Van wetenschap naar praktijk: ontwikkeling van

Van wetenschap naar praktijk:
ontwikkeling van een
stressmeter
Mw. dr. Lisette (EWM) Verhoeven
Dhr. Erik Langbroek
20-06-2017
Wetenschappelijke update over stress & Innovatie stressmeter
dr. Lisette (EWM) Verhoeven
Onderzoeker/Gedragswetenschapper Dr. Leo Kannerhuis
Digitale innovatie: online behandelmodules en Bodyguard
dhr. Erik Langbroek
Programmamanager ICT & Innovatie Dr. Leo Kannerhuis
Casus Ben
Waarom aandacht voor stress?
Mensen met ASS geven aan veel
stress te ervaren (Hirvikoski & Blomqvist, 2014)
Aanwijzingen lichamelijke processen
verstoord bij mensen met ASS
(Benevides & Lane, 2013; Klusek et al., 2015; Verhoeven et al., submitted)
Wat is stress?
Een vorm van spanning die in het menselijk lichaam
optreedt als reactie op een (externe) prikkel en die
gevolgd wordt door een fysiologische reactie. (Seyle, 1956)
Stress
Hypothalamus-Hypofyse –
Bijnier as:
‘hormoon’ as
cortisol
Autonoom zenuwstelsel (AZS)
Snelle reactie:
hartslag, bloeddruk
Hypothalamus
(CRH)
Hypofyse
(ACTH)
bijniermerg
bijnierschors
IL-1, IL-6
TNF-
adrenaline
Cortisol
Immuunsysteem
Noradrenaline
Autonoom zenuwstelsel (AZS)
Reguleert aanpassing aan omgeving
(Porgess, 2001;2007;Thayer & Lane, 2000)
AZS moet flexibel zijn
Maat voor flexibiliteit AZS: hartslagvariabiliteit (HRV)
Relevantie HRV
Lage HRV gerelateerd aan:
• Somatische afwijkingen (bv hartklachten, Hillebrand et al., 2013)
• Psychische aandoeningen (bv depressie & angststoornissen, Kemp et al., 2010; Siess,
Blechert, & Schmitz, 2014).
• Verminderd cognitief functioneren (bv executieve functies, Thayer ea, 2009)
• Beperkingen sociale interactie (Porgess 2001;2007)
HRV en ASS
In basis (rust)
• Benevides & Lane, 2013
(leeftijd ≤ 18 jaar)
• Klusek et al., 2015
Tegenstijdige resultaten
• studies geen verschil
• studies lagere HRV bij
ASS (minder flexibel)
2016: meta analyse (submitted)
Lichamelijke stresssystemen
Is er in rust een
verschil tussen ASS
en controles?
Hartslagvariabiliteit
14 studies
500 ASS
389 controles
(HR & HRV)
ASS lagere HRV
(g= -0.45, SE = 0.14, p =0.001)
Wekken sociale interacties stress op?
-Autonoom zenuwstelsel-
• Benevides & Lane, 2013
ASS minder verandering HRV tijdens
sociale taak
• Klusek et al., 2015
Tegenstijdige resultaten
• Eigen studie 2015 (Smeekens, Didden, Verhoeven)
Geen afwijkende reactie tijdens Social
Skills Performance Assessment (SSPA)
Wekken sensorische prikkels stress op?
- Autonoom zenuwstelsel-
• Nog weinig onderzocht
• Nog geen aanwijzingen voor een
relatie met lichamelijk stress
systeem (Klusek et al., 2015; eigen studie Kuiper,
Verhoeven, Geurts, submitted)
Wat weten we van Ben?
1.
2.
Lichamelijke functies in rust (HRV)
mogelijk al in ‘stress’-stand;
Aanwijzing dat zijn lichaam anders
reageert op situaties.
Stress
Belangrijk eigen stress tijdig te herkennen en actie te
ondernemen!
Zal Ben zijn stress tijdig herkennen?
• Mensen met ASS zijn slecht in staat
eigen stress te herkennen (Lopata et al., 2008)
• 40-50% alexithymie (Berthoz & Hill, 2005)
Innovatie: Stressmeter
Biofeedback
Biofeedback: het terugkoppelen van informatie uit het
lichaam:
• Hartslag
•
•
•
•
•
EEG
Bloeddruk
Huidgeleiding/temperatuur
Ademhaling
Spiertonus
Bodyguard
Borstband
Hartslag /
Hartslagvariabiliteit
Toepassingen, oa:
Signaal bij te hoog
stressniveau:
via applicatie
mobiele telefoon
• Preventie
escalaties
klinische groep
Ademhalingsoefening
• Tijdens
therapie sessie
(bv EMDR)
• Werk
Bodyguard
Eerste pilot
Doel: erachter komen welke situaties stress
opleveren.
Men weet achteraf dat ze stress hebben gehad, maar niet
waardoor het is ontstaan. Bv: moe na een dag werken/lopen
veel vast tijdens werk.
Als bekend is welke situaties stress opleveren,
kunnen deze problemen misschien verholpen
worden.
Huidige beperkingen
Stand van zaken techniek
• Draagbaarheid & betrouwbaarheid
• ASS vriendelijke feedback (app)
Privacy & beheer vraagstuk in behandeling
Wordt vervolgd: Erik Langbroek
Greenhouse
Het Greenhouse is de innovatieafdeling van het Dr. Leo Kannerhuis:
“In het Greenhouse zijn wij ervan overtuigd dat technologie een
positieve impact heeft op het leven en behandeling van mensen met
autisme. Samen met patiënten, behandelaren en partners ontwikkelen
we producten, experimenteren we met nieuwe technologieën en
zorgen we dat eHealth werkt.’’
BodyGuard
Behandelmodules
• Op basis van de behandelarrangementen;
• In samenwerking met partners Leo Kannerhuis Nederland;
• In samenwerking met experts;
• In samenwerking met patiënten en ervaringsdeskundigen.
Modules Emotieregulatie
Disclosure
(potentiële) belangenverstrengeling
Voor bijeenkomst mogelijk relevante
relaties met bedrijven
 Sponsoring of onderzoeksgeld
 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding
 Aandeelhouder
 Andere relatie, namelijk …
Geen
Waag Society -Amsterdam
-