onderwijs in waarden en goede karaktereigenschappen niet uitstellen totdat
zij oud genoeg zijn om dat voor zichzelf te beslissen. Welke principes zelfopoffering vereisen; wat moreel
onderhandelbaar is… en wat niet.
SJABBAT REUNIE
Ik kreeg onlangs een telefoontje van een oude schoolvriend. „We hebben een reunie. Iedereen komt. Jij
komt toch ook zeker? Het wordt een groots weekend.”
Ik had graag gekomen, maar de reunie was gepland voor vrijdagavond en zaterdag. Ik legde mijn oude
vriend uit dat sinds ik van de middelbare school was, ik begonnen was Sjabbat te houden en dat ik, zelfs als
ik zou kunnen komen, maar voor een klein deel aanwezig zou kunnen zijn.
Maar dat excuus ging niet op. „Misschien,” zo vroeg hij zich hardop af, „kun je voor een keer een uitzondering maken. Ik bedoel, je kunt toch wel eenmaal een beetje van de regels afwijken, is dat nou zo erg?
Niemand is toch perfect!”
Ik legde hem uit dat ik erg getroffen was door zijn uitnodiging, maar dat ik het echt niet kon maken.
„Bovendien,” vertelde ik hem, „ik heb kaartjes voor de voetbal finale die op de zondag daarop gespeeld
wordt, en dan kan ik niet op tijd terug zijn.”
„O, maar dat heb je niet gezegd,” antwoordde hij. „Nu begrijp ik het. Nou, we zullen je missen. Ik ga gouw
een ander bellen. Het was goed je weer eens tehoren.”
Hoe wist het Joodse volk in de tijd van Chanoeka de kracht te vinden om te vechten voor de herinwijding van
de Tempel.
Omdat zij wisten waar zij zich in de eerste plaats aan moesten wijden.
Uit: „Chanuka - Eight Nights of Light, Eight Gifts for the Soul,” door Rabbi Sjimon Apisdorf.
http://www.leviathanpress.com.
De originele Engelse versie van dit artikel is te vinden op http://www.aish.com/chanukahbasics/chanukahbasicsdefault/The_Name_Chanukah-.asp
Copyright © 1995-2002 Aish.com - http://ww.aish.com
Met toestemming van de eigenaars vertaald door Zwi Goldberg, [email protected]
Waarom 8 dagen?
Door Rabbi Shimon Apisdorf
Laten wij eens voor een paar minuten diep gaan, mystisch, filosofisch
en transcendent. Geen oude Grieken toegestaan.
Heb je wel eens het gevoel dat er meer in het leven zit dan wat je kunt aanraken, voelen of ruiken? Dat er
een dimensie naar de realiteit is die niet met een van de zintuigen te ervaren is – maar die net zo reëel is als
het gevoel dat je hebt wanneer je de hand van je geliefde vasthoudt? Heb je wel eens nagedacht over de
ziel, de niet-fysieke kern van jouw wezen, die niet door röntgenstralen gezien kan worden, maar er toch is.
Geloof je in G-d?
Wanneer je op een van deze vragen met ja antwoordt, dan is Chanoeka de feestdag voor jou.
Dit is de reden:
De wereld werd in zeven dagen geschapen. Er zitten zeven noten in een toonladder en zeven dagen in een
week. Daarom vertegenwoordigt het getal zeven de fysieke wereld, die wij kunnen aanraken, voelen en
ruiken.
Het getal acht echter is transcedent – stijgt uit – boven de zintuigelijk waarneembare wereld. Dat is de reden
4
Nr. 36
Parasjat Wajjesjev
25 Kislev 5763
waarom er „acht” wonder-dagen van Chanoeka zijn. Hoewel acht boven onze zintuigen uitgaat, kan je ziel er
wel naar uitreiken en zijn kracht voelen…
ANTI-MILA DECREET
De Grieken hadden een speciale hekel aan de Joodse praktijk van Brit Mila, de besnijdenis van een jongetje
op de achtste dag na zijn geboorte. In feite verboden zij officiëel de Brit Mila.
Waarom is daar zo’n sterke weerstand tegen?
Allereerst, de besnijdenis was een belediging van de Griekse filosofie van de perfectie van het menselijke
lichaam. Openbare naaktheid was algemeen geaccepteerd in de Griekse maatschappij omdat ieder
„lichaam” op zichzelf een stuk kunst was. Griekse Olympische atleten bestreden elkaar naakt. Volgens de
Griekse filosofie was de Brit Mila een verminking van een meesterwerk, zoals het spuiten van graffiti op een
Rembrandt.
Voor een Jood is Brit Mila een van de sterkste uitdrukkingen van de Joodse identiteit. Een menselijk wezen
kan alleen maar zijn grootse schoonheid bereiken wanneer hij wordt aangeraakt door zijn relatie met G-d.
De perfect gebeeldhouwde mens herkent en omhelst de realiteit van zijn transcedente ziel.
Tijdens de Griekse onderdrukking was de Brit Mila onacceptabel. Het werd een halsmisdaad.
DAGEN VAN LICHT
„Wijze mannen hebben toen acht dagen vastgesteld voor zang en gejuich.”
uit Ma’oz Tsoer – Rots van Verlossing, dat elke avond van Chanoeka na het aansteken gezongen wordt.
Nadat de Joden de Tempel op de Grieken heroverd hadden, was het eerste wat zij deden de gouden
Menora aansteken. Zij hadden slechts genoeg olie voor één dag en het zou zeven dagen duren voordat
nieuwe olie kon worden aangemaakt. Maar er gebeurde een wonder. In plaats van dat hij één dag brandde,
brandde de Menora acht dagen. Vandaag steken wij gedurende acht dagen de menora aan, als aandenken
aan dit wonder en om geïnspireerd te worden door zijn boodschap.
Op een dieper niveau zijn de acht dagen van Chanoeka transcedent. Dagen waarop wij de gelegenheid
hebben om zowel in onszelf te schouwen als rondom, ten einde de ervaring op te doen dat er veel meer is in
ons bestaan dan de wereld van de natuur ooit zou kunnen omvatten.
De Grieken haatten de Brit MiIla, omdat het door zijn „achttal” boven de natuur stond. Het wonder van de
olie duurde acht dagen om ons eraan te herinneren dat het Joodse leven gehouwen is uit de „Rots” van
transcedentie.
Uit: „Chanuka - Eight Nights of Light, Eight Gifts for the Soul,” door Rabbi Sjimon Apisdorf.
http://www.leviathanpress.com.
De originele Engelse versie van dit artikel is te vinden op
http://www.aish.com/chanukahbasics/chanukahbasicsdefault/Why_8_Days$.asp
Copyright © 1995-2002 Aish.com - http://ww.aish.com
Met toestemming van de eigenaars vertaald door Zwi Goldberg, [email protected]
5