700 Anticonceptie

700
Anticonceptie
Algemeen
Anticonceptie betekent letterlijk het tegengaan van bevruchting. Ofwel voorkomen van
zwangerschap. Om zwangerschap te voorkomen zijn er verschillende mogelijkheden:
 middelen met hormonen: de pil, een ring in de schede, een hormoonpleister, de prikpil,
een staafje in de bovenarm, het hormoonspiraaltje.
 middelen zonder hormonen: het koperspiraaltje, het condoom, het vrouwencondoom en
het pessarium.
 middelen die ook beschermen tegen een seksueel overdraagbare aandoening (SOA): het
condoom en het vrouwencondoom.
 middelen die zorgen dat je definitief geen kinderen meer kunt krijgen: sterilisatie .
De meeste vrouwen die informatie over anticonceptie zoeken zijn jong. Daarom schrijven we
deze folder in de ‘je’ vorm. Maar de informatie is ook geschikt voor oudere vrouwen die
misschien liever met ‘u’ aangesproken willen worden.
Welk middel kies je?
Bedenk wat voor jou belangrijk is. Wil je na het stoppen snel zwanger kunnen worden? Heeft
het middel effect op je menstruatie? Hoe betrouwbaar is het middel? Wil je (of wilt u) het
middel ook kunnen gebruiken tijdens de overgang?
Bedenk dat geen enkel middel 100% garantie geeft om niet zwanger te kunnen worden, al
zijn sommige middelen meer veilig dan andere.
Bedenk ook dat veel middelen niet beschermen tegen een seksueel overdraagbare
aandoening (SOA). Is er een kans om een SOA op te lopen, dan kun je een (vrouwen)
condoom naast andere anticonceptie gebruiken.
Soms zijn gezondheidsredenen belangrijk. Zo worden na een trombose, middelen met
oestrogene hormonen afgeraden. Overleg bij andere gezondheidsproblemen met de
gynaecoloog.
Hormonale middelen
Hormonale middelen onderdrukken de eisprong zodat geen bevruchting kan plaatsvinden. Er
zijn twee groepen:
 Combinatiemiddelen met oestrogenen en progestagenen,
 Middelen met alleen progestagenen.
Combinatiemiddelen met oestrogenen en progestagenen: pil, ring, pleister
Deze middelen lijken sterk op vrouwelijke hormonen die het lichaam zelf maakt. Ze bevatten
de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progestageen. Deze middelen houden de eisprong
tegen en ze maken het slijm van de baarmoedermond minder doorgankelijk voor zaadcellen.
Ook kan een eventueel bevruchte eicel zich moeilijker innestelen in de baarmoeder omdat
het slijmvlies van de baarmoeder dun wordt.
29-3-2016
1-6
700
1. Anticonceptiepil
De anticonceptiepil moet je elke dag gebruiken. Meestal 21 dagen achter elkaar, soms 24 of
28, afhankelijk van de soort pil. Lees de bijsluiter of bespreek dit met je arts.
Je kunt met de pil regelmatig menstrueren, maar ook de menstruatie uitstellen of ervoor
zorgen dat je helemaal niet meer ongesteld wordt. Een stopweek is vanuit medisch oogpunt
niet nodig. Omdat het slijmvlies van de baarmoeder dun is, hoeft dit niet naar buiten te
komen. Bij langdurig doorslikken van de pil, kan er wel ‘spotting’ optreden: een klein beetje
bloedverlies. Als dit hinderlijk is, bouw dan een stopweek in.
De meeste pillen zijn eenfasepillen: elke pil heeft dezelfde samenstelling. Twee- en
driefasenpillen hebben twee of drie verschillende samenstellingen na elkaar. Je kunt deze
niet zonder stopweek gebruiken.
Ook zijn er verschillende soorten eenfasepillen. De allereerste pillen die op de markt
kwamen (eerste generatie pillen) bevatten heel veel oestrogene hormonen en worden niet
meer voor geschreven. Tweede generatie pillen, zoals Microgynon 30, worden het vaakst
voorgeschreven. Nieuwere pillen horen tot de derde of vierde generatie. Bij de derde
generatie pillen is de trombosekans wat groter.
2. Vaginale anticonceptiering
Deze ring breng je zelf in de schede (vagina) in. De ring geeft een constante hoeveelheid
hormonen af. Na 3 weken is de ring uitgewerkt en haal je hem met je vinger uit de schede.
Een nieuwe ring kun je na een week plaatsen of je kunt meteen een nieuwe ring inbrengen.
Dan wordt je, net zoals je de pil doorslikt, niet ongesteld. Je voelt een ring niet zitten bij
gemeenschap. Ook een partner voelt deze niet.
3. Anticonceptiepleister
Deze huidpleister geeft een constante hoeveelheid hormonen af aan het lichaam. De pleister
moet eenmaal per week worden vervangen. Net als bij de pil en de vaginale ring kun je na
drie weken een stopweek hebben om ongesteld te worden of geen stopweek hebben en niet
ongesteld zijn. De pleister kan overal op de huid worden geplakt, behalve op de borsten. De
pleister is minder geschikt voor vrouwen die zwaarder dan 90 kg zijn.
Voor- en nadelen van combinatiemiddelen
Als u met een combinatiemiddel begint kunt u korte tijd (enkele weken-maanden) in meer of
in mindere mate misselijk zijn, gespannen borsten hebben, iets tussentijdsbloedverlies
hebben of misschien minder zin hebben in seks. Meestal verdwijnen deze klachten vanzelf.
Voordelen
 De combinatiemiddelen zijn zeer betrouwbaar: bij zorgvuldig gebruik (zonder te vergeten)
is de kans op zwangerschap heel klein (0,5% per jaar).
 De maandelijkse bloeding is vaak minder hevig en minder pijnlijk
 Je kunt veilig de pil doorslikken (zonder stopweek) zodat je helemaal geen bloedverlies
hebt.
 Premenstruele klachten kunnen verminderen
 Je kunt met gebruik van de pil zonder veel klachten door de overgang komen
 Je hebt minder kans op goed- en kwaadaardige gezwellen aan baarmoeder en
eierstokken.
2-6
700
Nadelen
 De eerste maanden kun je klachten hebben van hoofdpijn en gespannen borsten.
 Er is iets meer kans op hart- en vaatziekten, die toeneemt als u rookt en boven de 35 jaar
bent.
 Iets meer kans op veneuze trombose (3.6 per 10.000 vrouwen die de pil een jaar
gebruiken). De kans is vooral de eerste maanden na starten verhoogd en is hoger bij de
bovengenoemde derde generatiepillen.
 Mogelijk lichte stoornissen in de suikerstofwisseling
 Zeer geringe verhoging van de bloeddruk
 Goedaardige aandoeningen van de lever komen iets vaker voor
 Zeer gering verhoogde kans op borstkanker, alhoewel dit vaak in een gunstiger stadium
gevonden wordt
Middelen met alleen progestagenen: minipil, prikpil, hormoonstaafje,
hormoonspiraaltje
1. Minipil
De minipil is een doorslik pil: iedere dag 1 pil zonder stopweek, liefst op dezelfde tijd. Het is
de enige pil die te gebruiken is bij borstvoeding. Deze pil is net zo betrouwbaar als de
combinatiemiddelen.
2. De prikpil
De prikpil is een injectie in de spier of onder de huid, die eens per 3 maanden (12 weken)
wordt gegeven. Het nadeel van de prikpil is dat na het stoppen het soms wel een jaar of
langer kan duren voordat de gewone cyclus en dus ook de vruchtbaarheid weer terugkomt.
Als je klachten hebt kan het hormoon niet worden weggehaald en moet je wachten tot het
vanzelf uit je lichaam is verdwenen.
3. Hormoonstaafje
Het hormoonstaafje wordt onder plaatselijke verdoving onder de huid van de bovenarm
ingebracht. Het staafje is 4 cm lang en geeft een constante hoeveelheid hormoon af. Het
staafje kan 3 jaar blijven zitten en daarna worden vervangen. Bij overgewicht (BMI > 25) kan
het 2 jaar blijven zitten. Zodra het staafje is verwijderd ben je binnen 1 week weer
vruchtbaar.
4. Hormoonspiraal
Het hormoonspiraal wordt in de baarmoeder ingebracht en kan 5 jaar blijven zitten. Er komt
slechts een klein gedeelte van het hormoon in het lichaam en werkt met name op het
baarmoederslijmvlies. Daarom kan er een eisprong optreden.
Voor- en nadelen van middelen met alleen progestagenen
De menstruatie kan veranderen of zelfs helemaal verdwijnen. Vooral in het eerste halve jaar
kunt u onregelmatige en wat langere bloedingen hebben.
Met uitzondering van de minipil hoeft u niet dagelijks aan anticonceptie te denken.
Deze middelen geven, als u rookt, geen extra risico op hart- en vaatziekten. Hebt u trombose
gehad, bespreek dit met uw arts.
3-6
700
Niet hormonale middelen
In de baarmoeder: koperspiraal
De koperspiraal is een spiraal zonder hormonen. De belangrijkste werking is dat het de
zaadcellen van de man inactief maakt, waardoor deze niet in staat zijn een eicel binnen te
dringen en te bevruchten. Daarnaast verandert de spiraal het baarmoederslijmvlies waardoor
het innestelen van een eicel die toch bevrucht is wordt tegengegaan. Bevruchting komt
overigens zelden voor.
Voor-en nadelen van koperspiraal
De koperspiraal biedt 5 jaar bescherming tegen zwangerschap. En is net zo veilig als
hormonale anticonceptiemethodes. Het nadeel is dat de menstruaties wat langer, heftiger en
pijnlijker kunnen zijn. De kans op een eileiderontsteking is niet verhoogd, alhoewel veel
vrouwen dat wel denken. Ook is de kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap niet
verhoogd. Maar als een vrouw zwanger wordt bij een koper-spiraaltje, is de zwangerschap
soms buitenbaarmoederlijk.
Barrièremiddelen: condoom (man/vrouw), ring, siliconenkapje
De barrièremiddelen verhinderen het binnendringen van de zaadcellen in de baarmoeder.
Het meest bekend is de condoom voor de mannen. Voor de vrouw zijn er het
vrouwencondoom, de ring ( pessarium occlusivum) en het siliconenkapje. Om de
betrouwbaarheid te verhogen is het nodig om deze middelen te combineren met
zaaddodende pasta of crème.
Voor- en nadelen van de barrièremiddelen
Behalve tegen zwangerschap beschermen condooms ook tegen seksueel overdraagbare
aandoeningen.
De betrouwbaarheid van deze middelen is minder dan van hormonale anticonceptie of een
spiraaltje.
Definitieve oplossingen: sterilisatie man of vrouw
1. Sterilisatie van de man
Onder plaatselijke verdoving worden de zaadstrengen afgebonden. Dit heet een vasectomie
en wordt uitgevoerd door de uroloog.
2. Sterilisatie van de vrouw (zie ook aparte folder op website)
a. Middels kijkoperatie in de buik (laparoscopie) kunnen de eileiders door middel van
een ringetje, clipje of door dichtbranden worden afgesloten.
b. Middels kijkoperatie via de schede in de baarmoeder (hysteroscopie) kunnen er
veertjes (Essure) in de eileiders worden geplaatst. Bij 5-10% van de vrouwen lukt de
ingreep niet. De sterilisatie is pas veilig na 3 maanden nadat gecontroleerd is of de
veertjes op zijn plaats zitten.
Voor- en nadelen van de definitieve methode
De definitieve methodes zijn zeer betrouwbaar maar nooit 100 %. U hoeft nergens meer aan
te denken.
4-6
700
De menstruatiecyclus wordt door een sterilisatie niet beïnvloed. Maar bij gebruik van een
Mirena of de pil voor de sterilisatie keert na de sterilisatie wel de eigen menstruatie terug. Als
deze hevig, langdurig of pijnlijk is, is een sterilisatie misschien niet de beste keuze.
Soms krijgen mensen spijt van een sterilisatie. Deze kans is groter bij een sterilisatie op
jonge leeftijd, bij relatieproblemen, bij alleenstaanden en bij een sterilisatie tijdens een
zwangerschapsafbreking of bij tijdens een keizersnede.
De kans op zwangerschap van diverse middelen bij optimaal gebruik en in de
dagelijkse praktijk
Geen anticonceptie
Barrièremiddelen:
 mannencondoom
 vrouwencondoom
 ring
 siliconenkapje
 zaaddodende pasta
Hormonale middelen:
 combinatiepil
 anticonceptiering
 anticonceptiepleister
 prikpil
 progesteron-alleen pil
 hormoonstaafje
Spiralen:
 koperspiraal
 hormoonspiraal
Definitieve methodes:
 sterilisatie man
 sterilisatie vrouw
- laparoscopisch
- hysteroscopisch
% kans op zwangerschap
bij optimaal gebruik
% kans op zwangerschap
in dagelijkse praktijk
80-85
80-85
3
5
6
4-26
4
14
21
20
30
26
0.5
0.5-1.3
0.6-1
0.3
0.5
0.05
2-6
0.7-1.8
0.7-1.3
0.3
2-6
0.05
0.6
0.1
0.8
0.1
0.1
0.15
0.5
0.2
0.5
0.2
Wat als de anticonceptie vergeten of niet goed gebruikt is?
1. Morning after pil
Met deze nood pil is het mogelijk de kans op een eventuele zwangerschap te verkleinen.
Deze pil bevat levonorgestrel. De pil moet binnen 24 uur na de onbeschermde gemeenschap
worden ingenomen ( uiterlijk binnen 72 uur) wil het medicijn effectief zijn. U kunt de pil zelf bij
de drogist of apotheek halen zonder recept. Voor een andere noodpil die ullipristal bevat,
heeft u een recept nodig. Deze pil kunt u gebruiken tot 5 dagen na onbeschermd seksueel
contact.
5-6
700
2. Koperspiraal
Deze verkleint de kans op zwangerschap tot 5 dagen na onbeschermd seksueel contact.
Soms krijg je daarbij een antibioticum om infectie van de eileiders te voorkomen. Het spiraal
kan je daarna eventueel voor 5 jaar als anticonceptivum gebruiken.
Te laat?
Na 5 dagen na onbeschermde gemeenschap is nood-anticonceptie niet meer mogelijk. Bent
je onbedoeld zwanger dan moet je nadenken of je de zwangerschap wilt behouden of niet.
Tot 5 weken na je gemiste menstruatie kun je een zwangerschap afbreken met ‘de
abortuspil’. Ook is een curettage mogelijk. Deze kan ook na deze termijn plaatsvinden.
Tot slot
Elke methode van anticonceptie heeft voor- en nadelen. Daarom zal niet altijd de eerste keus
ook direct de beste blijken te zijn. Bij elke methode komt ongeveer 10 procent van de
gebruikers erop terug. Geen enkele anticonceptie geeft 100 procent betrouwbaarheid.
Bedenk daarbij dat u niet beschermd bent tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (zie
ook SOA en eileiderontsteking) als u geen condoom gebruikt. Voor bijna elke methode van
anticonceptie moet u zelf bijbetalen.
Bespreek met uw arts de mogelijkheden die uw voorkeur hebben en overleg met uw
verzekering over eventuele vergoedingen.
6-6