Patienteninformatiemap De ziekte van Crohn en colitits ulcerosa

De ziekte van Crohn en
colitis ulcerosa
Ziekenhuis Gelderse Vallei
Colofon
Margreet Jansen en Harmke Koolstra, maag- darm- leververpleegkundigen
Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede
W.G.N. Mares, maag- darm- leverarts Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede
Mei / juni 2012, revisie april 2015
Met dank aan de MLD stichting
PIM 12.33 MDL – IBD 06/2015
2
Inhoudsopgave
1. Inleiding
5
2. Mijn persoonlijke zorgplan
7
3. Mijn zorgverleners
11
4. Wat is IBD?
13
5. Hulpverleners
23
6. Onderzoeken bij IBD
27
7. Behandeling van IBD
30
8. Leefstijl adviezen
35
9. Meer informatie
41
10. Verklarende woordenlijst
45
11. Notities zorgverleners
49
12. Eigen aantekeningen
53
3
4
1. Inleiding
Voor u ligt de informatiemap ziekte van Crohn en colitis
ulcerosa. De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn chronische
ontstekingsziekten van de darm. Deze worden in het Engels
Inflammatory Bowel Disease (IBD) genoemd. In deze
informatiemap kunt u onder andere lezen wat de ziekte van
Crohn en colitis ulcerosa inhouden en welke behandelingen
mogelijk zijn. Binnen deze informatiemap worden de ziekte van
Crohn en colitis ulcerosa ook wel aangeduid als IBD.
Zorgpad Crohn en colitis ulcerosa
Binnen Ziekenhuis Gelderse Vallei worden patiënten met de
ziekte van Crohn en colitis ulcerosa via het zorgpad IBD
behandeld. Een zorgpad beschrijft de stappen in het zorgproces
voor patiënten met IBD. Het doel hiervan is om de zorg voor
patiënten met IBD beter op elkaar af te stemmen. De
zorgverlening binnen Ziekenhuis Gelderse Vallei is gebaseerd
op de nieuwste richtlijnen en ontwikkelingen landelijk gezien.
De arts heeft u verteld dat u de ziekte van Crohn of colitis
ulcerosa heeft. Goede informatie is belangrijk om uw ziekte te
kunnen begrijpen en er mee leren om te gaan. Met deze
informatiewijzer willen wij een bijdrage leveren aan goede
voorlichting over de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa en uw
behandeling. Het is goed actief betrokken te zijn bij uw
behandeling.
Wij raden u aan uw naasten en/of familieleden deze
informatiemap ook te laten lezen, zodat zij ook goed op de
hoogte zijn van uw aandoening. Deze informatiemap is uw
persoonlijk eigendom.
U kunt hierin aantekeningen maken naar aanleiding van
gesprekken met zorgverleners en uw vragen noteren zodat u
deze niet vergeet te stellen.
5
Het is belangrijk deze informatiemap bij ieder bezoek aan
Ziekenhuis Gelderse Vallei mee te nemen.
Vragen die u heeft na het lezen van deze informatiewijzer kunt u
stellen aan uw behandelend maag-darm-leverarts (MDL-arts) of
MDL-verpleegkundige.
6
2. Mijn persoonlijke zorgplan
Ik heb de ziekte van Crohn / colitis ulcerosa
In het schema op de volgende pagina kunt u vermelden welke
medicijnen de arts heeft voorgeschreven.
Bij wijziging de stopdatum invullen en op een nieuwe regel de
nieuwe medicatieafspraak vermelden.
Controle afspraken rondom polikliniekbezoek en
medicatiegebruik

Bij een nieuwe IBD patiënt is vaak frequente controle
noodzakelijk. Afhankelijk van ernst van de klachten en
medicatiegebruik wordt u vaker of minder vaak
teruggezien op de polikliniek.

Bij opstarten van thiopurine medicatie vindt er
bloedwaarde controle plaats in de 1e, 2e, 4e, 6e en 8e
week en daarna elke drie maanden. Er vinden
afwisselend poliklinische en telefonische controles plaats
door een consult bij de MDL verpleegkundige of MDL
arts.

Bij gebruik van Iinfliximab (Remicade®/ Inflectra ®) of
Adalimumab (Humira®) vindt in principe elke 4 maanden
een controle plaats. Als het goed gaat kan de polikliniek
controle eventueel halfjaarlijks plaatsvinden.

Bij een milde colitis ulcerosa komt het voor dat u slechts
één keer per jaar (indien nog nodig) op controle komt op
de polikliniek.
7
8
9
10
3. Mijn zorgverleners
Huisarts
Mijn huisarts is …………………………………………
Mijn huisarts is te bereiken op telefoonnummer
……….……………
Huisartsenpost
De huisartsenpost is op de volgende tijden geopend:
Werkdagen: 17.00-08.00 uur.
Zaterdag, zondag en op feestdagen: 08.00-08.00 uur.
Telefoonnummer: 0318-43 44 44
MDL-arts en MDL-verpleegkundige
Mijn MDL-arts is:…………………………………..…………..
Mijn MDL-verpleegkundige is………………………………..
Voor vragen kan ik bellen naar de polikliniek maag-darm-lever.
Zij zijn op werkdagen van 08.30 tot 17.00 uur te bereiken op
telefoonnummer (0318) 43 53 90.
De MDL-verpleegkundige heeft een telefonisch spreekuur op
maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 11.00 tot 11.30
uur. Op deze tijd kan ik zelf bellen met mijn vragen naar
telefoonnummer (0318) 43 57 73.
11
12
4. Wat is IBD?
De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn chronische
darmontstekingen. IBD betekent ‘Inflammatory bowel disease’,
letterlijk: ziekte waarbij de darmen ontstoken zijn. Dit is een
verzamelnaam voor de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. In
Nederland zijn er minstens 55.000 patiënten met IBD.
Bij een chronische darmontsteking is een deel van de darm of
de gehele darm ontstoken. Meestal is genezing van de ziekte
niet mogelijk. De darmontsteking veroorzaakt vaak langdurige
en soms levenslang klachten. De ernst van de klachten verschilt
per persoon. Het verloop van de ziekte kan zeer wisselend zijn.
Sommige patiënten hebben eenmalig klachten en daarna
jarenlang geen klachten. Andere patiënten hebben wisselende
periodes met of zonder klachten hebben. Er zijn ook mensen die
gedurende langere tijd ernstige klachten kunnen houden. Het
verloop van de ziekte is niet goed te voorspellen.
Ondanks uitgebreid onderzoek is de oorzaak van de ziekte van
Crohn en colitis ulcerosa nog niet volledig bekend. Het gaat niet
om een infectie, want de ontstekingen worden niet veroorzaakt
door een virus, bacterie of parasiet. Waarschijnlijk spelen
bacteriën en virussen wel een indirecte rol bij het ontstaan van
de ontsteking.
Het gaat niet om één aanwijsbare oorzaak. Verschillende
ziekteverwekkende mechanismen leiden tot de darmontsteking.
Normaal gesproken verdedigt het afweersysteem het lichaam
tegen schadelijke indringers, zoals bacteriën en virussen. Bij de
ziekte van Crohn en colitis ulcerosa lijkt het afweersysteem
ontregeld en valt het systeem als het ware het eigen lichaam
aan. Hierdoor ontstaan ontstekingen in de dikke en/of dunne
darm. Mensen bij wie de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
voorkomt in de familie hebben een verhoogde kans op het
13
ontwikkelen van de ziekte.Er is een aantal genen bekend die
hierbij een rol spelen. De meeste familieleden van patiënten met
een chronische darmontsteking ontwikkelen echter nooit een
chronische darmontsteking.
Omgevingsfactoren zoals voeding, roken en stress spelen
waarschijnlijk ook een rol bij het ontstaan van een chronische
darmontsteking.
Verschillen tussen de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Ziekte van Crohn
 Kan overal in het spijsverteringskanaal optreden, van
mond tot anus.
 De zweren zijn vaak dieper en er kunnen pijpzweren
(fistels) ontstaan.
 In de darm kunnen vernauwingen ontstaan.
 Gezonde en ontstoken plekken wisselen elkaar af.
 Komt met name in het laatste stukje van de dunne darm
en/ of de dikke darm voor
Colitis ulcerosa
 Komt alleen voor in de dikke darm.
 De zweren zijn oppervlakkig en groeien niet door de
darmwand heen.
 Er treden vrijwel nooit vernauwingen op.
 De ontsteking breidt zich aaneengesloten uit over de
darmwand, en de endeldarm is bijna altijd erbij
betrokken.
14
De spijsvertering
Het spijsverteringskanaal wordt gevormd door
alle organen die samen voor de spijsvertering
zorgen. De darm is een belangrijk onderdeel
van het spijsverteringskanaal.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Mond
Slokdarm
Maag
Dunne darm
Blinde darm (appendix)
Dikke darm
Endeldarm
Anus
Alvleesklier
Galblaas
Lever
De darm begint direct na de maag. Het eerste deel heet
twaalfvingerige darm (duodenum), genoemd naar de lengte die
ongeveer 12 vingers lang is. Hierin komen de galwegen en
alvleesklier uit, die gal en alvleeskliersappen in de darm
brengen wat van belang is voor de vertering van vetten en
eiwitten. De twaalfvingerige darm gaat over in de dunne darm
die ongeveer 4-5 meter lang is (jejunum eerste deel en ileum
laatste deel). De dunne darm gaat over in de dikke darm (colon).
Op de overgang zit een klep die voorkomt dat darminhoud van
de dikke darm naar de dunne darm teruggaat.
15
De dikke darm bestaat uit 5 delen:
1. Het begin van de dikke darm (coecum) bevindt zich rechts
onder in de buik. Hier bevindt zich het wormvormig
aanhangsel (appendix vermiformis).
2. Aan de rechterzijde van de buik loopt het opstijgende deel
(colon ascendens) tot aan de lever. Ter hoogte van de lever
is een bocht naar links (flexura hepatica)
3. Het dwarslopende deel (colon transversum). Aan de linker
zijde van de buik ter hoogte van de milt is er opnieuw een
bocht (flexura lienalis)
4. Het dalende deel van het colon (colon descendens).
5. Het s-vormige deel (sigmoïd).
Het s-vormige deel gaat over in de endeldarm (rectum). De
endeldarm is het laatste deel van de dikke darm, is ongeveer 15
cm lang en eindigt bij de anus.
De totale lengte van de dikke darm is ongeveer een meter. De
dikke darm ligt in de buikholte. De buikholte is aan de
binnenzijde bekleed met het buikvlies (peritoneum). Het grootste
deel van de dikke darm wordt omgeven door dit buikvlies. De
endeldarm bevindt zich voor het laatste deel buiten het buikvlies
(onder de peritoneale omslagplooi).
De wand van de dikke darm bestaat uit verschillende lagen:
 aan de binnenzijde is de dikke darm bekleed met een
slijmvlieslaag, waarin klieren aanwezig zijn die slijm
afscheiden
 de slijmvlieslaag wordt omgeven door een laag van
bindweefsel met daarin bloedvaten
 om de bindweefsellaag zijn nog 2 spierlagen gelegen
 het grootste deel van de dikke darm wordt aan de
buitenzijde omgeven door het buikvlies
16
In de dunne darm vindt het grootste deel van de spijsvertering
plaats. Een deel van het voedsel wordt daar niet verteerd. Dit
bestaat met name uit vezels, water en verschillende zouten. De
laatste fase van de spijsvertering gebeurt in de dikke darm. Een
groot deel van de vezels wordt in de dikke darm verteerd door
de aanwezige bacteriën. Met name vocht en zouten worden
door het slijmvlies van de dikke darm opgenomen, wat leidt tot
indikking en het ontstaan van de ontlasting.
De ziekte van Crohn
De ziekte van Crohn met mogelijke
plaatsen van ontsteking:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ontsteking van de mond
Ontsteking van de slokdarm
Ontsteking van de maag
Ontsteking van de twaalfvingerigedarm
Ontsteking van de dunne darm
Ontsteking van de blinde darm
(appendix)
7. Ontsteking van de dikke darm
8. Ontsteking van de endeldarm en anus
17
Er zijn momenteel ruim 55.000 mensen met een chronische
darmontsteking. Hiervan hebben ruim 20.000 mensen de ziekte
van Crohn.
Naar schatting komen er per jaar in Nederland ongeveer
duizend nieuwe patiënten bij met de ziekte van Crohn. De ziekte
wordt meestal ontdekt tussen het vijftiende en dertigste
levensjaar. Maar kan op iedere leeftijd ontstaan. Vrouwen
krijgen de ziekte iets vaker dan mannen.
De ziekte van Crohn is een chronische ziekte, die in het gehele
spijsverteringskanaal kan voorkomen. . Klachten die het meest
voorkomen bij de ziekte van Crohn zijn, buikpijn , diarree,
gewichtsverlies en vermoeidheid. Ook de diepere delen van de
darmwand kunnen bij de Ziekte van Crohn worden aangetast.
De ziekte van Crohn komt pleksgewijs voor in de darm, gezonde
en zieke delen van de darm kunnen elkaar afwisselen.
Roken is een risicofactor voor het ontstaan van Crohn en
vertraagt de genezing.
Een behandeling die de oorzaak definitief wegneemt is
vooralsnog niet mogelijk. Tot nu toe worden medicijnen ingezet
om de actieve ontsteking zo snel mogelijk te onderdrukken.
Indien de klachten toenemen en de patiënt onvoldoende
reageert op een behandeling met medicijnen kan een operatie
nodig zijn. Vijftig tot zeventig procent van alle patiënten met de
ziekte van Crohn wordt minimaal een keer in het leven
geopereerd. Klachten die voorkomen bij de ziekte van Crohn
zijn veranderde stoelgang, bloedverlies, pijn, vermoeidheid en
algehele malaise en misselijkheid.
Mogelijke complicaties die samenhangen met de duur en
ernst van de ontsteking in het spijsverteringskanaal:
 Darmbloeding
De zweren kunnen darmbloedingen veroorzaken. Dit kan
leiden tot bloedarmoede
 Darmperforatie
Een langdurige ontsteking maakt de darmwand en het
18



slijmvlies wat de darmwand bekleed dunner waardoor
uiteindelijk een gaatje kan ontstaan.
Fissuren rond anus en rectum
Er kunnen scheurtjes in het slijmvlies rond de anus ontstaan.
Ook kan de huid rond de anus geïrriteerd raken door
langdurige diarree.
Darmvernauwing
Delen van de darm kunnen vernauwd als gevolg van
littekenweefsel en ontsteking. Een vernauwing bemoeilijkt de
passage van voedsel en kan pijn veroorzaken.
Kanker
Als een groot deel van de dikke darm langere tijd ontstoken
is er een iets grotere kans op het ontstaan van kanker.
Mogelijke complicaties bij de ziekte van Crohn buiten het
spijsverteringskanaal:
 Gewrichtsklachten, gewrichtsontsteking of gewrichtspijn is
de meest voorkomende complicatie buiten de darm.
 Het ontstaan van een abces (dit is een met pus gevulde
holte).
 Erythema Nodosum, dit is een huidaandoening die gevoelige
rode bultjes op de huid veroorzaakt.
 Er kunnen abnormale gangetjes (= fistel) ontstaan lopend
van de darm naar een ander orgaan of de huid.
 Er kan door de ontsteking en bepaalde medicijnen
botontkalking (= osteoporose) ontstaan.
 Verminderde opname van vitaminen en voedingsstoffen, dit
is afhankelijk van welk deel van de darm ontstoken is.
Om complicaties te voorkomen is het belangrijk dat de
ontsteking goed wordt behandeld en opvlammingen zo snel
mogelijk worden herkend.
19
Colitis ulcerosa
Colitis ulcerosa met mogelijke
plaatsen van ontsteking:
1. Ontsteking van de dikke darm
2. Ontsteking van de endeldarm
Colitis ulcerosa is een
chronische darmontsteking
die alleen in de dikke darm
voor komt. Colitis ulcerosa
komt vooral voor bij
jongvolwassenen en
mensen van middelbare
leeftijd, maar kan op iedere
leeftijd ontstaan. Er zijn in
Nederland ongeveer
30.000 mensen met deze
aandoening. De ontsteking
bij colitis ulcerosa beperkt
zich tot het oppervlakkige
slijmvlies van de dikke
darm en de endeldarm en
breidt zich niet uit in de
diepte van de darmwand.
Colitis ulcerosa kan
geleidelijk maar ook heel
plotseling beginnen. De
ernst van de klachten is
niet te voorspellen. Er
kunnen klachtenvrije
periodes voorkomen
waarna de ontsteking weer
kan opvlammen.
De klachten zijn vooral diarree en verlies van slijm en bloed bij
de ontlasting. Ook vermoeidheid, misselijkheid, verlies van
eetlust, soms koorts en een vaak moeilijk te controleren
aandrang van de ontlasting zijn klachten die voorkomen.
20
Een behandeling die de oorzaak definitief wegneemt is nog niet
mogelijk. Tot nu toe worden medicijnen ingezet om de actieve
ontsteking zo snel mogelijk te onderdrukken. Indien de klachten
toenemen en de patiënt onvoldoende reageert op een
behandeling met medicijnen is soms een operatie nodig.
Mogelijke complicaties die samenhangen met de duur en
ernst van de ontsteking in de dikke darm:
 Darmbloedingen
Darmzweren kunnen bloedingen veroorzaken.
 Darmperforatie
Een langdurige ontsteking maakt de darmwand en het
slijmvlies wat de darmwand bekleed dunner waardoor er
uiteindelijk een gaatje zou kunnen ontstaan.
 Kanker
Als een groot deel van de dikke darm langere tijd ontstoken
is bestaat een iets verhoogde kans op het ontstaan van
darmkanker.
Mogelijke complicaties bij colitis ulcerosa buiten de dikke
darm:
 Primaire scleroserende cholangitis, dit is een immuunziekte
waarbij de kleine en grote takken van de galwegen
ontstoken en vernauwd raken.
 Gewrichtsklachten, gewrichtsontsteking of gewrichtspijn
komt bij 20% van de patiënten met colitis ulcerosa voor.
 Er kan door bepaalde medicijnen (steroïden) botontkalking
(= osteoporose) ontstaan
Om complicaties te voorkomen is het belangrijk dat de
ontsteking goed wordt behandeld en terugkerende klachten zo
snel mogelijk worden herkend en behandeld.
21
22
5. Hulpverleners
Iemand met de diagnose ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
kan met verschillende hulpverleners in contact komen. In dit
hoofdstuk wordt beschreven welke taken de verschillende
hulpverleners hebben.
De polikliniek assistente
De polikliniek assistente is uw eerste contactpersoon bij een
polikliniek bezoek. Zij assisteert de MDL-arts bij het spreekuur.
De polikliniek assistente weegt u bij ieder bezoek. Ook maakt zij
afspraken voor u en geeft uitleg over eventueel nodige
aanvullende onderzoeken. Ook voor afspraken die u wilt
verzetten kunt u bij de polikliniek assistente terecht.
De MDL-arts
De MDL-arts telt de diagnose IBD en schrijft u medicatie voor.
Ook voert de MDL-arts eventuele endoscopieën (zie hoofdstuk
6) uit en brengt uw huisarts op de hoogte van uw aandoeningen
eventuele uitslagen van onderzoeken, en de voortgang van een
behandeling. De MDL-arts geeft aan hoe vaak hij/zij u terug wil
zien op het spreekuur. Er kunnen periodes zijn waarin u vaker
gezien zult worden door de MDL-arts en periodes waarin u wat
minder vaak terug hoeft te komen. Soms kan de MDL-arts ook
telefonisch uitslagen met u bespreken.
De MDL-artsen werken op de polikliniek, op de scopie kamers
(onderzoekkamers) en op de verpleegafdeling.
23
De MDL-verpleegkundige
De MDL-verpleegkundige werkt nauw samen met de MDL-arts.
Elke patiënt die de diagnose IBD te horen heeft gekregen krijgt
een afspraak bij de MDL-verpleegkundige. De eerste keer dat u
bij de MDL-verpleegkundige komt krijgt u een afspraak van drie
kwartier. Tijdens deze afspraak zal de MDL-verpleegkundige u
veel informatie en uitleg geven over o.a. de volgende
onderwerpen:
 Algemene informatie over IBD
 Medicatie: gebruik en bijwerkingen
 Eventuele laboratorium controles
 Het dagelijks leven met IBD: voeding, werk, sporten,
zwangerschap, vakantie, etc.
 Alarmsignalen
 Hoe om te gaan met een chronische ziekte
 Doorverwijzen naar andere disciplines
Ook is er voor u de mogelijkheid om vragen te stellen en zaken
te bespreken waar u tegen aan gelopen bent. Zes weken tot drie
maanden na deze afspraak komt u terug bij de MDLverpleegkundige om te bespreken hoe het gaat. U krijgt van de
MDL-verpleegkundige veel informatie materiaal mee naar huis.
Verder krijgt u een visite kaartje mee waarop het
telefoonnummer van de polikliniek staat.
Mocht u thuis klachten krijgen,vragen hebben of graag even met
de MDL-verpleegkundige willen overleggen dan kunt u bellen.
De polikliniek assistente plant dan een telefonische afspraak in,
waarna u terug gebeld wordt door de MDL-verpleegkundige. De
MDL-verpleegkundige kan indien nodig altijd overleggen met de
MDL-arts. Twee keer per week kan u rechtstreeks met de MDLverpleegkundige bellen tijdens het telefonisch spreekuur.
24
Andere zorgverleners
Het is mogelijk dat de MDL-arts en/of de MDL-verpleegkundige
u verwijst naar andere zorgverleners. Het kan bijvoorbeeld zo
zijn dat u veel bent afgevallen en dat het goed is dat u een
afspraak krijgt bij de diëtiste. Het zou ook kunnen dat u tegen
veel moeilijkheden aanloopt van IBD en dat u verwezen wordt
naar de medisch psycholoog, Deze kan u helpen om de ziekte
te accepteren en hier in het dagelijks leven mee om te leren
gaan. Dit gaat altijd in overleg met u.
Afdeling medische psychologie
Op de afdeling medische psychologie van Ziekenhuis Gelderse
Vallei werken BIG-geregistreerde psychologen. Deze
psychologen richten zich op de samenhang tussen lichamelijke
en psychische klachten. Het hebben van een ziekte zoals colitis
ulcerosa of de ziekte van Crohn en de daarmee
samenhangende medische onderzoeken en behandelingen
kunnen een zware belasting betekenen voor de patiënt en direct
betrokkenen. Soms worden lichamelijke klachten verergerd of in
stand gehouden door persoonlijke problemen of problemen in
de relatie of op het werk.
Het hebben van een chronische darmziekte heeft een grote
impact op iemands leven. Op verschillende gebieden kan een
patiënt hier problemen bij ondervinden. Voorbeelden van
klachten zijn:
 overmatige angst voor een medische ingreep
 emotionele reacties op ziekte die verder herstel
belemmeren
 verwerking- en aanpassingsproblemen
 vermijden van bijvoorbeeld situaties of activiteiten uit
angst voor toename van de klachten
Intakegesprek en behandeling door de medisch psycholoog
In het eerste gesprek worden uw problemen in kaart gebracht.
Er wordt u hulp geboden om uw klachten te verminderen en/of
uw last te verlichten.
25
Hierbij kan gedacht worden aan een behandeling waarbij men u
leert om te gaan met de gevolgen van ziekte of ingrijpende
gebeurtenissen. De behandeling is gericht op het herstel van het
psychisch evenwicht en kan bestaan uit bijvoorbeeld het
aanleren van ontspanningsoefeningen of het verbeteren van
zelfcontrole. Dit kan door cognitieve gedragstherapie of
hypnotherapie.
26
6. Onderzoeken bij IBD
Om vast te stellen of u de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
heeft, stelt de MDL-arts u in een gesprek op de polikliniek
vragen over uw klachten. De vragen gaan met name over de
ernst en de duur van uw klachten zoals buikpijn en diaree, over
uw eetlust en eventueel gewichtsverlies, roken en of er mensen
in uw familie zijn met een chronische darmziekte. Er zal
lichamelijk onderzoek plaatsvinden. De arts zal vervolgens
aanvullend onderzoek afspreken, zoals laboratoriumonderzoek,
een endoscopie of beeldvormend onderzoek (echografie, CT of
MRI-scan). Soms kan de diagnose snel gesteld worden, soms
volgt er een wat langere periode van onderzoeken om de
diagnose vast te stellen.
U heeft afgelopen periode diverse onderzoeken ondergaan om
vast te stellen of u de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa heeft.
In dit hoofdstuk zetten wij op een rij welke onderzoeken dit
waren. Zodat u het nog eens rustig kunt nalezen. Het kan ook
voorkomen dat u later (bijvoorbeeld na een periode van extra
klachten) opnieuw onderzoeken krijgt.
Laboratorium onderzoek
Het laboratorium onderzoek kent twee mogelijkheden:
 U levert ontlasting in waarin onderzoek wordt gedaan naar
een infectie of tekenen van ontsteking.
 Op het laboratorium van het ziekenhuis laat u bloed prikken
en dan wordt er onderzoek gedaan naar
ontstekingswaarden, bloedarmoede en of er tekorten zijn
van bv. eiwitten, vitamines of mineralen.
Als het lichamelijk onderzoek en/of de laboratoriumuitslagen
wijzen op een afwijking in de darmen, zal de arts mogelijk
aanvullend onderzoek willen doen om te bepalen of u een
chronische darmontsteking heeft.
27
Endoscopie
Bij een endoscopie van de darm wordt de binnenkant van de
dikke darm bekeken met behulp van een endoscoop. De
endoscoop is een dunne flexibele slang die door de arts via de
anus in de darm wordt geschoven.
Er zijn twee mogelijkheden:
 De sigmoidoscopie
Hierbij wordt de endeldarm en het daarboven gelegen
bochtige S-vormige deel van de dikke darm bekeken. Voor
dit onderzoek dient het laatste stuk van de darm leeg te zijn,
u krijgt daarom vooraf klysma’s: spuitjes met vloeistof
waarmee via de anus de ontlasting wordt weggespoeld. Dit
onderzoek vindt meestal zonder roesje plaats.

De coloscopie.
Hierbij wordt de endeldarm, de hele dikke darm en indien
nodig het laatste stukje van de dunne darm bekeken. Dit
onderzoek gebeurt meestal met sedatie (een sterk
slaapmiddel en pijnstillend middel); ook wel ‘roesje’. Voor dit
onderzoek dient de darm leeg te zijn: de dag vóór het
onderzoek en de dag van het onderzoek neemt u hiervoor
een sterk laxeermiddel in.
Echografie
Bij dit onderzoek, dat op de afdeling radiologie plaatsvindt, ligt u
op uw rug en wordt er een gel op uw buik gedaan om de
geluidsgolven goed te geleiden. De uitgezonden en terug
gekaatste geluidsgolven worden weergegeven op het
beeldscherm. Een echo van de buik wordt gemaakt om te kijken
of er een ontsteking is buiten de darm of om te kijken of de
darmwand verdikt is.
28
CT-scan
Een CT-scan is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt
van röntgenstralen. Voor de scan moet u contrast vloeistof
drinken. Met behulp van een CT-scan is te zien of er abcessen
of fistels in de buik aanwezig zijn. Tijdens het onderzoek wordt u
langzaam door een kokervormige scanner bewogen. De
scanner maakt een serie gedetailleerde foto’s van de darmen.
MRI scan
Met behulp van een MRI scan kunnen fistels, met name bij de
endeldarm en de anus goed in beeld worden gebracht. Bij een
MRI scan wordt gebruik gemaakt van een sterk magnetisch
veld. Er worden geen Röntgenstralen gebruikt. Ook kan de
dunne darm in beeld gebracht worden.
De onderzoeken worden hier kort beschreven. Voor meer
informatie over de onderzoeken en mogelijke voorbereidingen
verwijzen wij u naar de polikliniek assistente.
29
7. Behandeling van IBD
Om de klachten als gevolg van de ziekte van Crohn of colitis
ulcerosa te behandelen krijgt u medicijnen voor geschreven. In
sommige gevallen is een operatie noodzakelijk.
Medicijnen bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
De oorzaak van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa is nog
niet goed bekend. Er zijn geen medicijnen die de ziekte kunnen
genezen. Met medicatie is het mogelijk de actieve ontsteking zo
snel mogelijk te onderdrukken. Daarnaast is het van belang een
nieuwe opvlamming te voorkomen. Welke medicatie u krijgt
hangt van de ernst van de opvlamming en het gedeelte van de
darm/ spijsvertering dat ontstoken is. Het doel van de
behandeling is het verminderen van uw klachten, verbeteren
van de kwaliteit van leven en het voorkomen van complicaties
en darmoperaties. Soms is het nodig medicatie langere tijd te
gebruiken ook als u geen klachten heeft. Dit is van belang om te
voorkomen dat de ziekte opnieuw opvlamt.
Mogelijke toedieningsvormen van medicijnen zijn:
 Via de mond door tabletten, capsules of granulaat (zakje
met kleine korreltjes) .
 Via de anus, met een zetpil of een klysma.
 Via een injectie in het onderhuidse weefsel.
 Via een bloedvat per infuus, waarvoor opname in het
ziekenhuis noodzakelijk is.
De meest voorkomende medicijnen zijn:
 Ontstekingsremmers
Deze medicijnen remmen de ontsteking in de darmen.
Voorbeelden hiervan zijn vijf asa preparaten, zoals
Mesalazine (Pentasa®, Salofalk®, Asacol®) en
Salazopyrine®.
30




Krachtige ontstekingsremmers (corticosteroiden)
Deze medicijnen worden als korte kuur (enkele maanden)
voorgeschreven bij hevige acute aanvallen. Voorbeelden
hiervan zijn;
 Prednisolon (Prednison) remt en onderdrukt de
ontstekingen in de darmen.
 Budesonide ( o.a Entocort® en Budenofalk®) Dit is
een ontstekingsremmer afgeleid van prednison.
Afweeronderdrukkende medicijnen ( immunosupressiva)
Deze medicatie wordt vaak voorgeschreven om de ziekte
op lange termijn te onder drukken.
 Azathioprine ( Imuran®), en 6-mercaptopurine ( PuriNethol®) en), 6-thioguanine (Lanvis®)
 Methotrexaat( Ledertrexate®)
 Ciclosporine ( Neoral ® en Sandimmune ®)
TNF-alpha blokkerende middelen
 Infliximab ( Remicade®/ Inflectra ®). Dit medicijn
wordt meestal voorgeschreven als medicijnen niet of
onvoldoende helpen. Toediening van dit medicijn
gebeurt alleen per infuus en in het ziekenhuis.
 Humira ( Adalimumab®). Dit medicijn wordt meestal
voorgeschreven als medicijnen niet of onvoldoende
helpen. Toediening van dit medicijn gebeurt per
injectie en kan gewoon thuis worden toegediend door
de patiënt zelf.
 Golimumab (Simponi®). Dit medicijn wordt meestal
voorgeschreven als medicijnen niet of onvoldoende
helpen. Toediening van dit medicijn gebeurt per
injectie en kan gewoon thuis worden toegediend door
de patiënt zelf. Wordt alleen gebruikt bij colitis
ulcerosa.
Anti-integrine
 Vedolizumab(Entyvio®). Dit medicijn wordt
voorgeschreven bij ernsige colitis ulcerosa of ziekte
van Crohn als andere medicijnen niet of onvoldoende
werken. Toediening van dit medicijn vindt plaats per
infuus in het ziekenhuis.
31
Soms schrijft de arts, afhankelijk van de klachten, nog andere
medicijnen voor zoals:
 Antibiotica (bijvoorbeeld bij fistels/abcessen).
 Middelen tegen diarree
 Pijnstilling
 Vitamine preparaten
 Medicijnen om botontkalking tegen te gaan
 Pijnstillers
Paracetamol kunt u innemen zonder nadelige gevolgen
voor de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Helpt
paracetamol niet, neem dan zo nodig contact op met uw
huisarts of behandelend arts. Het gebruik van
zogenoemde NSAID’s raden wij af, zij kunnen een
opvlamming uitlokken. NSAID’s zijn onder andere:
Brufen®, Nerofen®, Aleve®, Naproxen® en Voltaren®.
Alternatieve geneeswijzen
Als u overweegt gebruik te maken van alternatieve
geneeswijzen, overleg dan eerst met uw behandelend arts. Laat
u van tevoren goed informeren over de alternatieve
geneeswijze.
Vragen die belangrijk zijn om na te gaan;
 Wat houdt de therapie in?
 Kan ik deze therapie naast mijn ‘gewone’ behandeling doen?
 Is de therapeut aangesloten bij een beroepsorganisatie?
 Vergoed mijn zorgverzekeraar de behandeling?
Operatie
Een operatie is soms noodzakelijk indien:
 De ziekte niet of onvoldoende reageert op medicijnen
 Er sprake is van complicaties, zoals ernstige vernauwing
van de darm, fistels of vorming van abcessen.
 De ontstekingsremmers niet afgebouwd kunnen worden.
32
Therapietrouw
Met therapietrouw bedoelen we dat u het voorschrift van uw arts
opvolgt en bij bijzonderheden overlegt. Bij het gebruik van
medicijnen is het van belang dat u deze correct inneemt, in de
juiste sterkte en op het juiste tijdstip. Het is belangrijk dat als het
niet lukt u dit bespreekt met de MDL-verpleegkundige of MDLarts zodat er naar een oplossing gezocht kan worden.
Griepprik
Een griepprik wordt jaarlijks geadviseerd als u afweeronderdrukkende medicijnen gebruikt.
Opname op de verpleegafdeling
Als het niet lukt de ontsteking onder controle te krijgen kan het
nodig zijn dat u wordt opgenomen in het ziekenhuis. Hier kan u
de medicijnen via een infuus direct in de bloedbaan toegediend
krijgen. De MDL-arts schrijft uw medicatie voor. Hoe lang u moet
blijven hangt van de ernst van de opvlamming af en hoe uw
ziekte op de medicatie reageert.
Op de afdeling is uw eerste aanspreekpunt de verpleegkundige
die voor u zorgt. Ieder dagdeel is er een verpleegkundige die
voor uw kamer verantwoordelijk is. De visite op de afdeling
wordt door de arts assistent gedaan, deze overlegt iedere dag
met de MDL arts. U ziet de MDL arts dus niet dagelijks op de
verpleegafdeling.
Op de afdeling krijgt u te maken krijgen met verschillende
hulpverleners, zoals een voedingsassistent of (indien nodig) een
fysiotherapeut, diëtiste of psycholoog.
De verpleegafdeling MDL-ziekten bevindt zich in de A- vleugel
op de tweede etage, bestemming 52.
Het telefoonnummer van de afdeling is (0318) 43 47 47 of
(0318) 43 55 52.
De MDL-verpleegkundige komt ook op de verpleegafdeling bij u
langs. U kunt hier ook altijd om vragen.
33
34
8. Leefstijl adviezen
Omgaan met een chronische darmontsteking zal niet altijd
gemakkelijk zijn. Zeker de eerste periode kan het zijn dat u
tegen veel zaken aanloopt waar u vragen over heeft, en dat u
nog niet goed weet hoe met de klachten om te gaan. Geef dit
aan bij de MDL-arts of MDL- verpleegkundige. Het is belangrijk
dat u goed voor u zelf zorgt. Ontstekingen kunnen gemakkelijk
worden onderdrukt als ze nog maar net opspelen. Wacht dan
ook niet te lang met het aangeven van deze klachten. Ook als u
twijfelt kunt u altijd even bellen om te overleggen. Op deze
manier kunt u zelf de kans op een opvlamming verkleinen.
Belangrijk is om uw medicatie op de juiste wijze en in de juiste
dosering in te nemen. Verder zijn gezonde en gevarieerde
voeding en een regelmatig leven van invloed op het wel of niet
krijgen van een opvlamming. Als u veel stress ervaart, of dit nu
van de ziekte is of door andere factoren komt, is het belangrijk
dat u hier over praat en nagaat wat u daar aan zou kunnen
doen. Stress kan uw ziek zijn beïnvloeden. Verder is het
belangrijk voldoende rust te nemen, een regelmatig leven leiden
en voldoende nachtrust kunnen uw klachten verminderen of
helpen voorkomen.
Het is belangrijk om alert te zijn op de volgende klachten:
 Verandering van kleur en dikte van ontlasting
 Bloedverlies bij de ontlasting
 Koorts
 Gewichtsverlies
 Geen eetlust hebben
 Vermoeidheid
Als deze klachten blijven aanhouden is het belangrijk contact op
te nemen met de polikliniek maag-darm-leverziekten voor een
telefonische afspraak met de MDL-verpleegkundige, of bij
hevige klachten buiten kantoortijden met de huisartsenpost. Als
35
u een opvlamming van de ziekte krijgt is het goed om snel met
de juiste medicatie te beginnen, om een grotere opvlamming te
voorkomen.
Voeding
Patiënten met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa hebben
vaak veel vragen over voeding. Wat mag ik niet meer eten?
Moet ik een dieet volgen? Zijn er voedingstips bij diarree? Mag
ik alcohol drinken
Binnen ziekenhuis Gelderse Vallei zijn gespecialiseerde
diëtistes die uw vragen over voeding kunnen beantwoorden en u
kunnen begeleiden bij problemen.
Er is geen bewijs dat voeding van invloed is op het ontstaan van
de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. IBD patiënten hoeven
hun voedingswijze niet vaak ingrijpend te veranderen. Volgens
de huidige wetenschappelijke inzichten op dit moment is het
volgen van een dieet niet nodig. Een gezonde, volwaardige
voeding volstaat. Denk hierbij aan gevarieerd eten met volop
groente en fruit (tweehonderd gram groente en twee stuks fruit
per dag). Sommige patiënten verdragen alles, anderen kunnen
bijvoorbeeld slecht tegen sterk gekruid voedsel of vet. De
meeste mensen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
weten uit ervaring precies wat ze wel en niet moeten eten
Afhankelijk van de ziekteactiviteit en/of medicijngebruik zijn er in
de voeding soms wel aandachtspunten te benoemen. Er kunnen
tekorten ontstaan van IJzer, Calcium en vitamine B12 en
Foliumzuur. Uw arts of diëtist wijst u hierop en geeft eventuele
voedingsadviezen of supplementen. Bij colitis ulcerosa patiënten
wordt naast een volwaardige, vezelrijke voeding ook het advies
gegeven om twee keer per week vette vis (bijvoorbeeld makreel,
haring, forel, paling, sardientjes of zalm) te eten.
Het verloop van de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa is
onvoorspelbaar. Daarnaast ervaart elke patiënt de ziekte
anders. Wanneer de ziekte rustig is, vormt eten en drinken
36
meestal geen probleem. Over het algemeen lukt het patiënten
uitstekend een bepaald voedingspatroon te creëren waarbij zij
zich lekker voelen en weinig klachten hebben. Maar tijdens
opvlammingen die gepaard gaan met klachten zoals
buikkrampen en diarree, kan het eten en drinken lastiger
worden.
Bij een (langdurige) opvlamming van IBD kan advies van een
diëtist wenselijk zijn. Een chronische actieve ziekte leidt tot
verminderde eetlust en daadwerkelijk minder eten. De voeding
wordt minder goed opgenomen, er treedt door bijvoorbeeld
diarree een groter verlies op van voedingsstoffen. Dit kan leiden
tot ongewenst gewichtsverlies en tekort aan
voedingsbestanddelen. Het verlies van spierweefsel en
belangrijke voedingsstoffen moet zo goed mogelijk worden
bestreden.
Roken
Patiënten met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa krijgen het
dringende advies te stoppen met roken. Dit om de algehele
gezondheid en conditie zo optimaal mogelijk te laten zijn.
Behalve op het ontstaan van de ziekte van Crohn heeft roken
ook een ongunstige invloed op het verloop van de ziekte van
Crohn. Uit onderzoek blijkt dat stoppen met roken het aantal
opvlammingen van de ziekte van Crohn met 40% vermindert.
De reden hiervoor is nog onbekend..Wetenschappelijk
onderzoek heeft aangetoond dat mensen met de ziekte van
Crohn die roken een grotere kans hebben om aan hun darmen
geopereerd te moeten worden dan niet-rokers met deze ziekte.
Mensen met de ziekte van Crohn die roken kunnen vermindert
reageren op medicatie en er is een verhoogd risico op het
ontstaan van fistels en abcessen.
37
Tips om te stoppen met roken:
 Zoek afleiding als u de neiging heeft te roken
 Zorg dat er geen sigaretten bij u in de buurt of in huis zijn
 Mijd plaatsen waar veel gerookt wordt
 Gebruik geen alcohol de eerste twee weken na het
stoppen
 Last van ontwenningsverschijnselen? Bedenk dat deze
tijdelijk zijn
 Zorg voor veel lichaamsbeweging, dan gaat u zich beter
voelen
 Zoek naar mogelijkheden om u te ontspannen
 Drink veel water
Alcohol gebruik
Uit onderzoek is gebleken dat er geen duidelijk relatie is tussen
het drinken van alcohol en een opvlamming van een chronische
darmontsteking. Als u medicatie gebruikt is het goed er bewust
van te zijn dat alcohol en medicatie nooit een goede combinatie
zijn. Bepaalde medicatie geeft een extra belasting voor de lever
en het gebruik van alcohol versterkt dit effect alleen maar. Er
zijn patiënten die forse buikrampen krijgen van het drinken van
alcohol.
Beweging en sporten
Sporten en bewegen zijn gewoon mogelijk bij IBD-patiënten. Het
is juist erg belangrijk het lichaam in conditie te houden en elke
dag te bewegen. Regelmatig bewegen kan het proces van
botontkalking remmen. Bij een opvlamming van de ziekte kunt u
het wat rustiger aan doen. Intensief sporten is bij een
opvlamming niet verstandig. U heeft dan minder energie en
conditie. Probeer toch te blijven bewegen maar zonder u boven
uw kunnen in te spannen. In principe zijn alle sporten mogelijk,
mits u de sport ook aankunt en u er zelf prettig bij voelt.
38
Vrije tijd en werk
Het hebben van de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa hoeft
geen beperkingen te geven in uw dagelijks leven. Het is heel
goed mogelijk te blijven werken en hobby’s te blijven uitvoeren.
Er kunnen wel periodes zijn dat u door een opvlamming zieker
bent en meer vermoeid. Maak dit bespreekbaar bij uw
werkgever en uw omgeving.
Sexualiteit
Het hebben van IBD hoeft geen invloed te hebben op uw
behoefte aan seks. Het kan wel zijn dat u door buikpijn,
darmkrampen, vermoeidheid, misselijkheid en een veranderd
lichaamsbeeld minder zin hebt in seks. Verder kan sexualiteit
worden beïnvloed door bijvoorbeeld angst voor pijn in de buik,
angst voor incontinentie of luchtjes, of door onzekerheid door
lichamelijke veranderingen. Het is belangrijk dit bespreekbaar te
maken met uw partner.
Als u dit moeilijk vindt, kunt u dit aangeven bij uw behandelend
MDL-arts of MDL-verpleegkundige en samen overwegen
professionele hulp in te schakelen.
Zwangerschap en borstvoeding
Het is heel goed mogelijk om zwanger te worden met de ziekte
van Crohn of colitis ulcerosa. Het is goed om uw kinderwens
met de arts te bespreken, om na te gaan of er misschien nader
onderzoek nodig is of dat er misschien een wijziging in uw
medicatie moet plaatsvinden. Tijdens de zwangerschap kunt u
sommige medicijnen wel, maar sommige ook niet gebruiken. Dit
advies geldt ook voor mannen die met hun partner een
kinderwens hebben. Als de darmontsteking rustig is op het
moment dat u zwanger wordt, is de kans op een opvlamming
niet groter dan buiten de zwangerschap. De ziekte is, in een
rustige fase ook niet schadelijk voor uw kindje.
Wat betreft het geven van borstvoeding en medicijngebruik geldt
hetzelfde advies. Overleg met uw MDL-arts over de medicatie.
39
40
9. Meer informatie
In dit hoofdstuk zijn adressen opgenomen voor meer informatie
over Crohn en colitis ulcerosa in Nederland.
Boeken
 101 vragen over darmklachten. Geert D’Haens en Paul
Rutgeerts ISBN nummer; 9020961829
 Leven met langdurige darmziekten Geert D’Haens en
Paul Rutgeerts ISBN nummer; 9020932578
 Jeugd vraagbaak Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Uitgever; Crohn en colitis vereniging Nederland. ISBN
nummer; 9020961829
 Bijzondere ervaringsverhalen Ziekte van Crohn en colitis
ulcerosa. Ingeborg Kuys. ISBN nummer; 9081281224
 Zorgboek Crohn. H.W. van Duijn en S. Kollaard. ISBN
nummer;908648090
 Zorgboek IBD ISBN nummer; 9086480373
 Crohn-isch geluk. Kathleen Rams ISBN nummer;
9048414598
 Kindervraagbaak Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Margot van Hummel ISBN nummer; 9080281719
Magazine
 MDL life. Life style magazine voor patiënten met de
ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Ook te lezen via
internet.
 Crohniek, informatieblad voor patiënten, uitgegeven door
de Crohn en colitis vereniging Nederland.
Brochures
Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, informatiefolder via de
maag lever darm stichting.
41
Informatie via internet
www.leefwijzer.nl
www.nooduitgang.com
www.ziekenhuis.nl
www.zgv.nl
Patiëntenvereniging
Crohn en colitis ulcerosa Vereniging Nederland
Houttuinlaan4b
3447 GM Woerden
Telefoon: (0348) 420 780 (werkdagen tussen 10.00 -14.00 uur)
E-mail: [email protected]
Internet: www.crohn-colitis.nl
Via facebook: Facebook.com/ccuvn
Via twitter: @ccuvn.nl
Belangenorganisatie
Maag Lever Darm Stichting
Stationsplein 95 3818 LE Amersfoort
Telefoon: (033) 752 35 00
Informatie via: 0900 20 25 625 (15 cent per minuut)
Voor een persoonlijk gesprek; maandag, woensdag en
donderdag van 10:00 tot 14:00 uur
E-mail: [email protected]
Internet: www.mlds.nl
Facebook: www.facebook.com/mldstichting
Op twitter: @mldstichting.nl
42
Overige informatiebronnen
 Voedingscentrum Nederland
Postbus 85700
2508 CK Den Haag
Telefoon: (070) 306 88 88
Voedingstelefoon voor vragen over voeding
(070) 306 88 10 (op werkdagen tussen 12.00 en 16.00 uur)
Internet : www.voedingscentrum.nl
E-mail : [email protected]

Hulp bij stoppen met roken.
www.stivoro.nl
Telefoon: 0900 9390

Breed platform Verzekerden en Werk ( BPV&W)
Helpdesk Gezondheid, Werk en Verzekeringen
Postbus 67026
1060 JA Amsterdam
Telefoon: (020) 480 03 00
(op werkdagen tussen 12.00 en 20.00 uur)
43
44
10. Verklarende woordenlijst
Abces
Een met pus gevulde holte. Dit kan een complicatie zijn bij de
ziekte van Crohn.
Anamnese
Wat u de dokter of verpleegkundige kunt vertellen over uw
klachten bij de aandoening.
Artralgie/Artritis
Artralgie betekent gewrichtspijn, artritis wil zeggen
gewrichtsontsteking. Bij colitis ulcerosa kunnen ontstoken
gewrichten ontstaan, soms kan het ook zo zijn dat gewrichten
pijnlijk en stijf aanvoelen zonder dat er sprake is van een
ontsteking.
Cholangitis
Is een ontsteking van de galwegen, kan zeldzaam voor komen
bij colitis ulcerosa.
Colitis ulcerosa
Chronische ontsteking van (een deel van de) dikke darm.
Coloscopie
Volledig dikke darmonderzoek: vaak wordt ook laatste stukje
dunne darm beoordeeld.
Corticosteroiden
Medicijn bestaande uit een hormoonpreparaat met een sterk
ontstekingsremmende werking.
Erythema nodosum
Huidaandoening met gevoelige, rode knobbels meestal op de
voorzijde van de benen; dit is een mogelijke complicatie bij de
45
ziekte van Crohn.
Exacerbatie
Periode met actieve ziekte, ook wel opvlamming genoemd.
Fissuur
Een scheurtje aan de anus
Fistel
Een abnormale verbinding in de vorm van een klein gangetje
van het ene orgaan naar het andere, of van een orgaan naar de
huid toe. Bijvoorbeeld van de darm naar de huid.
Gastro-enteroloog
Maag-darm-leverarts
IBD
Inflammatory bowel disease, is een verzamelnaam voor
chronische darm ontstekingen (ziekte van Crohn en colitis
ulcerosa)
IBS
Irritable bowel sydrome, het prikkelbaar darm syndroom. Dit is
een syndroom waarbij de beweeglijkheid en de gevoeligheid van
de darm anders is.
Ileocoecaalresectie
Operatie waarbij het laatste stukje van de dunne darm en het
eerste stukje van de dikke darm worden verwijderd.
Ileus
Een afsluiting van de darm.
Immunosuppressiva
Verzamelnaam voor medicatie die het afweersysteem
onderdrukken.
46
Klysma
Een klysma is een toedieningsvorm voor medicatie waarbij de
medicatie is opgelost in een gel achtige vloeistof. Deze gel zit in
een flesje met een klein buisje eraan. Bij het toedienen van een
klysma wordt het buisje de anus ingebracht en het klysma leeg
gedrukt. Op deze manier kan medicatie heel gericht op de juiste
plaats worden gebracht en in het laatste gedeelte van de darm
zijn werking doen.
Littekenweefsel
Weefsel op de plaats van een genezen zweer bij colitis
ulcerosa. Littekenweefsel is vaak dikker dan gewoon
darmweefsel, hierdoor kunnen in de darm vernauwingen
ontstaan.
Oraal
Betekent ‘via de mond’.
Parenterale voeding
Voeding die niet via de mond kan worden toegediend, maar via
een infuus direct in de bloedbaan.
Proctitis
Ontsteking van de endeldarm.
Recidiveren
Opvlammen van de ziekte.
Rectaal toucher
Het met een gehandschoende vinger voelen van de endeldarm.
Rectum
Dit betekent de endeldarm; het laatste stukje dikke darm voor de
anus. Het rectum is zo’n 15 cm lang.
Remissie
Een periode zonder ziekte verschijnselen.
47
Scleroserende cholangitis
Een ontsteking van de lever en de galwegen. Dit is een
zeldzame complicatie bij colitis ulcerosa.
Sedatie
Een sterk slaapmiddel en evt pijnstillend middel; ook wel
“roesje” genoemd.
Sigmoïdoscopie
Onderzoek van het laatste deel van de dikke darm. Vooraf
worden vaak klysma’s toegediend.
Stenose
Een stenose is een vernauwing.
Stoma
Een stoma is een kunstmatige uitgang van de darm op de buik.
Als de dikke darm is aangesloten op de buik dan heet dit een
colostoma. Als de dunne darm aangesloten is op de buik dan
heet dit een ileostoma.
Ulcus ( enkelvoud) Ulcera ( meervoud)
Zweer/zweren.
Zetpil
Via de anus toegediende medicijen. Wordt vaak gebruikt bij
proctitis (endeldarmontsteking).
Ziekte van Crohn
Een chronische ontsteking die in het gehele
spijsverteringskanaal kan voorkomen. Komt vooral voor in het
laatste stuk van de dunne darm en de dikke darm voor.
48
11. Notities zorgverleners
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
49
50
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..…………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
51
52
12. Eigen aantekeningen
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
53
54
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
Datum ……… 201…. Naam:…………………………………….
…………………………………………………………………………
……………………………..…………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
……………………………..……………………………………………
…………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
55
56